Mendime
Nafi Çegrani: KOS, Udba dhe SID spiunoin kroatët dhe shqiptarët!
E diele, 16.10.2022, 07:55 PM
Refleksione
KOS, Udba dhe SID
spiunoin kroatët dhe shqiptarët!
Shkruan
Nafi Çegrani
Kam
shkruar dhe rishkruar më herët për UDB-në si një makineri e frikshme, e stilit
të KGB dhe misionit sllavo-rus. Por, krahas UDB-së jugosllave të viteve
komuniste vepronte edhe Shërbimi inteligjent i quajtur : SID, ose: Shërbimi i
kërkimit dhe dokumentacionit i Sekretariatit Federativ për Punë të Jashtme të
Jugosllavisë komuniste. Sipas njohurive që kam nga vitet kur isha oficer në
rrdhët e Shërbimit inteligjent SDB të Maqedonisë në Shkup, krahas tyre vepronte
edhe një tjetër Shërbim në qendrat diplomatike dhe konzulare të RSFJ me bazë në
Beograd , i cili ishte aparat me rëndësi në SID të SSIP-it, me një rrjet të
fortë agjencishë ku përfshiheshin gjitha republikat dhe Kosova gjatë sistemit
komunist..
Duhet
të theksoj që në fillim të këtij shkrimi se në arkivat e Shërbimeve të fshehta
jugosllave, sidomos të UDB-së dhe KOS-it, ka informacione shumë të sakta jo
vetëm për shtrirjen dhe mënyrën e funksionimit të KOS-it, por edhe për
funksionimin e disa Shërbimeve të tjera sekrete jugosllave në gjitha republikat
, dhe veçmas në Kosovë dhe Maqedoni, kanë ndodhur zhvillime konspirative edhe
nga Shërbimi për Hulumtim dhe Dokumentim i Sekretariatit Federativ për Punë të
Jashtme me seli në Beograd, i cili sipas të dhënave ka pasur edhe një rrjet
mjaft aktiv të bashkëpunëtorëve nga të gjitha trevat, e që kanë gravituar me
shtetet ku kanë qenë të vendosur ambasadat dhe zyrat konzulare të Jugosllavisë
titiste..
Është
karakteristike të theksoj se SID me zyrat e veta dhe stafin e operativistëve të
saj për çështje të sigurimit të shtetit, drejtoi rreth 80 për qind të
potencialit të saj drejt mbledhjes së të dhënave për emigracionin nga territori
i Jugosllavisë, dhe pjesa më e rëndësishme e tyre ishin të dhënat për
emigracionin ustash, atij shqiptarë, boshnjak, serb dhe maqedonas. SID ishte në
fakt shërbimi civil i inteligjencës jugosllave, aktivitetet e të cilit
kryheshinme direktiva nga qendra në Beograd dhe operativët e shpërndarë nëpër
ambasadat dhe konsullatat jugosllave, ishin aktiv dhe të organizuar tej mase.
SID
u krijua në vitin 1947 me emrin Shërbimi i Kërkimit dhe Dokumentimit (SID) në
kuadër të Sekretariatit Federativ për Punë të Jashtme të RSFJ-së, i cili ishte
përcaktuar ligjërisht si pjesë e sistemit të sigurisë shtetërore; si një
shërbim zbulimi, por edhe kundërzbulimi. Ajo funksiononte përmes misioneve
diplomatike dhe konsullore jugosllave. Detyra parësore e SID-së ishte përmes
punës operative të merrte informacione të natyrës politike, të sigurisë dhe
ekonomike lidhur me ish-RSFJ-në dhe të informonte nivelin më të lartë të
shtetit. Këta nuk ishin agjentë sekretë klasikë, por persona që ishin të
përfshirë në çdo përfaqësi diplomatike të RSFJ-së jashtë vendit dhe më së
shumti njiheshin nga përfaqësuesit e shërbimeve sekrete të vendit pritës.
Kryesisht ishin të “mbuluar” si atashe për kulturë, ekonomi, sekretarë politikë
të ambasadave e të ngjashme.
