Gjekë Gjonaj: Rruga e jetës, arsimimi dhe aktivitetet e Drita Ivanajt - Ujkaj (2)

Rruga e jetës, arsimimi dhe aktivitetet e Drita Ivanajt - Ujkaj (1933-2025) nga Bëkajt e Trieshit - Malësi (2)

Jeta në Itali dhe Amerikë e ndau nga vendlindja

Nga Gjekë Gjonaj

Që nga dita kur u mbajt  simpoziumi kulturor-shkencor kushtuar Prof.dr. Mirash Ivanajt në Tiranë në vitin 2003, interesi im për ta njohur këtë grua që e donte vërtet Shqipërinë dhe shqiptarët u rrit. Korrespondenca jonë me Dritën, meqenëse ajo nuk e fliste mirë shqipen, sepse jetonte jashtë Shqipërisë që në moshë të re, vazhdoi nëpërmjet e-mail-it të  profesoreshës së gjuhës dhe letërsisë shqipe dhe  publicistes  së njohur nga Shkodra që jeton në Tiranë, znj. Pertefe Leka, nënkryetare e Fondacionit "Martin dhe Mirash Ivanaj" Ivanaj,  në Tiranë.

Në takimin tim të dytë me Drita Ivanajn, në shkollën e mesme Tuz më 14 nëntor 2004, ku u mbajt një simpozium me temë: "Vëllezërit Ivanaj, figura të shquara të kombit dhe kulturës shqiptare", ku ishte e pranishme edhe znj. Pertefe Leka, mora informacione nga artikuj të shkruar në shtypin e asaj kohe, që kishin të bënin me rrugën jetësre dhe aktivitetet e Drita Ivanajt.

Këto shënime u shtuan herë pas here gjatë kërkimeve të mia falë znj. Leka, e cila edhe sot, në moshën 82- vjeçare, më dërgon artikuj për Dritën dhe vëllezërit Ivanaj, të cilët i mbushën faqet e disa gazetave të kohës pas viteve ’90 dhe mediave të tjera shqipe në Shqipëri dhe jashtë saj. Ky kontribut i madh i saj është treguesi më i mirë i shpirtit dhe karakterit fisnik të kësaj intelektualeje nga Shkodra, që gëzon autoritet dhe respekt të jashtëzakonshëm në Shqipëri dhe në vendet e tjera ku ka shqiptarë.

Për ata që nuk e njohin, kush është Drita Ivanaj?

Ajo është vajza e Martin Ivanajt, juristit dhe avokati që punoi në Shkodër dhe Korçë, dhe më pas shkoi në Tiranë, ku u bë gjyqtar i Gjykatës së Lartë, dhe më vonë anëtar i Këshillit të Shtetit Shqiptar. Nëna e saj, Giuseppina Pogliotti, ishte italiane nga Napoli, dhe u takua me bashkëshortin e saj të ardhshëm, Martinin, ndërsa studionte në Romë. Babai i saj u premtoi vjehrrit dhe vjehrrës së saj se vajza e tyre do të kthehej për t'i vizituar pas dasmës, pasi ata duhej të jetonin në Shqipëri.Nëna e saj gjithashtu fitoi shtetësinë shqiptare përmes martesës.

Drita Ivanaj lindi në Tiranë në vitin 1933 në një familje  me tradita të thella atdhetarie  dhe përkushtimi ndaj dijes. Të gjithë  familja u vendosën në Tiranë, ku vëllezërit Ivanaj ndërtuan rezidencën e tyre. Kjo  vilë dykatëshe  ishte banesa e saj  gjatë viteve të fëmijësrisë. Drita kujton  se Tirana kishte vetëm 30000 banorë në ato vite, ndërsa në zonën e Tiranës së Re, ku ajo jetonte atëherë. kishte vetëm tri vila. Ajo u rrit në këtë rezidencë, në këtë truall të veçantë  të cilit i jepte bukurinë  kopshti i këtij kompleksi.

