S. Guraziu: Mikelanxhelo, alias Pollock

Sikur t’mos ishte ngjyra që hëngri kokës dhe yjëzit rrotull, rrathë-rrathë, thjesht do të pandehte se ishte ëndërr.

Çfarë ëndrre. Ah, sikur të ishte ëndërr. Ah, o Zot pse kjo çfarë shoh tash nuk është thjesht ëndërr. Le të jetë koshmar, le të jetë ëndërr e trishtueshme. Le të më ndalet zemra. Le të jem i verbër. Më verbo o Zot, në të dy sytë. Ç’të bëj tash i mjeri unë? Çfarë shoh nuk bënë ta kem parë. Përse më sprovon kështu o Zot. Ah, o Zot!

Zemra iu rrotullua për të satën herë. - E si guxon të lozësh me tempujt… – desh i shpëtoi, mirëpo shpejt u kthjellua dhe ra në gjunj duke pëshpëritur lutjet si i çmendur e duke marrë frymë me vështirësi. Ç’e tradhtoi mendja sekretarin pak çaste më herët ishte kjo “…edhe në ferr, në ferrrrrr… dhe vetë djalli do ta kishte shporrur këtë bojaxhi çmendurak. Ai do ta kishte rjepur së gjalli. As odajat e djallit, mos i pastë… nuk janë më keq, paçka se djalli s’njeh bojë tjetër përveç katranit. Do të ta shtyp kokën or i ndyer, vetëm sa të zbresësh… Si guxon të lozësh me tempujt e Perëndisë. Do ta tregoj unë… aghhrrrr”.

Kur bojaxhiu i krisur atje lart ia kishte thënë papritmas një kënge (edhe më të tmerrshme se ngyrat e tij), kardinali kishte ikur duke rendur si vetëtimë.

Këngë, çfarë kënge… nuk ishte këngë, ulurimë ishte, në veshët e tij. Nuk mund ta duronte dot. Do të konsulltohej në rend të parë me ca miq dhe do t’ia ndreqte hesapin, ashtu siç vetëm ai do ta mendonte, me kokën e tij. “Le të trazohet Roma, le të kthehet mbrapsht e gjithë Roma, le të rrotullohet Toka, por ky idiot do t’ma paguaj këtë turp, shtrenjtë”.

***

Mikelanxhelo i gjorë asgjë s’pati hetuar. Ai nuk praktikonte të shihte aq shpesh nga ajo lartësi. Sistina e lartë 20.70 metra, sipas dimensioneve ekzakte të Tempullit të Salomonit dhënë në Testamentin e Vjetër; i dukej vetja si hutin i përgjumur e i molisur, lart mbi shkrepa të thepisur, lart atje ku iu ka hije vetëm shqiponjave. Prandaj nuk shikonte poshtë sepse nga lodhja i merreshin mendt dhe thjesht kishte frikë të binte e t’ia bënte lamtumirën kësaj bote. Ashtu-kështu kishte probleme me gjymtyrët e mpira dhe nga kokëdhembja. Nga të spërkaturit “mbi kokë” me javë e me muaj, krahët e tij ishin kthyer në të drunjtë. Nuk i ndjente… E si mund të ndjehen gjymtyrët pa pikë gjaku?

Ç’është e vërteta, javët e para gjaku kishte qenë kryeneç duke provuar të ngjitej deri në gishtat, lart. Por e kotë, pas një kohe ishte “dorëzuar”. Bojaxhiu thjesht vazhdonte me punën e të spërkaturit. Sikur të mos hiqte dorë gjaku, padyshim do ta pësonte zemra. Ai kishte zemër të shëndoshë por zemra e tij nuk funksiononte me ndonjë “pompë mekanike, shpikur nga ai vetë”. Zor se do të bënte ballë. Këtë e dinte dhe Mikelanxhelo-Pollock. Ja përse nuk do të mërzitej nëse ndokush poshtë ta hante gjysmë tazi bojë, apo edhe tërë kovën. Qoftë edhe vetë sekretari. Ata poshtë, në fund të fundit duhej të ndjeheshin fatlumë, nëse të shpëtonin rrëshqitazi nga kovat e tasat, nga brushat e veglat e tij.