SID
u themelua nga Edvard Kardelj dhe oficerët e tij të inteligjencës ishin
diplomatët Maksimilijan Ba?e, Antun Vratuša, Zdenko Sveta, Edo Brajnik, Faik
dhe Raif Dizdarevi?, Veljko dhe Arso Milatovi?, Aleš Bebler, Milivoje Maksi?,
Branko Mikašinoviq, Smole dhe Borisav Jovi?. Por, kuadrot e tilla ishin shumë
të rrallë nga Maqedonia dhe Kosova. Sipas të dhënave personale që posedoja si
njohuri nga arkivat e SDB republikane në Shkup, Shërbimi inteligjent diplomatik
SID punoi thellë e angazhuar me të gjitha zhvillimet , sidomos ishte në rrjedha
të përpikëta me atë që ndodhëte me perona si individë, me grupe e organizata
nga rradhët e emigracionit, sidomos atij kroat dhe shqiptarë, me vite i
drejtuar nga Milan Milutinovi?, dhe SID luajti një rol të madh në transferimin
e parave në Qipro në kohën e Millosheviqit dhe vende të tjera gjatë
sanksioneve. Fakti që shefi prej shumë kohësh i këtij shërbimi u largua
menjëherë për t'u bërë ambasador në Qipro …
Asnjë
nga ish-drejtuesit e shërbimit informativ diplomatik nuk u dënua, u shkarkua
apo u ndalua, sepse edhe ata dinin shumë për kontaktet e ish-opozitës, tani
pushtet në Serbi, me disa qendra të pushtetit politik jashtë vendit. Aktualisht,
SID përveç aktiviteteve të inteligjencës, punon edhe në bashkëpunim me
shërbimet e huaja inteligjente dhe përgatitjen e dokumenteve për të paditurit e
Hagës nga Serbia dhe Mali i Zi. Përmes këtij shërbimi bëhet i gjithë shkëmbimi
i SCG me Gjykatën Ndërkombëtare në Hagë.
Vlenë
të dihet se dikur në krye të Drejtorisë për Emigracion të SID-it ishte
ambasadori kroat në Holandë, Frano Krni?, kurse si atashe në Njujork gjendej
kuadër maqedonas, Mito Llambevski nga Ohri. Kurse ambassador në Uashington
ishte Dimçe Bellovski dhe që kishin bërë një karierë diplomatike dhe të
misionit jugosllav, ashtu siç kishte bërë edhe kroati Krni? i cili përmes
rrjetit për grumbullimin e informacioneve përmes lidhjeve që kishte me krerët e
emigracionit kroat në Perëndim, ndërkohë karrierën e tij diplomatike e kishte
kurorëzuar edhe me përpunimin e emigracionit shqiptarë përmes Dr. Jeliqit,
Mendohet se ai u gjend në ato të dhëna ndoshta në mënyrë të pajustifikueshme,
ose se u vu menjëherë në dispozicion të autoriteteve kroate dhe UDB-së, gjë e
cila më vonë do ta avansojë si kuadër në eshalonin e pare të Franjo Tugjmanit
pas krijimit të shtetit kroat, rreth të cilit silleshin edhe dy sheaf të
atëhershëm të UDB-s Kroate Josip Perkoviq dhe ai I UDB-së federative Zdravko
Mustaq, sepse pothuajse të gjithë SDS e RSUP-it të atëhershëm kroat e kishin në
dorë. Ai shërbim filloi menjëherë një luftë inteligjente me kolegët e tij deri
vonë nga Jugosllavia dhe praktikisht filloi operacionin “Janjiçar” , duke
mbledhur informacione për të gjithë bashkëpunëtorët e shërbimeve sekrete të
ish-Jugosllavisë, kur në ndërkohë pregatitet kurthi ( enigmatik) për likuidimin
e kroatit Miro Bareshiq, i cili vitin 1981 del nga burgu i dënuar për atentatin
ndaj ambasadorit jugosllav Rrolloviq.
Asokohe
disa persona e gjetën veten në këto rekorde, edhe pse u përfshinë menjëherë në
mbrojtjen e Kroacisë, apo u përfshinë në jetën e saj politike, sit ë infiltruar
nga vetë Qendra e UDB-së nga Beogradi. Pavarësisht kësaj, të dhënat zyrtare të
agjentëve të KOS-it të Shërbimit Informativ të Sigurisë (SIS) të Ministrisë së
Mbrojtjes, të rindërtuara në kuadër të Operacionit “Janjiçar” nuk janë të
plota, por përfshijnë vetëm ata persona të identifikuar si KOS. agjentë nga
punonjësit e SIS-it dhe jo ata persona të cilët, si pjesë e atij aksioni, janë
identifikuar si agjentë të KOS-it nga shërbimet e tjera kroate të sigurisë që
kanë marrë pjesë në atë aksion, për të cilët kishte në dijeni edhe Tugjmani.
