Sabile Basha: Takimi me deputetët slloven, një takim vëllazëror, 2003

TAKIMI ME DEPUTETËT SLLOVEN- NJË TAKIM VËLLAZËROR (19-25 MAJ, 2003)

Bredhje në Kujtimet e Udhëtimeve: Ku, Kur, Kah...

Nga Prof. Dr. Sabile keçmezi-Basha

Sllovenia kishte qenë një mikpritëse e hershme për ne, dhe kujtimet e atyre udhëtimeve ishin gjithnjë të mbushura me gëzim dhe surpriza të këndshme. Çdo qytet i saj kishte një bukuri të vetën, një hijeshi që na mahniste herë pas here, duke na treguar se kjo tokë e vogël e kishte shpirtin tepër të madh. Por kësaj here, udhëtimi ynë kishte një peshë të veçantë. Ishte një udhëtim që tejkalonte kënaqësinë e thjeshtë të zbulimit të vendeve të reja; ishte një udhëtim me përgjegjësi, një udhëtim me mision.

Ishte një ndjenjë e veçantë të kthehesh në ato rrugë të njohura, por kësaj here si përfaqësuese e popullit tënd, si pjesë e delegacionit të parlamentit të Kosovës. Në të vërtetë, ndoshta ishte fati që na buzëqeshi në ato vite të mandatit tim si deputete, duke na dhuruar mundësinë për të realizuar vizitat më të rëndësishme në arenën ndërkombëtare. Dhe kështu, u nisëm, një grup i zgjedhur deputetësh nga komisione të ndryshme, të bashkuar në këtë mision të përbashkët.

Përgatitjet ishin gjithnjë të përpikta, çdo detaj ishte menduar dhe ri menduar mirë. Ekipi ynë punonte me përkushtim, me një vendosmëri që asnjë lëshim të mos ndodhte. Ishte si një orkestër e harmonizuar, ku secili luante rolin e tij në mënyrë të përkryer. Çdo hap, çdo dokument, çdo bisedë ishte pjesë e një mozaiku më të madh, ku secila pjesë kishte rëndësinë e saj në përmbushjen e këtij udhëtimi të veçantë.

Pasi u mblodhëm të gjithë në hollin madhështor të kuvendit, dhe u siguruam që asnjë prej nesh nuk mungonte, delegacioni ynë u drejtua drejt automjeteve që na prisnin për të na shoqëruar drejt aeroportit. Udhëtimi kaloi shpejt, si një puhizë e lehtë, dhe asnjë shenjë lodhjeje nuk na preku gjatë rrugës.

Në aeroportin e bukur të Lubjanës, nikoqirët tanë na pritën me buzëqeshje të ngrohta dhe mikpritje të sinqertë, duke na udhëhequr me kujdes drejt hotelit "Sllon", i cili shtrihej krenar në zemrën pulsuese të qytetit.

Gjatë procesit të akomodimit, recepsionistja na pyeti me një seriozitet të veçantë nëse konsumonim duhan, një pyetje që na nxiti një buzëqeshje të lehtë dhe na u duk paksa e çuditshme në atë moment. Pas kësaj, ata prej nesh që nuk ishin duhanpirës u vendosën në katet e poshtme, ndërsa duhanpirësit u sistemuan në lartësitë e kateve të sipërme.

Hoteli vetë ishte një ndërtesë me histori, me mure që mbanin kujtimet e një epoke tjetër, ndoshta të ngritur gjatë kohëve të komunizmit. Megjithatë, brendësia e tij shkëlqente me luks dhe elegancë, duke ofruar komoditet dhe rehati që vështirë se mund të gjendeshin diku tjetër në qytet. Çdo detaj ishte menduar me kujdes, duke krijuar një atmosferë të ngrohtë dhe mikpritëse për çdo mysafir.

Në mbrëmje, pas një pushimi të merituar, u mblodhëm për t'u takuar me disa deputetë sllovenë, të cilët na uruan mirëseardhjen me fjalë të ngrohta dhe mikpritje të sinqertë në vendin e tyre të bukur. Atmosfera ishte e mbushur me mirëkuptim dhe bashkëpunim, duke premtuar për takime edhe më të frytshme në ditën që pasonte, e cila ishte planifikuar me kujdes dhe priste të na sillte mundësi të reja dhe përvoja të vlefshme.

