Kristaq Turtulli: Në kohën e fshehtë të erërave...

KRISTAQ TURTULLI

FRAGMENT NGA ROMANI

 NE TRENIN E LINJES 16

NE KODIN E FSHEHTE TE ERERAVE...

Vitet rridhnin, të lidhur mbas zinxhirti të ankthit. Zamira ngeli shtatzënë, po afrohej koha e lindjes së fëmijës. Fshati i vogël në skërkë nuk kishte mami, mbasi shumica e banorëve qenë të internuar, për ta komoditete të tilla ishin shumë të dëmshme, shfaqje të huaja. Ambulanca vogël, me një infermier dhe mami gjendej poshtë, në pllajën e Gumës, në lokalitet. Duhej të përshkoje dy orë të mira në një rrugë të ngushtë, të shtrembër gjithë gropa dhe në një tatëpjetë të thiktë.

Zamira shtrëngoi dhembët dhe thirri Teodorit ta ndihmonte Ishte lindja e parë, të dy ishin të paditur, të përfshirë nga ankthi, frika dhe pasiguria. Ajo kishte përgatitur qysh më parë disa tesha të pastra për beben që do lindte dhe i kishte vendosur tek koka e shtratit. Teodori vështronte sy çapëlyer fytyrën e njeriut më të dashur, të verdhë, të mbushur me djersë, ai qëndronte si i mpirë, i hutuar, e ndjeu veten keq, nuk i bënin duart të bënte asgjë. Zamira merrte frymë me vështirësi dhe e nxirrte me vrull. Shtrëngohej, damarët e qafës i fryheshin, zemra i rrihte me forcë, si të çante gjoksin dhe të hidhej përjashta.

“Teodor, lëviz duart, po më del shpirti,” klithi ajo, duke marrë frymë me shpejtësi, kur po ndjente që po dilte fëmija. Asaj gati sa po i kërcenin përjashta kokërdhokët e syve. Duart e Zamirës shtrëngonin me forcë dërrasat e palatuara të shtratit. Ajo ishte tendosur e gjitha. Teodori u shkund, rrahu dheun me këmbë dhe u afrua me pranë gruas për ta ndihmuar të lindte. Zamira klithi me të madhe, kasollja u drodh, erërat kureshtare u grindën, u fërkuan mbas tjegullave, mureve dhe dritareve.  Teodori vështroi kokën e fëmijës, qafën, lëkurën delikate,

“Zamira, doli koka e fëmijës,” bërtiti. Ai mbajti kokën e vogël me dorën e djathtë, ndërsa me dorën e majtë ndihmoi të dilnin shpatullat e fëmijës, e priti djalin në duar, gëzohej, qeshte si i marrë. Fëmija hapi gojë dhe qau. Teodori vështroi nga Zamira sytë e tyre u takuan dhe të dy qeshën.

“Prija kordonin,” i foli Zamira me zë të fikur dhe u shtri e këputur në shtratin e fortë prej kashte.

Ai vështronte i hutuar kuturu.

“Thikën e ke mbi komodinë,” dëgjoi pëshpërimën e saj. Ajo ishte bërë qull nga djersët, sikur të ishte futur në ujë. Zamira për një moment mendoi se mund të vdiste, i dukej sikur kockat e trupit i ishin dërmuar.

Ai përshkundi kryet me vrull, rrëmbeu thikën dhe preu kordonin me kujdes.

“Fëmija është i bukur,” ia bëri Teodori dhe e puthi lehtë në ballë. Ajo luajti kryet ngadalë.

Ai hapi dritaren vendosi dorën e djathtë poshtë, në shpatullat e njoma të foshnjës e ngriti e lart dhe drejtoi përkah erërave. Erërat frynë dhe hynë me ngutje brenda në dhomë donin të mësonin shumë më tepër se çfarë bëhej atje.

“Teodor, mbylle dritare, u thava nga e ftohta,” dëgjoi ai zërin e ulët gruas. Ai mbylli me shpejtësi dritaren dhe ndihmoi të shoqen të ndërrohej.

“Si ndjehesh?” e pyeti ai.

“Jam e lodhur. Të lutem ma jep fëmijën,” i tha ajo. Ai i vuri me kujdes fëmijën pranë saj. Zamira mezi i lëvizte krahët. Fëmija i dukej shumë i bukur, ajo ngriti dorën me vështirësi, përkëdheli lehtë kokën e vogël dhe mbylli sytë e lodhur. Fëmija dhe nëna fjetën. Ai doli jashtë, mbas kasolles, në qoshe, përballë grykës të Doçes, aty ku grumbulloheshin erërat dhe turreshin drejt tij. Ai qëndroi pa lëvizur, kokëhepuar, krahëhapur, gjokszbuluar. Pëshpërimën e gjyshes Liri ishte në pritje të dëgjonte.