Është
interesant fakti se lidhë me sistemimin e të dhënave operative të rindërtimit
të aksionit duhej të fillonte nga diku dhe se bëhej fjalë për të dhëna "të
papërpunuara" ose të papërpunuara, të cilat më pas u korrigjuan dhe u
sistemuan nga Josip Perkoviqi dhe Zdrafko Mustaqi, por edhe me dijen e
Tugjmanit. Kjo është ndoshta arsyeja pse lideri i ndjerë i myslimanëve të
Bosnjës, Alija Izetbegoviç, u gjet si bashkëpunëtor i regjistruar i Shërbimit
të Sigurimit Shtetëror (SDB) në Bosnje dhe Hercegovinë në një pjesë të arkivave
të shërbimeve kroate të sigurisë. Informatat në dispozicion nga shërbimet e
sigurisë zbulojnë se Izetbegoviç ishte punësuar si bashkëpunëtor nga një farë
Reshid Musi? gjatë dënimit të tij me burgun e Sarajevës dhe të Foçës, dhe se
Izetbegoviç më pas dha informacion cilësor për nacionalistët myslimanë (emrat e
të cilëve nuk ka nevojë t’i përmendi).
Është
interesante se në të njëjtën listë përmendet edhe don Anto Bakoviq. Ndër të
tjera, për Bakoviqin shkruhet se ai dyshohet se ka pasur marrëdhënie seksuale
me murgesha, “të cilat SDB-ja e ka dokumentuar dhe e ka angazhuar mbi baza të
materaileve operative të ashtuquajtura “material komprometuese”. Sipas të
dhënave të shërbimeve kroate të sigurimit, ai është kontaktuar nga operativi
Mato Križi?, se edhe Bakoviç ishte në përpunim operativ në të njëjtën kohë, se
SDB-ja e Serbisë ishte e kombinuar operativisht me të, se nuk ishte i ndershëm
dhe se ai ishte taktik në kontaktet e tij, siç kemi edhe disa shembuj të tillë
tipik edhe nga Maqedonia e Kosova, nga Mali i.Zi, Sanxhaku dhe BeH.
Arkivat
e shërbimeve kroate të sigurimit zbulojnë se komandanti i ushtrisë së BeH gjatë
kohës së luftës, Sefer Haliloviç, ishte gjithashtu i regjistruar si
bashkëpunëtor i UDBA-së boshnjake, madje edhe disa hoxhallarë – imamë nga
Sarajeva.. Shënime të shkurtra për aktivitetet e tire përfshijnë si në vijim:
"...Aleksandar Vasiljeviq i ofroi ndihmë Qendrës së SDB-së në Mostar në
përpunimin e emigracionit kroat në Suedi, duke i ofruar atyre Haliloviçin, i
cili kishte të afërm në Suedi. Ishte planifikuar që SDB-ja ta merrte atë. në
lidhje, dhe me të për këtë foli operativi i Qendrës së SDB-së në Mostar, Tomo
Kokor. Në fillim, Haliloviç ishte një pozicion i rëndësishëm operacional i
Ushtrisë Jugosllave në kuadër të Operacionit “Mburoja".
Operacioni
“Shtit” u zhvillua me qëllim të parandalimit të pavarësisë së Kroacisë dhe
ishte vetëm një nga një seri që zbulon se KOS-i i asaj kohe ka vepruar jashtë
kompetencave të saj ligjore, gjë që sipas disa interpretimeve ligjore mund të
jetë e dobishme në provën teknike të gjuhës serbe. agresion ndaj Kroacisë ( më
vonë edhe ndaj Kosovës) në procedura të ndryshme.
KOS
në fakt është emri i përbashkët i dy Shërbimeve të sigurisë të ish-APJ-së:
Drejtoria e Sigurisë e Sekretariatit Federal për Mbrojtjen Kombëtare dhe
Drejtoria II e Shtabit të Përgjithshëm të APJ-së, e quajtur OB (Organ
Bezbednosti ushatark).
Të
dyja këto shërbime funksiononin jashtë kuadrit ligjor, gjë që u duk veçanërisht
pas vdekjes së Josip Broz Titos, sepse filluan të mbledhin informacione për të
gjithë ata persona dhe ngjarje interesante nga sektori civil. Në fund të viteve
80, këto aktivitete u intensifikuan veçanërisht në Slloveni , Kroaci, BeH dhe
Kosovë, kur aksionet e tyre arritën kulmin me pranverën e vitit 1981.