Takimi i parë na hapi dyert drejt një bote të mençurisë dhe përkushtimit, ku kryetari i Asamblesë Kombëtare të Republikës së Sllovenisë, Z. Borut Pahor, na priti me një prani të qetë por plot energji. Një njeri i ri, i ndritur, që mbante mbi supe përgjegjësinë e vendit të tij, dhe jo vetëm të tij, por të gjithë botës që ai ëndërronte ta shihte në paqe dhe harmoni.

Që në fillim, ai na ftoi në një udhëtim përmes Sllovenisë së tij dhe përmes korridoreve të Kuvendit slloven, duke na njohur me punët e tyre, sfidat dhe përpjekjet e pandërprera për ndërtimin e ligjeve. Ai e pranoi se ky proces ishte një rrugë e pafundme, një udhë që kërkonte përkushtim të vazhdueshëm. Me një buzëqeshje të ngrohtë, na uroi që edhe ne, si një shtet i ri, të përqafonim këtë udhë, duke na këshilluar që kurrë të mos hezitonim të kërkonim ndihmë kur të hasnim në vështirësi në këtë rrugëtim.

Zotëri Pahori foli me pasion për përpjekjet e tyre, për punën e palodhur që kishin bërë për të ndërtuar një sistem që funksiononte për të gjithë. Ai theksoi se kërkesa për të punuar fort dhe për të ruajtur një harmoni mes grupeve parlamentare nuk ishte befasuese. Përkundrazi, ishte e domosdoshme, sepse ligjet, në fund të fundit, bëhen për popullin dhe duhet të jenë për të mirën e tij.

Në këto fjalë, ai na kujtoi se mbi të gjitha, barazia dhe demokracia duhet të jenë themelet e çdo ligji, sepse ne e kemi përjetuar çfarë do të thotë një diktaturë që bën ligje vetëm për veten e saj. Ai na porositi që shteti duhet të ruhet me ligje të drejta dhe me punë të palodhur, një angazhim që duhet të jetë i përhershëm, sepse vetëm kështu mund të ndërtohet një e ardhme e qëndrueshme për të gjithë.

Me fjalët e kryetarit të Asamblesë Kombëtare të Republikës së Sllovenisë, zemrat na u mbushën me një ngrohtësi të veçantë, ndërsa sytë tanë ndriçonin nga admirimi dhe mirënjohja. Deputetët tanë, të nxitur nga ndjesia e afërsisë që ndienim në këtë vend mikpritës, filluan të bënin pyetje dhe të debatonin me një ndjenjë të thellë të lirshmërisë, si të ishin në shtëpinë e tyre.

Në takimin me kryetarin e Parlamentit të Sllovenisë, z. Borut Pahor, më 20 maj 2003

Z. Pahor, me një qetësi që buronte nga përvoja dhe urtësia, na shikoi me një buzëqeshje të lehtë, dhe më shumë duke iu drejtuar stafit të tij, shtoi: “Shikoni, demokracia nuk është vetëm një çështje ligjesh, por edhe e respektimit të kohës.” Me këtë thënie të thjeshtë dhe plot kuptim, ai na kujtoi se harmonia dhe respekti janë thelbësore në çdo aspekt të jetës publike.

Ne dolëm nga ky takim të mbushur me entuziazëm, të gatshëm për të vazhduar në bisedat e tjera që na prisnin me deputetët e parlamentit. Diskutimet ishin të këndshme, të lirshme, dhe ndiheshim sikur kufijtë e fjalëve ishin zhdukur, duke lejuar mendimet tona të rrjedhin pa pengesa. Megjithatë, koha nuk ishte në anën tonë, dhe takimi i radhës fillonte menjëherë pas këtij.

Ndërsa hymë në një sallë të parlamentit për të marrë pjesë në një takim të caktuar më parë, ndjeva një entuziazëm të veçantë që përhapej si valë aty për aty. Vendet tona ishin të rezervuara, dhe ndërsa u ulëm, përshëndetjet me lëvizjet e duarve u shkëmbyen si një gjest i thjeshtë, por i mbushur me mirëkuptim dhe respekt të ndërsjellë.

Pas përshëndetjeve të ngrohta me kolegët sllovenë, takimi vazhdoi në një atmosferë të qetë, të mbushur me solemnitetin e çasteve të rëndësishme. Diskutuam gjatë për miratimin e ligjeve në parlament dhe dilemat e shumta që na shqetësonin, duke ndjerë gjithnjë përkrahjen e palodhur të nikoqirëve tanë. Pas pauzës, u zhytëm në biseda të thella me ta, të cilët tregonin një interes të pashuar për çdo detaj të punës sonë dhe për jetën në Kosovë.

