Bajram Qerimi: Frazat fjalësore dhe stilistikore

FRAZAT  FJALËSORE (LEKSIKORE) DHE FRAZAT  STILISTIKORE

Nga Bajram QERIMI

Ligjëruesi shqiptar ashtu si edhe ligjëruesi i  huaj në përgjithësi frazat i përdor si në ligjërim ashtu edhe në shkrim me kuptim dhe funksion dyjar: me kuptim dhe funksion  të rëndomtë, të drejtpërdrejtë, objektiv, nga njëra anë, dhe,  me kuptim dhe funksion  të tërthortë, të parëndomtë, subjektiv, me kuptim dhe funksion  fytyror, figurativ, me kuptim dhe funksion stilistikor.

Po të marrim në përqasje dhe përimtim frazat: bëj fjalë-flas,  bëj mend-mendoj, bëj zë-bëzaj, vë në rrezik-rrezikoj, marr udhë-udhëtoj, marr rrugë-rrugëtoj, marr në shqyrtim-shqyrtoj, marr guxim-guxoj, marr vendim-vendos, marr vrull-vrullem, marr turr-turrem, bëj gaxhi- gaxhitem, hiqem mënjanë- mënjanohem, kam kujdes-kujdesem, bëj not-notoj, marr (zë) vrapin- vrapoj; heq zvarrë-zvarris, i jap ndihmë-e ndihmoj, i jap përgjigje-i përgjigjem, bëj pyetje-pyes, dal në fotografi-fotografohem, i vë fre-e frenoj, i bie shqelm-e shqelmoj, vë firmë-firmos, nënshkruaj, bëhem theror-therorizohem, bëhem fli-flijohem, kam dyshim-dyshoj, kam shpresë-shpresoj, hedh  vështrimin-vështroj, hedh shikimin-shikoj, kam besim-besoj,  marr hua-huaj, huazoj, bie ngushtë-ngushtohem, bëj punë-punoj, ha darkë-darkoj, ha drekë-drekoj, e qes në harresë-e harroj, e lë në heshtje-e hesht,  bëj gabim-gaboj,bëj sulm-sulmoj, marr në mbrojtje-mbroj, më merr etja- etem, etohem, më merr uria-uritem, më vjen neveri-neveritem etj.etj., do të vëmë re, do të hetojmë dhe do të konstatojmë  se te shumësia e frazave  të sipërzëna në gojë kuptimi kryesor del nga kuptimi i pavarur i gjymtyrëve përbërëse kyçe a kryesore. Te këto fraza kuptimi njësor e i vetëm del nga vetë përmbajtja fjalësore (leksikore)  e gjymtyrëve përbërëse, nga tërësia e tyre, e sidomos nga gjymtyra kryesore, gjymtyra bosht, strumbullar, gjymtyra përfaqësuese, e cila njëherazi është gjymtyrë kyçe, kryesore kuptimbarëse, si bie fjala: fjalë, mend, zë, rrezik, udhë, rrugë, shqyrtim, guxim, vendim, vrull, turr, gaxhi, mënjanë, kujdes, not, vrap, zvarrë, ndihmë, përgjigje, pyetje, fotografi, fre, shqelm, firmë, theror, fli, dyshim, shpresë, vështrim, shikim, besim, hua, ngushtë, punë, darkë, drekë, harresë, heshtje, gabim, sulm, mbrojtje, etje, uri, neveri etj. etj.

Nga e gjithë kjo që u mor në përimtim e përqasje, del se,  te frazat  e sipërzëna në gojë e të  vëna në pasqyrim më sipër, gjymtyrët kryesore, kyçe kuptimbarëse, kanë kuptim fjalësor, leksikor, që njëherazi nënkupton kuptimin e tyre kryesor, themelor, parësor, kuptimin e tyre të mirëfilltë, të drejtpërdrejtë  e konkret. Te frazat  fjalësore,  vëmë re veçorinë kryesore: se gjymtyra e tyre kryesore, kyçe kuptimbarëse, gjymtyra bosht, strumbullar mbarë frazës i përcakton, i jep kuptim të drejtpërdrejtë, të mirëfilltë, konkret, objektiv, parësor, sepse ajo vetë ka kuptim të këtillë. Frazat te të cilat kuptimi tërësor, kuptimi kryesor del, kushtëzohet, përcaktohet nga kuptimi i drejtpërdrejtë, i mirëfilltë, i parë, themelor, kryesor i gjymtyrëve kryesore, i gjymtyrëve bosht, strumbullar, i gjymtyrëve kryesore kuptimbarëse, i gjymtyrëve përfaqësuese, quhen fraza fjalësore (leksikore). Kuptimi mbizotërues, kuptimi tërësor i frazave fjalësore qëndron në raportin e mëvetësisë, pavarësisë kuptimore të gjymtyrës kryesore, gjymtyrës kyçe, gjymtyrës bosht, strumbullar, gjymtyrës kryesore kuptimbartëse. Frazat fjalësore  e ruajnë  komponentën kuptimore, e ruajnë kuptimin e tyre  kryesor fjalësor sipas kuptimit përmbajtësor të gjymtyrës kryesore, kyçe, gjymtyrës kuptimbartëse, kuptim, i cili lidhet , qëndron  në marrëdhënie, në raport me gjymtyrët e tjera përbërëse vetanake.

