Mendime
Fiqri Shahinllari: Fituar dollarët - humbur florinjtë
E diele, 23.09.2012, 10:24 AM
“KEMI FITUAR
DOLLARËT
NGA FIQRI SHAHINLLARI
Më katër
shkurt 2010 mbeska ime, Eliza, dyvjeçare, mbushi plot motin që u ngrit në këmbë. Ajo tani nuk ecën zvarrë, me doçka dhe këmbka, por fluturon
drejt qafës së "xhyçit" duke e gushur atë. Për një çast rri e mendoj
nëse kjo vogëlushe do ta mbajë mënd këtë
përqafim kur të jetë e rritur? A do të mbeten këto përqafime
në gjurmët e kohës së saj? Pse jo? Mëndja, truri i saj ndodhet vetëm disa milimetra prapa ballit të vet! Mirëpo
nga që truri i të vegjëlve është akoma “ujë” siç thotë populli, si zor të gdhëndet
në memorie ky përqafim sepse fëmija rritet e ndryshon fizikisht po edhe mëndërisht
nga ora në orë, nga dita në ditë, nga viti në vit. Duhet të kalojë një periudhë
tre vjecare- thonë disa- pa të mbeten gjurmë kujtimi të perceptimit të botës
prej të vegjëlve.Mirëpo, në një nga
librat që po lexoj këto ditë me tiullin: “Dianetics” krijova përshtypjen se
gjithsecili mund të rijetojë moshën dy vjeçare. Që në këtë moshë shfaqen dëshirat
specifike të njeriut dhe, zakonisht, jeta e tij e mëvonëshme ndjek modelin e përcaktuar që në moshën dy
vjeçare. Talenti dhe personaliteti i lindur po edhe i krijuar gjatë jetës janë pjesë
e modelit gjenetik. Që në moshën dy vjeçare, për të mos thënë që në barkun e nënës,
krijohen emocionet e forta, të gëzueshme apo të hidhta, të cilat me ndonjë “gërvishtje”të
qëllimshme ose jo, gjatë jetës së mëvonëshme e bëjnë njeriun të ketë “kontakt” me
çastin e moshës së “ujëshme” kur ka përjetuar emocionin.
Kështu
edhe unë shkoj me ymyz se mbeska ime kur
të rritet do t’i kujtojë këto përqafime të “xhyçit” sepse e shikoj se sa herë qëndron
me mua ka edhe ajo emocione të gëzueshme. Më vonë, gjatë jetës, kush e di,
mbase këto emocione do t’i “trokasin” në
tru si jehonë e një bubullime të largët dhe kujtimi do t’i vijë në cepin e vetëdijes me imazh nën një dritë
të zbehtë, të vakët, të turbullt e të mjegulluar, të verdhë në gri. Kjo pamje e
stampuar në kujtesë do të jetë aq e fortë sa ç’kanë qënë emocionet në moshën dy
vjeçare apo edhe në moshën e mëvonëshme. Emocioni është forcë, është jetë, është
aleat me mbijetesën. Kur jam në Shqipëri mbeska ime nuk më ndahet. Ajo më ndjek
lëvizjet e mija duke më parë nga fotografia që e kam vendosur në kornizën e praruar.
Sidoqoftë, gjyshit të saj emigrant i bëhet zemra mal për çdo veprim që bën
mbeska ashtu siç lumturohen të gjithë gjyshërit dhe gjyshet e botës për mbesat
dhe nipat e tyre. Ku ta gjej, as më thoni të dashur lexues të këtyre radhëve,
një libër të Viktor Hygoit që, siç kam dëgjuar, e paska titullin "Gjyshërit"
a diçka të tillë ?
Kisha dëgjuar
më parë se fëmijët e fëmijëve janë si mjalti i mjaltit. Tani që e provoj vetë,
kjo sentencë më duket arritje e përkryer që të "shpartallon" me vërtetësinë
e saj. Fjalët e mija janë shumë të vakta
për të përshkruar ndjenjën që përjetoj kur jam pranë saj, kur ajo mundohet të flasë
shqipen e mësuar nga ne, dhe unë shkrihem e dalldis kur ajo mezi i shqipton
fjalët shqip, ashtu edhe ato anglisht, doemos, dhe ja këput tjetër për tjetër
aq sa duket se i bie në të kuptimit të fjalës që thotë. Më kujtohet një bisede
që kam bërë këtu e 40 vjet te shkuara , mbase, me mikun tim Murat Gecaj. Ai
kishte atëhere fëmijët e vegjël fare dhe një ditë duke biseduar më tha: "Fiqiri, a e di se ndonjë herë fëmijët
janë të çuditshëm? Se mundohen të flasin dhe, frap, thonë ndonjë fjalë që tingëllon
shumë bukur shqip. Të duket sikur "shpikin" fjalë të reja, të bukura
shqipe" Tani e kujtoj sa herë Muratin.
