Speciale » Basha
Sabile Basha: Shqiptarët - Kombi i shenjtëruar nga historia
E marte, 28.01.2025, 07:00 PM
SHQIPTARËT: KOMBI I SHENJTËRUAR NGA HISTORIA
Nga
Prof. Dr. Sabile Keçmezi-BASHA
Që
prej çastit kur historia e familjes sime u bë dritë në kujtesën time, një
ndjenjë e thellë rrënjëzoi në shpirtin tim – ajo e përkatësisë absolute ndaj
qenies shqiptare. Të dish se çdo fije gjaku që të përshkon është shqiptare, jo
thjesht njëqind, por dyqind për qind, më bën të ndihem si një lis i lashtë, i
mbjellë në tokën që flet gjuhën time, në dheun që mban kujtimet e stërgjyshërve
të mi.
Është
një ndjenjë e madhe, një peshë që më mbush me krenari të thellë, sikur të isha
dëshmitare e vetë rrjedhës së historisë së popullit tim. Në damarët e mi rrjedh
gjaku i atyre që kanë përballuar furtuna shekujsh, që kanë ruajtur emrin dhe
gjuhën tonë si një thesar të shenjtë. Dhe për këtë, krenaria ime nuk është
vetëm ndjenjë, është një detyrë e shenjtë për të qenë pasqyrë e dinjitetit
shqiptar.
Unë
ndjej se të qenit shqiptar nuk është vetëm përkatësi kombëtare, por është një
ndjenjë e përjetshme, një pakt i heshtur me të kaluarën dhe të ardhmen. Është
flaka e shpresës, forca e rezistencës, dhe zëri që nuk shuhet kurrë. E për
këtë, jam më shumë se krenare – jam mirënjohëse për rrënjët që më japin jetë
dhe për qiellin që më mban frymën gjallë. Shqipëria është më shumë se Shqipëri,
është dielli në zemrën time, një diell që kurrë nuk perëndon.
Më
mbush me një ndjenjë të papërshkrueshme krenarie fakti që të parët e mi i
përkisnin kësaj race të veçantë njerëzore, një race që ka rezistuar ndër
shekuj, që ka ditur të qëndrojë e palëkundur përballë stuhive të historisë. Të
dish se je pjesë e një trashëgimie të tillë, e një populli që ka jetuar me
dinjitet dhe është ngritur mbi plagët e kohës, është një bekim i rrallë, një
dhuratë që e mbaj në zemër si diçka të shenjtë.
Unë
ndjehem me fat që jam kjo që jam, që jam bija e një populli që ka aq shumë për
të treguar, aq shumë për t’u mburrur. Historia jonë nuk është thjesht një
kalendar ngjarjesh, por një simfoni që rrjedh në damarët tanë. Është një tregim
i gjallë i qëndresës, i guximit, i artit dhe shpirtit që nuk u dorëzua kurrë.
Populli
im – gjaku im – ka lënë gjurmë në gurët e historisë. Ka ditur të ruajë gjuhën,
këngën, traditat e tij, pavarësisht përpjekjeve për ta shuar. E, mbi të gjitha,
ka mbajtur të ndezur flakën e krenarisë, një flakë që i ndriçon edhe kohërat më
të errëta.
Krenaria
ime buron nga çdo hap i bërë nga ata që erdhën para meje. Nga puna e tyre e
palodhur, nga lufta e tyre për liri, nga ëndrrat që i kaluan brezave. Dhe për
këtë, unë e ndjej se jo vetëm që kemi me çfarë të mburremi, por kemi gjithashtu
një detyrë të shenjtë për të ruajtur këtë trashëgimi dhe për ta mbajtur gjallë
emrin shqiptar. Sepse ne jemi frymëmarrja e një historie që vazhdon të
shkruhet, një urë që lidh të kaluarën me të ardhmen në një harmoni të
përjetshme krenarie.
Për
dikë, mbase mund të duket e vjetruar, një klishe që s’ka vend në këtë kohë
moderne, të shkruash për atë që ndjej tani – për kombin, për atdheun, për
flamurin. Por më besoni, kjo ndjenjë nuk plaket kurrë, nuk humbet asnjëherë
kuptimin e saj. Sepse të flasësh për këto, të shkruash për to, është të
rizgjoshë shpirtin e një trashëgimie që na lidh me të kaluarën dhe na udhëheq
drejt të ardhmes.
Asnjëherë
nuk është e tepërt dhe asnjëherë nuk është e mjaftueshme të flasim për kombin
që na mban bashkë, për atdheun që na mban në zemrën e tij si një nënë e
përjetshme, dhe për flamurin – atë copë të shenjtë që valëvitet si fryma jonë
në erën e historisë. Flamuri ynë nuk është thjesht një simbol; është pasqyrimi
i sakrificave tona, i betejave që kemi luftuar, dhe i shpresës që kemi mbajtur
gjallë.
Të
mbrosh këto ideale nuk është thjesht një detyrë, por një nder, një thirrje e
brendshme që zgjon më të mirën tek ne. Në çdo kohë, në çdo moment, ne jemi të
gatshëm të japim gjithçka – edhe vetë jetën – për të ruajtur atë që është më e
shenjta për ne. Sepse kombi, atdheu dhe flamuri nuk janë thjesht fjalë. Ato
janë zemra që rreh në çdo shqiptar, janë lidhja jonë me rrënjët e historisë dhe
frymëzimi ynë për të ardhmen.
Pra,
të shkruash për këtë nuk është e vjetruar. Është një akt i gjallë, një dëshmi e
dashurisë së pashuar për atë që na definon si popull. Sepse për sa kohë që kemi
fjalë për të thënë dhe zemra për të rrahur, ne do të flasim, do të shkruajmë
dhe do të mbrojmë gjithmonë atë që jemi dhe atë që na bën krenarë.
Asnjëherë
nuk është e tepërt të flasim për vuajtjet tona, për plagët që mbartim si dëshmi
të një historie të përgjakshme, për masakrat që u përpoqën të na zhduknin nga
faqja e dheut. Është detyra jonë, jo vetëm ndaj vetes, por edhe ndaj brezave që
vijnë, të kujtojmë dhe të tregojmë se si, pavarësisht stuhive, qëndruam në
këmbë, të pathyeshëm. Asnjë forcë nuk arriti të na përkulë, sepse shpirti ynë
ishte i ndërtuar mbi një themel më të fortë se çdo dhunë – mbi dashurinë për atë
që është e shenjtë.