Kur erdhi momenti i ndarjes, ndjenja e miqësisë u kurorëzua me dhurimin e buletineve të shumta, që përmbanin ligjet e miratuara më parë. Ky gjest, i thjeshtë, por me shumë peshë, mbante brenda një frymë frymëzimi dhe lidhjeje, duke na kujtuar se bashkëpunimi i vërtetë ndërtohet mbi njohjen dhe ndarjen e përvojave të përbashkëta.

Mbrëmja na gjeti në një darkë të organizuar nga parlamenti slloven, një ngjarje e mbushur me biseda të ngrohta dhe mirëkuptim të ndërsjellë. Gjatë kësaj mbrëmje, na u dha mundësia të njiheshim më thellë me punën e tyre dhe me zemërgjerësinë që tregonin në çdo fjalë të thënë, duke na premtuar ndihmë në çdo hap të rrugëtimit tonë të ri si shtet.

Të nesërmen, me shpirt të lehtë dhe pritshmëri të larta, planifikonim të eksploronim bukuritë e qytetit të Lubjanës, përpara se të merrnim pjesë përsëri në një takim me anëtarët e komisionit për mirëqenie sociale. Kudo që shkonim, guida jonë besnike ishte pranë nesh, duke na drejtuar dhe duke na ndihmuar të zbulojmë sekretet e fshehura të këtij qyteti të vogël, por të magjishëm.

Në fillim, Lubjana na u shfaq si një qytet modest, i vogël në përmasat e tij, por njëra nga shoqërueset tona na vuri në dukje se nën këtë pamje të qetë, fshihej një thesar i vërtetë. "Lubjana duket kështu," na tha ajo, "por po të vendosni të eksploroni çdo kënd dhe atraksion turistik, do të shihni se qyteti ynë është shumë më tepër se sa duket."

Dhe vërtet, Lubjana, njëra nga kryeqytetet më të vogla të Evropës, është e tillë që mund të përjetohet plotësisht brenda një dite, por brenda saj qëndron një botë e tërë magjepsëse. Arkitektura interesante, lumi Ljubljanica që rrjedh nëpër qendër, kështjella madhështore që ofron pamje të mrekullueshme mbi gjithë qytetin—të gjitha këto elemente të ftojnë të ndalesh, të marrësh frymë thellë dhe të shijosh çdo moment. Restorantet dhe kafenetë, me pamjen e tyre të pastër dhe të qetë, duken si oaze të vogla që të ftojnë të ndalesh, të rrufisësh një nesfrape të shijshme, dhe të humbasësh në bukurinë e çastit.

Lubjana na bëri për vete që në çastin e parë, me qetësinë e saj të thellë dhe atmosferën pa tensione. Rrugët e saj ishin si të përqafuara nga një heshtje e ëmbël, ku mungesa e zhurmës së makinave krijonte një paqe të rrallë. Njerëzit, duke ecur lehtësisht me biçikleta, ngjanin sikur jetonin në harmoni me botën përreth, dhe çdo hap i tyre reflektonte një hare të brendshme. Në çdo qoshe të këtij qyteti, ndieja një mirëqenie që flet me heshtje të ëmbla për standardin e lartë të jetës që gëzonte ky vend.

Gjatë bisedave tona me deputetët sllovenë, treguam për plagët që kishte lënë pas lufta në tokën tonë, për mërgimin e shqiptarëve që shkulën rrënjët nga dheu i tyre. Ata qeshën lehtë, duke na treguar se në Slloveni mërgimi nuk ishte një problem, sepse ky vend tërhiqte një fluks të madh njerëzish nga Italia dhe Austria. Kjo e dhënë më mbeti në mendje, një fakt që zor e kollofita, duke u përballur me një realitet kaq të ndryshëm nga ai që njihnim ne.

Edhe në kohën e Jugosllavisë, Sllovenia ishte si një xhevahir në kurorën e republikave, me një standard të lartë jetësor që i eklipsonte dhe iu bënte hije të tjerave. Krahasohej me shtetet perëndimore, dhe në çdo aspekt, nga arsimi deri tek ekonomia, ishte përpara. Republikat e tjera e shihnin Slloveninë si një yll udhëheqës, një synim për t'u arritur, por pavarësisht përpjekjeve të tyre, Sllovenia gjithmonë ecën përpara me hapa të mëdhenj, duke lënë pas një gjurmë të pashlyeshme të përparimit të saj.

