Bardhyl Maliqi: ''Perëndia e muzikës'' Bethoven mbriti në Ksmail

JA SI “PERËNDIA E MUZIKËS” BETHOVEN MBRITI NË KSAMIL...

Nga Dr. Bardhyl Maliqi

Ne e prisnim të vinte Bethovenin Perëndinë e Muzikës në Ksamil. Qendra e Artit "Dea" e drejtuar me devocion e përkushtim të lartë profesional nga Kompozitori Liomos Disdari dhe e pianistja e shkrimtarja Adriana Disdari, ishte përgatitur për këtë, në teatrin "Dafinat", më  26 Mars 2020, në ora  11oo. Ne e shpallëm kumtin. Promovuam kështu Vitin Jubilar të  250 –të vjetorit të lindjes dhe pagëzimit të Ludvig Van Bethovenit, këtij gjeniu mbinjerëzor, që natyra edhe pse i mohoi të dëgjuarin, një nga shqisat shumë të domosdoshme, veçanërisht për muzikantët, përmes një intuite të brendshme, shpirtit te tij të brishtë e humanizmit të thellë, na dhuroi vepra mahnitëse për bukurinë dhe madhështinë e tyre. Karakteri  dhe  vullneti i tij tronditës, që e  shoqëroi Atë, merr në sytë e njerëzimit përmasat e të pa besueshmes e na bën të gjithëve krenarë për qënien tonë shoqërore. Kjo është arsyeja pse e quajtëm “Perëndia e Muzikës”.

Shpallja e Vitit Jubilar të Bethovenit përkon me atë të vdekjes se tij me 26 mars 1827, ndërsa 250 vjetori i lindjes se tij është me 17 Dhjetor 1770-ën, por që ne do ta nisim rrugëtimin e entusiazmit tonë, nga pika më e afërt me Europën siç është Teatri i Butrintit, ashtu siç ndoth edhe me ardhjen e Vitit të Ri, që fillon nga Zelanda e Re, .....për të marrë përmasat e tij te plota në atdheun e tij, në Gjermani. Çelja e këtij viti jubilar do të  fillonte me inagurimin e bustit të Bethovenit dhe me një koncert me fëmijët pianistë e violinistë të rrethit tonë, dhe  vazhdoi me 4 vlerësime  nga Profesorë të Universitetit të arteve në Tiranë:

1.?    Vepra simfonike e Beethovenit dhe karakteri  novator i tyre – nga Prof.Dr. Roland  Cene

2.    Testamenti i Beethovenit si qënie njerëzore dhe vepra e tij e pa vdekshme -  nga    Prof.Dr. Zana  Shuteriqi

3.?    Poeti ,  përkthyesi dhe studjuesi Edvin  Shvarc, vjen me temën  - Idetë dhe idealet  e Revoluciont Francez në veprën e Beethovenit dhe variacione nga njerëz  të shquar mbi këto Ideale.

4.?     Filozofia muzikore e Bethovenit nga  poeti, studiuesi dhe Dr. i shkencave të edukimit, Bardhyl Maliqi.

Kjo paradite artistike do të vijonte me mezzo-sopranon  Vikena  Kamenica  dhe do të përmbyllej nga zv. Dekania  e Universitetit të arteve Prof. Merita Rexha Tërshana, qe do të interpretonte:  Sonatën e Hënës. (E gjithë kjo paradite koncertore shkonte  gjithësej 75  minuta.) Gjatë periudhës së pushimeve verore qenë programuar të realizohen edhe një serë koncertesh me të rinj nga shumë qytete të Shqipërisë. Kjo pasi Qendra e Artit "Dea " ka pasur gjithmonë vullnetin dhe dëshirën e saj të flaktë për veprimtaritë muzikore dhe ato letrare. Ajo dëshironte ta përmbyllte këtë Vit Jubilar me një spektakël  madhështor në teatrin e Butrintit nëpërmjet tingujve të magjishëm të  simfonisë së 9-të, brenda së cilës dëgjohet edhe shpirti shqiptar në Odën e gëzimit - si hymn i Europës. Po u bë pak në krahasim me projektin, shkaku dihet shpërthimi i pandemisë.

Nevoja e korit, e solistëve dhe e orkestrës  simfonike si dhe përcaktimi i datës së këtij spektkli të madh, i planifikimit të kolektivave dhe sigurimi i mjeteve financiare, sigurisht që u paanë si vështirësi, që meritojnë vëmendje, por nuk qenë të pa kapërcyeshme. Për mendimin tonë Dëshira për të vlerësuar me madhështi këtë Vit Jubilar të lindjes së Bethovenit, nuk qe një gjest më i kushtueshëm si ai i një fotografije fare të pa nevojshme, e as i eksportimit të ndeshjes së një boksieri botëror  në një nga vendet e thella të fukarallëkut njerëzor të Afrikës, por një angazhim i shpirtit vital i një populli të lashtë e plot me vyrtite, përmes  një spektakli në vazhdimësi në një arenë të madhe si ajo e Butrintit,

