Xhevahir Cirongu: Nga qielli pikonin diamantë lotdhimbje

Nga qielli pikonin diamantë lotdhimbje

(Kujtim me rastin e 23 vjetorit të dëshmorit të Atdheut Banush Cirongu,  10 gusht 1990)

Esse nga  Xhevahir Cirongu

Vitet  treten bashkë me kohën e tyre. Pas ato lënë gjurmë,  e në këtë rrugëtim të gjatë  mbajnë thesare kujtimesh. Ato largohen diku në qiejtë e hapur e takohen me yjet e kujtesës. Krenaria e dhimbja bashkëbisedojnë me njëra-tjetrën. Ato trupëzohe midis tyre e sjellin kujtime që të japin forcën e shkëmbit të zjarrtë e të jepin  mesazhe jete. Edhe në këtë përvjetor të vitit 23-të, të dëshmorit të Atdheut  Banush Cirongu,  na bën që të meditojmë e të sjellim me anën e memories sonë kujtime jetsore. Ato janë të shumta e s’mund të përshkruhen të gjitha në këtë ese historijete. Kujtoj vendlindjen time,  ku ëndrrat flenë krojeve të fshatit e bashkë me bulza uji flladisen me erën e luleve të lëndinave. Një tufë lule të freskta,  ashtu me hapin e heshtur e lë si kujtim te varrezat e fshatit. Vështroj fshatin e lindjes sime që është i mbuluar ngado  me ‘’Jorganin’’ e gjelbër të pemëve,  e sidomos me arrat e shumta shekullore. Shtëpitë karakteristike të ndërtuara me gurë të gëdhendur,  janë vendosur sup më sup e që duken sikur mbajnë njëra-tjetrën në atë shpatë mali. Kodrat rrethuese e brezaret me gjithë farë pemësh frutore e vreshtari   ia shtojnë edhe më shumë bukurinë fshatit tonë Leskovë. Njerëz me vyrtyte bujarie ,  mikpritës,  të punës,  të dijes e kulturës; por edhe me ndjenja të forta atdhedashurie.

Një fakt kokëfortë është se nga fshati Leskovë morën pjesë në LNÇ(1941-1944) në luftën e Dytë Botërore,  27 djemë për çlirimin e Shqipërisë nga okupatori nazifashistë . Veprimtaria patriotike e atdhetare e Leskovasorëve nëpër shekuj është e madhe,  saqë ata nuk kanë kursyer edhe gjakun e vetë për trojet shqiptare,  por edhe për zhvillim e përparim shoqëror.Ishte patrioti e atdhetari Razim Shabani që mbeti i vrarë në mbrojtjen e kufijëve shtetrorë kundër shovinistëve grekë më 1914-1915. Fshati Leskovë i fali atdheut tre djem,  tre yje tomorriane që do ndriçojnë në shekuj: Mediun, Pelivanin e Banushin. Por,  ditari historik i kujtimeve  këtë radhë starton pikërisht te kujtimet për dëshmorin e atdheut Banush Cirongu. Veprimtaria e këtij intelektuali e dëshmori është e gjerë. Ai ishte njeri fjalëpak,  i komunikueshëm me njerëzit,  i donte me gjithë shpirtë,  sepse edhe ata e donin atë. Mendimi e fjala që dilte nga goja e Banushit,  ishte se  dinte ta thoshte të mirën e të keqen në kohën e vendin e duhur me buzëqeshje të ëmbël e të ngacmonte mendimin. Në vitin 1976 mbaron arsimin  e mesëm pedagogjik në Fier. Psakëtej,  vazhdon arsimin e lartë (Gjuhë-letërsi) në Universitetin ‘’Aleksandër Xhuvani’’ Elbasan. Kështu ,  me mbarimin  e universitetit në vitin 1980,  emërohet mësues në shkollën tetë vjeçare në fshatin Grevë. Aty punoi disa vite. Më von deri në vitin 1990 dha mësim në shkollën e mesme ‘’Pelivan Dorrozhani’’ në fshatin Zhepë. …Por, …!