Frazat fjalësore janë mjete shprehëse gjuhësore, që i përkasin mënyrës objektive, retorike të ligjërimit letrar. Me anën e tyre sendërtohet ligjërimi i rëndomtë, i mirëfilltë, konkret, i drejtpërdrejtë, objektiv e retorik letrar, gazetar-publicistik e dijesor. Pra, këto fraza gjejnë përdorim, përdoren në të gjitha stilet e ligjërimit letrar, e sidomos në stilin letrar dijesor. Në konktekstin ligjërimor, nuk kanë vetëm vlerë, efekt, funksion të rëndomtë, të mirëfilltë, të drejtpërdrejtë përmbajtësor kuptimor, logjik, por edhe funksion  të drejtpërdrejtë retorik ligjërimor. Sikundër vëmë re, frazat fjalësore janë kryesisht  mjete shprehëse të ligjërimit letrar objektiv  e retorik: gazetar-publicistik e dijesor në përgjithësi.

Në vijim  po sjellim një burde, një mbushulli shembujsh  kontekstualë, ku do të kemi fraza me vlerë, efekt dhe funksion të kundërt kuptimor, përmbajtësor në krahasim me frazat fjalësore.Shembujt kontekstualë,do të merren në analizë a përimtim krahasimor në raport me frazat fjalësore. Ja  shembujt  kontekstualë:

a)

Ne nxehemi e bëhemi si prush. (DA-P). Donim t’ i  zhduknim, t’ i fshinim nga faqja e dheut. Ishim lagur e bërë qull ... (AC-DF f. 56). U pikëllua e u bë vrer nga ajo që i ngjau në shtëpi. (FGJ-T f. 59). I hëngri zemra te dorë e ndonjë të ligu dhe fytyra iu err e iu bë pus. (JX-N f. 47). Eni në vete, o milet i egër  e i mallkuar, para se të digjeni e të bëheni shkrumb. (RZ te: JR nr. 4/ 83 f. 731). Etja kishte nisur dalëngadalë ta digjte, ta bënte shkrumb…(UBA te : JR nr. 5/ 84 f. 870). Njerëzve u pëlqeu prarimi i tij/ gjersa një ditë ua lakuriqësoi trupat/ për t’ ua nxirë e bërë futë. (JAKO te: KO nr. 3-4/87 f. 243). Diçka isha ftohur, akull isha bërë.Por, nuk mund ta kuptoja shkakun e kësaj anomalie trupore.. (JZA te: J nr. 8-9/ 85 f. 41).T’ u nxiftë e t’ u sterroftë e katran t’ u bëftë more derësterrë!... (KARA: te: BR, 15 qershor 1986 f. 12). Kjo ngjarje gjithsesi...të tutë, t’ i shtie ethet në bark... (L.L. te: R, 6.XI. 1986 f. 16). Foshnja flinte dhe bënte gjumë pashai. (ABI te: R, 23.VIII. 1986 f. 13). Lëshonie në qytet Lumin, ndryshe do të digjeni të gjithë, të gjithë do të bëheni shpuzë! (ZRR te: JR nr. 1/ 1980 f. 35). Në këtë anë dogjën kisha e kuvende.Gjashtë copë katunde i kanë bërë hi. (SP-T f. 44). Kemi vuajtur asaj nate si vuan delja në hell e peshku më të thatë. (MK-AJ f. 255). U verdh e u bë dyllë. (N F-HS f. 135). Ishte mbushur qyteti, s’ kish ku të hidhje gjilpërë. (NF-HS f. 187). Sytë e të dehurit u ndezën e morën hamull më keq...(AABD-NJ f. 166). Ai njeri aq i dobët nga shëndeti përpara Gjikës ngjallej, rritej, forcohet e bëhej çelik. (SS-A f. 18) etj.etj.

b)