Tash nëse ta merrte vesh se kishte spërkatur kardinalin aspak nuk do t’i dukej interesante. Mbase do t’i vinte keq, mirëpo nga pozita e tij, ai nuk do ta vriste mendjen për asfarë faji. “Faj! Çfarë faji?”. Po ai vetë ishte kthyer në një gyp të gjerë a të trashë, lyer me njëqind shtresa… shkel e shko, dikund më trash e dikund më holl, thjesht ku kishte zënë vend ngjyra e çoroditur e tavanit. Askush nuk e njihte, por kjo nuk e mundonte e madje as nuk i duhej. “Ndoshta dhe më mirë – mendonte. – Ç’më duhet… kur më është bërë mendja çykë të deklarohem bojaxhi. Vetë kam dashur, vetë kam zgjedhur, tash le t’mos e dinë se unë jam ai, Mikelanxhelo që bluaj plane për të ndërtuar fluturake, shumë më të përparuar se kopteri i atij Leonardos… Skicat i kam bërë*. Këta nuk e dinë se vetëm ca detaje më kanë ngelur për t’i studiuar, dhe do ta shihnin bota. Do t’iu tregojë unë se kush është Mikelanxhelo, ky bojaxhiu-spërkatës. Do t’iu tregojë se nuk jam vetëm bojaxhi-artist por edhe shumë më shumë”.

Hm, – zbrampsej pastaj në mendimet – unë vërtetë jam i krisur. Por s’kam faj. Ma hëngri jetën ky tavan. Krejt është nga lodhja, nga mërzia. Kur mendoj pakëz më mirë, e vërtetë është se nuk do të kuptonin. Këtë e di mirë, të qartë e kam. Prandaj vizatoj tinëz dhe i fsheh vizatimet menjëherë. Pse a mos i dinë këta detajet për Leonardon! Në qafë le t’i kemë… kurrën e kurrës. Nuk besoj. Thjesht diskutojnë për atë, sikur për një të krisur. Ashtu dikutojnë edhe për mua. Ndoshta për gjithë racën tonë të artistëve. Sigurisht, do t’më shpallnin të çmendur vetëm ta hapja gojën se njeriu mund të fluturojë. Vetëm një të vetmën herë. Vetëm të pëshpërisja. Nuk do të duhej dy herë e as të bërtas.

Ja edhe një i çmendur… Ja prapë. Shihni, edhe ky është bojaxhi, hahaha... do të qeshnin e do të shkokloheshin. Kot t’ua sqaroja planin tim, kot skicat, kot matjet, kot dhe ta përfundoja kopterin tim… të shkëlqente atje në bregore, përball lisit ku ulem e meditoj me ditë e me net. Aty ku flas me yjet! Kot sikur edhe t'ishte dora vetë ai Leonardo i mençur, këmbëkryq me mua. Këta s’kuptojnë, sa ai lisi im. A kupton një lis? Ndonëse kam përshtypjen se miku im i vjetër më lehtë do të kuptonte. Ai është lis por ai është mësuar tashmë me mua. Sa herë kam mbështetur kokën tek ai, pih askush nuk di sa herë. Panumër herë. Dhe ai do të ketë ndjerë diç, do të jetë mësuar me mendimet e mia. Shpesh kam medituar edhe zëshëm, kështu ai do të ketë kuptuar ndonjë nga fshehtësitë e mia.

Ndërsa këta! Kujt t’i flas? Jo or Miko, or Mikolango... je një i gjorë, je një humbës i vetëm me kryeneçësinë tënde, fillikat, i dështuar. Bindu, fute në kokë. Nuk je i mallkuar por je i detyruar të rrosh e të vdesësh bojaxhi-spërkatës mes këtyre debilëve që s’shohin as më larg se hunda e tyre, e ku të besojnë se njeriu mund të fluturojë! Ndoshta ky edhe është një lloj mallkimi. Po, po, patjetër duhet të jetë. I shoh. Para sysh i kam tek gajasen duke treguar me gisht nga unë. Pa një pa dy do t’më hidhnin nga këtu ku jam – Hë pra… le të shohim – do të thoshin – pa na fluturo njëherë, na mëso se si fluturohet… Kush të mësoi ty, ai Leonardo?

