Hamza Halabaku: Ti ishe gëzimi ynë i parë

TI ISHE GËZIMI YNË I PARË

Tregim nga Hamza Halabaku

Në stinën e katërt, dy vite pas Luftës së Dytë Botërore, Drita ishte bërë nuse! Në shtëpinë e burrit e kishin sjellë, me qerren e tërhequr nga kuajt. Qerrja ishte e mbuluar në gjysmë hark me thupra lajthie jo edhe aq të holla dhe mbi to ishin vendosur, nga e djathta në të majtë, dy qilima ngjyrë të kuqe! Qerren e kishin tërhequr kuaj ngjyrë hiri, me jele të gjata e bishta ngjyrë gështenje që zakonisht pronari ua ngjyroste pak para ditës së dasmës. Ishin kuajt më të mirë e më të fortë të fshatit që përdoreshin për tërheqjen e qerres, që e sillte nusen nga shtëpia ku ishte rritur, në shtëpinë që do të vazhdonte jetën, me fatin e saj, deri në vdekje.

I thoshin qerrja e kuqe, sepse mbulohej me qilima të kuq, të bërë me vek. Thuhej se mbulimi i qerres me qilima të kuq bëhej që nusen të mos e shihte syri i keq.

Drita kishte rrëfime të bukura dhe interesante... Ajo tregonte edhe për ditën kur ishte bërë nuse. Për atë ditë Drita fliste me emocione.

- Ditën e dasmës, kur u martova, bënte ftohtë, ishte kohë dimri. Kur më sollën në shtëpinë e burrit, si sot e mbaj në mend. Atë nuk e kisha parë asnjëherë më parë. As para, e as pas fejese, deri në ditën e dasmës. Edhe pse gati dy vite, isha nënë unazë, për herë ë parë e pashë në pasditen e asaj dite kur shkela në oborrin e tij që tani e tutje u bë edhe i imi...

Që nga momenti kur qerrja e kuqe hyri në oborrin e asaj shtëpie, dëgjoja bubullimën e dafave dhe këngët e vajzave. Kur vjehrri më zbriti nga qerrja e mbuluar me qilimat e kuq, motra e burrit nuk ma lëshonte krahun nga çasti kur zbrita nga qerrja. Kunata që më mbante për krahu e kishte gojën vesh më vesh nga gëzimi se po e martonte vëllain. Nuk e di, vjehrri apo ajo ma hoqi vellon, që nuk ishte vello e bardhë, por ishte një pëlhurë e kuqe, si ngjyra e flamurit tonë.

Posa ma hoqën vellon, e pashë fatin tim! Ai ishte ngritur në maje të grumbullit me gurë që nuk ishte shumë larg meje. E dallova menjëherë! Kishte mbi kokë një plis që shkëlqente nga bardhësia. Me gjasë e kishte vendosur pak çaste para se të vija me qerren që e tërhiqnin kuajt pullali ngjyrë hiri. Edhe ata që e shoqëronin, fatin tim, kishin plisa, por plisi i princit tim, flakëronte nga bardhësia...  Edhe rrobat e zhgunit ngjyrë të murrme që i kishte veshur, ishin flakë të reja!

Rrëfim i Dritës për ditën kur ishte bërë nuse ishte plot emocione, por ajo kujtonte edhe shumëçka para asaj dite. Drita tregonte se kishte marrë vesh që i fejuari i saj ishte gëzuar shumë kur ishin fejuar, ndërsa për gëzimin e vet nuk preferonte të fliste. Për bukurinë e Dritës, atij i kishte folur halla e vet, e cila ishte e martuar dhe jetonte në fshatin ku kishte lindur e ishte rritur Drita. Përveç bukurisë që kishte, Drita ishte e fisme e punëtore.

- Shtëpia ku erdha nuse, ishte shumë e madhe, sidomos kur e krahasoja me shtëpinë ku isha rritur. Ishte e madhe si ndërtesë. I kishte pesë dhoma në katin e parë e një divanhane shumë të gjerë në mes të dhomave. Aty kishte vend sa të duash... Kurse kati përdhes ishte i ndarë me mur në dy pjesë të barabarta. Në anën e lindjes kishte një ahur të madh ndërsa në anën e perëndimit e kishte zjarrmishtën, ku gatuheshin të gjitha ushqimet për të gjithë atë familje me shumë anëtarë. Aty kishte vend gati për të gjithë ... Po, kishte shumë anëtarë të familjes. Kur erdha nuse e gjeta vjehrrin me të shoqen, pastaj tre kunetërit, vëllezërit e burrit, që të tretë të martuar dhe fëmijët e tyre...  Të gjithë së bashku ishim më shumë se njëzetë anëtarë të familjes. Mëngjesin, meshkujt e hanin kush si arrinte, sepse duhej herët të ikte secili në punën e vet. Menjëherë pas darke, i zoti i shtëpisë – vjehrri im, secilit mashkull që ishte në moshën madhore, ua caktonte detyrat për ditën e nesërme.