T’ i tregoj plagët në trup. Këmbët e ndrydhura e të bëra vred. (BS te: JR nr. 6/ 84 f. 1105). Tërë shtatin  ma veshi një lumë djersësh  të ftohta akull. (MI-SH f. 37). Një xhumaje, thonë, kishte mbetur xhamia e zbrazët, pos pesë a gjashtë pleqve të lodhur e të bërë asht e lëkurë. (MR-L f. 42). Mbi një gur u ngjit një plakë e mbetur asht e lëkurë, me flokë të gjata, e cila gjasonte me një krife të ujkut të uritur. (EA te: J nr. 8-9/ 87 f. 18). Por, një natë, i dehur e bërë bërryl, u rrëzua si plënc ai rrakadyl. (AÇ-NË f. 76).Lehet e luleve ishin rrethuar me gurë të bardhë si biluri...(ZR-TE f. 66). Uji i kthjellët porsi bilur/ këndshëm gumëzhonte si bleta në bli. (MKRA-JK f.9).Tasi Gjika shtrëngoi qeleshen në dorë... dhe shtoi, i bërë bishë:- ju vetëm të keqen dini t' ia bëni tjetrit! (SS-BL f. 74). Kur zbardhi drita, i pari u ngrit Mirashi, veshi çakshirët e rinj të bardhë si bora prej shajaku... (GJD-M f. 25). Veshur me bluzë të bardhë borë e të ngrirë akull. (MG-AB f. 119). I mbërthyer si bufi, Mursel Murselit ia ka zënë pisk kokën një mendim i rëndë. (NRU te: F, 15 nëntor 1987 f. 8).Agai, i bërë derr, dëgjoi lemerinë e saj, por e mbylli derën duke e përplasur. (SS-AP f. 198). Të forta i kam duart, moj !- Të forta çelik. (MSH-D f. 149). Ky numër po arrihet në gjithë vendin ku sundon dora jote e fortë si çeliku. (KJ-HH f. 20).Jashtë ishte natë dhjetori, e mbushur cep më cep me një akull të zi. (MEKRA te: KO nr. 3/ 88 f. 293). Moni do të pëlciste si një thes i mbushur ding. (NRR te: JR nr. 1/ 1980 f. 62). I ke flokët të verdhë, të verdhë si dylli. (AC-DF f. 20). Komandant Rrapoja, i verdhë dyllë, e zbrazi prapë nagantin. (DA-KM f. 252). Nuk e pushonte dot as sisa e tharë e bërë eshkë e gruas. (AK-NJ f. 49). Ajo kishte ulur kokën e skuqur flakë dhe s’ e kishte marrë me mend se do ta ndjente veten aq keq. (VD-T. f. 52). Ajo pjesë e flakës që më dukej futë e zezë  ishte oxhaku përmes zjarrit që sa vinte e mekej. (RK-N f. 68). etj.,etj.

c)

Aborigjinët janë shumë të mobilizuar dhe sikur nuk duan të lëshojnë pe  asnjë çikë. (p.a. te: R, 30.VII.1989 f. 11). Venediku gjendet te pragu i derës, tha Skënderbeu. (SG-S f. 45). I kilikosnin këngëtarët  të këndonin përmallshëm e me shkul të zemrës. (HS-KS f. 75). Gjithë si burra  të  qëndroni, /Këtu në Milot  ndër hundë të gjermanit. (KJ te: HLSH f. 360). Ushtria e uritur i shihte këto karvane  t’ i kalonin nën hundë. (SG-S f. 156). Aristoteli vuri në pah një mal provash për palëvizshmërinë e Tokës. (HMY te: F nr. 1-2/90 f. 4).E plisat në kokë dukeshin  si maje të mbuluara me borë-/ Në flakë të armëve një këngë e re si shigjetë duke ardhur. (HH-DL f. 103).Gruaja e dëgjoi  dhe, në flakë të pushkës, e sulmoi me një pyetje tjetër : sa e bleve ? (T.H.-B f. 65). I  thashë  kështu  e dola nga oborri i tij tym e mjegull. (BRSAD te: BR nr. 2, 15 janar 1979 f. 12). Dhe fshatari tym e flakë, kishte kthyer pakëz te shitësi. (MR te: JR nr. 5/ 1978 f. 661). Nga   shkolla tym e flakë u ngrit  një zë i fortë  që  u përhap me ushtimë mbi lagjen e shqetësuar ...(AABD-NJ f. 126). Dikur ta kam pirë zemrën, tash jetën!- u kërcënua ai tym e vrer. (MI te: R, 23. III.  1985 f. 14). Shqiptarët e Arbëneshit të Zarës duke mbjellë edhe me thonjtë e duarve derdhën djersën me oka… për të shtuar edhe një pëllëmbë tokë më tepër. (AJ-JVR f. 84). Se kam punuar tërë jetën me thonj e me dhëmbë… (TL-TA f. 104). Tafa u rras brenda si duke shkelur nëpër ve. (MEH-P f. 46). Bashkëbiseduesit e tyre mbajnë të pushtuara terrene dhe po vendosin  me zjarr e gjak një diktaturë serbomadhe. (p.a. te : B, 30 janar  1993 f. 2). Le të kujtojmë dënimin që Çajupi i bëri Anglisë, e cila ia rrëmbeu me zjarr e me hekur lirinë Transvalit…(te : HLSH f. 564).Gjermanët dhe hordhitë e fashistëve lokalë erdhën  për t’ i zhdukur me hekur dhe zjarr gjithë popujt pa përjashtim… (SAMREP te : ZR nr. 1386/ 91 f. 32).Me qindra e mijëra kilometra nëpër mot të lig. (RE te : F nr. 32/ 90 f. 15). Kishte luftuar dheai, Veliu, si qindra e mijëra fshatarë të radhës së tij… (SHMU-PA-II f. 83). Jo vetëm këta tre punëtorë shqiptarë, por edhe qindra e qindra të tjerë kanë vendosur që t’ i mbajnë ato familje shqiptare… (MEKA te : B, 9 qershor 1991 f. 10). U injorua edhe mermeri i mrekullueshëm shqiptar duke importuar mijëra dhe mijëra pllaka të vogla. (IDZEQ te : BR nr. ?  f. 4).-Të gjithë kërkonin  të thoshin një fjalë për atë copë mish me dy sy që me çirrma të paprera , po ndillte keq... (KX-LV f. 36). Të gjithë këta…po përpiqen t’ i bëjnë shqiptarët e Kosovës mish për top e t’ i fusin   në luftë për të mbrojtur rendin e ri evropian…(FH-KPV f. 24). Se Urën e ruan, se Urën e mbron/ Stihia-Shqiponjë, me qip e me thonj. (FN-SL f. 32). Derisa të rrahë damari në trupin tim, tokën e tij nuk e lë kurrë të bjerë në dorë të huaj. (NRR-TP f. 11).Për sofrën e bukës, për barutin e pushkës, do të jem besnik i çetës deri në frymën e fundit. (MI-D f. 188).  etj.,etj.