Vuajtjet
tona nuk janë thjesht kujtime të dhimbshme; ato janë gurët e themelit të
krenarisë sonë. Çdo plagë, çdo masakër, çdo përpjekje për të na shuar ka qenë
një provë e forcës sonë. Ne nuk u dorëzuam, sepse dashuria për atë që është e
jona na dha krahë. Dashuria për të shenjtën nuk është një barrë, por një dritë
që ndriçon rrugën tonë përpara.
Dhe
kështu, ne mbetemi një popull që kujton me dhimbje, por ecën përpara me
krenari. Sepse të duash atë që është më e shenjta është më shumë se një ndjenjë
– është fryma që na mban gjallë, që na bën ata që jemi dhe që do të na bëjë të
pavdekshëm në faqet e historisë.
Duhet
t’u tregojmë fëmijëve tanë, duhet t’u flasim me zemër dhe me të vërtetën që
historia na ka mësuar. Kjo që kemi sot – kjo liri, kjo tokë, ky identitet që
valëvitet si flamur në shpirtin tonë – nuk ishte dhe nuk është diçka e
mirëqenë. Ajo nuk na erdhi si një dhuratë nga qielli, por si një fryt i
sakrificave të pambarimta, i mundit dhe i gjakut të atyre që dhanë gjithçka për
të mbrojtur atë që ne sot e quajmë atdhe.
Fëmijëve
tanë duhet t’u kujtojmë se çdo arritje ka një çmim. Rrugët që na sollën këtu ku
jemi sot nuk ishin të shtruara me lule, por me gurë dhe plagë. Ata duhet ta
dinë se para se të shijojmë këtë dritë, kemi kaluar përmes errësirave më të
thella, ku çdo hap përpara ishte një akt guximi dhe qëndrese.
Ne
sakrifikuam shumë – ndoshta gjithçka që mund të sakrifikohet. Humbëm njerëz të
dashur, u përballëm me padrejtësi që mund të thyenin çdo shpirt, por jo tonin.
Dhe pikërisht sepse sakrifikuam, sot kemi një arsye më shumë për të vlerësuar
atë që kemi ndërtuar. Çdo grimcë toke që qëndron nën këmbët tona është e
mbushur me kujtimin e atyre që luftuan që ne të mund të ecim të lirë.
Fëmijëve
tanë duhet t’ua përcjellim këtë të vërtetë si një amanet të shenjtë. Sepse
vetëm duke kuptuar sa shumë është dhënë për këtë që kemi sot, ata do të dinë ta
mbrojnë dhe ta duan atë. Të dish se liria nuk është e mirëqenë, por një
trashëgimi që kërkon kujdes dhe përkushtim, është një mësim që duhet të mbetet
i pashlyeshëm në zemrat e tyre.
Dhe
kështu, duke treguar këtë histori, ne jo vetëm që nderojmë të kaluarën tonë,
por sigurojmë edhe të ardhmen tonë. Sepse e ardhmja ndërtohet nga ata që e
kuptojnë dhe e vlerësojnë sakrificën, dhe fëmijët tanë do të jenë ata që do të
mbajnë gjallë flakën e kësaj historie.
Asnjë
faqe e historisë nuk mund të shkruhet me të pavërtetën se populli im ka shtypur
dikë, ka robëruar, apo ka torturuar në ndonjë mënyrë. Kjo është një krenari që
rrezaton nga thellësitë e qenies sonë kombëtare, një dëshmi se historia
shqiptare nuk është ngjyer kurrë me gjak të pafajshëm apo me zinxhirët e
skllavërisë ndaj të tjerëve. Ajo qëndron e pastër, si një burim që rrjedh pa
njollë, duke bartur në rrjedhat e saj vetëm dinjitet dhe respekt për të tjerët.
Populli
im është lindur me dhembshuri në zemër dhe me një ndjenjë të thellë drejtësie.
Ne nuk kemi ngritur kurrë dorën për të pushtuar, për të robëruar apo për të
shtypur të tjerët. Përkundrazi, ne kemi jetuar gjithmonë në një përpjekje të
pashuar për të ruajtur lirinë tonë, për të mbrojtur tokën tonë, dhe për të
mbajtur gjallë shpirtin e një populli që ka dashur vetëm paqe dhe liri.
Historia
shqiptare nuk flet për zinxhirët që lidhnin të tjerët, por për prangat që na
janë vënë neve. Ajo nuk flet për dhunën ndaj të tjerëve, por për qëndresën ndaj
padrejtësive. Është një histori krenare e një populli që ka vuajtur, por nuk ka
harruar kurrë të mbajë kokën lart. Një popull që nuk ka kërkuar të shtypë të
tjerët për të ngritur veten, por ka ndërtuar identitetin e tij mbi themele të
drejtësisë dhe respektit.
Kjo
është fuqia e historisë sonë: një histori që nuk është e njollosur me mëkatet e
robëruesve apo të shtypësve, por qëndron si një testament i pastërtisë sonë
shpirtërore dhe të vërtetës që na përkufizon. Shqiptarët, në thelb të qenies së
tyre, mbartin një shpirt që refuzon shtypjen, që përqafon lirinë dhe që
gjithmonë ka ditur të jetë i drejtë, edhe kur padrejtësia ishte ligj mbi ta.
Dhe kjo e bën historinë tonë një thesar të rrallë, një frymëzim për të gjithë
ata që kërkojnë të gjejnë forcë në drejtësi dhe humanizëm.
Pse
jemi të këtillë? Pse kemi mbetur gjithmonë të palëkundur në virtytet tona, të
rrënjosura thellë në themelet e shpirtit njerëzor? Ndoshta, sepse në zanafillë,
jemi një popull që ka lindur me një kod të pashkruar të nderit dhe drejtësisë,
një popull që ka kuptuar vlerën e jetës së dinjitetshme pa cenuar të tjerët, pa
rrezikuar apo kërcënuar ata që ndodhen përreth nesh. Thelbi ynë buron nga një
burim i pastër humanizmi, i një jete të ndërtuar mbi respektin për veten dhe
për të tjerët.
Por
kjo jetë, ashtu si dhe vetë historia jonë, nuk ka qenë asnjëherë e lehtë.