Sot, ndërsa ecja në rrugët e Lubjanës, më mbushte me gëzim fakti se çdo gjë në këtë shtet ishte në vendin e vet, në harmoni të plotë. Gjithçka rrezatonte një rend të natyrshëm, një balancë që nuk ishte thjesht e dukshme, por e ndier në çdo hap, në çdo frymë që merrja në këtë qytet të qetë dhe të mbushur me mirëqenie.

E mbaj mend mirë atë kohë kur në Prishtinë, çdo herë që dëshironim të blinim diçka të bukur—një fustan të veçantë, një kostum elegant, apo ndonjë bluzë apo xhemper të ngrohtë—gjithmonë kërkonim konfeksionet e “Murës”. Emri i kësaj firme jehonte përtej kufijve, një markë që edhe shtetet më të zhvilluara e shihnin me lakmi dhe respekt.

Dhe tani, duke ecur në Sheshin e Preshernit, në zemrën e Lubjanës, ndieja një magjepsje të papërshkrueshme. Ky shesh, që mban emrin e poetit të madh slloven Franz Presherenit, është një thesar historik që mbart mbi vete shekuj të tërë historie. Në mesjetë, këtu qëndronin portat e qytetit, ndërsa në shekullin e 17-të, Kisha e Prezantimit të Marisë, një ndërtesë baroku e mahnitshme, ishte ngritur si një simbol i fuqisë dhe devotshmërisë. Ky shesh dikur mbante emrin e Marias, deri në fillim të shekullit të 20-të, kur u riemërua në nder të poetit Presheren, dhe një monument madhështor u ngrit për të nderuar kujtimin e tij.

Por ky shesh nuk është vetëm një kujtesë e së kaluarës. Ai ka përqafuar edhe modernitetin, duke sjellë një instalacion të veçantë që e bën çdo vizitor të ndalet me kureshtje. Në mes të sheshit, një tabelë ju informon se kjo zonë ka një klimë të sajën—nëse hyni brenda kësaj zone, do të ndjeni pikat e shiut edhe në një ditë të kthjellët me diell. Ky nuk është një fenomen natyror, por një iluzion i krijuar nga spërkatësit e vendosur mbi instalim, të cilët ngjajnë si pikat e shiut që bien lehtë nga qielli.

Ndonëse nuk është një mrekulli e natyrës, ky instalacion ka diçka magjike që të bën të ndalosh dhe të soditësh, duke e bërë çdo turist të pyesë veten se çfarë ndodh në këtë shesh të mbushur me histori dhe modernitet, ku çdo hap ndien dhe përqafon të shkuarën dhe të tashmen.

Në fund të shëtitjes sonë në shesh, u gjendëm përballë urës së famshme të Tromostovjes, një kryevepër arkitektonike që nuk është thjesht një urë, por një grup prej tre urash të ndërlidhura në harmoni. Fillimisht, dy prej këtyre urave ishin menduar për këmbësorët, ndërsa e treta ishte e hapur për trafik. Por tani, me qendrën e Lubjanës të mbyllur për automjete, të tria urat shërbejnë vetëm për këmbësorët, edhe pse në orët e para të mëngjesit, ura e mesme ende përdoret nga mjetet e transportit. Kjo strukturë madhështore u ndërtua nga arkitekti më i famshëm slloven, Jože Ple?nik, një emër që për Lubjanën është po aq domethënës sa Antoni Gaudi për Barcelonën. Pleqnik nuk u ndal vetëm tek ura e Tromostovjes; ai i kishte dhënë Lubjanës një identitet unik duke projektuar edhe ndërtesën e bibliotekës, tregun, varrezat dhe një varg ndërtesash e parqesh të tjera rreth qytetit.

Vetëm pak hapa larg Sheshit Presheren, gjendet Sheshi i Qytetit, një tjetër perlë e Lubjanës, ku shpaloset madhështia e Shatërvanit të Robit. Ky shatërvan, një simbol i tre lumenjve kryesorë të rajonit Carniola—Sava, Krka dhe Ljubljanica—ishte ndërtua në shekullin e 18-të nga skulptori italian Francesco Robe. Megjithatë, ajo që shohim sot përballë godinës së Bashkisë është një kopje e shatërvanit origjinal, i cili pas restaurimit u zhvendos me kujdes në Galerinë Kombëtare aty pranë.