Në
aksionin Mburoja e KOS-it ka përfshirë të gjitha strukturat dhe personat që kanë
pasur ndonjë kontakt me armatimin e Kroacisë, duke filluar nga Martin Špegelja.
Shërbimet kroate të sigurisë kanë gjithashtu dokumentacion të gjerë për veprime
të tjera të paligjshme të KOS-it, të cilat përfshijnë, ndër të tjera,
operacionet “Drava” , “Lovište 1” , “Lovište 2”, “Travnik”, “ Mlinar”, “Elba”
dhe të ngjashme.
Për
shembull, përmes aksionit operativ “Lovište” i nisur në vitin 1984, sipas
shtetasit gjerman Guenter Richter, i cili dyshohej se ishte agjent i BND-së,
KOS ka dashur të demaskojë pikën e BND-së në territorin e Istrias. Operacioni
Drava trajtoi 500-600 emigrantë kroatë në Gjermani, në zonën e Mynihut,
Dortmundit, Këlnit dhe Dyseldorfit, ( duke përfshirë këtu edhe një numër të
konsiderueshëm shqiptarësh nga Kosova dhe Maqedonia). Në mesin e personave të
cilët u proceduan ishte edhe Petar Kegalj nga Cista e Madhe, i cili në një kohë
dyshohet se kishte kërcënuar se do të hidhte në erë spitalin ushtarak të JNA-së
në Split. Në arkivat e shërbimeve kroate të sigurimit, për një pjesë të atij
aksioni shkruhet si vijon: “Në bazë të atij kërcënimi, autoritetet e sigurisë
rekrutuan vajzën e motrës së Kegl, Silvana Šitum, e cila punonte në një spital
ushtarak dhe ishte në një marrëdhënie romantike. marrëdhëniet me Josip Gojun,
operativ i Qendrës së Splitit të SDS-së dhe me të Vlado Ferençiqin, operativ i
organeve të sigurisë, po argëtoheshin me motrën tjetër”. Këtu madje vijnë në
radhë edhe aksionet dhe kombinimet operative me SDB e Maqedonisë për burgosjen
e një grupi shqiptarësh me në krye Nafi Çegranin, pasi ky i fundit si ish
operativist i SDB-së republikane në Maqedoni ishte arratis në Amerikë dhe më
pas i kthyer në Jugosllavi me mission të veçantë nga CIA amerikane, dhe i cili
do të vepronte në mënyrë konspirative për shembjen e Komunizmit në Jugosllavi
dhe Shqipëri. Për çka edhe montohen një morri akuzash sipas skenarëve të UDB-së
jugosllave nga Beogradi dhe Sarajeva dhe “grupi i shqiptarëve” dënohen në
Gjykatën e Qarrkut në Zenicë të BeH, kinse për “vrasje” të vajzës së një
gjenerali ushtarak jugosllav, ku Nafi Çegrani dënohet me vdekje-pushkatim.
Gjithashtu në këtë kohë realizohet edhe plani i “martetesës” së teroristit
kroat Miro Bareshiq me personen enigmatike “Sllavica” e cila, njëherit ishte
edhe “dëshmitare” në Procesin e Zenicës kundër grupit shqiptarë, e që UDB-së
nën organizimin e shefit Josip Perkoviq dasma e Bareshiqit i kushton mbi
280.000 $ të asaj kohe.
Operacioni
Bosut trajtoi emigracionin kroat në Austri: Ivan Milas, Anto Kova?evi? dhe
babai i Perica Juri? ishin veçanërisht në shënjestër. Nën sulm ishte edhe
emigracioni kroat në Berlinin Perëndimor, prandaj u hap aksioni special
operacional Kajmakçalan, i cili kishte të bënte posaçërisht me shoqërinë
kulturore dhe artistike Srijem, në të cilën ishin aktivë kroatët nga Vojvodina.
Të
gjitha këto veprime në mënyra të ndryshme shkatërruan jo vetëm jetë njerëzish
dhe të familjeve të shumta shqiptare dhe kroate, por ishin një kërcënim serioz
për krijimin fillimisht të shtetit kroat, madje edhe të një Kosove të pamvarur.