Rrugët tona kanë qenë të mbushura me rreziqe, të ndërthurura me sfida që shpesh
janë dukur të pakapërcyeshme. Ne kemi jetuar në një botë që nuk ka kursyer
asgjë për të na vënë në provë. Gjithsesi, edhe kur errësira ka mbuluar
horizontin tonë, ne kemi qëndruar të fortë, duke ecur përpara me zemrën të
mbushur me guxim dhe me shpirtin të ndriçuar nga shpresa.
Kjo
është ajo që na bën të veçantë – jo mungesa e sfidave, por mënyra si i
përballojmë ato. Jeta jonë është një tregim që nuk flet për fitime të lehta apo
rrugë të shtruara, por për qëndresë dhe përkushtim. Ne kemi ecur përmes
kohërave të vështira duke mbajtur lart flamurin e dinjitetit dhe të virtytit.
Në çdo hap, kemi mbetur të drejtë, të ndershëm dhe të respektueshëm, sepse kjo
është në natyrën tonë, në ADN-në tonë shpirtërore.
Dhe
ndoshta pikërisht këto sfida, këto rreziqe që na kanë rrethuar, na kanë mësuar
të vlerësojmë thelbin e jetës. Ato na kanë bërë të kuptojmë se forca nuk
qëndron në dominimin e të tjerëve, por në aftësinë për të qëndruar të
papërkulur, për të qëndruar njerëzorë edhe në momentet më të vështira. Në këtë
rrugë të gjatë e të vështirë, ne kemi ndërtuar një identitet që reflekton
qartësi morale dhe shpirt të pastër. Dhe për këtë, jemi dhe do të mbetemi
krenarë.
Kur
erdha në këtë botë, toka ime ishte si një trup i plagosur, e copëtuar dhe e
shkatërruar, një pamje e dhimbshme që fliste për vuajtjet e një populli të
tërë. Ishim racë e shtypur deri në palcë, më e shtypura në të gjithë Evropën,
dhe peshën e kësaj padrejtësie e ndjenim në çdo frymëmarrje, në çdo hap të
jetës sonë.
Nuk
kishim zë që të thërrisnim, nuk kishim as fuqi, as mundësi për të treguar botës
vuajtjen tonë. Ishim të heshtur, jo sepse donim të heshtnim, por sepse bota
kishte zgjedhur të mos na dëgjonte. Për ne, çdo ditë ishte një luftë për
mbijetesë, një përpjekje për të mos u zhdukur nga faqja e dheut, për të mbajtur
gjallë një komb që qëndronte në buzë të humnerës së shfarosjes.
Por
edhe në atë gjendje, edhe kur toka digjej nën këmbët tona dhe qielli dukej
sikur nuk do të hapte kurrë dritë, shpirti ynë mbeti i pathyer. Heshtja jonë
nuk ishte dorëzim; ajo ishte një pritje, një grumbullim force për atë ditë kur
do të mund të ngrinim zërin dhe të tregonim botës të vërtetën tonë. Ishte një
heshtje e mbushur me shpresë, një heshtje që ruante flakën e qëndresës, duke
pritur momentin kur ajo të bëhej një zjarr i pakufishëm.
Dhe
unë, që linda mes këtyre plagëve, e mbaj këtë dhimbje si një kujtim të gjallë,
si një pjesë të pandarë të identitetit tim. Sepse nga kjo dhimbje buron forca
ime, krenaria ime, dhe përkushtimi im për të mos harruar kurrë se kush jemi dhe
nga kemi ardhur. Kjo tokë e copëtuar dhe e shtypur, ky popull i heshtur, mbetet
dëshmia më e fuqishme e shpirtit tonë të pathyeshëm, një testament i përjetshëm
i dinjitetit dhe i të drejtës për të ekzistuar.
Nga
okupuesi shekullor planet thureshin fshehurazi, njëra pas tjetrës, si kurthe në
errësirë, me një qëllim të vetëm: të na zhbënin nga faqja e dheut, të na
shkulnin nga rrënjët tona, nga jeta dhe kombi që ne kemi ndërtuar me aq mund e
sakrificë. Ishin plane të egra, të shkruara me ftohtësi, me programe të
hartuara enkas për të na zhdukur nga kjo botë, sikur vetë ekzistenca jonë ishte
një kërcënim për ata.
Dhe,
vërtet, mbi këtë popull të urtë e bujar ranë fatkeqësi të shumta, si retë e
zeza që nuk shpërndahen pas furtunës. Historia jonë është e mbushur me dhimbje
dhe sprova, me humbje të mëdha dhe plagë që ende nuk janë shëruar plotësisht.
Por edhe kur qielli u bë i errët dhe toka dridhej nën këmbët tona, shpirti ynë
mbeti i palëkundur. Ne ishim dhe jemi një popull që, edhe në ballë të vdekjes,
nuk humbëm kurrë dinjitetin dhe mirësinë tonë.
Në
çdo valë që erdhi për të na fundosur, ne ngritëm fort muret e qëndresës. Në çdo
plan që u hartua për të na zhdukur, ne mbajtëm të gjallë dritën e shpresës.
Jemi popull që, edhe pse ka kaluar përmes stuhive më të ashpra, ka ruajtur
urtësinë e fjalës, bujarinë e shpirtit dhe besimin në të drejtën për të jetuar.
Dhe
ndoshta pikërisht kjo na bën të pamposhtur – jo thjesht fuqia jonë për të
mbijetuar, por aftësia për të qëndruar njerëzorë edhe kur bota përpiqet të na
zhveshë nga vetvetja. Sepse ne, ky popull që ata deshën të zhdukin, mbajmë
brenda vetes një dritë që asnjë forcë nuk mund ta shuajë – dritën e një kombi
që nuk pranon të harrohet, që nuk pranon të dorëzohet.
Bota
nuk na njihte. Nuk na shihte siç ishim në të vërtetë – bijtë e saj më të
devotshëm, ata që kishin lindur me një kulturë të rrallë, me qytetari të lashtë
dhe me një virtyt të shenjtëruar, besën. Ne ishim populli që kishte ndërtuar
një kod të pashkruar, ku fjala ishte betim dhe premtimi ishte gur themeli. Tek
ne, shtëpia nuk ishte thjesht katër mure, por ishte hapësira ku Zoti dhe miku
ndanin të njëjtën sofër, një strehë që nuk e njihte asnjëherë ftohtësinë për të
huajin.