Dhe atëherë njëmend do të fluturoja! Fluturim çfarë s’më pëlqen as mua. Por nuk është se më dhimbset jeta. Këto brusha e kova as hiç se hiç. Më dhimbsen ëndrrat. Më dhimbsen planet, ato mend që kam shkrirë, më dhimbset kopteri, skicat… Çdo gjë do ta mbulonte një velo i moskuptimit, errësira. Thjesht do t’i përpinte harresa sikur dhe mua verbëria e këtyre mendjeve të errëta. E gjatë do të jetë nata, e pafund errësira… unë s’do të kemë qetësi as atje në varr, (në më nderofshin me një të tillë) derisa t’iu shkrep mendja këtyre debilëve se njeriu mund të fluturojë. Deri atëherë skicat e mia s’mund t’i bëjnë ballë kohës, as vetë kartat, as vetë lisi, miku im s’do të jetë… ndoshta as gurët, çdo gjë do të kthehet në pluhur, do të zhduket nga faqja e dheut. E unë do të vdes rishtas, në varr (në më nderofshin me një varr, le të jetë dhe pa shenja), pa ditur kurrë nëse ëndrra ime s’ishte (apo vërtetë ishte) një çmenduri… Leonardo së paku do të ketë qetësinë e vet. Ai pati eksperimentuar me fluturaken, me ëndrren e tij. Çfaaarë…, si inxhinier ai kushedi sa eksperimente mund t’i ketë bërë. Kurse unë s’guxoj as gojën ta hapë. Ububu, sa poshtë ke rënë o i mjerë, or Miko, Mikolango… Më mirë ta varësh veten në atë çengel, më mirë të mos ekzistosh…”.

***

Mirëpo, problemi më i madh i Mikelanxhelos nuk ishin sekretet dhe frika se do ta shpallnin të çmendur. Njëherë për njëherë problemi më i madh i tij ishte se nuk mund të ulej. Rrobet e thara me disa shtresa ngjyrë s’dëgjonin dot. Kështu që pas ca ditësh, meqë puna kishte vajtur aq keq, kishte bërë ca prerje vende-vende me daltat e mprehta. Në fakt, këtë e pati bërë ai farkëtari i matanë mureve, farkëtari i qytetit. As ai nuk e kishte njohur, mirëpo për çudi as nuk e kishte pyetur. Si duket, farkëtari kishte përvojë dhe mund ta kuptonte se si ndjehej klienti i gjorë. Edhe ata vetë, farkëtarët pra, shpesh i ngatërrojnë me pastruesit e oxhaqeve, prandaj ai ndoshta vërtetë e dinte se si është.

Por dhe Mikelanxhelo-Pollock kishte heshtur, i kishte vënë kapak gojës, thjesht për inat…

Sa i përket hakmarrjes së sekretarit të xhindosur, nuk dimë tutje asgjë. Deri ku kishin vajtur planet e tij dhe se kur do t’i realizonte, nuk dimë. Nuk dimë gjithashtu në e kishin përkrahur miqtë apo ia kishin kthyer shpinën! Dimë vetëm se kishte dhënë shpirt në gjumë, pak kohë më vonë, një nate me stuhi.

Shiu derdhej furishëm nga qielli si me shtamba. Bubullonte e shkreptinte. Dikund larg në provincë, një kronist-onirist, telepat i çuditshëm, pati shkruar në natarin e vet kështu:
“… sekretarit i pëlciti zemra si rrëshiq, kur i qe shfaqur në ëndërr Mikelanxhelo duke fluturuar si një përbindësh me flatra, si një drangua fluturak, aso që hedhin flakë e të kallin hatanë…”.

Mirëpo në natarin e oniristit neve vetë nuk jemi aq të sigurtë. Kështu që ju këshillojmë t’i merrni këta rreshta me ngapak rezervë.

*  Gafë e qëllimshme e autorit, bazuar në shpikjet dhe gjenialitetin e Leonardo Da Vinçit, i cili qysh në vitin 1496 veç kishte eksperimetuar me një lloj fluturakeje.

Sot aeroporti i Romës mban emrin e gjeniut të madh... “Leonardo daVinçi”.