Sapo meshkujt iknin në punët e tyre ne gratë e shtëpisë bashkë me vjehrrën tonë e shtronin sofrën dhe uleshim e hanim mëngjesin.Unë, me kunatën e madhe për drekë ose darkë i shtronim tri sofra, e kur vinin bijat edhe katra, që mbusheshin plotë.

Oborri i shtëpisë, kishte një sipërfaqe të gjerë. Ishte i mbushur me shumë mullar sane e talle për bagëtinë që e kishim, po ishte i thatë. Në tërë atë sipërfaqe shumë rrallë dukej ndonjë trup peme. Kishte ndonjë shkurre murrizi ose ndonjë therë kaçeje ose trëndafili të egër, që më shumë shërbenin si gardh për tu mbrojtur nga shpezët e fqinjëve.

Thoshin, se aty, pemët nuk i bënë toka! Më duket se edhe hëna i thante ato që ishin të mbjella në oborrin tonë. Ujë nuk kishim mjaftueshëm! Puset, që i kishim dy, si për inat, në fillim të verës gati shteronin. Edhe kur ishin të mbushura puset, uji nuk ishte i pijshëm! Për të pirë ujë, burrat e sillnin ujin nga Tresava. Ishte një pus i thellë e i gjerë diku në jug të fshatit ku i tërë fshati furnizohej me ujë të pijshëm.

Pusi i poshtëm si e quanim, gati as në dimër nuk kishte ujë! Kunatat e mia ishin mësuar me këtë gjendje... Unë që isha mësuar në oborrin e babës tim, më vinte shumë rëndë. Isha mësuar në oborrin e babës që ujë kishim nga çdo anë...

Pjesa e lumit Nerodime që shkonte në drejtim të detit Egje kalonte nëpër oborrin tonë, e diku aty afër nesh bëhej bashkë me Lepiencin. Ujë për të pirë e edhe për të ujitë e për të larë, kishim me bollëk. Ujin e pijes, nga pusi e nxirrnim me tas ... Pusi, nga i cili merrnim ujë për pije, ishte i mbushur plot. Ishte ujë i kthjelltë si loti dhe kishte një freski të durueshme! E kam fjalën për pusin te babai im, e përsëriste ajo. Ishte plotë ujë të pijshëm. Uji ishte i lehtë për pije dhe shumë mirë i ziente gjellët e për mrekulli i lante rrobat. Pi sa të duash, nuk të bënte dëm fare, thoshte xhaxhai im.

Pemë kishte nga do që silleshe! Nga koha që nisnin të skuqeshin qershitë e deri kur piqeshin arrat kishte pemë të të gjitha llojeve në oborrin e babës tim!

Dhjetë vite pas martesës sime, edhe në fshatin ku tani jetoja, me një aksion vullnetar, e sollën ujësjellësin e fshatit ku ditë e natë rridhnin dymbëdhjetë kroje po, mua më iku rinia me mungesë të ujit...

Sa herë, Drita fliste për bashkëshortin e saj, kurrë nuk ia thoshte  emrin! Fati im, thoshte përherë. Shpeshherë fliste me emocione!

- E pse nuk po ia thua emrin, moj Dritë e mirë? - e pyeta njëherë.

- Kështu jam mësuar nga fillimi! Jo pse nuk e kam dashtë! Rrallë herë jemi zënë mes veti. Nuk di, kështu jam mësuar!  E kam dashur si diellin! Më shumë e kemi dashtë njëri tjetrin se jemi zënë!

Një rast i biri i Dritës, që tani ishte i moshës madhore, e kishte pyetur të ëmën se a ka ndodhur që ndonjëherë që ata të ziheshin apo të grindeshin.

- Edhe kur ziheshim apo grindeshim ndonjëherë, or i miri im, ti ishe shkaktari i asaj grindjeje. Ishe fëmijë i lazdruar. Gjyshi të donte e të përkëdhelte shumë, pastaj ti në mbrojtjen e gjyshit lazdroheshe... Ke qenë i përkëdheluri i gjyshit. Dy kunetërit  e mëdhenj, dy vjet pas lindjes sate, dolën në shtëpitë e tyre, e gjyshi mërzitej se iu përgjysmua shtëpia!

Ti ishe gëzimi i tij i madh...

Ti ishe gëzimi ynë i parë...

Drita sikur kishte një peng pse asnjëherë i fejuari nuk i shkroi ndonjë letër edhe pse, siç thotë ajo, dy vjet ndenji nën unazë. Nuk i shkroi letra as pasi u martuan e jo rrallë i ndodhte që ai të ishte me punë larg nga shtëpia. Më kot kishte pritur Drita që ai t’i shkruajë kur kishte qenë në aksionet vullnetare të rinisë për rindërtimin e vendit, pasi okupatorët ishin tërhequr, por edhe kur për kohë më të gjatë ishte me punë në Shkup.