Por
bota, për fat të keq, as nuk kuptonte e as nuk përpiqej të kuptonte. Barbarët,
që shpesh e përkufizonin fuqinë përmes pushtimit dhe arrogancës, nuk dinin
çfarë nënkuptonte ajo fjali e artë: "Shtëpia është e Zotit dhe e
mikut." Nuk kuptonin se për ne, mikpritja nuk ishte thjesht një zakon, por
një mënyrë e të jetuarit, një reflektim i shpirtit tonë të hapur dhe të drejtë.
Ata nuk e kuptonin dhe, më keq akoma, nuk donin ta vlerësonin këtë thesar që ne
mbartnim.
Ata
kalonin mes nesh me sy të mbyllur dhe mendje të ngurtë, duke mos parë se
kultura jonë ishte një perlë e çmuar që shkëlqente në errësirën e barbarisë së
tyre. Nuk reflektonin mbi thellësinë e qytetarisë sonë, mbi ndershmërinë e
fjalës së dhënë apo mbi bujarinë që nuk njihte kufij. Dhe ndoshta ky ishte
dënimi i tyre – të qëndronin të verbër ndaj madhështisë që kishin përballë,
duke e zhytur veten në injorancën e tyre të heshtur.
Por
ne, bijtë e kësaj toke, nuk ndaluam kurrë së jetuari me dinjitet. Vlerat tona
mbetën të paprekura, si guri i maleve tona, të palëkundura përballë erërave që
frynin kundër nesh. Sepse ne e dimë që përjetësia nuk matet me pushtime apo me
forca kalimtare, por me thellësinë e shpirtit dhe fisnikërinë e zemrës. Dhe për
këtë, edhe në heshtjen e botës, ne vazhduam të mbeteshim pasqyrë e njerëzores
dhe shembull i mirësisë që barbarët kurrë nuk do të arrijnë ta kuptojnë.
A
ndodhi, vallë, që bota të ndalonte një çast dhe të reflektonte mbi këtë
postulat të shenjtë, mbi këtë ligj të pashkruar të mikpritjes dhe besës që ne e
mbartnim si një kurorë nderi? A e kuptuan ndonjëherë ata që na rrethonin se ky
virtyt nuk ishte thjesht një zakon, por një trashëgimi e përjetshme që ruhej në
shpirtin tonë dhe kalonte brez pas brezi, si një flakë e gjallë që nuk shuhet
kurrë?
Ne,
bijtë e kësaj toke të lashtë, e kishim bërë mikpritjen një pjesë të pandashme
të qenies sonë. Ishte fryma jonë, ishte zemra e vlerave tona. Në sofrat tona,
miqtë ishin si engjëj të dërguar nga qielli, dhe për ta nuk kursehej asgjë – as
buka e fundit, as fjala e ngrohtë, as strehimi në orët më të errëta. Besimi ynë
në vlerën e mikut dhe të fjalës së dhënë ishte i rrënjosur thellë në histori, një
testament që as koha nuk mund ta zhbënte.
Por
a e kuptuan të tjerët këtë? Jo gjithmonë. Shpesh, bota e vështronte këtë virtyt
tonin me moskuptim, ndonjëherë edhe me përbuzje. Ata që shihnin vetëm
interesin, që matnin gjithçka me peshën e përfitimit, nuk mund ta kuptonin se
si një popull mund të sakrifikonte për një mik, se si një fjalë e dhënë mund të
kishte më shumë peshë se ari i tërë botës. Dhe kështu, ndodhte që mikpritja
jonë të merrej si dobësi, dhe besa jonë të mos vlerësohej siç e meritonte.
Por
ne nuk reshtëm. Ne vazhduam ta ruanim këtë thesar si gjënë më të çmuar që na
kishin lënë të parët. E trashëguam si një amanet të shenjtë, duke e përcjellë
brez pas brezi, me bindjen se, edhe nëse bota nuk e kupton, kjo është esenca e
shpirtit tonë. Sepse për ne, mikpritja dhe besa nuk janë vetëm tradita – janë
mënyra jonë për të qenë njerëzorë, për të ruajtur dritën e humanizmit në një
botë që shpesh e harron atë. Dhe për këtë, ne jemi krenarë, edhe kur të tjerët
nuk dinë të respektojnë atë që për ne është më e shenjta nga të gjitha.
Historia
jonë është një dëshmi e qëndrueshmërisë së shpirtit shqiptar, e fuqisë për të
ruajtur dinjitetin edhe kur të tjerët e humbin të tyren. Dhe në këtë qëndrim të
heshtur, të vendosur, ne gjejmë forcën për të vazhduar përpara, duke mbetur të
vërtetë ndaj vetes dhe ndaj asaj që na përcakton si popull – mikpritjen, besën
dhe shpirtin fisnik që nuk mposhtet as nga tradhtia më e egër.
Ata
deshën gjithçka që ishte e jona. Duart e tyre të etura, si hije të errëta, u
shtrinë mbi tokat tona, duke kërkuar të marrin dheun që ne e kishim ujitur me
mund dhe djersë. Ata deshën shtëpitë tona, ato strehë të ngrohta që kishim
ndërtuar me duart tona, ku çdo gur dhe çdo trarë mbartte kujtime të
gjeneratave. Ata deshën pasurinë tonë, jo vetëm atë materiale, por edhe
trashëgiminë tonë shpirtërore – këngët, gjuhën, historinë tonë.
Por
lakmia e tyre nuk ndaloi aty. Ata deshën më shumë. Në fund, shtrinë duart e
tyre edhe mbi vetë jetën tonë. Donin të shuanin frymën tonë, të na fshinin si
një gjurmë në rërë që zhduket nga dallgët. Ishte një etje e pashtershme për të
zhdukur jo vetëm atë që kishim, por atë që ishim – identitetin tonë, krenarinë
tonë, të drejtën tonë për të ekzistuar.