Mbas një vit e gjysmë lindi djali i dytë. Në lindjen e vajzës disa vite më vonë Zamira e pati pisk. Ajo mori infeksion, kishte temperaturë të lartë, fliste përçart. Gruaja qëndroi në shtrat palëvizur dy javë. Gjendja e rëndë e gruas Teodorin e trembi. Ai i përgatiste çaj të ngrohtë mali së bashku me vaj soje dhe ia jepte lugë mbas luge ta pinte. I thirri shpirtit të gjyshe Liri ta ndihmonte. Çaji i malit, kupat dhe fërkimi i bënë mirë, Zamira ishte e re, e fortë, u ngrit në këmbë dhe u përvesh punëve të shtëpisë.

Teodori i mbante të dy djemtë e vegjël pothuajse gjithnjë mbas vetes. Zamira i kishte përgatitur dy trasta të vogla. Ai i hidhte trastat mbi shpinë dhe fuste djemtë brenda në to si dy kotele dhe ngjitej dhe zbriste çdo ditë nga mali i Domuzit.

Operativi Luti Gërmadha kollitej kruante fytin, pështynte, tregonte me  gisht njeriun që ngjitej me hap të shpejtë në shpatin e malit dhe bërtiste:

“Shihni, shihni atje përtej, po i ngjitet shpatit i marri i erërave me dy këlyshët hedhur në qafë, a nuk ngjan si kangur?”

Fshatarët përqark tij vendosnin duart mbi sytë si strehë dhe zbardhin dhembët. Operativi i zonës rrihte gjithë qejf pëqinjtë dhe shkulej së qeshuri me ligësi. Ai nuk depërtonte dot nëpërmjet perdes së errët të shikimit të vuvit, të cilit duhet tia nxirrje fjalët me darë. Mellani i zi i syve i të internuarit i fiksohej në mendje, prandaj nuk kishte dëshirë ti afrohej.

Në stinën kur erërat degdiseshin tutje, Teodori hapte të gjitha dritaret e kasolles, të thithin të vegjlit e tij rrezet e ngrohta diellore. Djemtë i kacavirreshin të atit në qafë, ndërsa vajza i strukej në gjoks si një kotele. Zamira mbështeste shpinën tek kanati i derës kryqëzonte duart në gjoks dhe buzëqeshte. Dielli ishte i nxehtë. Gurët e zinj përvëlonin. Shtëpia e vjetër kërciste dhe rënkonte.

Vogëlushja Liri, fëmija e katërt e familjes u sëmur në mezin e muajt shkurt, kur ajo qe vetëm tremuajshe. Dimri i egër dhe dëbora e madhe kishin pllakosur ashpër skërkën e tyre të internimit. Dëbora zinte dëborën, përzierë me erëra të forta, që rrotullonin si fugë dhe flaknin përdhe. Dërrasat vjetra të çatisë së kasolles kërcisnin prej peshës së rëndë. Ata mbanin veshët ngrehur me frikën e shembjes së çatisë. Teodori me vështrim të ngrysur, të menduar merrte lopatën, ngjitej në çati dhe shtynte dëborën drejt cepit të majtë të shtëpisë, ku gjendej rrëpira dhe dëbora flakej tutje me zhurmë në humnerë. Ai e lidhte litarin e trashë mbas trungut të ftoit, më pas lidhte veten për të përballuar erërat e forta, të cilat mundoheshin ta shkulnin prej çatise dhe ta flaknin tutje si cingël. Katër herë me nervozizëm era u përpoq ta shkulte prej çatie, por ai përballej me zotësi e njihte mirë krahëmarrjen e pabese te tyre. Qëndronte i ngrehur, gjoksin nxjerrë përpara, litari i lidhur mbas ftoit tendosej, por nuk këputej.

Vonë kur dëbora ishte pastruar prej çatisë, Teodori zbriste shkallët i kallkanosur. Vendoste shkallën në kthinën e ngushtë mbas kasolles, zgjidhte nyjën e litarit dhe e mbështillte mbas trungut e lidhte nyje. Shante me vete dimrin e egër, skërkën e shpifur dhe kafshonte buzën e mavijosur prej të ftohtit. Nga brenda dëgjohej zëri i merakosur i Zamirës, fërkonte me shpejtësi duart dhe fytyrën me dëborë, vështronte edhe një herë rreth e rrotull, hapësirën e bardhë të pashkelur dhe hynte brenda, ku e priste zjarri bubulak, përgatitur prej Zamirës qysh më parë.

