Ferit Ramadani: Jusuf Gërvalla – identiteti origjinal i rrugëtimit

JUSUF GËRVALLA – identiteti origjinal i rrugëtimit

Sot: Në 65 vjetorin e Lindjes së Jusuf Gërvallës

Nga Ferit RAMADANI

Duke dashur të ndërlidh kriijimet e mëherëshme për Jusuf Gërvallën, po ky krijim në ditëlindjen e tij të 65-së , vjen e ndez kërshërinë të bëjë dritë mbi personalitetin e krijuar, pas arratisjes së Jusuf Gervallës ,të cilit i shkon epiteti - njeriu me identitetin origjinal të rrugëtimit .

Në këtë përllogaritje , janë të pamundëshme të përfshihen të gjitha, por, janë evidente shumë bëma të tij, sado që në numër nuk janë as edhe pak për aq pak kohë sa jetoj dhe krijoj, ndërsa, për nga prurja e nivelit artistik, flasin se , ai arriti një nivel shumë të lartë , dhe të mirfilltë krijues.Qysh në nismën krijuese nëper gazeta të kohës , si tek “Flaka e Vëllazërimit në Shkup, më 1974, apo tek gazeta e studentëve “ Bota e re “ në Prishtinë , u bënë të paharruara poezitë e stilit lirik, me një prurje metaforike të mbuluar me hermetizmin mjeshtror në domethënie, e që godisnin gjithë realitetin e kohës që bënte kalitjen e kthetrave robëruese të jugosllavofederalistave titoist . Ndaj poeti i ri, Jusuf Gërvalla, përmes lirikave poetike “ Baladë për shavarin “ dhe “ Kalon pranë meje “ stigmatizon fuqishëm arritjen e atij urragani krijues të fushës poetike!

Nëse jo te gjithë , lexues e artdashës, e kuptuan se në analet e jetës krijuese arrin Migjeni i ri, është shumë e arsyeshme që ai , u ra në sy atyre që ishin rrek me studime të artit, dhe përcillnin çdo gjë, që krijonte nivel, dhe në ugarin letrar sillte prurjen e shendetshme të artit poetik. E kjo, do spikatur, se poezitë e Jusuf Gervalles, për nivelin që kishën , në atë kohë, u bënë shtyllë e fuqishme e titulluar si “çaste poetike “ në strehën e madhe dhe të mirënjohur të “Jeta e re”, që drejtohej nga kryeredaktori i saj , dr.Rexhep Qosja. Jam i bindur se publikimi i ciklit “ Çaste poetike”, në revistë ka krijuar vulën e profilit krijues, që më vonë , të dëshmojë se ai, jo vetëm në krijimtari e ka atë ndjenjë për unifikimin e çështjes shqiptare, por, se ajo ka kaluar horizontin dhe është shtrirë në dimensionin e këngës si nje fuqi karakteristike, që krijon ritmin e pathyeshëm deri në kryengritje për asociacionet e ndjesisë që të përndez për revolucionaritetin që ka.

Gjithë ky konglomerat i ideve, përgjithësimet ,larushia e pastër e preokupimit e mbërthyen krijuesin të ndërtojë lirikat që dita ditës lexoheshin me ëndje nga lexuesit, sa herë publikoheshin në shtypin e kohës. Ishte kënaqësi e veçantë përmbledhja e botuar nga Redaksia e botimeve “ Rlindja”, dhe dalja e saj në shitje tek Libraria e Teatrit në fillim të vitit 1975. Asokohe, si i ri, me një elan prej studenti, ngjisja shkallët të dëgjoja risinë nga librashitësi plak i asaj librarie, që posedonte një kapital të madh njohurishë , natyrisht, kishte dhe kondicion të fuqishëm leximi dhe interperetimi për vlerat krijuese.

- Merre këtë libër ! Sapo ka dalë ! Por është me vlerë ! më tha.

Nuk kisha dilemë për ate. E mora dhe nisa ta shfletoj. Vetë titulli më krijonte emblemën domethenëse të shumë ngjarjeve e kujtimeve të jetës së rëniengritjeve, që hapte portën e kujtimeve në krijimtarinë poetike të frymëzimit të poetit të ri. Ndaj, përmbledhja vinte si një llavë vullkanike, saherë që kalimthi në atë shfletim lexoja vargjet përkushtime për vendlindjen, e cila mbahej gjallë fal qëndresës së saj shekullore , përkundër gjithë pengesave, dështimeve, urrejtjes që i vinte nga sistemi që krijonte përmasa goditëse, duke u dhëne përparësi atyre që i kishte në permasën e përkrahjes, ndërsa, për shqiptarët, krijonte projektet e robërisë.