E
megjithatë, ata nuk e kuptuan një gjë: jeta jonë nuk ishte thjesht trup dhe
tokë, por shpirt dhe qëndresë. Të na merrnin tokën, shtëpinë apo pasurinë, mund
të ishte një dhimbje e madhe, por jo fundi ynë. Sepse shpirti ynë është si
rrënjët e lisit që fshihet thellë nën dhe, i palëkundur edhe kur stuhitë e
godasin kurorën. Dhe ky shpirt, ky zë i pashuar që buçet nga thellësitë e
historisë sonë, nuk mund të merret, nuk mund të shuhet.
Ata
deshën gjithçka, por nuk mundën të marrin atë që është e përjetshme tek ne:
dinjitetin tonë, guximin tonë për të mbijetuar. Dhe ky, në fund të fundit,
është triumfi ynë – qëndresa jonë ndaj lakmisë së tyre, dëshmia se jeta jonë
nuk është një pronë për t’u rrëmbyer, por një flakë që nuk shuhet kurrë.
Na
dëbuan nga dheu ynë, duke na përzënë nga shtëpitë që ishin ndërtuar me mundin
dhe dashurinë e brezave. Na shembën strehët ku kishim qeshur dhe qarë, ku
kishim parë ëndrra dhe rritur fëmijët tanë. Me duar të pangopura, ata morën
pasuritë tona, gjithçka që ne kishim mbledhur me djersën e ballit dhe me
durimin e viteve. Edhe kafshatën e fundit, që ishte shpresa e ditës së nesërme,
na e rrëmbyen pa mëshirë.
Por
grabitja e tyre nuk ndaloi tek e prekshmja. Ata donin të na vidhnin edhe atë që
asnjë forcë nuk duhet të prekte – historinë tonë. I ngatërruan të vërtetat, i
përvetësuan figurat tona emblematike, ata që ishin ndriçimi i shekujve tanë,
duke i kthyer në simbole të pavërteta në rrëfimet e tyre. Me një lakmi të
pangopur, ata dëshironin të bëheshin si ne, të ndanin madhështinë e një
trashëgimie që nuk mund të blihej apo rrëmbehej me forcë.
Ata
deshën të falsifikonin gjithçka që ishte e jona, duke ndryshuar të vërtetat,
duke zhdukur kujtimet dhe duke kthyer gjurmët tona në hije të së kaluarës. Për
ta, historia jonë ishte një pengesë që duhej fshirë, një pasqyrë që nuk duronin
ta shihnin, sepse në të reflektohej madhështia e një populli që nuk mund të
zhbëhej.
Ata
u përpoqën të zhduknin çdo shenjë të lashtësisë sonë, të përvetësonin çdo gur,
çdo emër dhe çdo figurë që i përkiste kujtesës sonë kolektive. E vërteta jonë i
tronditi, sepse ajo nuk mund të pajtohej me gënjeshtrat e tyre. Në përpjekjen
për ta falsifikuar atë, ata u përpoqën të na shkëpusnin nga rrënjët tona, duke
mos kuptuar se rrënjët tona nuk janë vetëm në tokë, por edhe në zemrat dhe
shpirtrat e njerëzve tanë.
E
historia nuk është thjesht një libër që mund ta ribotosh sipas dëshirës. Ajo
është e gdhendur në gurët e kalave tona, në këngët tona të lashta dhe në gjakun
e atyre që luftuan për ta mbrojtur. Ata mund të kenë shkruar faqet e tyre të
rreme, por nuk mund të shuajnë të vërtetën që jeton në çdo damar të këtij
populli. Historia jonë nuk është një përrallë që mund të ndryshohet; ajo është
një realitet i pashlyeshëm, i skalitur me sakrifica dhe qëndresë.
Dhe
sot, ne qëndrojmë si dëshmitarë të së kaluarës sonë, duke mbrojtur të vërtetën
kundër çdo përpjekjeje për ta falsifikuar. Sepse ajo që është e jona nuk mund
të bëhet e tyre, dhe ajo që është e vërtetë nuk mund të fshihet. Historia jonë,
pavarësisht plagëve dhe përpjekjeve për ta shtrembëruar, do të mbetet
përjetësisht si një testament i lavdisë dhe shpirtit të pamposhtur shqiptar.
Ishte
një përpjekje e kotë, një etje e pashtershme për të kopjuar atë që ne ishim në
thelb, por që ata kurrë nuk mund ta arrinin. Sepse të jesh si ne, nuk është
çështje pasurie, territori apo pushteti – është çështje shpirti. Është
përkushtimi ndaj virtytit, dashurisë për tokën dhe nderit që na mban të
bashkuar si popull. Ata mund të merrnin gurët dhe drurët, të rrëmbenin fjalët
dhe simbolet, por nuk mund të vidhnin shpirtin që jeton në damarët tanë, frymën
që na bën të pathyeshëm.
Aq
shumë dëshironin të ishin si ne, por nuk e kuptuan kurrë se madhështia jonë nuk
buronte nga gjërat e prekshme, por nga forca e zemrës, nga besimi ynë i
palëkundur dhe nga qëndresa jonë përballë çdo padrejtësie. Dhe kjo, në fund,
mbetet triumfi ynë – që ata mund të na rrëmbenin gjithçka, por kurrë nuk mund
të bëheshin ne.
Ata
nuk e dinin. Nuk e kuptonin se mund të shkatërronin gjithçka të prekshme, të
rrëzonin kullat tona, të na dëbonin nga toka që na kishte rritur, por asnjëherë
nuk do të arrinin të zhbënin atë që ishte e përjetshme. Kullat tona prej guri,
të ndërtuara me duart e stërgjyshërve tanë, nuk ishin thjesht ndërtime, por
simbole të shpirtit dhe të historisë sonë. Themelet e tyre ishin rrënjët tona,
të ngulura thellë në dheun që na përket, dhe ato themele nuk mund t’i lëvizte
as fuqia më e madhe.
Ata
nuk e kuptonin se çdo gur i atyre kullave ruante zërat tanë, kujtimet tona,
betimet dhe këngët që brezat i kishin përcjellë si amanet. Edhe nëse muret
binin, edhe nëse ne detyroheshim të largoheshim, shpirti i atyre kullave mbetej
aty, duke pritur kthimin tonë. Sepse toka jonë dhe historia jonë nuk i përkasin
askujt tjetër veç nesh.