Frazat pjesëbërëse në shembujt e sipërm  kontekstualë të vjelë kryesisht nga veprat  letrare-artistike dhe nga një numër i vogël i punimeve gazetare-publicistike  e dijesore  nën a, b dhe c, po të merren në krahasim,  po të krahasohen  me frazat fjalësore, do të vëmë re se ndryshojnë fare shumë. Te këto fraza  kuptimi kryesor,  kuptimi njësor, kuptimi i vetëm ,nuk del , nuk kushtëzohet, nuk përcaktohet  nga kuptimi i pavarur përmbajtësor fjalësor i gjymtyrëve përbërëse, e sidomos nga gjymtyrët  kryesore kuptimbartëse, gjymtyrët bosht, strumbullar, po nga tërësia përmbajtësore kuptimore  e gjymtyrëve përbërëse, nga tërësia e tyre  përfytyrimore, fytyrore, figurative.

Frazat, te të cilat kuptimi kryesor, kuptimi tërësor del, kushtëzohet, përcaktohet nga përmbajtja tërësore kuptimore e gjymtyrëve përbërëse, e sidomos nga tërësia e tyre përfytyrimore, fytyrore, figurative, quhen fraza stilistikore.

Kuptimi kryesor, tërësor, njësor i frazave stilistikore është kuptim kushtëzimor, përcaktimor tërësor i gjymtyrëve përbërëse, është kuptim me karakter përmbajtësor përfytyrimor:  shëmbëllimor-krahasimor. Pra, kuptimi i frazave stilistikore është i kushtëzuar, i përcaktuar përfytyrisht, figurativisht.

Te shembujt kontekstualë nën a)  frazat: bëhemi si prush,  ishim  bërë qull, u bë vrer, iu bë pus (fytyra), bëheni shkrumb ,e bënte shkrumb,  për t’ ua bërë futë, akull isha bërë, katran t’ u bëftë, do të bëheni shpuzë, i kanë bërë hi, u bë dyllë, morën hamull, bëhej çelik,  nën b) të bëra vred, të ftohta akull, i  bërë bërryl, të bardhë si biluri, i kthjellët porsi bilur, i bërë bishë, të bardhë si bora, të bardhë borë, të ngrirë akull, i mbërthyer si bufi, i bërë derr, të forta çelik, e fortë si çeliku, i mbushur ding, të verdhë si dylli , i verdhë dyllë, e bërë eshkë, e bërë flakë (nga fytyra),  e skuqur flakë, futë e zezë dhe nën c) asnjë çikë, te pragu i derës, me shkul të zemrës,   ndër hundë (të  gjermanit),  nën hundë, një mal  (provash),  si gjymtyrë  kryesore përbërëse, si gjymtyrë kuptimbartëse  kryesore, si gjymtyrë kryesore fytyrore, përfytyrimore përmbajtësore kanë gjymtyrët  bosht, strumbullar, gjymtyrët kyçe: , nën a):  prush, faqe e dheut, qull, vrer, pus, shkrumb, futë, akull, katran, ethet, gjumë, shpuzë, hi, dele, peshk, dyllë,  gjilpërë, hamull, çelik, nën b): vred, akull, asht, bërryl, bilur, bishë,  borë, buf, derr, çelik, cep, ding, dyllë,  eshkë,  flakë, futë dhe nën c): çikë, derë, zemër, hundë, mal, të cilat, mbarë, tërë frazave u përcaktojnë, u kushtëzojnë kuptim të tërthortë, fytyror, figurativ, sepse, vetë kuptimi i tyre është i tërthortë, fytyror, subjektiv, kuptim dytësor, kuptim përfytyrimor (shëmbëllimor-krahasimor) cilësor kryesor, do të thotë,  cilësish të tyre kryesore, qenësore, karakteristike, specifike.

