Corneliu Zeana në gjuhën shqipe

PROF. DR. CORNELIU ZEANA

Një largim i dyshimtë, megjithatë, sepse mëkati stërgjyshor ringjallet në çdo foshnjë që sillet në botë, sipas pohimit të Arnold J. Toynbee. Plurilingualizmi i autorit (me origjinë arumune) i jep lexuesit argumente për të vënë në dukje temën rreth popujve të lashtë të zhvilluar në Historinë e Letërsisë Rumune që nga origjina e saj deri në ditët e sotme (Kapitulli Specifik Kombëtar, f. 973, botimi Alexandru Piru...) është i distiluar, në një frazim ku teksti merr substancë, struktura thellësie, psikologjia humnerore që shndërrohet në emicitet, muzikalitet me kujtesën jo vetëm të parajsës. Mësimi i anatomisë i Dr. Corneliu Zean? ka bërjen në vendosjen e muzikalitetit në energjinë e fjalëve, të heshtjeve të gjata (Heidegger), apotropaike. Corneliu Zean? përshkruan me përpikëri, eruditizëm, përmes një fjale ose një tjetre, konceptin, shikimin, metamorfozën e fletëve të leximit, siç bënte dijetari Odobescu në të kaluarën në (mise en abyme më të pastër të bakshishet, siç e vlerëson Nicolae Manolescu), siç e gjejmë te Mihail Sadoveanu në gjuhën e utopisë së letrës (Nicolae Manolescu, Sadoveanu ose utopia e librit...)

Historia shpaloset, është shpalosur shpesh, ndonjëherë më shpesh brenda frazës ana e djallit (Denis de Rougemont). Nëse Animalul inimii është titulli i romanit të Herta Muller, animalul historiei mund të jetë nëntitulli i librit të Corneliu Zean?. Animalul inimii është një frazë e zhvilluar në mënyrë brilante nga Nietzsche dhe shkrimtarët strukturues të shekullit të 20-të. Le të kujtojmë edhe Thomas Mann, Herman Hesse... Duhet cituar edhe konteksti i mëposhtëm. Shkrimtarët nga hapësira e Evropës Lindore kanë një status të veçantë në dialogun evropian. Corneliu Zean? mund t'i bashkohet këtij grupi (aktionsgruppe) në parametra të tjerë, pasi ai është një arumun. Vepra nga Dr. Corneliu Zean? imponon një formë apotropaike të manifestimit, me qëllimin e zbutjes, ndriçimit, ndriçimit të patologjisë në objektivitet. Domethënë, të prodhimit të një boshllëku në ekzistencë. Përshkrimet bashkojnë muzikën dhe kuptimin, kuptimin dhe muzikën, në mënyrë që të vendoset një stil nga përtej dhe në këtë anë të gjuhës. Kështu ia del Evgheni Vodolaskin në "Laur". Shkrimtarët e Evropës Jugore lexohen nga Corneliu Zean? për teknikën dhe stilin.

Heterodiegjeza dhe funksionet e saj narrative janë të pranishme në çdo hap. Fenomeni i çudisë, i magjepsjes së ankthit e transformon historinë e fatkeqësive në jetën e tekstit si durueshmëri. Pelegrini Corneliu Zean? e di se Zoti lindi në mërgim dhe gjen, me shpirtin e tij fëminor, rilindjen, auroralitetin në inkantacione dhe zjarrin pastrues të djegies në turrën e druve. A nuk përfundoi aty Giordano Bruno si agathos demiurg? Me metodën e shkencëtarit, me përpikmërinë e elementëve të paraqitur, Corneliu Zean? paraqet disa djegie në turrën e druve në histori. Faqet e historisë së dashurisë midis Willy Gauer, kasapit, dhe gruas së tij, bukuria e pakonceptueshme e zonës, me hirin e demonit dhe djallit, janë, në fakt, tema e librit: djegia në turrën e druve!

(Përktheu: Alban Voka)