Dhe
më e dhimbshmja, por njëkohësisht e vërteta më e pamohueshme, është se ajo që
është e huaj kurrë nuk mund të bëhet e jotja. Ata mund të pushtonin kullat, të
hynin në tokat tona, të përvetësonin pasuritë tona, por nuk mund të bënin të
tyren atë që ishte thurur me shpirtin dhe gjakun tonë. Nuk mund të merrnin
frymën që jeton brenda çdo guri, çdo mali dhe çdo fushe të këtij vendi.
Kullat
tona do të jenë gjithmonë aty, si dëshmitare të së kaluarës dhe si shenjë e
përjetësisë. Ato nuk janë thjesht ndërtesa, por pasqyrime të qëndresës sonë.
Dhe për sa kohë që themelet e tyre qëndrojnë, ne do të kemi gjithmonë një vend
ku të kthehemi, një kujtim që na thërret, një trashëgimi që nuk shuhet kurrë.
Ata mund të shkatërrojnë, por nuk mund të zotërojnë atë që është e krijuar
përjetësisht për ne. Dhe kjo është e vërteta që ata kurrë nuk do ta kuptojnë.
Ata
nuk e dinin. Nuk e kuptonin se shqiponjat, pavarësisht se si fluturojnë në
qiellin e pafund, e ndajnë zemrën me tokën ku kanë rrënjët. Foletë e tyre janë
gjithmonë në dheun e të parëve, aty ku historia fillon dhe ku çdo kthim bëhet
amanet. Dhe nuk është rastësi që shqiptari, ky popull i lashtë, ka aq shumë nga
shpirtit i shqiponjës – krenarinë, lirinë dhe guximin që nuk e mposht asgjë.
Shqiptari
është i fjalës, një fjalë që nuk thyhet, një premtim që lidhet me besën –
virtytin më të shenjtë të tij. Ai është trim, një qëndrestar që sfidon stuhitë
e kohës, duke qëndruar përballë çdo kërcënimi me kokën lart. Por shqiptari
është më shumë se kaq. Ai është njeri që e mbart dashurinë për atdheun në çdo
frymëmarrje. Dhe kur kjo dashuri vihet në rrezik, ai nuk është më thjesht një
njeri – ai bëhet luan.
Për
shqiptarin, atdheu është gjaku që qarkullon në damarët e tij, dhe prekja e tij
është një plagë që nuk falet. Ai nuk trembet, nuk dorëzohet, nuk përkulet. Edhe
në ballë të vdekjes, ai qëndron si një mal, i fortë dhe i pathyeshëm. Forca e
tij nuk buron vetëm nga trupi, por nga shpirti – një shpirt që ndez flakën e
qëndresës dhe që nuk njeh frikë përballë armikut.
Shqiptari
del në fushë të betejës, me tërë forcën e zemrës dhe të shpirtit, për të
mbrojtur atë që është më e shenjta për të – tokën e tij, nderin e tij, lirinë e
tij. Ai mund të bjerë, por kurrë nuk përkulet. Në çdo betejë, ai lufton jo
vetëm me armët e dorës, por me besimin e palëkundur se drejtësia dhe dinjiteti
i tij do të triumfojnë. Dhe kështu, shqiptari mbetet gjithmonë si shqiponja – i
lirë, krenar dhe i paprekshëm në shpirt.
Nënat
tona, të mirat dhe fisniket nënat shqiptare, janë vetë zemra e kësaj toke,
shpirt që ndriçon dhe rrënjë që ushqejnë çdo brez të ri. Ato lindin trima, duke
u përkulur me dashuri dhe përkushtim mbi djepin e çdo fëmije, sikur të mbillnin
në të farën e guximit dhe të nderit. Në zemrat e tyre, dashuria për jetën është
e pandashme nga dashuria për lirinë, dhe kjo i bën ato të jenë më shumë sesa
nëna – i bën simbole të një populli që nuk përkulet kurrë.
Nënat
shqiptare nuk e matinë jetën me vite, por me fitore e dinjitet. Ato i mësojnë
bijtë e tyre se trimi nuk jeton vetëm për veten, por për tokën, për flamurin,
për gjuhën dhe për të ardhmen. Dhe kur bijtë, burrat apo baballarët shkojnë në
fushën e betejës, ato i përcjellin me një forcë të heshtur, me zemër të thyer,
por me kokën lart. Sepse ato e dinë se vdekja në shërbim të atdheut nuk është
humbje, por përjetësi.
Krenaria
e nënave tona nuk është thjesht një ndjenjë, por një testament që buron nga
lashtësia. Ato e dinë se të lindësh një trim është të mbjellësh një pemë që do
të mbroj nga stuhitë e historisë. Dhe kur fëmijët e tyre bien në fushën e
betejës, ato nuk qajnë me dëshpërim, por me një dhimbje që përzihet me krenari,
sepse e dinë se bijtë e tyre janë bërë pjesë e pavdekësisë së kombit.
Janë
nënat shqiptare ato që, me duart e tyre të lodhura, kanë qëndisur flamujt që
valëviten në liri. Janë ato që kanë ngritur breza qëndrestarësh dhe kanë
mbajtur të gjallë frymën e shpresës edhe në kohërat më të errëta. Dhe për këtë,
ato janë monumente të gjalla të dashurisë dhe sakrificës – gra që lindin trima
dhe i përcjellin ata në pavdekësi me fjalët e tyre të urta dhe me shpirtin e
tyre të pathyeshëm.
Krenaria
e tyre buron nga gjaku i tyre – një gjak që ka rrjedhur për lirinë, për nderin
dhe për të drejtën. Ky gjak nuk është thjesht një trashëgimi biologjike, por
një testament shpirtëror që kalon nga brezi në brez. Për nënat tona, çdo trim
që bie në emër të atdheut është një fener që ndriçon rrugën e të ardhmes.
Ato
mbeten krenare për bijtë e tyre, për gjakun e tyre që buron si një lumë i
papërkulur nga zemra e këtij dheu. Nënat shqiptare nuk pranojnë të përulen para
frikës apo tradhtisë, sepse ato janë vetë simboli i qëndresës dhe i nderit. Në
çdo frymëmarrje të tyre, ato mbartin shpirtin e një kombi që, pavarësisht
plagëve dhe dhimbjeve, ecën përpara me kokën lart dhe me krenarinë që nuk mund
të zhbëhet.