Teksa guida jonë na shpjegonte me qetësi për këto atraksione të mrekullueshme, ndjemë se pa të, ndoshta do ta kishim parë Lubjanën thjesht si një qytet të bukur dhe të pastër. Por falë saj, ne arritëm të shohim më thellë, të kuptojmë historinë e çdo monumenti, çdo ndërtese, dhe të përjetojmë magjinë e këtij qyteti që ruan me krenari të kaluarën dhe e sjell atë me elegancë në të tashmen.

Në pasditen e asaj dite, u takuam me një grup tjetër të një komisioni dhe biseda jonë u zhvillua me aq qetësi e ngrohtësi, saqë asgjë nuk dukej zyrtare. Kur erdhi momenti i ndarjes, na dhuruan shumë libra dhe broshura, duke na shpjeguar me përpikëri se si zhvillonin mbledhjet e tyre, si diskutonin dhe si merrnin vendimet më të rëndësishme. Ishte një përvojë e pasur që na solli më afër botës së tyre të mendimit dhe veprimit.

Të nesërmen, një ditë e re na priste dhe me emocion na njoftuan se do të udhëtonim drejt Shpellës së Postojnës. Kisha dëgjuar e lexuar shumë për këtë mrekulli të natyrës, por e gjithë ajo që kisha në mendje u zbeh kur arrita të prek me sytë e mi atë që natyra kishte krijuar me kaq mjeshtëri.

Na treguan se distanca nga Lubjana deri tek Shpella e Postojnës nuk ishte e madhe, vetëm 55 kilometra, kështu që do të arrinim atje shpejt. Rruga ishte e shkëlqyeshme, dhe trafiku i lehtë na lejoi të mbërrinim për më pak se një orë. Nga jashtë, shpella nuk dukej si ndonjë mrekulli e veçantë, por kur hymë brenda, u mrekulluam nga ajo që pamë. Për fat të mirë, nuk na u desh të prisnim gjatë në radhë, dhe menjëherë hymë brenda, të mahnitur nga bukuria e fshehur e këtij vendi.

Sllovenia, një vend i vogël në zemër të Evropës, mbetet një nga vendet më të gjelbra dhe më piktoreske për t’u vizituar. Ndër vendet më të njohura të këtij vendi ishte mu kjo Shpellë, e njohur për kështjellën më të madhe në botë të ndërtuar brenda një shpelle, dhe për faktin që është i vetmi vend që ka një tren që kalon përmes një shpelle nëntokësore. Kjo mrekulli natyrore është gdhendur gjatë miliona viteve nga lumi Pivka dhe është shpella më e gjatë në Slloveni, duke shtrirë hijeshinë e saj në më shumë se 24 kilometra.

Ndërsa lundronim përmes galerisë së errët e të ftohtë, të gjitha ato vite e dekada të kaluara u shfaqën para syve tanë në formën e stalaktiteve e stalagmiteve të mrekullueshme. Çdo hap që hidhem brenda kësaj shpelle, çdo ndalesë, ishte si një kthim prapa në kohë, një përjetim që fjalët mezi e përshkruajnë. Asnjë udhëzues, asnjë broshurë, nuk mund të përgatiste shpirtin për atë që pamë dhe përjetuam.

Shpella e Postojnës është një thesar i zhytur në histori, mite, dhe legjenda që përshkojnë epokat parahistorike dhe mesjetare. Brenda errësirës së saj të lashtë, ku guri flet në heshtje, ajo mban një tjetër rekord të veçantë – vendosjen e skenës më të madhe të Lindjes së Krishtit në nëntokë, gjatë Krishtlindjeve, duke sjellë dritën e shpresës në thellësitë e tokës.

Kjo shpellë madhështore është pjesë e Parkut të Shpellës Postojna, një ansambël natyror që përfshin gjithashtu ekspozitën e krasit të shpellës Expo Postojna, Shpellën Proteus dhe Vivariumin, ku çdo cep rrëfen një histori të vetën. E fshehur thellë në këto tunele të gdhendura nga shekujt, gjendet edhe zyra e vetme postare nëntokësore në botë, një simbol i lidhjes midis të dukshmes dhe të padukshmes, midis tokës dhe nën-tokës.

Një pjesë e delegacionit të Kosovës, në pritje për të hyrë në Shpellën e Postojnës, më 23 maj 2003.

