Gjekë Gjonaj: Një udhëtim turistik nëpër fshatrat e Trieshit

Fshati Delaj

Një udhëtim turistik nëpër fshatrat e Trieshit

Vendlindja të  pret dhe  të thërret  t’i kthehesh

Nga Gjekë Gjonaj

Kur një person arrin një moshë të caktuar, shpesh i mungon gjithçka që ka kaluar, dhe madje e pushton nostalgjia për vitet e para të jetës, fëmijërinë apo edhe rininë. Atë  e merr malli për vendin ku ka lindur, për shtëpinë ku është rritur, për gurët dhe  drurët, për kodrat dhe malet, për çdo gjë me të cilën e kanë lidhur  vitet e moshës së hershme.  Këtë përjetim e  ndau me ne edhe  bashkëvendësi  dhe shoku im   Gjelosh Rroku Gjokaj, profesor i fizikës tashmë në pension, familja e të cilit u zhvendos nga fshati Muzheçk  i Trieshit  në Tuz, disa dekada më parë. Në një takim të rastësishëm në Tuz, ai na sugjeroi të udhëtonim drejt  vendlindjes  tonë të përbashkët dhe  të shijonim bukuritë e  saj natyrore kodrinore dhe malore,  ku kaluam një pjesë të jetës sonë, e cila, sado e vështirë ka qenë , do të mbetet përgjithmonë e pashlyeshme në kujtimet tona.

Udhëtimi për në Triesh më ka  nxitur prej kohësh dëshirën për të vizituar këtë vend, për mua më të dashurin dhe më të bukurin në botë, me trashëgiminë, historinë, luftërat e përgjakshme, heroizmin, njerëzit e mirë dhe krenarinë kombëtare, dhe për të shijuar ajrin e pastër dhe mikpritjen e përzemërte  të atyre pak banorëve të Trieshi,  që i kanë qëndruar besnikë vendlindjes së vet ku ,  ndryshe nga e kaluara, ka kushte shumë më të mira infrastrukturore, por jo aq sa për të ringjallur jetën siç ishte dikur me më shumë banorë sesa sot.

Në këtë udhëtim, na shoqëroi edhe  babai i bashkëshortes  së  Gjelosh Gjokajt,  por edhe miku  im Pjetër Kolë Dedvukaj, nga mali i Hotit, tashmë i ndjerë. Mëngjesi i nisjes në atë ditë shtatori me diellin e ndritshëm të verës na bashkoi në Podgoricë. Unë erdha nga Ulqini, kurse ata nga Tuzi. Sapo u  larguam   nga  Podgorica, në kilometrin e shtatë të rrugës që të çon në Kuç, u kthyem  djathtas drejt Trieshit. Ne vazhduam rrugës përpjetë, të gjerë dhe të shtruar me asfalt të ri , kryesisht falë kontributeve të mëdha financiare të mërgimtarëve trieshianë  në Shtetet e   Bashkuara të Amerikës.

Kjo rrugë dredha-dredha ( me shumë kthesa) mes gjelbërimit të pafund dhe ajrit të pastër na çoi në Qafën e Rozdecit.  Atje ndaluam për të parë panoramën piktoreske të Trieshit, malit  të  Sukës së   Grudës, ku ndodhet varri i Vuksan Gelës (shekulli i XVI-të), i njohur si një luftëtar i shquar i Malësisë së Madhe, por edhe për amanetin e tij:   "Më varrosni aty ku thundrat e kalit të turkut nuk do të më shkelin", një  pjesë e Bjeshkëve  të   Namuna (Alpeve  Shqiptare) dhe male të tjera magjepse përreth.   Pastaj vazhdojmë udhëtimin tonë nëpër fshatin Rudinë, Nikmarash, Stejepoh dhe Delaj, i cili ishte destinacioni ynë i fundit për atë ditë. Ne shijuam  bukurinë përrallore të këtij fshati, pamjet magjepsëse të kanionit të lumit Cem, riparimet dhe ndërtimin e shtëpive të reja me paratë e fshatarëve mërgimtarë ,  të cilat ia shtojnë    hijeshinë  këtij lokaliteti, i cili me të drejtë quhet vendi më tërheqës turistik në Triesh. Nuk ka vizitor, vendas apo i huaj, apo kalimtar i rastësishëm, që viziton Trieshin pa u ndalur pikërisht këtu,  ku ka çfarë të sheh syri dhe të kënaqet shpirti.

Fshati Delaj , ashtu si e gjithë  kjo krahinë shqiptare që kufizohet me shtetin amë (tokën mëmë), identifikohet me gurin nga i cili  janë  ndërtuar  shtëpi, saranxhe, kroje, ledhe  të ngritura në buzë të  arave dhe rrugës. Si rezultat i kësaj   Delajt  lindën mjeshtra  të gdhendjes ( skalitjes)  së gurëve, të cilët u dalluan si gurgdhendësit më të njohur jo vetëm në këtë rajon, por edhe më gjerë.

Askund në botë nuk është gjithçka perfekte dhe pa të meta. E njëjta gjë ndodh edhe me Trieshin.  Kur hymë në Triesh, gjëja e parë që vumë re ishte heshtja. Nuk kishte fëmijë që luanin dhe bërtisnin me zë të lartë, nuk kishte të rritur që flisnin, qeshnin, punonin në fusha, as nuk kishte zhurma që dëgjonim shumë vite më parë. Prandaj, plaga më e rëndë e Trishit është migrimi dhe emigrimi i bijve dhe bijave të tij, të cilët në fillim të viteve 1970, për shkak të rrethanave të kohës, migruan dhe emigruan në qytete dhe vende të ndryshme të botës.

Kjo boshatisje e madhe e   fshatrave, i cila  ka mbyllur shumë shtëpi  të këtushme, një pjesë e të cilave  janë rrënoja , ishte shqetësimi ynë më i madh. Nuk mund të mos ndihesh keq për këtë heshtje që e ka mbuluar dhe mbytur Trieshin për kaq shumë vite.

Të shqetësuar për këtë heshtje, vendosëm të kthehemi. Gjatë rrugës së kthimit, kaluam pranë Kishës "Zoja Rruzare" ,  Qendrës së Kulturës "Besa",  shkollës  fillore "Gjergj Kastrioti-Skënderbeu" dhe Kishës së   Shën Nikollës në fshatin Rudinë, në  dalje  të Trieshit.  Ndaluam për drekë në një restorant të vogël por shumë të veçantë, "Këngë e  vjetër". Pronari i restorantit, Martin Cacaj, i gëzuar  na mirëpriti me ngrohtësi. Na ofroi menynë ( listën e ushqimeve). Ne u përcaktuam  për   ushqimet dhe pijet tradicionale nga Trieshi, të cilat janë tepër të shijshme, të freskëta dhe organike.

Ne donim të qëndronim më gjatë në Triesh, por u kthyem pasdite, duke dashur ta vizitojmë  përsëri. Sepse  vendlindja të thërret dhe të pret të kthehesh tek ajo si dallëndyshet në foletë e tyre. ( K.J)