Ajo
nuk lufton vetëm me armët në dorë, por edhe me forcën e shpirtit të saj, duke u
bërë frymëzim për ata që i qëndrojnë përballë armikut. Në çdo hap që hedh, ajo
bart peshën e historisë dhe të amanetit të brezave të mëparshëm. Prania e saj
në betejë nuk është vetëm një akt guximi, por një dëshmi e dashurisë së saj të
pakushtëzuar për lirinë dhe të drejtën.
Duke
luftuar përkrah burrave, ajo nuk është më thjesht nënë, por simbol i një
populli që nuk dorëzohet kurrë. Është ajo që nuk mban vetëm dhimbjen, por edhe
shpresën. Është ajo që, si shqiponja, ngrihet mbi çdo plagë dhe çdo humbje,
duke mbajtur gjallë ëndrrën për një të ardhme më të ndritur. Nëna shqiptare
është heroina e heshtur dhe e pamposhtur, që gjithmonë lufton jo vetëm për të
sotmen, por për përjetësinë e kombit të saj.
Këtë
forcë dhe guxim të nënës shqiptare, kjo histori e përjetshme qëndrese, e
dëshmoi më së miri lufta e fundit. Ishte atëherë kur ajo, krah për krah me
burrin e saj, qëndroi në vijën e parë të frontit, në zemër të betejës, ku çdo
frymëmarrje ishte një akt guximi dhe çdo hap – një përballje me vdekjen.
Në
atë luftë, armiku ishte më i egër se kurrë, një hije e pamëshirshme që synonte
të zhdukte gjithçka shqiptare. Pa njohur mëshirë, ai donte të shkatërronte jo
vetëm tokën dhe shtëpitë tona, por edhe shpirtin tonë, kulturën dhe identitetin
që ne e ruanim si një amanet të shenjtë. Dhe pikërisht aty, në atë moment kur
gjithçka varej në fije të perit, ajo, gruaja shqiptare, u ngrit si një
shqiponjë në fluturim.
Nuk
e mbante vetëm armën në dorë, por edhe forcën e shpirtit që buronte nga
dashuria për tokën dhe të ardhmen. Ajo luftonte jo vetëm për veten, por për çdo
gjë që ishte e shtrenjtë – për fëmijët, për gjuhën, për flamurin. Përballë
barbarisë së një armiku që donte të shkretonte çdo gjurmë shqiptarie, ajo u bë
një mur i pakalueshëm, një forcë që nuk mund të thyhej.
Nëna
Tokë, ajo që na mban në krahët e saj të lashtë, ishte burimi i forcës sonë. Nga
dheu i saj morëm guximin për të qëndruar të pathyeshëm, si malet që ngrihen
krenare përballë stuhive. Ajo na ushqeu me rrënjët e saj të thella dhe na mësoi
se toka është më shumë se një hapësirë – është vetë jeta, vetë thelbi ynë.
Ishte ajo që, edhe kur qielli u bë i errët dhe dheu u përskuq nga gjaku, na dha
forcën për të qëndruar, për të mos u dorëzuar.
Nëna
Tokë, Nëna Nënë dhe Zoti – tre forcat që na mbajtën gjallë, që na dhanë forcën
për të luftuar dhe për të mbijetuar. Në atë vorbull dhimbjeje dhe shkatërrimi,
ato ishin rrënja jonë, dashuria jonë dhe besimi ynë. Dhe në çdo plagë të asaj
kohe, në çdo betejë të asaj lufte, ato mbeten dëshmia e shenjtë e qëndresës
sonë dhe e shpirtit tonë që nuk u dorëzua kurrë.
Sot
jemi të lirë. Fjala "liri" tingëllon si një poezi e gjallë, si një
melodi që buron nga thellësia e vuajtjeve tona të dikurshme. Është një liri që
nuk erdhi lehtë, që u pagua me sakrifica, me dhimbje të thella dhe me gjakun e
atyre që nuk e panë kurrë agimin e saj, por që e ëndërruan me çdo frymëmarrje
të tyre.
Jemi
të lumtur sot, jo se nuk kemi plagë, por sepse jemi këtu, të qëndrojmë të
drejtë dhe të mbajmë kokën lart. Është një lumturi që buron nga fakti se e
mbrojtëm nderin tonë, shpirtin tonë, dhe nuk u përkulëm kurrë ndaj asaj që do
të na njolloste historinë. Krenaria jonë nuk qëndron vetëm në fitimin e lirisë,
por edhe në mënyrën se si e kemi mbajtur atë – të pastër, të drejtë, të
ndriçuar nga e vërteta dhe humanizmi.
Para
botës, ne nuk qëndrojmë të përkulur nga turpi apo nga akuzat për masakra e
gjenocid. Historia jonë, sado e dhimbshme dhe tragjike, nuk ka njolla që të
errësojnë fytyrën tonë. Ne jemi një popull që nuk ka ngritur dorë për të
shtypur të tjerët, por vetëm për të mbrojtur atë që është e jona – tokën, jetën
dhe lirinë tonë. Në këtë qëndrim të drejtë, ne gjejmë një krenari të veçantë,
sepse liria jonë nuk është ndërtuar mbi vuajtjen e të tjerëve, por mbi forcën e
shpirtit tonë për të përballuar padrejtësinë.
Dhe
kështu, sot, ndërsa shohim botën, ne ndiejmë jo vetëm gëzim, por edhe paqe me
vetveten. Sepse liria jonë nuk është një barrë, por një flakë që ndriçon rrugën
tonë drejt së ardhmes. Dhe ndërsa ecim përpara, mbajmë në zemër bindjen e
thellë se liria e fituar me nder dhe drejtësi është liria që nuk shuhet kurrë.
Ne
nuk vramë njerëz të pafajshëm. Nuk ngritëm kurrë dorën mbi fëmijë, gra apo pleq
– ata që përfaqësojnë pafajësinë dhe brishtësinë e jetës. Në zemrat tona, edhe
në momentet më të errëta, kishte një kufi të pashkelshëm, një ndjenjë
njerëzillëku që na mbante të lidhur me të vërtetën tonë si popull. Ne nuk
humbëm kurrë arsyen, nuk humbëm shpirtin tonë, edhe kur dhimbja dhe padrejtësia
na goditën më ashpër se kurrë.