(Sabile Keçmezi- Basha, Samije Zeqiraj, Remzije Nimani (në këmbë), Zehra Elezi, Gjylshen Berisha, Sala Ahmeti)

Por Shpella e Postojnës mban edhe një tjetër titull nderi – ajo është shtëpia e hekurudhës së parë në botë që kalon në një shpellë, një arritje teknologjike që daton 140 vjet më parë. Kur Sllovenia ishte ende pjesë e Perandorisë Austriake, në vitin 1819, kur arkiduka Ferdinand kishte vizitua këto shpella, dhe nga ai moment ajo u shndërruan në një destinacion të njohur turistik, ku misteri i thellësive të tokës u bë i prekshëm për të gjithë.

Në vitin 1884, shpellat u zbardhën nga ndriçimi elektrik, shumë kohë përpara se dritat të ndriçonin rrugët e Lubjanës, kryeqytetit të Sllovenisë. Ky ishte një hap drejt modernizimit të këtij vendi të fshehur nën tokë, duke sjellë dritën në errësirën e përjetshme të shpellës.

Por rruga drejt thellësive të shpirtit të shpellës nuk u ndal këtu. Në vitin 1872, u ndërtuan binarët e parë që të çonin në këtë mbretëri të gurit, duke krijuar trenin e parë për turistët. Në fillim, këta vagonë të vegjël nuk kishin motor dhe lëviznin me forcën e vetë udhërrëfyesve, që i shtynin me përkushtim. Ata tërhiqnin dy karroca të vogla, të quajtura phaeton, të cilat mbartnin vetëm katër vizitorë secila. Një lokomotivë me gaz u shtua në fillim të viteve 1900, duke bërë që ky udhëtim magjik në shpellë të bëhej më i lehtë dhe më i qetë, por pa humbur asnjë grimë nga misteri dhe mahnitja që vetëm Postojna mund të ofrojë.

Shpella e Postojnës, me thellësitë e saj të pashkelura dhe misteret e saj të lashta, mbetet një simbol i fuqisë së natyrës dhe të përpjekjes njerëzore për të zbuluar dhe ruajtur bukurinë e fshehur të kësaj bote.

Pasi arkiduka i njohur, por fatkeq, Ferdinand, ra viktimë në Sarajevë dhe Evropa u mbështoll në hidhërimin e Luftës së Madhe, një urë mbi një humnerë të thellë në shpella u ndërtua me ndihmën e të burgosurve rusë të luftës. Një ndihmë e dhimbshme dhe e përgjakshme për të lidhur dy botë në një tragjedi të mbuluar me errësirë.

Në kopshtin e shtëpisë së Operës në Lubjanë, më 20 maj 2003. (Hatixhe Hoxha, Sabile Keçmezi-Basha, Hasnije Ilazi)

Në dy dekadat e ardhshme, në ditët e zymta të Luftës së Dytë Botërore, kur  errësira e luftës sërish e mbuloi kontinentin, gjermanët depozituan rreth 1000 fuçi karburantësh për avionë në shpella, duke besuar se kjo do të siguronin fuqinë e tyre. Por, me një fat të pafat, këto rezerva u shkatërruan nga flakët e partizanëve sllovenë, që ndriçuan errësirën për shtatë ditë të pafundme.

Sot, vetëm një pjesë e kësaj bote të fshehur është e hapur për publikun – rreth 5.3 kilometra nga shpella janë të vizitueshme, dhe treni legjendar përshkon 3.5 kilometra të këtij udhëtimi magjik. Ndërsa vizitorët kalojnë përmes kësaj magjie natyrore, ata mund të eksplorojnë 1.5 kilometra të tjera në shpellë me ndihmën e një udhërrëfyesi, dhe i gjithë udhëtimi zgjasë rreth një orë e gjysmë.

Aktualisht, kjo është hekurudha e vetme speleologjike me dy binarë në botë. Gjatë këtij udhëtimi, vizitorët mund të shohin një rrjet të ndërlikuar galeriesh dhe korridoresh krastike nëntokësore. Stalagmiti më i madh, që mbërrin deri në 16 metra në lartësi dhe quhet Rrokaqiell (Skyscraper), duket si një monument që sheh nga lart në thellësitë e shpirtit të shpellës.

Llambadarët e mrekullueshëm prej xhami Murano që varen nga tavani i Sallës së Vallëzimit, krijojnë një atmosferë të ngjashme me një përrallë, duke i dhënë jetë një hapësire që ndan mes të vërtetës dhe fantazisë. Vizitorët mund të shohin gjithashtu tunelin e krijuar nga njeriu, sipërfaqet e nxira nga karburanti i djegur gjatë luftës dhe Urën e ndërtuar nga të burgosurit rusë.