Një ditë më merr në telefon nga Drejtoria e Shkollës e më thotë:

- Hë,  more xhevo,  do e ngrejmë grupin teatral të fshatit?! Në këtë kohë punoja në posttelegraf,  por bashkëpunoja edhe si punonjës i  jashtëm me Shtëpinë e Kulturës.

-Të mendohem,  more Bano!, - i them unë nga ana tjetër e telefonit.

-S’kemi pse të mendohemi! Të fillojmë sa më parë nga puna përgatitore. Eja,  të pres në Drejtorinë e Shkollës,  më tha ai e mbylli receptorin e telefonit. Pas pune shkova atje e biseduam gjatë. Te Banushi gjeta kurajon e giximin e një intelektuali të formuar  profesionalisht,  por edhe kurajos për të bërë diçka të dobishme për njerëzit e kulturën. Ai drejtonte edhe rrethet letrare të talenteve të reja me nxënsit e shkollës. Më së fundi i thashë:

-Edhe unë e mbështes këtë inisiativë.

Në fshatin Leskovë ishin shumë djam e vajza që kishin mbaruar arsimin e mesëm,  por edhe të lartën sipas prifesioneve të të gjithave llojeve.Të tjerët vazhdonin studimet. Kështu në muajt e verës kur ishin pushimet,  grupi i punës me në krye Banush Cirongu,  nisën  punën  përgatitore për teatrin. Shumë shpejt u dha shfaqja teatrale para publikut artdashës në fshatin Leskovë e në Zhepë. Kjo shfaqe teatrale u mirëprit me duartrokitje të zjarrta nga publiku. Falnderimet nuk rreshtinin nga të gjithë grupmoshat,  puntorë, nxënës, intelektualë,  pensionistë etj.

Në rolin kryesor ishte vetë Banushi që luante në skenë.

Më kujtohen organizatorët e interpretuesit e skenës me aq fines si: Astrit Shatro,  Xhevat Cirongu, Shega Dorrazhani, Gjylestane Seferasi,  Sherina Cirongu,  Hetem Shabani, Hajdar Cirongu, Pëllumb Gjata, Luan Shatro, Xhevahir Cirongu,  Dareko Shabani, Sajmir Shatro, (këta emra po shkruaj, kërkoj ndjesë për ata persona që s’më kujtohen). Në një mbasdite, Shqipja mbaron mësimdhënien me nxënsit e fshatit e më takon në shtëpinë e kulturës. Mendova se mos donte ndonjë punim për kabinetin e shkollës apo për klasat e veta ku jepte mësim. Isha në valën e punës sime,  prandaj më kërkoj falaje  për shqetësimin.

-S’ka gjë ,  të lutem, - i ktheva përgjigje. Me se t’u ndihmoj?

-Jo, jo, por…të kërkon Banushi. Po munde,  kur të kthehesh nga puna,  dil nga shtëpia jonë e bisedo me atë personalisht.Sakaq u largua e unë vazhdova të punoja . Kështu,  pas pune në mbrëmje takova mësuesit Banush e Shqipe Cirongu .

Shpesh bisedonim për letërsinë dhe artin, por atë mbrëmje të datës 21 Prill të vitit  1984  ai më uroj për tekstin e këngës që unë kisha bërë për fëmijë,  ku ajo këngë të kompozuar nga  Hajri Xhamëni kishte marrë  çmim të parë  në Festivalin Kombëtar për Fëmijë të organizuar në qytetin e Shkodrës.Ai këtë lajm e kishte dëgjuar në radio. Nesër do e shikojmë në televizor,  eja prap  në mbrëmje. Unë ndjeva gëzim në këto çaste,  por më shumë e ndjente mësues Banushi,  sikur ta kishte shkruar ai e jo unë!

-Na shtro darkën,  sepse kemi festë,  se kjo këngë i kushtohet fëmijëve, - dhe shikimin e treti te vajza Eneida që buzëqeshte ëmbël. E puthi, pastaj i tha:’’Emrin ta regjiistroi xhaxhi xhevo në gjendje civile! !’’. Me gotën e rakisë në dorë,  uruam njër-tjetrin për sukseset në fushën e letërsisë e të kulturës.