Frazat tjera, që nuk bëjnë pjesë në këtë tip të frazave stilistikore me veçoritë e përmendura specifike kushtëzimore, përcaktimore, përfytyrimore kuptimore, siç janë ,bie fjala  nën a) t’ i fshinim nga faqja e dheut, t’ i shtie ethet në bark, bënte gjumë pashai, kemi vuajtur  si vuan delja në hell e peshku më të thatë, ishte mbushur, s’ kish ku të hidhje gjilpërë, nën b): të bërë asht e lëkurë, e mbetur asht e lëkurë, e mbushur cep më cep dhe nën c) : në flakë të armëve, në flakë të pushkës,  tym e mjegull, tym e flakë, tym e vrer, me thonjtë e duarve, me thonj e me dhëmbë,  si duke shkelur nëpër ve, me zjarr e gjak,  me zjarr e me hekur,  me hekur dhe zjarr, me qindra e mijëra, qindra e mijëra, qindra e qindra, mijëra dhe mijëra, copë mish me dy sy, mish për top, me qip e me thonj, derisa të rrahë damari në trupin tim,  deri në frymën e fundit, si kuptim njësor, kryesor përmbajtësor përfytyrimor, fytyror kanë tërësinë përmbajtësore kuptimore të gjymtyrëve përbërëse. Pra, kuptimi i vetëm, kuptimi kryesor i këtij tipi të frazave nuk del, nuk kushtëzohet, nuk përcaktohet nga një gjymtyrë  kryesore kuptimbartëse, gjymtyrë kryesore  fytyrore, figurative e mbarë frazës, po nga  tërësia  përmbajtësore  kuptimore fytyrore, figurative e gjithë gjymtyrëve përbërëse.Pra, te ky tip  i frazave stilistikore kuptimi njësor, kryesor, kuptimi kushtëzimor, përcaktimor fytyror, përfytyrimor është kuptimi tërësor përmbajtësor fytyror, përfytyrimor i gjymtyrëve përbërëse.