Në mesin e kësaj bukurie të përjetshme, vlen të përmenden edhe Salla Gotike dhe Salla e Kongreseve, dy hapësira që rrëfejnë pjesë të historisë së shpellës.

Për më tepër, vizitorët e shpellës Postojna, edhe pse një destinacion turistik, do të ndihen të befasuar nga madhështia e saj dhe nga faktori që e bëri të popullarizuar që kur elita e aristokracisë evropiane e vizitoi për herë të parë rreth 150 vjet më parë.

Kur pashë trenin që lëvizte në mënyrë të ngadaltë përmes errësirës, mendova me habi se sikur të kishte një gojë dhe të fliste, ky tren çfarë historie do të na rrëfente? Mezi prisja të hipja në të dhe të zbuloja nëse ishte një tren i vërtetë. Shpella e Postojnës nuk ishte si shpellat e tjera; ajo kishte hapësira të pabesueshme dhe lartësi që të linte pa frymë, duke të bërë të ndihesh sikur ishe në një park të madh të stalagmiteve dhe stalaktiteve, ku çdo hap i rinovon magjinë e saj.

Për habinë time, nuk ndjeva ftohët, përkundrazi, ndihesha e ngrohtë si në një përqafim fëmije. Nën këmbët tona shtriheshin sipërfaqe të buta, të ngjashme me një tepih gome, që ndiheshin si një prekje delikate çdo herë që hapat i lehtësoheshin mbi to. Ndjeva një liri të veçantë, duke u ambientuar në këtë hapësirë magjike. Ishte interesante të shihja turistët që ishin ulur dhe admironin këtë raritet natyror, ndërsa ne qëndruam më gjatë se sa kishim planifikuar. Unë dhe ciceronja u bëmë të fundit që u larguam, ndërsa grupi ynë kishte zënë vend në restorantin përkrah dhe po shijonin kafetë e merituara. Iu bashkëngjitëm dhe ne, dhe për një kohë të gjatë biseda vazhdoi mbi bukurinë dhe madhështinë e shpellës që sapo kishim vizituar.

Edhe tani, nga distanca e kohës, mendoj se çdo kush që viziton Lubjanën do të bënte mirë të mos humbiste mundësinë për të eksploruar Shpellën e Postojnës, një krijesë mahnitëse e natyrës.

Të nesërmen, edhe pse të lodhur, vazhduam me takimet e planifikuara dhe përjetuam bukuritë e qytetit. Vizituam Kështjellën e qytetit, një atraksion i veçantë dhe mbresëlënës. Nga ky vend, panorama e qytetit shtrihej nën këndvështrimin tonë, dhe në një kinema të vendosur në kuadër të kësaj pjesë, na u shfaq historia dhe ndërtimi i qytetit në një formë tridimensionale. Për herë të parë përdorëm syza për të mbrojtur sytë nga reflektimet. Drekuam në një restorant që ndodhej në pjesën më të vjetër të kështjellës, dhe për të thënë të vërtetën, kishte një atmosferë paksa të frikshme, duke u bërë kështu një pjesë e paharrueshme e vizitës sonë.

Lubljana, qyteti i ngrohtë dhe i gjallë, përmban edhe dy sheshe të tjera të mëdha dhe të magjishme: Sheshi i Kongresit dhe Sheshi i Republikës. Sheshi i Kongresit, me madhështinë e tij që rritet dhe përshtatet me epikën e arkitekturës, është më i gjerë se Sheshi i Presherenit. Në këtë shesh ndodhen objektet e jashtëzakonshme të Universitetit dhe Filharmonisë, të cilat përfaqësojnë përkushtimin e qytetit ndaj kulturës dhe arsimit. Në qendër të këtij sheshi, një park i gjelbër dhe i qetë ofron një hapësirë për lublanasit që kërkojnë relaksim dhe qetësi, ku ata kalojnë kohën e lirë duke shijuar bukurinë e natyrës dhe shoqërinë e njëri-tjetrit.

Nga ana tjetër, Sheshi i Republikës, megjithëse i gjerë dhe i hapur, është më i thjeshtë dhe nuk ka monumente që të tërheqin vëmendjen në mënyrë të veçantë. Rreth këtij sheshi shtrihen ndërtesa të larta dhe dy monumente të mëdha, por ndryshe nga Sheshi i Kongresit, ai nuk karakterizohet për ndonjë strukturë të veçantë. Afër Sheshit të Republikës, ndodhet Muzeu Kombëtar dhe pak më tutje Galeria Kombëtare, që e pasurojnë zonën me arte dhe histori.