Vogëlushët,
vec të tjerave, janë edhe të ciltër prandaj, mbase, edhe për këtë shkak,
dashuria për ta i përket dlirësisë së tyre. Sapo m’u kujtua një rrast
sinqeriteti fëminor i vajzës sime, nënës së kësaj mbeskës me të cilën e nisa këtë
shkrim, kur ajo ishte në moshën e kopshtit, pra rreth 5-6 vjec. Ishte zënë dorë
për dore me një shoqen e saj të kopshtit dhe vajza ime e pyet:
-Cilin ke
gjysh ti…?
- Gjyshi
im është Manush Myftiu-tha vogëlushja tjetër. Shoqja e saj kishte përmëndur
emrin e gjyshit të vet, një emër shumë i njohur për të gjithë shqiptarët atëhere
pasi ai ishte anëtar i Byrosë Politike të Partisë së Punës së Shqipërisë dhe zëvëndës
Kryeministër por vajzës sime aq i bënte , e dëgjoi me paraqende.
-
-Gjyshi
im e ka emrin Xhelo(Xheladin)-ishte përgjigja e sime bije për emrin e gjyshit të
vet, marangozin e Ndërmarrjes Shtetërore të Ndërtimit në Korcë.
Kaq ishte
dialogu. Ato vazhduan të luanin me njëra
tjetrën. Për ato pak rëndësi kishte statusi social i gjyshërve, për ato ata
ishin gjyshër të dashur dhe kaq.
Dashuria
për fëmijët, për brezin e ri, kujdesi për rritjen dhe edukimin e tyre mer vlerë të jashtëzakonëshme për shoqërine e për
familjen kudo por, ma mer mendja se, kjo vlerë s'ka të paguar kur është fjala për
njerzit dhe familjet që janë jashtë Atdheut. Kam vënë re, kam lexuar, kam ndjerë
se emigrantët politikë ashtu sikurse emigrantët ekonomikë shqiptarë, kudo që ndodhen
mundohen me të gjitha mënyrat të ruajnë zakonet e traditat aq të vyera të fshatit,
qytetit dhe te kombit shqiptar. Dhe jo vetëm kaq. E rëndësishme është se këto
virtyte ata synojnë t’ua transmetojnë fëmijëve të tyre, brezit më të ri. Dhe
shqiptarët , doemos, janë me fat, si në Shqipëri, si jashtë Atdheut. Perëndia u
ka falur atyre fëmijë të mbarë. Tek lexonja para ca kohësh një mesazh, që dërgonte
shkrimtarja e talentuar Rozi Theohari, për disa shkolla në gjuhën shqipe për fëmijët
e emigrantëve shqiptarë në Massachusets, m'u bë zemra mal, fakti më impulsoi
ndjenjën e krenarisë kombëtare. Se kur e mëson gjuhën amtare që në vogëli është
e zorshme të harrohet. Këtë e kam vënë re edhe unë në vitin 2004 kur u ndodha në
Kishën e Shën Gjergjit në Boston, kishë të cilën e ka themeluar Fan Noli, i përkryer
edhe si njohës i thellë i shqipes, ai që ka bërë të "flasin" shqip
Shekspiri, Bllasko Ibanjezi, Servantesi e shumë kollosë të tjerë të letërsisë botërore. Në këtë kishë, pra,takova një grua të moshuar
82 vjeçare. Eftali Petro e quanin, ndërsa shoqet e saj amerikane e thërrisnin
me emrin Ester Piters. Më tha atëhere Eftalia se me origjinë ishte nga fshatrat
e Vakëfit të Korçës, s'më kujtohet mirë,
o nga Treska o nga Trebicka. Kishte ardhur në Amerikë në moshën 6 vjeçare. Ka
tre djem e katër nipa. Nipave të saj mundohet t'u mësojë shqipen. “U flas shqip
edhe gjatë kohës kur ata më ndihmojnë në punët e rregullimit e të pastrimit të shtëpisë-më
tregoi Eftalia. Ata vijnë shpesh për ndihmë te unë. Më mbajnë karrekllën kur unë
dua të heq perdet se kanë frike se mos bie që andej. E shikojnë që mundohem shumë
pasi sapo vë njërën këmbë mbi karrekëll, tjetra këmbe s'më urdhërohet. Ata
qeshin dhe çoç flasin në anglisht. Unë i ngas e u thom:Këtu te unë llafosni
shqip, ë bijtë e gjyshes!"