Prandaj, sidomos gjatë Luftës dhe shembjes së Jugosllavisë federative
komuniste, ishte e nevojshme të rindërtohej kush dhe në çfarë cilësie
bashkëpunoi me KOS-in ose UDB-në komuniste. Megjithatë, të dhënat e shërbimeve
kroate të sigurisë mbetën pjesërisht të paplota dhe nuk u sistemuan në një
vend, gjë që hapi hapësirë për manipulime të mëvonshme. E të mos flasim për
grumbullimin e informacioneve, raporteve dhe arkivave ndaj shqiptarëve në
Kosovë, Maqedoni dhe treva të tjera ku jetojnë shqiptarët në Gadishullin
ballkanik.
Situata
është e ngjashme me të dhënat e bashkëpunëtorëve të SID, të cilat gjithashtu
janë rindërtuar pjesërisht dhe janë ruajtur në arkivat e shërbimeve kroate të
sigurisë, ashtu sië i ruan edhe Beogradi arkivat që kanë të bëjnë me dosiet e
shqiptarëve. Në arkivat e SID-it kroat përmenden edhe disa emra shqiptarësh si
dhe i bashkëpunëtorit të atij Shërbimi, Fran Višnar, komentator i Vjesnikut të
Zagrebit. Në të dhënat e shërbimeve kroate të sigurimit, ishte regjistruar se
Višnar përdorte pseudonimin “Anatol”. Fillimisht SID-i dikur dyshonte
joformalisht se Višnari ishte agjent i MI6. Është interesante se Miroslav
Lazanski, një gazetar serb, i cili gjithashtu përmendet në informacionet e
shërbimeve kroate të sigurimit si agjent i SID-it, i ka shkruar SID-së një
raport për Višnar. Lazanski përdori kodin “S-101” dhe në një nga raportet për
Visnar, ai shkroi se Visnar është një simpatizant i madh i Izraelit dhe se ai
ka relike të ndryshme hebreje në shtëpinë e tij.
Operativistë
e shërbimeve të sigurisë herë pas here i përdornin këto të dhëna për llogari
personale, shantazhe, dhe disa qarqe politike edhe për tentativa për të
skualifikuar disa nga rivalët e tyre. Meqenëse të gjitha të dhënat zyrtare
mbetën të klasifikuara si sekret shtetëror, ato u diskutuan publikisht vetëm në
mënyrë sporadike. Disa ish-punonjës aktivë të shërbimeve të sigurisë,
pretendojnë se shteti duhet t'i vërë në dispozicion publikut një pjesë të
këtyre dokumenteve, për ta parë temën me objektivitet dhe më lart. të gjitha
për të korrigjuar padrejtësitë e atyre emrave të të cilëve u gjetën ato shënime
apo akuza pa arsye.
UDBA-a
ishte organizuar në përputhje me strukturën Federave të Jugosllavisë komuniste
dhe kishte “Shërbime” republikane; "Shërbimi" federal koordinonte
kryesisht punën e republikave, të cilat i mbanin drejtpërdrejt agjentët e tyre
jashtë vendit. Gjatë 20 para dhe pas vdekjes së Titos, UDB-a kishte më shumë se
një milion dosje personale të qytetarëve kroatë dhe afro 600.000 dosje që
quajtura “DL” dhe aso personale për shqiptarët në Kosovë, Mal të Zi, Sanxhak,
BeH dhe Maqedoni.
…
Është interesante se në të njëjtën listë përmendet edhe don Anto Baboviq, ( i
biri Tihomir Baboviqit, gjykatës që organizoi procesin famkeq të Zenicës më
1981 ku jam dënuar unë, Nafi Çegrani me vdekje – pushkatim dhe gjashtë
shqiptarë dhe një boshnjak me burgime të gjata për “vrasje” me akuza të
imagjinuara).Ndër të tjera, për Baboviqin gjithashtu shkruhet se ai dyshohej se
ka pasur marrëdhënie seksuale me murgesha, të cilat SDB-ja e ka dokumentuar dhe
e ka angazhuar në “bazë komprometuese” dhe babai i tij Tihomiri ka vepruar
gjatë gjithë karierës së tij me direktiva të UDB-së dhe jeta e tij, në fund,
mbaron me vetëvrasje.
Misione
dhe veprimtari të çuditshme spiunazhi, të tmerrshme dhe të frikshme të stilit
sllavo-rus dhe Stalinist , për çfarë mund të shkruhen edhe libra, për fate
tragjike njerëzish, ndodhi dhe mizori të kohës së terorrizmit të KOS-it, UDB-së
dhe SID-it jugosllav në shtigjet e Ballkanit!