Në ditën e fundit të vizitës sonë, nikoqiret na drejtuan për një drekë në Parkun Tivoli, përballë Galerisë Kombëtare. Ky park, i cili shtrihet mbi pesë kilometra katrorë, është më i madhi në Lubjanë dhe ofron një larmi atraksionesh. Shëtitorja Jakopiq dhe Kalaja Tivoli, që strehon një muze arti dhe Muzeun e Artit Bashkëkohor, janë disa nga thesaret që ndodhen brenda parkut. Salla e famshme Tivoli, ku zhvillohen aktivitete sportive dhe kulturore, gjithashtu është pjesë e këtij parku madhështor. Në mes të shëtitjeve dhe ndjekjes së bukurive të parkut, një shi i papritur që ra me rrebeshe, i dha një freski dhe një bukuri të jashtëzakonshme këtij vendi të mahnitshëm.

Sllovenia, e ndodhur si një bijë e ndritur e Evropës jugore, është një shtet i vogël por i mbushur me pasuri historike dhe natyrore që të lë pa fjalë. Ky vend, që shtrihet në këndin e Alpeve dhe përshkohet nga të gjitha bukuritë e natyrës, ngjall një ndjenjë të veçantë admiromi për organizimin dhe funksionimin e saj.

Republika e Sllovenisë është një gur i çmuar në bregdetin e Adriatikut, në jug-perëndim, me Italinë që përshkon perëndimin e saj, dhe një klimë mesdhetare që ndihmon në formimin e këtij peizazhi të mrekullueshëm. Në lindje-perëndim, ajo kufizohet me Hungarinë, dhe në veri me Austrinë, duke u pozicionuar si një lidhëse mes kulturave dhe traditave të ndryshme. Ky vend është pjesë e Bashkimit Evropian, NATO-s dhe Kombeve të Bashkuara, duke ruajtur një status të veçantë si një republikë parlamentare. Kryeqyteti dhe qendra më e madhe e saj është Lubjana, një qytet që ndriçon me shkëlqim dhe ngrohtësi.

Territori i Sllovenisë është një mozaik malor, me një klimë që ndryshon në mënyrë të mahnitshme: nga klimë kontinentale në pjesën e përgjithshme, deri në një klimë mesdhetare në bregdet dhe një klimë alpine në veri-perëndim. Alpet Dinarike dhe Fusha Pannoniane përplasen dhe krijojnë një peizazh të ndërlikuar dhe të bukur. Me një sipërfaqe prej 20,251 km² dhe një popullsi rreth 2 milion banorësh, Sllovenia është e vogël në dimensionet e saj, por e madhe në bukuri dhe diversitet. Popullsia e saj është kryesisht sllovene (88%), ndërsa pakicat kroate dhe serbe kontribuojnë në mozaikun kulturor të këtij vendi të mrekullueshëm.

Relievi i Sllovenisë është një përzierje e magjishme, që fillon me brigjet e buta të Adriatikut dhe vazhdon me katundet e mbushura me tradita, malet e ngjitura dhe bjeshkët e mbuluara me borë, që ndahen nga lumenjtë e kristaltë në veri dhe verilindje.

Pika më e ulët e këtij terreni është në bregdetin e shndritshëm të Adriatikut, ndërsa majat e larta dhe të fuqishme të malit Triglav shtrihen në 2,864 metra mbi nivelin e detit, duke ofruar një pamje mbresëlënëse dhe madhështore të këtij vendi të bukur.

Në përmbyllje të vizitës sonë, zemrat tona ishin të mbushura me ngrohtësi nga mikpritja e jashtëzakonshme që morëm nga kolegët sllovenë. Çdo moment i këtij udhëtimi ishte një rrugëtim në botën e njohurive të reja, një rrugëtim që na la të pasuruar me eksperienca të çmuara, të cilat mezi prisnim t’i shndërronim në veprime konkrete për përmirësimin e ligjeve dhe vendimeve tona.

Sllovenia, me bukurinë dhe mençurinë e saj, u shndërrua si një yll udhëheqës në horizontin tonë, një pikë referimi e ndritshme për shkëmbimin e përvojave parlamentare. Në vitet që pasuan, ajo vazhdoi të jetë një burim frymëzimi dhe një model i admirueshëm për ne, duke e ngjallur atë magji që na kishte prekur gjatë këtij udhëtimi të paharrueshëm.