Frazat stilistikore te shembujt kontekstualë nën  a)  shënojnë, shprehin kuptime intensive të veprimeve, veprime intensive, veprime të shkallës intensive, sipërore, veprime të shkallës më të lartë, veprime shumë të larta të frymorëve, jofrymorëve  (njerëzve, sendeve etj.), që mund të shprehen me ndajfoljet e sasisë: shumë, së tepërmi, pa masë, fare, krejt, tepër, fort, jashtëzakonisht, si bie fjala: nxehet si prush- nxehet shumë, së tepërmi, e fshin nga faqja e dheut- e zhduk fare, krejt, bëhet qull- laget shumë, pa masë, bëhet vrer-pikëllohet shumë, së tepërmi, i bëhet pus (fytyra)-i erret, i errësohet, shumë, së tepërmi, bëhet shkrumb-digjet krejt, fare, e djeg shkrumb-e djeg krejt, fare, ia bën futë-ia nxin krejt, fare, ia nxin shumë, së tepërmi, bëhet akull-ftohet shumë, së tepërmi, i bëhet katran- i sterrohet, i nxihet shumë, së tepërmi, ia shtie ethet në bark-e frikëson shumë, tej mase, bën gjumë pashai-fle shumë mirë, shumë rehat, bëhet shpuzë-digjet krejt, fare, e bën hi-e djeg fare, krejt, vuan si vuan delja në hell e peshku në të thatë-vuan shumë, së tepërmi, vuan jashtëzakonisht shumë, bëhet dyllë-verdhet, zverdhet shumë, së tepërmi, mbushet (një vend) sa s’ ke ku të hedhësh gjilpërë- mbushet jashtëzakonisht shumë (me njerëz, me rrëmet) një vend, merr hamull-ndizet shpejt e shpejt, fare shpejt, shumë shpejt, bëhet çelik- forcohet së tepërmi, pa masë, forcohet jashtëzakonisht shumë. Poeti, shkrimtari , të shumtën e herës, për të arritur  raport shkallëzor intensiv, të lartë të veprimit, përdor fraza stilistikore, fytyrore, metaforike, që shprehjen letrare-artistike e bëjnë të fuqishme dhe me vlerë të dukshme e të theksuar. Kështu, bie fjala, në vend që ta përsërisë dy herë të njëjtën fjalë, e, sidomos atë të dytën të shoqëruar me ndajfoljen e shkallës sipërore të sasisë: shumë, së tepërmi, fare, krejt  etj. me ç’ rast shprehja do të dilte  banale, pleonastike, tautologjike, jotërheqëse, shtie në përdorim  frazat stilistikore, frazat metaforike, fytyrore, që e shprehin plotësisht, tërësisht fytyrisht, figurativisht kuptimin e rëndomtë. Në vend që të shprehet rëndom:  ne nxehemi e nxehemi  shumë (me raport  të rëndomtë intensiv  shkallëzor) poeti, shkrimtari shprehet: ne nxehemi e bëhemi si prush (me raport shkallëzor intensiv fytyror, figurativ), që sendërtohet, arrihet me shtënien në punë, me përdorimin e frazës stilistikore (metaforike): bëhemi si prush. Kështu në vend të shprehjeve banale, tautologjike, pleonastike, të rëndomta, pa gjallëri, bajate: ishim lagur e ishim lagur shumë, para se të digjeni e të digjeni fare,  etja kishte nisur ta digjte, ta  digjte krejt, isha ftohur, isha ftohur shumë, forcohej e forcohej së tepërmi, u pikëllua e u pikëllua shumë, fytyra iu err e iu err së tepërmi (me raport të rëndomtë shkallëzor intensiv), poetët, shkrimtarët tanë shprehen, duke i shtënë në punë, duke i përdorur frazat fytyrore, metaforike (me raport shkallëzor intensiv fytyror, metaforik: ishim lagur e bërë qull, para se të digjeni e të bëheni shkrumb, etja kishte nisur ta digjte, ta bënte shkrumb, isha ftohur, akull isha bërë, forcohej e bëhej çelik, u pikëllua e u bë vrer, fytyra iu err e iu bë pus. Pra, sikundër shohim, poetët, shkrimtarët tanë, me shtënien në punë, me vënien të përdorim të frazave stilistikore, metaforike etj. i japin forcë e gjallëri shprehjes së tyre letrare, poetike,  i japin vlerë e kuptim estetik.

Frazat stilistikore te shembujt kontekstualë nën  b)  shënojnë, shprehin cilësi, tipare intensive, cilësi, tipare shumë të larta, tipare, cilësi të shkallës intensive, të një shkalle shumë të lartë të frymorëve, jofrymorëve (njerëzve, sendeve etj.) që rëndom mund të shprehen  me ndajfoljet e sasisë: shumë, së tepërmi, pa masë,  fare, krejt, tepër, fort, jashtëzakonisht, si bie fjala: të bëra vred-të irnosura shumë, së tepërmi, të ftohta akull- të ftohta së tepërmi, tej mase, i bërë (i mbetur) asht e lëkurë- i dobësuar shumë, së tepërmi,i  bërë bërryl- i dehur pa masë, së tepërmi, të bardhë si biluri- shumë, fare të bardhë, i kthjellët porsi bilur- fare i kthjellët, shumë i kthjellët, i bërë bishë- i tërbuar shumë, pa masë, të bardhë si bora,të bardhë borë-fare të bardhë,  shumë, së tepërmi të bardhë, të ngrirë akull- fare të ngrirë,  të ngrirë shumë, së tepërmi, të akulluar, i mbërthyer si bufi- i mbërthyer shumë keq, i bërë derr- i mërzitur pa masë, së tepërmi, i  fortë çelik, i fortë si çeliku- shumë, së tepërmi i fortë, i mbushur cep më cep, i mbushur ding- i mbushur shumë, pa masë, i mbushur plot e përplot, i verdhë si dyllë , i verdhë dyllë- i verdhë pa masë, së tepërmi, i bërë eshkë- i tharë shumë, pa masë, i bërë flakë (nga fytyra),  i skuqur flakë- i skuqur së tepërmi, pa masë, i sarrakuqur, i mbërdhezur, futë e zezë-e zezë  shumë, së tepërmi. Siç vihet re, te këto fraza stilistikore, gjymtyrët kuptimbartëse fytyrore, emrat: akull, bilur, bishë, borë, derr, ding, buf, çelik, dyllë, eshkë, flakë, futë, janë gjymtyrë të intenzitetit, janë barasvlerëse me ndajfoljet e sasisë:  shumë, së tepërmi, tepër, fare, fort, krejt, pa masë, jashtëzakonisht. Këta emra nuk emërtojnë, nuk shënojnë më frymorë, jofrymorë  (lëndë, kafshë, elemente,sende), por tipare,cilësi të tyre më kryesore, karakteristike, qenësore,specifike, që hyjnë në punë, që shërbejnë për të vënë në pah, për të spikatur me qartësi  e konkretësi të veçantë e të theksuar tipare, veti, cilësi intensive, sipërore të frymorëve, jofrymorëve tjerë në raport fytyror,  përfytyrimor: shëmbëllimor-krahasimor, tipare, cilësi të një shkalle shumë të lartë, të shkallës sipërore, intensive.  Pra, frazat e këtilla  stilistikore me këta emra krysorë kuptimbartës fytyrorë shprehin, shënojnë  kuptime mbizotëruese, kuptime të një shkalle shumë të lartë, kuptime intensive, sipërore të cilësisë, shënojnë se cilësia, vlera cilësore është e një shkalle shumë të lartë. Në frazat e këtilla stilistikore dallojmë tre tipa kryesorë për  nga veçoritë dalluese:

frazat metaforike: i bërë vred, i bërë asht e lëkurë, i bërë bërryl, i bërë bishë,  i bërë eshkë, i bërë flakë, i bërë derr.

frazat krahasimore: që në trajtë krahasimi të përbëra, të ndërtuara me lidhëzën  si (sikur, posi, porsi) shprehin, shënojnë shkallë të lartë të cilësisë a vlerës cilësore, si bie fjala: i bardhë si biluri, , i kthellët porsi biluri, i bardhë si bora, i  mbërthyer si bufi, i fortë si çeliku, i verdhë si dyllë.

frazat ftillëzimore (ftillimore, shpjegimore): që ftillëzojnë, që shpjegojnë, ftillojnë cilësi a vlerë cilësore të një shkalle të lartë si bie fjala : i ftohtë akull, i mbetur asht e lëkurë, i bardhë borë, i ngrirë akull, i fortë çelik, i mbushur cep më cep, i mbushur ding, i verdhë dyllë, i skuqur flakë.

Frazat stilistikore te shembujt kontekstualë nën  c)  shënojnë, shprehin rrethanë intenzive të veprimit, shkallë të fuqishme, intensive të rrethanës, intensitet të veprimeve ose të rrethanave nën të cilat kryhen ato veprime, që zakonisht mund të shprehen me ndajfoljet e sasisë:  shumë, së tepërmi, pa masë,  fare, krejt, tepër, fort, jashtëzakonisht, si bie fjala: asnjë çikë-aspak, fare, me shkul të zemrës- mallëngjyeshëm , përmallshëm pa masë, së tepërmi,  ndër (nën) hundë shumë afër, fare afër, një mal-  shumë, së tepërmi, në flakë të armëve (të pushkës)-  shumë shpejt, rrufeshëm, vetëtimthi, tym e mjegull,  tym e flakë- shumë shpejt, shpejt e shpejt, me thonjtë e duarve, me thonj e me dhëmbë, me qip e me thonj- me mundim të madh, me vështirësi të madhe, si duke shkelur nëpër ve- me shumë kujdes, me kujdes jashtëzakonisht të madh, me zjarr e gjak, me zjarr e me hekur, me hekur dhe zjarr- me forcë, me dhunë lufte, me luftë, me qindra e mijëra, qindra e qindra, qindra e mijëra, mijëra dhe mijëra-shumë, jashtë mase, copë mishi me dy sy- njeri  fare pa gjykim dhe pa ndjenja, mish për top-sakrifica  fare të padhembshme, të pakursyera të luftës, ushtarët që i shtrohen  vrasjes pa mëshirë, ushtarët që vriten, flijohen pa mëshirë,  sakrificat e luftës, derisa të rrah damari në trupin tim- derisa të jetoj, deri në frymën e fundit- deri  në vdekje.

Frazat e mësipërme që u morën në vështrim e ftillëzim në përgjithësi, për nga veçoritë, tiparet e tyre dalluese, kryesore, qenësore, karakteristike, specifike funksionale, bëjnë pjesë në këta tipa kryesore:

në fraza hiperbolike: një mal, me qindra e mijëra, qindra e qindra, qindra e mijëra, mijëra  dhe mijëra

në fraza metaforike:  me shkul të zemrës, ndër (nën) hundë, në flakë të armëve (të pushkës), tym e mjegull, tym e flakë

në fraza perifrastike: asnjë çikëz, si duke shkelur nëpër ve, derisa të rrahë damari në trupin tim, deri në frymën e fundit

në fraza metonimike: me thonjtë e duarve, me thonj e me dhëmbë, me qip e me thonj, me zjarr e gjak, me zjarr e me hekur, me zjarr e plumb, me hekur dhe zjarr, copë mishi me dy sy, mish për top etj.