Të udhëtosh nëpër shtigjet e jetës nuk është edhe aq e lehtë. Ajo ka në vetëvete të fshetat e saj  që s’ti tregon të gjitha në këtë rrugëtim me udhëkryqe ku gjenden semaforë me drita që ndizen e shuhen. Ishte pikërisht data 9 gusht e vitit 1990 kur në Shqipëri po ndodhnin transformime të mëdha politke, ekonomike e shoqërore. Këto trensformime i mirëpriti edhe Banushi. Në mënyrë tragjike në një repart ushtarak,  nga një dorë ogurzezë midis të tjerëve i merr jetën padrejtsisht du civilëve e një ushtarku.. Një plumb i mallkuar e plagos atë rendë në krahëror . Me gjithë ndihmën e dhënë në maksimum, pas tridhjetë minutash ai humb jetën. Fjalët e fundit ishin’’Më jepni ndihmë!   A po vjen helikopteri!Po shokët ku janë? E në vdeksha, gjakun ia kam falur Atdheut!’’.

Ky lajm i kobshëm,  i rrallë për atë kohë në Shqipëri u dha telegrafisht.

-Eja të shikojmë të plagosurit në qëndrën shëndetsore, - më thotë me gjysëm zëri Bilbil Salasi. Shkuam aty, por gjithë ajo turmë e madhe njerëzish që ishin jashtë qëndrës shëndetsore qëndronin në heshtje. Dy infermieret Hajrie Saliasi e Hajrie Dorrozhani qëndronin para partës kryesore e nuk lejonin njerëzit të hynin brenda objektit  spitalor.Tronditja ishte e madhe,  sa gjithë sa ishin aty dukeshin si të ngrirë. Dy infermieret na vështruan me dhimbje.Hapën rrugën e që të dy me Bilbilin hymë në dhomën e shtrimit. …Por, …gjithçka kishte marrë fund!

Këtë ngjarje e transementuan shtypi e Radotelevizori Shqiptar, ATSH, e gjithë stacionet e tjera të lajmeve nëpër botë.

Atë mbasdite të datës 9 gusht të vitit 1990-ës,  vargu i lumit të njerëzve me trupin e mësues Banushit u nis drejtë fshatit Leskovë.

-Ç’janë gjithë këta njerëz që po afrohen drejtë shtëpisë sime, - pyeti Shqipja dhe shtangu për një çastë në mes të oborrit të shtëpisë.

-Pse heshtni!Më tregoni se çfarë ka ndodhur!? Asnjë nuk fliste. Në këtë kohë hyn brenda në shtëpi,  merr dy vajzat e dy djemtë e del në ballkon.

-Pse heshtni o njerëz! ..Por, ndonjëherë edhe heshtja flet më shumë se sa fjala.

Ajo përgjigjen e fatkeqsisë e mori nga heshtja e madhe që mbanin në ato çaste lumi i madh i njerëzve që sa vinte e shtohesh edhe më shumë. Pastaj shtërngon fortë pas krahorit fëmijët e derdh lotin e dhimbjes mbi faqe. Një re e zezë del nga mali Tomorr e vesh qiellin e Tomorricës e të Skraparit. Jo vetëm njerëzit, por edhe natyra  vajtoi atë ditë gushti të vitit 1990 duke derdhur lotdhimbje diamanti.

Shqipja qëndroi e fortë si shqiponjë mali me obligimin për të rritur , arsimuar e edukuar fëmijët, ata pëllumba që do e ndjenin më von mungesën e babait të tyre.

Njeriu që lë gjurmë mirësie pas,  s’ka vdekje,  por lindje e kujtime që do kujtohet gjithmonë në breza. Prandaj, edhe ne e kujtojmë me krenari në këtë përvjetor Dëshmorin e Atdheut Banush Cirongu.