Për ata që janë njohur me testamentin njerëzor të Beethovenit, kjo thirrje na fton të gjithëve të bëhemi pjesë e zjarrtë e këtij spektakli të madh të vullnetit njerëzor të ngritur  mbi tre tinguj:   LA, RE, MI, La. Forca hyjnore që shtynte atë Njeri të ndërtonte atë strukturë emocionale pan-njerëzore, na e bën të vështirë të mos besojmë te existenca e forcës hyjnore e të besojmë më shumë te mirësia e vullneti njerëzor. Kjo thirrje ju drejtohej  përgjithësisht njerëzve të thjeshtë , të marrin një biletë për këtë koncert që nuk do të kushtojë më shumë se 350 lekë apo, sa një paketë cigare, që do t’ia kursenin shëndetit, e qe nuk do të duheshin më shumë se  8. 000  bileta të blera për të mbular shpenzimet shumë të kursyera për këtë spektakël, por jo pa respektuar artistët e punën e tyre. Në këto kushte po ju kërkuam të tregojmë  të gjithë,  se jemi pjesë e Europës e po përpiqemi të bëhemi pjesë e vlerës së përbashkët të kombeve europiane, -  ne nuk kërkojmë vota për të siguruar pushtet, por për të garantuer se pushteti i njeriut të mirë, është më i miri.

Kjo thirrje iu drejtohej tërë biznesmenëve  që pasuria e tyre më e madhe, shpirti i  tyre kreativ e veprimtaria e tyre sociale të udhëhiqen  nga parimi i respektimit të vlerave edukuese për vëndin dhe njerzit. Inkurajuam dhe nxisëm biznesmenët  të blejnë  sa më shumë bileta e t’ua dhurojnë njerëzve si shprehje kujdesi e mirkuptimi ndaj tyre, për të mbetur në kujtesën tonë  si gjesti i vëllait të madh, kur na dhuronte një libër,  apo babait kur priste bileta për familjen për të shkuar në Opera , qe ne te e nderonim e me deshiren, ti realizonim ato. Në këtë vit Jubilar të Bethovenit, para tij  qendrojme të habitur,  por  të lumtur , -  të emocionuar , por të fortë e pa trishtim, pavarësisht pandemisë të Covit 19 .  Të gjithë, gjer tek më modesti  i racës e i profesionit  tonë, të muzikantëve  -  njëzeri  shprehen: " Kam  Perëndinë time  -Bethovenin"!

Pikërisht kjo është arsyeja pse mblidhen sot Qëndra e Artut “Dea” dhe “Klubi i Krijuesve Jonianë”, gazetarë dhe fëmijë të apasionuar ças muzikës, të edukuar në këtë Qendër Arti nga muzikantët  Limoz e Adriana Disdari. Çfarë do të realizojmë më tej. Do të flasim për antologjitë e poezisë dhe të prozës së  krijuesve të artit jonian për këtë vit. Antologjia poetike përmbledhë  të gjithë autorët që morën pjesë në edicionin e 14-të të poezisë joniane të realizuar më 28-30 shtator si dhe atyre që u përfshinë në edicionin e 2-të të prozës, Do të flasim për filozofinë muzikore të Bethovenit të përgatitur nga Poeti e studiuesi Dr. Bardhyl Maliqi në bashkëpunim me kompozitorin dhe poetin Kosta Nusha.

FILOZOFIA MUZIKORE E BET’HOVENIT

Në këtë përvjetor të madh, të 250-in e pagëzimit të Bet’hovenit, nuk do të flasim për biografinë e tij jetësore apo artistike, pasi ato njihen mirë nga publiku në çdo skaj të botës, siç njihen mirë edhe marrëdhëniet me të atin, i cili ia kultivoi me një edukim herbartian talentin muzikor. Këtu ne do të ndalemi më tepër tek  disa cilësi të temperamentit të tij impulsiv dhe të karakterit të fortë, te egërsia dhe brutaliteti nga njëra anë dhe dhimbsuria e shpirtbutësia nga ana tjetër, që kanë ndikuar ndjeshëm në karrierën dhe kryeveprat e tij muzikore.

Bethoven ishte një nga kompozitorët e parë që zhvilloi muzikën në mënyrë dramatike. Shumë nga kompozimet e tij kulmuan në një finale të madhe, ndërsa pjesët e kompozitorëve të tjerë thjesht përfunduan në një moment të caktuar.Një parashikim i ardhmërisë është gjithashtu tipik për muzikën e tij. Nga fillimet e pjesëve të tij zakonisht nuk mund të merret me mend se si do të vazhdojnë. Bethoven gjithnjë përfshinte kthesa krejt të habitshme në pjesët e tij.Ai iu afrua muzikës së tij me një seriozitet gati shkencor. Ndërsa Mozart njohu dhe thithi thuajse rastësisht shumë stile në udhëtimet e tij të pafund nëpër Evropë, Bethoven në mënyrë të përsëritur merrte mësime nga muzikantë të tjerë.