Largimi pa dëshirë nga Shqipëria për në Itali dhe më pas në Amerikë

Më 7 prill 1939 , në moshën 5 -vjeçare, Drita la  pa dëshirë shtëpinë e saj në Tiranë dhe së bashku me nënën e saj shkuan në Itali, ku jetuan për 12 vjet. Atë ditë, kur fashistët pushtuan Shqipërinë, ato (nënë e bijë)  u ndanë përgjithmonë nga burri dhe babai i tyre. Drita dhe nëna e saj nuk i panë më kurrë vëllezërit Ivanaj. Babai i saj Martini vdiq 14 muaj më vonë në një spital të Stambollit nga një infeksion në veshka, ndërsa xhaxhai i saj u kthye në Shqipëri gjashtë vjet më vonë, në fund të Luftës së Dytë Botërore.

Drita  jetoi në Itali me nënën e saj, siç theksuam, për 12 vjet, ku u rrit dhe përfundoi studimet bazë, pastaj në fillim të viteve ‘50 emigroi në Nju-Jork të Shteteve të  Bashkuara të Amerikës, në Nju – Jork, ku i vazhdoi studimet.

Edhe pse jetoi me babanë dhe xhaxhain e saj vetëm për pesë vjet të jetës së saj, ajo trashëgoi intelektin, forcën, vullnetin dhe përkushtimin e tyre. Martini dhe Mirashi ishin më të vegjlit nga tetë fëmijët në familje.

Arsimimi dhe karriera e saj në mërgim

Fillimisht ajo përfundoi studimet në Itali, duke marrë një diplomë universitare. Në vitin 1951, ajo dhe nëna e saj emigruan në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe u vendosën në Manhatan. Drita mbeti vetëm kur nëna e saj vdiq tetë vjet më vonë. Falë shumë përvojave që kapërceu, Drita arriti të jetonte jetën e saj dhe drejtoi me sukses dy fondacione arsimore dhe kulturore.

Drita gjithashtu mori një diplomë universitare në Nju - Jork. Ajo ndoqi Institutin e Shkencave të Sistemeve IBM dhe kurse të tjera, dhe diplomoi  për menaxhim biznesi, sisteme informacioni, operacione kompjuterike dhe planifikim taktik dhe strategjik.

Karriera e saj e parë ishte në menaxhimin e biznesit. Ajo drejtoi zyrën përfaqësuese amerikane të konglomeratit italian FIAT për 15 vjet, shumë kohë para se kompania të fillonte importimin e makinave në atë kontinent. Ajo menaxhoi administrimin e kontratave të mëdha për të siguruar materiale të specializuara të prodhuara në SHBA,  të cilat kishin nevojë për të prodhuar pajisje në Itali, që i shërbenin vendeve të tjera evropiane, madje edhe ndërtimin e një fabrike të re automobilash në Rusi. Gjatë 15 viteve të saj në këtë biznes, Drita gjithashtu, për të shtuar njohurit e saj,   ndoqi edhe kurse mbrëmjeje në disa  lëndë, duke u përqendruar përfundimisht në industrinë e kompjuterave në atë kohë në zhvillim.

Edhe pse kishte një punë të mirë në menaxhim, ajo kërkonte një ndryshim karriere. Ajo mori një punë në përpunimin e të dhënave në Universitetin e Kolumbisë, ku vazhdoi pjesën tjetër të karrierës së saj në sistemet e informacionit deri në daljen në pension. Kolumbi, ajo merrej me telekomunikacionin, kishte qasje në pajisjet operative, komunikonte me komunitetin akademik dhe merrej me administrimin dhe mbështetjen në mënyra të ndryshme. Ajo gjithashtu menaxhoi rinovimin e qendrës kryesore kompjuterike të universitetit (një strukturë prej 70 milionë dollarësh në atë kohë), ofroi ndihmë  teknike dhe konsultim menaxhimi për studentët, kolegët dhe anëtarët e departamentit, dhe udhëheqi një riorganizim të përpunimit të të dhënave në universitet që përfshinte më shumë se 120 individë. Ajo përpiloi manuale procedurale për stafin administrativ dhe prezantoi sigurinë kompjuterike në kampus në vitin 1985, për të cilën gjithashtu shkroi një buletin dhe kreu trajnime speciale. (vazhdon)