Ishte një ogur i mirë për poetin përkrahja që ai e kuptonte se libri dita dites shitej e lexohej.Gjithsesi ishin edhe sinjale shumë të veçanta notat që në shtyp vërshuan nga esetë dhe recensionet. Të gjitha kishin një ekuilibrim, se vepra poetike e Jusufit, ka krijuar një sfond të ri pamjesh në kontekst të lirikes domethënëse të tematikës , dhe në shtresimin e kuptimsisë. Ky krijim i linjave që e ndërlidh të kaluarën me të tashmen, dhe hap vizionin e një meditimi për të ardhmen, paraqitej si refleks i revoltës ! Alarmi i kësaj drame nuk ishte pa qëllim. Në skenën e përditëshmerisë kishte shumë shqetësime, dhe ato nga padukshmëria e prapavisë goditeshin që kurrë të mos rimerrnin forcë për mbrojtje. Vargu artistik i poetit, dilte si një shtysë dhe krah , se dikush, më thellë shikon si të arrihet tek liria!

Këto nuanca të kësaj pamjeje u spikatën në intervisten e Jusufit, dhënë gazetarit të asaj kohe , poetit të ndjerë Qerim Arifi në revistën Zeri i rinisë, Prishtinë. Ai ndermjet të tjerave do të thotë se : “ Parabolla krijuese poetike e Jusuf Gervalles fillon aty ku shumë krijues do të donin ta perfundonin...”. Ishte një e vërtetë e pamohueshme se Jusufi kishte shpallur protestën e tij tek poezina:

“ Njeri ku je “.

njeri, ku je

t’lënduan rëndë me poezi

e arte abstrakte

të kanë mbërthy

n’regjistra e akte

se je njeri

s’u shkon ndërmend

Nëpër vorbullin tundues të këtij rrezatimi, në laboratorinë krijuese të vizionit ku dhembja dhe plaga e popullit kërkonin shpresën e shpëtimit, nëpër arrogancën dhe ashpërsinë shtypëse të pushtuesve, poeti me një veçori specifike, valviti në lartësi flamurin lirik, e me të paraqiti tragjikën kombëtare, që ishte bërë një vazhdim i vuajtjes së përditshme që e sillte jufederalizmi nga tirania!

Ai e mbajti vazhdimsinë e kësaj ideje, dhe ate e bëri më të spikatur e më të thellë tek libri i dytë poetik i botuar më 1978 me titull “Kanjushë e verdhe”.

Atë kohë, plejada e re e krijuesve me individualitet, për komponentën e realizimit të tutjeshëm të imazhit krijues,në Kosovë, organizoi tryzën e diskutimeve, ku me theksim të veçantë u analizua edhe përmbledhja “ Kanjushë e verdhë” e Jusufit. Për komponentet e realizimit të kësaj përmbledhje , Mehmet Kraja tha : “frymëzimi, idilika, imazhi, janë pjesë e saj",ndersa, " tabloja impresioniste, narracioni janë observimet që mbështeten mbi tablo dhe imazhe, ku i jepet hapësirë asociacionit për ndërtimin e ligjëratës së vet poetike, e cila, mbështetet te metafora.”

Vështrimi mbi botëkuptimet krijuese të poezise së Jusufit ishte bërë pasqyrim prej të cilit, dilnin vlerësimet për kualitetin dhe nivelin realizues. Këtë ambient të krijuar të vlerësimeve e ndiqte Jusufi, i cili, pandal krijonte të sjell të arriturat krijuese. Në dhjetor të vitit 1979, nga biblioteka “ Valët “, e Flakës së vëllazërimit” pa dritën libri I tretë poetik “Shenjat e shenjta “.

Ishte koha e një sfide shpalljeje. Veprimtaria e tij ishte bërë e dashur dhe gjithkah shpërndahej e lexohej, ndërsa, autori i saj, në vend që të fitonte admirim për këto e të shpërblehej, nga organet nisi të shikohej si person nongrata. Nëpër keto rrethana të krijuara, Jusufi arriti të bëjë arratisjen e tij, ndërsa vepra poetike “Shenjat e shenjta “ krahas ndalimit të qarkullimit si libër, intensivisht u kthye në manifest letrar që lexohej e përdorej si biblika më e ngrohtë e metaforës për liri, për ta kthyer Jusufin në njeriun me identitetin origjinal të rrugëtimit unikat...!