Aleko Likaj: Këpuca e Pano Taçit

Këpuca e Pano Taçit

Nga Aleko LIKAJ

Poeti u gjet një mbrëmje në sallën e shfaqies në teatrin e Elbasanit. Ishin provat gjenerale të estradës që do e jepej ato ditë për publikun. Nuk e di se kush e kishte futur Panon  në atë grup krijuesish që duhej të jepte mendime e të gjykonte per artin aty. Pas mbylljes se perdes u ngrit i pari ne kembe e zuri të fliste. Nuk e kisha parë dhe nuk e dija që ai ishte aty. Me siguri që e kishte gjetur një mënyrë për ta parë atë shfaqie. Sigurisht ndonjë portier do ta kishte lejuar në momentin e fundit, at'here kur ishin fikur dritat, se Panua i kishte miq ata. Pinin ndonjë gote e tregoni barcaleta e qyfyre. Poeti i tregonte mirë ato. E kam të fiksuar si sot me një kostum bojë veje e me flokët e ndritshëm e të shtruar pas veshëve me brilantinë. I gjente Panua këto, sepse dashnor i përjetshëm mbeti ai në të gjitha kohët.

Me një zë të shtruar nisi e të flasë për skeçet e lojën e aktorëve. Sekretari i dytë i komitetit të partisë së Elbasanit që mbulonte kulturën atë kohë, dhe që ishte veçse dy rradhë para meje, lëvizi nga vendi. Ktheu kokën andej nga Panua e pyeti  ata që kishte afër. Pashë dy a tre koka aparatçikësh që u afruan dhe i pëshpëritën partiakut. Poeti vazhdonte që të fliste me pasion e zjarr për humorin. Një nga shoqëruesit e sekretarit u kthye nga unë e më pyeti nën zë. Në metalurgji tek ju është ky? Nuk dija se ç'ti thosha; s'dhashë përgjigje. Një çast më vonë sekretari u kthye nga Panua dhe i a bëri me dorë që të heshtëte, por poeti nuk e kishte mendjen tek partiaku. Ishte përfshirë nga një entuziazëm që veçse ai e përjetonte dhe fliste me pasionin e një djali të ri. Dikush nga rradhët e aparatçijve i thirri me emër  dhe i kërkoi që të ndalonte. Panua ktheu kokën nga ne sikur të kishte zbuluar për të parën herë ekzistencën tonë në atë sallë. Sekretari i kishte hapur dy duart dhe brylet,  i kishte vendosur në hapsirën e dy karrikeve pranë tij, i kthyer nga Pano Taçi. I bëri me shenjë që të ulej, se ashtu e donte partia, të ulur Panon, të pagojë.

- Kush të futi këtu ty? - pyeti qetësisht partiaku. Kush të ka caktuar ty që të japësh mendime për artin e popullit?. Nuk mund që të gjykoj për të një armik i pushtetit si ti. Ta dinë këta këtu, - dhe bëri me shenjë nga ne të gjithë, - që partia e ka sjellë këtë njeri në metalurgjik që të edukohet në gjirin e klasës puntore, me norma e parime komuniste. Të punojë me ndershmëri,  dhe t’i a shpërblejë partisë njëqindfish. Nxireni përjashtë, - dha urdhër ai. Pastaj kërkoi drejtorin e institucionit e sekretarin e partisë që ishte edhe vetë aktor i trupës. - Do të mbani përgjegjësi që të gjithë. Nesër do të vini në komitetin e partisë . Do të jepni llogari. Nuk kemi nevojë nga vagabondë si ai, - tregoi me gisht nga Panua që ishte ulur në vendin e tij, e që dukej se ishte i fyer.

- Unë jam një puntor i thjeshtë si gjitha ata që punojnë në metalurgji shoku sekretar, -  tha Panua.

- Nuk jam shoku jot - i u hakërua sekretari, - njeri i degjeneruar. Jasht’, jashtë - klithi partiaku në sallë ku nuk ishim më shumë se tre dyzina njerëzish

Kur ktheva kokën e pashë Panon që po e tërhiqnin zvarë. Mes dy a tre personave të tjerë ishte edhe  një polic që nuk e di se si u shfaq aty, si dhe një nga të pranishmit aty në sallë që e njihja si spiun të policisë, për shkak se ishte i kudondodhur  vazhdimisht në metingje duke mbajtur qetësi. Panua kërkoi që të thoshte diçka, por  në momentin e fundit u duk se kishte ndruar mendim. Ndërsa po e çonin drejt derës, kuptova se ai po i thoshte policit se ishte zbathur në njërën këmbë, dhe se këpuca, i kishte mbetur tek karrikja ku kishte ndjekur shfaqien. Ra një heshtje midis nesh. U bëmë të pagojë. Sekretari u ngrit dhe i u drejtua derës tjetër të daljes.

- Drejtori dhe sekretari nesër në mëngjez të jenë në zyrën time. Organizata e partisë të ndalet sonte e të zbulojë gjithçkah. Armiqve të partisë duhet që tu mbyllen jo vetëm dyert e institucioneve të artit, por edhe të gjithë shtigjet. Nesër duam edhe konkluzionet.

Ai doli pas kësaj. Ne të tjeret nuk dinim se ç’të bënim më në atë sallë që dukej sikur kishte rënë morti, edhe pse disa minuta më parë ajo kishte gjëmuar nga hareja kënga e humori.

Dikush kishte gjetur këpucën e Panos dhe atë e mbante në dorë pa e ditur se çmund që të bënte me atë. U ndjeva keq. Më shumë për Panon, se e dija që ai përveçse poet, ishte edhe njeri shpirtpastër e kavalier.

Shfaqia u dha tre ditë më pas për publikun, dhe Panon e gjeta të gëzuar tek menxa e furnaltës. Ishte me dy shokë e pinin  nga një gotë verë. Nuk e ndante këtë si në vargjet e Khajamit. Nuk i rashë në sy. Pas një muaj u gjetëm përballë, më shkeli syun e me tha;

- Mos ma ke merakun, se i sfidoj.

Pas disa vitesh, aty nga mezi i 95 sës, më gjeti në Tiranë, dhe më ftoi për një kafe. I kujtova ngjarjen me sekretarin dhe atë tërheqien zvarë. Historinë e këpucës që mbeti në atë sallë gati të boshatisur.

- Kisha miq aty në teatër, - më tha. - Me donin. Unë u shkruaja edhe shumicën e pjesëve. Ashtu në anonim. Ja jepja Odhisesë, mikut tim të vjetër të rinisë, që edhe ai i ziu ishte si i internuar aty në Elbasan, edhe pse punonte si libretist i Teatrit Skampa. Ma mbante shpirtin gjallë Odhise Grillo Vunoi. Nuk e la të vdiste arti im.

Qesha dhe i thashë:

- E mora përgjigjen pas njëzetë vitesh, Pano-o

- Atë natë kisha katër skeçe në atë premierë, si të mos flisja. Sekretari thoshte përralla, jo armik, vagabond dhe pa moral. Morali im ishte në skenë dhe atë e duartrokiti ai. Unë vazhdova që të shkruaja sipas mënyrës sime pjesë humoristike, skeçe, kuplete për estradën e atij qyteti. Ai vazhdonte që të thoshte se do të më edukonte kllasa. Unë po e edukoja atë me artin tim.....

Pano Taçi tundi kokën duke vënë buzën në gaz, sikur po kthehej nga një vegim, a ëndër të përhitur e cila i ngjasonte me ndonjë triller, nga ato të rëndomtit që jemi mësuar që t’i shohim jo rrallë në celuloid.

Qeshte e gëzohej si një fëmijë.