- I fejuari im, asnjëherë para martese, nuk më ka shkruar letër. Edhe pasi u martuam, ndodhte që shpesh largohej nga shtëpia, e letra kurrë nuk më ka shkruar! - E po si të më shkruante, e arsyetonte Drita bashkëshortin e vet. Atë botë, kur ai kishte mbaruar dy klasë si nxënës i dhaskalit, kishte mësuar të shkruaj në alfabetin cirilik, kurse unë kisha mësuar elifin. Të dy alfabetet ishin të gjuhëve që nuk kishin asnjë lidhje me gjuhën tonë! As unë se kuptoja shkrimin që dinte ta shkruaj ai, e as ai nuk e kuptonte shkrimin që kisha filluar ta mësoja unë!

Burri i Dritës shkonte, në kryeqytetin e republikës fqinje, në jug të fshatit tonë për të zënë punë. Qyteti ku shkonte ai nuk ishte shumë larg. Largohej nga shtëpia, gjithnjë për ta shtuar pasurinë. Kur mbaronin punët e verës dhe i mbushte koshat me misër kokërr bardhë e hambarët, i kishin dy, plot grurë kokërr ar, ai ikte shpesh herë, në fillim vjeshte. Bashkë me shokët e vet, për dy ditë, e kalonin këmbë Kopilaqen dhe ishin në Shkup, në qytetin që për gjysmë e ndante lumi Vardar.

Ai kishte qenë edhe një veprimtar i dalluar i rinisë dhe kishte marrë pjesë në aksionet vullnetare të rinisë që organizoheshin për rindërtimin e vendit pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Po ashtu ai kishte disa njohuri se si do të organizohej e çka do të sillte pushteti i ri që ishte vendosur pak para martesës së tij. Me një rast ai më pat folur diçka për sistemin e ri shtetëror që po vendosej. Unë tanimë isha i moshës madhore dhe një pasdarke ai më foli për socializmin. Ai pat thënë se në njërin nga aksionet vullnetare e kishte pyetur komisarin e aksionit të rinisë se çka do të thotë fjala socializëm, pasi këtë fjalë komisari e pat përmendur disa herë gjatë fjalimit të tij në ditën e parë apo të dytë të aksionit. Edhe pse atë pasdarke ishim duke biseduar sy me sy vetëm ai dhe unë, fliste me zë të ulët dhe mua më dukej sikur kishte një dozë droje se po i shpëtonte ndonjë fjalë e keqe për sistemin!

Komisari, duke folur për socializmin, si rend i ri shoqëror që do të ndërtohej, para aksionistëve ishte munduar që me një shembull edhe ta demonstroj praktikisht se si do të dukej socializmi. Ai kishte kërkuar nga të gjithë aksionistët që të hollat që i kishin nëpër xhepa t’i vendosin në një kuti që ai e mbante në dorën e tij të majtë! Pastaj, të hollat e tubuara i kishte numëruar një për një. Shumën e të hollave të tubuara e kishte pjesëtuar për numrin e brigadierëve, e në pjesë të barabarta ua kishte ndarë atyre që po qëndronin në rresht!

- Në fillim secili do të punojë sipas aftësisë, e secilit do t’i jepet, sipas punës! Më vonë secili do të punojë sipas mundësisë e do të marrë sipas nevojës! Kështu do të jetë jeta në sistemin tonë të ri socialist, - kishte folur udhëheqësi politik i aksionit vullnetar të rinisë. Në sistemin socialist do të jemi të gjithë të barabartë, - kishte shtuar ai. Kështu do të duket rendi i ri shoqëror që kemi filluar ta ndërtojmë, - kishte nënvizuar udhëheqësi politik i aksionit vullnetar të rinisë!

Por si ishin ndier aksionistët pas demonstrimit praktik të shembullit të komisarit?!  Ata që kishin hedhur pak para në kuti dhe ata që nuk kishin hedhur fare para, ishin ndarë të kënaqur, ndërsa të tjerët që kishin qenë më dorëlirë dhe më të çiltër gjatë hedhjes së parave në kuti ishin penduar!

Shumica e shokëve të aksionit edhe vetë burri i Dritës e kishin kuptuar, pas pak muajsh se ajo që kishte thënë udhëheqësi politik i aksionit vullnetar të rinisë, nuk kishte qenë e vërtetë. Një numër i caktuar i brigadierëve të aksionit nuk kishin qenë vullnetarë bash me dëshirë! Edhe për sistemin e ri të pushtetit, nënë këmbën e të huajit, nuk ishin as të gëzuar e as të lumtur. Gati, që në fillim të ndërtimit të atij sistemi i kishin kuptuar hilet...

Nuk ishte se ndihej mungesë e njerëzve të dijshëm, por forcën e kishte dikush tjetër...