Preokupimi
i emigrantëve shqiptarë për t’iu mësuar
fëmijëve të tyre gjuhën shqipe dhe meraku që kanë ata për të edukuar brezin e
ri rritur jashtë trojeve shqiptare me traditat dhe virtytet më të mira
shqiptare, vihet re edhe në vende të tjera të botës. Unë kam parë një video me
filmime nga pritja që i kanë bërë një floqari, Enver Ogrenit, bashkëkombasit e
tij në Australi në vitin 1989 kur ai kishte shkuar si turist. Enveri nuk kishte
patur nevojë për përkthyes kur bisedonte me fëmije 7-8 vjeçare shqiptarë të Melburnit.
Më kujtohen këto fakte tani sa herë mundohem të "bisedoj" shqip me
mbesken time 2 vjeçare këtu në Amerikë.
Vërsnikut
tim, mësuesit Zyfkë Dikollit, i kishte bërë përshtypje edhe një fakt tjetër kur
kishte shkuar edhe ky si turist në Australi pas nëntëdhjetës. Një nga bashkëfshatarët
e tij, pas bisedës lidhur me fëmijët dhe brezin e ri të emigrantëve kishte
konkluduar: “Nëse nuk përpiqemi për t’i edukuar fëmijët me virtytet tona të mira,
atëhere vërtet “kemi fituar dollarët po kemi humbur florinjtë.”
Kjo
shprehje mjaft e goditur nuk ka nevojë për koment. Dikush në Shqipëri për
mungesën e punës për edukimin e fëmijëve do të ishte shprehur ndryshe, duke thënë:
“Kemi bërë një vrimë në ujë!” Paraja është diçka, por jo gjithçka. Fëmija është
fryt i dashurisë midis prindëve. Gëzohen prindërit po është edhe gëzim i
familjes, i fisit. Që kur lind e derisa bëhet goxha, fëmija është i rrethuar me
kujdesin e jashtëzakonshëm të prindërve dhe pjestarve të tjerë të familjes. Jeta
është dhuratë e natyrës po dashuria midis njerzve është dhuratë e jetës. Unë mendoj
se shprehja "bëmë baba të të ngjaj, më afër të vërtetës mund të jetë :
" Bëmëni prindër që t'u ngjaj" Sepse që të dy prindërit, si nëna dhe
babai edhe pas lindjes nuk pushojnë duke u kujdesur në maksimum për rritjen dhe
edukimin e fëmijëve të tyre.
Pse vallë
është gatuar kështu njeriu? Si shpjegohet që prindët kujdesen dhe shqetësohen
kaq shumë për pasardhësit e tyre për t’i rritur e për t’i bërë ata të mbarë?
Mos ndoshta kjo shpjegohet me faktin se në damarët e tyre do të vazhdojë vlimi
i gjakut të prindëvet? Apo këtë shpjegim e jep më mirë ligji natyror i
vetmohimit? Arrihet deri aty sa prindi jeton vetëm me gëzimet dhe sukseset e fëmijëve
të tij. Ai bën njërën për ta ushqyer sa më mirë fëmijën duke lënë mangët edhe
ushqimin e trupit të vet. Janë kail me bukë thatë ta mbajnë frymën dhe fëmijës
t’ia plotësojnë dëshirat. Siç thonë malësorët
në veri të Shqipërisë, “fëmija të çon në lugun(govatën) e qenit”.Prindi harron
veten para fëmijëve. Nuk ka dalë kot në anët tona shprehja: “Që kur polla m’u
tha zorra” Njeriu që kur bëhet prind e deri sa vdes është vazhdimisht nën
trysninë e dashurisë ndaj fëmijës së vet. Kur fëmijët janë fare të vegjël,
kolopuçë, prindin e lenë pa gjumë se qajnë shpesh gjatë natës. Kur ata rriten
prindin përsëri nuk e ze gjumi. Ku ka shkuar, pse u vonua,me cilin/ën do të martohet,
si do të shkojë në shkollë? Prindërit janë heronj për ç’ka bëjnë për fëmijët e
tyre. Por nga ana tjetër prindërit duhen adhuruar nga ana e fëmijëve jo vetëm
se ata i kanë sjellë në jetë, por edhe në emër të sakrificës që ata bëjnë për t’u
siguruar një të ardhme sa më të lumtur.
Ka raste
kur dashurija për fëmijët kalon në absurditet. Këtu e 37 vjet më parë shkuam për
vizitë te shtëpia e Z., një shoqe e ngushtë e gruas sime. Ajo kish dy fëmijë,
djalë e vajzë, si drita të mirë e të bukur. A nuk janë të mirë e të bukur të gjithë
fëmijët e botës? E gjetëm duke qarë. Ç’të ka ndodhur moj Z.?-e pyeti e alarmuar
bashkëshortja ime. “Lere, lere, unë jam fare, jam budallaçkë. Qaj për fëmijët. Them
pse i linda, ata një ditë do të vdesin! Po si mund të vdesin ata?!” Dhe filloi
t’i dridhej përsëri buza si purtekë. E kuptuam që ajo duhej ndihmuar për të kaluar
pragun e momentit depresiv.