Engjëllushja Liri ishte fëmijë i mrekullueshëm, topolake e trëndafiltë, sikur të magjepste. Të ngulte sytë e bukur të shkruar, si dy rruaza të shndritshme, qeshte gicilisej me të madhe. Zamirës i erdhi shëndeti dhe qumështi i gjirit ishte i bollshëm. Vocërrakja Liri zgjaste kokën, rrudhte hundën e vockël, me buzët e njoma, të kuqërremta kapte thithën e nënës dhe pinte si e babëzitur, qerpikët e gjatë e të zeza, të mbyllur përgjysmë. Fëmija befas ndërpriste të pirën, rrotullonte kokën e vogël dhe ngulte sytë nga pjesëtarët e tjerë të familjes, qeshte duke lëshuar tinguj të bukur.

Ditën e shtunë të mesit te shkurtit, vogëlushja Liri u ngrit me temperaturë të lartë. Zamira i përgatiti çaj të ngrohtë, i hodhi dhe soje brenda, e fërkuan lehtë për të mos i lënduar lëkurën e brishtë. Zamira me ujët e hollë të fëmijës, i mbështolli trupin për ti rrëzuar temperaturën. Fëmija përvëlonte, asnjë mjekim popullor nuk kishte efekt. Përjashta era fishkëllente sillte dëborën vërdallë, thyente drurë, flakte përdhe tjegulla shkatërronte çati. Kasollja e skeletorit shemb me zhurmë, e mori nen vete e groposi.

Teodorit bardhësia ia lëbyri sytë, ai çau dëborë mes për mes dhe shkoi trokiti në derën e shtëpisë së Sheme Kanxhës, që gjendej në krye të fshatit, mbi një ultësirë të vogël, të butë. Mbas një copë herë u dëgjua zhurma e çjerrë e menteshave dhe u zgjat koka e mbuluar e Shemes. Ai rrudhi vetullat dhe hodhi vështrim të vëngër nga tjetri që qëndronte në këmbë i topitur dhe i mbuluar me borë.

“Hë, çfarë do, që më shqetëson në këtë mot te egër?” i foli Sheme me ton të grindur.

“Kam vajzën Liri të sëmurë,” i foli Teodori me zë ngjirur prej të ftohtit.

Sheme hapi derën pak më tepër, ai ishte i mbështjellë kokë e këmbë me kuvertë të trashë leshi, me thekë. Ai vështroi Teodorin me inat:

“Tek unë vjen o i vrarë, që jam një copë karrocier!” bërtiti ai, goja e tij lëshoi menjëherë avull.

“Thashë se mos ke ndonjë aspirinë, a ku di unë tjetër çfarë,” murmuriti Teodori.

Sheme tundi kokën rëndë-rëndë:

“Hajde kokë hajde, gjendet aspirina në këtë skërkë?” i a bëri dhe shtoi: “hajt, ikë se më plevitose.”

Teodori mblodhi supet.

“Do zbres në lokalitet të shikoj për ndonjë aspirinë ose mjekim tjetër.”

Sheme Kanxha zgurdulloi sytë duke kërcyer pupthi dhe bërtiti:

“Ore je në binarë ti, je i internuar, nuk ke të drejtë të largohesh nga fshati pa lejen e operativit. Mos bëj gafë dhe largohesh, Luti vdes po nuk ta ngjeshi një çikë.”

“Ta le foshnjën të vdesë!?” i a bëri Teodori me zë të lodhur të dhembshur. “Ku ta gjej operativin, ai e ka zyrën ne qendër.”

Sheme hapi krahët, kuverta e leshtë i ra përdhe e ngriti me të shpejtë i skuqur prej inatit.

“Hajt ikë, bëj derman vetë, ma kallkanose shtëpinë. Ehu fëmija sëmuret dhe shërohen brenda një minute,” ai pa e zgjatur ia mbylli derën përpara fytyrës.

Teodori qëndroi i përhumbur tek dera e karrocierit Sheme. Ai shtrëngoi dhëmbët fort aq sa i dhembën. Jorgani i rëndë i dëborë shtrihej ngado, së bashku me vrundujt e erës së fortë. Kudo dergjej hapësira e bardhë dhe të verbonte sytë. Sytë i lotuan, të ishin lot shqetësimi për vocërraken apo lot thellimi! Ai pa e bërë të gjatë mori rrugën për poshtë, drejt luginës së vogël si një kërpudhë bredhi. Kokë përkulur nisi të çante dëborën e trashë. Erën e kishte përpara që klithte dhe hungërinte se e marrë, ai ecte  pjerrtas, trup përkulur. Shtëpitë e fundit të fshatit i la prapa, ai orientohej me vështirësi, për të gjetur monopatin e ngushtë. Era kishte krijuar kodra dhe brigje artificiale me dëborë. Atij disa herë i shkanë këmbët dhe u gremis nëpër gropa të thella. Fshati humbi, mbeti prapa mbi kodër, sa shumë largohen gjërat kur ka mot të keq me ngricë dhe dëborë! Teodori do ti a shpjegonte operativit gjendjen shumë të rëndë të fëmijës. Ai po i afrohej lokalitetit, aty me siguri do gjente ndonjë aspirinë ose mjekim tjetër. Shkundi dëborën nga supet, u mbush me frymë, luajti krahët dhe shpejtoi hapin drejt ambulancës të vogël së Morës. Ai nuk pati të ngjiste pesë shkallët, përpara i doli operativi Luti Gërmadha i skuqur në fytyrë, me pistoletë në dorë. Ai i drejtoi armën dhe bërtiti:

“Ndal, mos lëviz qelbësirë, se do të qëlloj.”

Teodori ngriu, ngrit duart lart. Operativi iu afrua pranë dhe u vuri pistoletën në gjoks. Ai zgërdhihej.

“Doje të arratiseshe hë,”-a pat dhe i shtypi gjoksin me grykën e armës.”Tani do ti përdredh koqet që ta mbash mend për gjithë jetën.”

“Kërkoja aspirinë, kam fëmijën e sëmurë,” murmuriti Teodori.

“ Ha! Fëmijën e leshit, shpejt shtriu përdhe dhe vendosi duart prapa. Maskara, ujku mjegull dhe borë do.”

Teodori donte ti a shpjegonte, ti tregonte se ai nuk kishte ku të mbytej, të arratisej. Operativi i zonës nuk dëgjonte, i vuri gjurin mbi shpinë, ia mori duart i hodhi hekurat dhe e urdhëroi të ngrihej. Ai vuri Teodorin përpara dhe ecën drejt zyrave të kooperativës, në krahun e djathtë të tyre gjendej zyra e tij dhe puq me të, ai kishte sajuar një birucë të mrekullueshme, të zhveshur, përdhe të shkruar me çimento ku rridhte një ujë i fjetur, por që tani ishte krijuar një shtresë e hollë akulli.  Teodori hapi gojën të fliste përsëri, Luti ngriti dorën dhe i bërtiti:

“Pusho!”

Ai nuk donte të dëgjonte asnjë shpjegim, informata e Shemes ishte e saktë. Shkaku i arratisjes ishte fëmija. Më pas të zhdukej pa lënë gjurmë në këtë furtunë. Teodori shtrëngonte dhembët, lutej, bërtiste, godiste murin me grushte, i gjakoseshin gishtërinjtë. Ai nuk dinte asgjë se çfarë bëhej me njerëzit e tij sidomos me Lirinë, foshnjën e sëmurë.  Luti rinte në një mur ndarës me të, zgërdhihej dhe  nuk i kthente përgjigje. Të heshturit e paskan hungërimën e madhe. Ai nuk mund të dilte në pension pa ndëshkuar vuvin, rasti i bukur i erdhi vetë. I hidhte bukë të thatë një herë në ditë dhe nëpërmjet dritares së vogël poshtë derës, i jepte ujë si të ishte qen, në një kuti të vogël, të pa larë konserve peshku, pastaj luante letra dhe domino me Sheme Kanxhën.

Një muaj më vonë Luti e nxori prej biruce. Dëbora kishte shkrirë dhe kishin vërshuar përrenjtë. Teodorin e vrau dita e diellit, ai ishte bërë kockë e lëkurë, mezi qëndronte në këmbë. Hodhi disa hapa duke u lëkundur, u mbajt mbas murit.

“Na more, kur të mendosh arratisjen, të të ngjethen mishtë,”dëgjoi zërin e operativit

Sheme Kanxha i doli përpara dhe i zbardhi dhembët e krimbur.

“Vogëlushja ime Liri,” mërmëriti.

“Për çfarë Liri, bën fjalë i marri i erërave,” bërtiti operativi Luti.

Teodori nuk i ktheu përgjigje. Ai mezi mbushej me frymë. Luti dhe Shemja e shoqëruan nga pas duke u zgërdhirë deri në hyrje të fshatit. Teodori megjithëse nuk kishte fuqi, mblodhi të gjitha forcat dhe shpejtoi hapin. “Engjëllushja Liri,” pëshpërite. Ai nisi  të vraponte por monopati ishte gjithë baltë dhe opingat i ishin bërë shumë të rënda. Sa e gjatë iu duk ai monopat i ngushtë, gati sa një shekull. Më në fund mbërriti pranë derës së kasolles. Ai nuk arriti të trokiste, Zamira dyllë e verdhe u dha tek pragu dhe pas saj tre fëmijët e vegjël. Ai e kuptoi Liria e ëmbël kishte vdekur...