Nga sa u mor në vështrim e trajtim, del se frazat stilistikore në përgjithësi nën  a, b dhe c   shënojnë, shprehin, emërtojnë  veprime, cilësi, vlera cilësore, tipate e rrethana  veprimi intenzive, sipërore, të një shkalle shumë të lartë, të fuqishme  kuptimore, përfytyrimore, fytyrore, figurative të frymorëve e jofrymorëve.

Derisa frazat fjalësore shënojnë, shprehin veprime, cilësi, tipare, rrethana të rëndomta , të mirëfillta,  konkrete veprimi, frazat stilistikore   shënojnë, shprehin  veprime, cilësi, tipare e rrethana të larta, të fuqishme veprimi, tipare e rrethana intenzive fytyrore, figurative.

Frazat stilistikore në ligjërim dhe shkrim  letrar-artistik, gazetar-publicistik dhe dijesor  kanë karakter dhe funksion  shumëvlerësh stilistikor dhe estetik. Me  anë të tyre  gjen sendërtim, sendërtohet të shprehurit e bukur e të përsosur letrar, të shprehurit e mendimeve, gjykimeve, ndnjenjave, përfytyrimeve e përjetimeve të fuqishme e me ndjenjësi, konkretësi, tërheqësi, shprehësi e fytyrësi të veçantë e të theksuar. Këto fraza kanë funksion të veçantë estetik, kanë vlerë të veçantë shprehëse,  vlerë fytyrore estetike. Me anën e tyre, ligjërimi letrar-artistik e nganjëherë edhe ligjërimi gazetar-publicistik e dijesor, bëhet i gjallë, i bukur, i lartë, i fuqishëm, kumtimor, komunikativ, fluganor, dinamik, tërheqës, shprehës, ekspresiv dhe i fytyrshëm, i  figurshëm.

Me anën e frazave stilistikore , fytyrore sendërtohet ligjërimi subjektiv letrar, ligjërimi estetik letrar. Po ashtu, me anën e këtyre frazave, gjen sendërtim, sendërtohet vlera, efekti dhe funksioni estetik i ligjërimit letrar-artistik në  përgjithësi e veçanti. Në veçanti, frazat stilistikore , hyjnë në punë, shërbejnë për ta lartësuar, zbukuruar, përsosur, stolisur, fuqizuar, intenzifikuar shprehjen letrare-artistike shqipe, për t’ i dhënë kësaj  karakter dhe shkallë  të lartë, të fuqishme, të gjallë, të bukur, fytyrore kumtimore, komunikative.

Nga marrja në hetim e vëzhgim e çështjeve të ndryshme e të gjithanshme të  frazave, mund të  nxirret  përfundimi: frazat në përgjithësi lozin rol të rëndësishëm në artin e ligjërimit letrar.Me anën e tyre sendërtohen vlera fjalësore, vlera kuptimore, logjike, nga njëra anë, dhe, vlera stilistikore: vlera shprehëse, ekspresive, impresive, nga ana tjetër. Vlerat  fjalësore të frazave gjejnë shprehje e sendërtim në ligjërimin objektiv, retorik letrar, ndërsa vlerat stilistikore gjejnë shprehje e sendërtim në ligjërimin fytyror, figurativ, subjektiv, estetik letrar.

Derisa frazat fjalësore mund të klasifikohen vetëm sipas funksionit morfologjik, sipas funksionit gramatikor, frazat stilistikore klasifikohen sipas funksionit të tyre dyjar: sipas  funksionit morfologjik (gramatikor) sikundër edhe frazat fjalësore dhe sipas funksionit stilistikor.

Tipologjia e frazave stilistikore lidhet me çështjen se çfarë mjetesh të shprehjes letrare paraqesin  me tiparet, veçoritë e tyre dalluese, të veçanta kryesore e qenësore funksionale. Këto fraza shprehin , shënojnë  tipare, veçori të veçanta, të rëndësishme stilistikore. Këto  fraza,  sipas funksionit stilistikor, bëjnë pjesë në shumë tipa, lloje të veçanta, përkatëse stilistikore. Tipat më të përhapur, më kryesor të frazave stilistikore,  që dallohen  me denduri më të madhe përdorimore në ligjërimin letrar, në të gjitha stilet,   sipas rendit   alfabetik, janë: frazat alegorike, aluzive, antifrastike, antimetabolike, antitetike, barazmiore (njëjtësimore), eliptike, eufemistike, ftillimore, hiperbolike, idiomatike, inverzive, ironike, krahasimore, lakonike, mallkimore, metaforike, metonimike, onomatopeike, perifrastike, proverbiale,  topotetike  dhe  urimore.  Këto lloje  frazash,pra, i përkasin tipologjisë së veçantë të klasifikimit, klasifikimit sipas funksionit stilistikor, klasifikimit stikistikor  të frazave të gjuhës shqipe.