Sepse
njeriu, në esencën e tij, është qenie e aftë për gjithçka. Ai mund të ndërtojë
mrekulli, por po ashtu mund të shkatërrojë gjithçka, edhe kur nuk ka nevojë,
edhe kur shkatërrimi nuk ka asnjë arsye. Dhe pikërisht në këtë aftësi për të
bërë gjithçka qëndron tragjedia e mendjes së sëmurë, që krijon arsyetime të
errëta për të justifikuar veprimet më të pamëshirshme. Një mendje e tillë
shikon botën përmes një pasqyre të thyer, duke e shtrembëruar të vërtetën sipas
imazhit të saj të sëmurë dhe duke vepruar pa njohur kufijtë e humanizmit.
Por
ne nuk ishim dhe nuk do të jemi kurrë të tillë. Në çdo betejë që kemi luftuar,
në çdo plagë që kemi mbajtur, ne nuk e kemi humbur kurrë atë që na bën
njerëzorë – aftësinë për të dalluar të drejtën nga e padrejta, për të mbrojtur
jetën e të pafajshmëve, edhe kur vetë jeta jonë varej në fije të perit. Ne kemi
ditur gjithmonë se liria dhe drejtësia nuk mund të ndërtohen mbi krimin dhe
mizorinë, por vetëm mbi qëndresën e dinjitetshme dhe besën që na bën shqiptarë.
Dhe
kështu, historia jonë, sado e dhimbshme dhe e përgjakshme, mbetet e pastër. Ajo
nuk mbart njollat e një mendje të sëmurë, por dritën e një populli që zgjodhi
gjithmonë nderin mbi hakmarrjen, arsyen mbi urrejtjen, dhe humanizmin mbi
shkatërrimin. Kjo është forca jonë dhe trashëgimia jonë, një testament që do të
qëndrojë përjetësisht si dëshmi e shpirtit tonë të pathyeshëm.
Toka
jonë, e shenjta tokë që mbart në çdo grimcë pluhuri frymën e të parëve tanë,
është më shumë se dhe – është vetë zemra jonë. Është ajo që i jep kuptim jetës,
streha ku fëmijët tanë rriten të pastër, pa mëkat, duke thithur ajrin e lirisë
dhe të nderit. Por kujt t’i flasësh për këtë shenjtëri, kur ka aq shumë
shpirtra të sëmurë, kriminelë dhe të errët, që nuk duan të na shohin mbi këtë
tokë, që ëndërrojnë ta shohin bosh, pa ne, bijtë e saj?
Ata
harrojnë. Harrojnë se ne ishim këtu, të rrënjosur në këtë tokë, kur ata ende
endeshin në Karpatet e ftohta, të mbuluar me lëkura bishash, duke kërkuar një
identitet që nuk e kishin gjetur. Ata harrojnë se toka jonë nuk është thjesht
një hapësirë për të jetuar – është një testament i historisë, një kujtesë e
përjetshme e qenies sonë. Dhe, mbi të gjitha, ata harrojnë se kjo tokë ka parë
gjithçka dhe do të tregojë gjithçka. Në fund, kur ne të mos jemi më, vetëm
historia do të flasë për ne. Dhe ajo do të thotë të vërtetën.
E
vërteta jonë nuk ka nevojë për shtrembërime apo për zbukurime, sepse ajo është
një monument i qëndresës, i dinjitetit dhe i dashurisë për jetën. Historia do
të tregojë për një popull që nuk pushoi kurrë së mbrojturi atë që ishte e
shenjta e tij – toka, gjuha, kultura. Dhe kjo e vërtetë do të shkëlqejë si një
fener, duke ndriçuar rrugën e brezave që vijnë pas, një histori që të tjerët
vetëm mund ta lakmojnë.
Sepse
në fund, toka jonë do të mbetet, si një dëshmi e gjallë e ekzistencës sonë, dhe
shpirtrat tanë do të jetojnë në rrëfimet e së vërtetës. Ata që na mohojnë sot,
do të përballen me të vërtetën nesër, një të vërtetë që nuk mund të shkelet apo
të zhbëhet. Dhe kështu, edhe kur trupat tanë të mos jenë më, fryma jonë do të
mbijetojë – e pavdekshme, e pakapërcyeshme, dhe përherë e denjë për t’u
përmendur me krenari.
Ne
jemi një popull që kuptojmë thellësisht se kur diçka është e shenjtë, ajo duhet
të mbetet e paprekur, e ruajtur si një amanet i shenjtë. Sepse ajo që është e
shenjtë, nuk i përket vetëm njeriut, por edhe Zotit, dhe çdo dorë që tenton ta
cenojë, përballet me fuqinë e të dyve – të njeriut që qëndron si mburojë dhe të
Zotit që bekohet mbi atë shenjtëri.
Ne
besojmë se në esencën tonë mbartim një dritë hyjnore. Jemi të lidhur me tokën
tonë si me frymën tonë – një lidhje që nuk mund të shkëputet nga asnjë forcë.
Toka jonë, kjo hapësirë që mbart historinë, sakrificat dhe ëndrrat tona, është
bekim i Zotit dhe dëshmi e përjetshme e forcës dhe shpirtit shqiptar. Në çdo
gur, në çdo mal, në çdo lumë, qëndron një fjalë e pathënë e hyjnores që jeton
brenda nesh.
Ne
jemi shqiptarë, një popull që ka kaluar përmes furtunave të historisë dhe
gjithsesi ka qëndruar i palëkundur, si një lis që nuk thyhet. Duhet të jemi
krenarë, sepse ishim, jemi dhe do të jemi – dëshmitarë të së kaluarës, krijues
të së tashmes dhe udhërrëfyes për të ardhmen. Jemi popull që të tjerët na
vështrojnë me lakmi, jo vetëm për atë që kemi, por për atë që jemi – për
dinjitetin, besën dhe guximin që na kanë përkufizuar ndër shekuj.
Dhe
kur themi “Zoti e bekoftë tokën tonë dhe njerëzit e saj të mirë,” nuk është
vetëm një lutje, por një betim. Sepse ne, shqiptarët, nuk jemi thjesht banorë
të kësaj toke – jemi mbrojtësit e saj, pasqyrimi i saj më i pastër. Në këtë
tokë dhe në këtë popull, qëndron një bukuri dhe forcë që s’ka nevojë të
shpjegohet, vetëm të admirohet. Dhe për këtë, ne do të mbetemi gjithmonë këtu
dhe krenarë.