Mendime
Aurel Dasareti: Po ku ka besë Serbia?
E enjte, 16.05.2024, 06:49 PM
Po
ku ka besë Serbia?
Nga
Aurel Dasareti, ekspert i shkencave
psikologjike-ushtarake, SHBA
Ukraina bëri një gabim të madh kur ia
dorëzoi armët e saj bërthamore Rusisë, e cila ashtu si Serbia (të cilës i beson
shumë Kurti naiv që me trimëri mund të nënshkruaj gjithçka që i ofrojnë miqtë e
Serbisë) janë djallëzor, të pabesë.
PABESË: Që nuk e mban fjalën e dhënë, që nuk
duhet t’i zihet besë; që nuk i qëndron besnik dikujt, që nuk ka besë, që
tradhton; kund. besnik. Njeri i pabesë. Armiku është i pabesë. Doli i pabesë.
Memorandumi i Budapestit
Memorandumi i Budapestit është një marrëveshje
e vitit 1994 në të cilën Rusia, Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara marrin
përsipër të respektojnë pavarësinë, sovranitetin dhe kufijtë ekzistues
të Ukrainës. Marrëveshja u përfundua si pjesë e Traktatit të
Mospërhapjes Bërthamore dhe kushti ishte që Ukraina të hiqte qafe të gjitha
armët e saj bërthamore.
Marrëveshja është nënshkruar nga presidenti i
Ukrainës, Leonid Kuchma, presidenti i Rusisë, Boris Jelcin, kryeministri i
Britanisë së Madhe, John Major dhe presidenti i Shteteve të Bashkuara, Bill
Clinton.
Detyrimet
Sipas marrëveshjes, palët marrin përsipër të
respektojnë pavarësinë, sovranitetin dhe kufijtë ekzistues të Ukrainës. Ata
duhet të përmbahen nga kërcënimi ose përdorimi i forcës së armatosur kundër
integritetit territorial ose pavarësisë politike të Ukrainës (sipas ndalimit të
forcës) dhe të përmbahen nga përdorimi i mjeteve ekonomike të presionit për të
çuar përpara interesat e tyre në një mënyrë që minon sovranitetin e Ukrainës.
Më tej, shtetet marrin përsipër t’i kërkojnë
Këshillit të Sigurimit të OKB-së që të marrë menjëherë masat e nevojshme për të
mbështetur Ukrainën nëse vendi i nënshtrohet sulmeve ose kërcënimeve për sulme
që përfshijnë përdorimin e armëve bërthamore. Ata nuk do të përdorin armë
bërthamore kundër Ukrainës, përveç nëse Ukraina, në bashkëpunim me një vend që
posedon armë bërthamore, i sulmon ato, territoret e tyre, forcat e tyre të
armatosura ose aleatët e tyre.
Nëse krijohet një situatë që i aktualizon
këto detyrime, shtetet duhet të konsultohen me njëri-tjetrin.
Zbatimi dhe pasojat
Kokat bërthamore të Ukrainës u transferuan në
Rusi për shkatërrim, një proces që u përfundua më 1 korrik 1996. Në vitet në
vijim, Ukraina gjithashtu hoqi qafe aeroplanët bombardues dhe kapanonet e
raketave që ishin menduar për përdorim me armë bërthamore. Si kompensim,
Ukraina mori karburant bërthamor për termocentralet e saj civile bërthamore dhe
mbështetjen financiare.
Marrëveshja fitoi rëndësi të përtërirë që nga
viti 2014 në lidhje me aneksimin nga Rusia të gadishullit të
Krimesë gjatë krizës në Ukrainë. Në lidhje me krizën, presidenti i atëhershëm
amerikan Barack Obama kritikoi Rusinë për mosrespektimin e
marrëveshjes. Një përpjekje e Ukrainës për të mbledhur të
ashtuquajturin Grupi i Budapestit në Paris më 5 mars 2014 për të diskutuar
krizën e vazhdueshme në gadishullin e Krimesë ngeci sepse Rusia nuk u mblodh.
Përpjekjet e mëvonshme për të mbledhur shtetet nënshkruese për konsultime
gjithashtu kanë dështuar.
Pas pushtimit rus të Ukrainës më 24 shkurt
2022, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy ka deklaruar se një marrëveshje e
mundshme e ardhshme ndërkombëtare e sigurisë për vendin duhet të përmbajë
dispozita shumë më specifike sesa Memorandumi i Budapestit për kushtet e
ndihmës ushtarake në rast të agresionit të mëtejshëm rus.