Sidomos në punën e tij të hershme, Bethoven gjithmonë dëshironte të portretizonte dhe adresonte heroiken në njerëz. kjo qe një arsye e fortë pse muzika e tij gjeti më shumë njohje në mesin e fisnikërisë vjeneze sesa Mozart, që ishte relativisht “i gjallë”. Bethovrn nuk ishte pjesë e fisnikërisë, as dishepull i saj, megjithë shtirjen sii tillë dhe titullin e pabazuar Van që ve midis emrit dhe mbiemrit të vet. Ai shkroi kryevepra, por edhe vepra të dobëta për shkak të gjendjes së tij financiare shpesh të lëkundur. Por kryesoria mbetet se ai shkroi dhe luajti Muzikë për njerëzimin.

Puna e Bethovenit zakonisht ndahet në tre faza. Faza e hershme, e cila ishte ende shumë e ndikuar nga Joseph Haydn, përfundoi rreth vitit 1802. Pastaj erdhi periudha "heroike" e simfonive dhe opera e tij e vetme. Dhe së fundmi e ashtuquajtura "punë e vonë", e krijuar pjesërisht kur ai tashmë ishte plotësisht i shurdhër. Bethoveni ka pasur nje ideologji republikane, se ai besonte ne parimet e Revolucionit francez, dhe se ai u frymezua nga ato për kompozimin e kryeveprave te tij. Është Nobelisti francez Romeo Roland, dramaturg profesionit, eseist, historian arti, romancier, muzikolog, që i jep Bethovenit titullin e lavdishem Bir i Revolucionit!

Përshkrimi i Bethovenit nga Gëtja, dhe ftesa që i bëri Mbreti Xherom Bonaparti, për të vajtur si dirigjent i korrit të kishës së Oborrit në Kasel si dhe raportet e fshehta të policisë së Vjenës, janë konsideruar si diploma që provojnë ideologjinë revolucionare të mjeshtrit. Nga ana tjetër, Bethoveni ishte pakëz antiçifut dhe mëtonte se rridhte nga familja e Mbretit të Prusisë, FridrihVilhelmit II. Gjatë kongresit të Vjenës, ai kompozoi shumë pjesë me muzikë të keqe reaksionare, e cila është e padenjë për të. Vepra e tij Missa Solemnis është e vetmja pjesë muzikore reaksionare e bukur që ka kompozuar, po ajo nuk ngjet aspak si muzikë fetare.

Bethoven la rreth 340 vepra në 56 vitet e jetës së tij, duke përfshirë simfonitë, koncertet për piano, kuartetet me tela dhe një opera. Krahasuar me Mozart, i cili shkroi më shumë se 600 vepra në 35 vitet e tij - madje disa flasin për mbi 1000 të tilla - dhe kjo tingëllon “shumë pak”! Arsyeja për punën më të vogël të përgjithshme ka të bëjë me metodat krejt të ndryshme të punës të dy kompozitorëve. Mozart punoi shumë spontanisht. Pasi ai kishte shkruar një pjesë, ajo kishte mbaruar për të. Kurse Bethoven, punoi për veprat e tij për një kohë të gjatë, duke i korrigjuar dhe përmirësuar ato përsëri dhe përsëri, për këtë arsye ai shpesh nuk i bënte kompozimet e porositura në kohë, pasi nuk kënaqej lehtë me punën e kryer.

Një arsye e perfeksionizmit të tij është se Bethoven ishte një nga muzikantët e parë që supozoi se puna e tij muzikore do të ishte gjithashtu e një rëndësie të madhe  për pasardhësit. Kjo është arsyeja pse duhet të plotësonte standardet më të larta të cilësisë. Shumica e kompozitorëve të tjerë të kohës punuan me besimin se pjesët e tyre do të harroheshin pas disa viteve më së voni.

Popullariteti i Bethoven u luhat shumë gjatë gjithë jetës së tij. Kjo mund të ketë qenë sepse Bethoven mbingarkonte herë pas here audiencën e tij ose ishte shumë përpara kohës së tij. Këtë e tregon opera e tij "Fidelio", e cila u kritikua vetëm kur u shfaq për herë të parë në 1805, por nëntë vjet më vonë papritmas goditi shijen e publikut dhe nuk u harrua më kurrë.

Disa nga kompozimet e tij dolën të jenë veçanërisht të përjetshme. Përfshirë pjesën e pianos "Für Elise" dhe "Simfoninë e 5-të", hyrja e së cilës u bë një nga momentet më të famshme në muzikën serioze. Dhe natyrisht "Simfonia e 9-të", e cila kulmon në "Shkëndija e perëndive të bukura" të mirënjohura.

Si person, Beethoven mbetet kontradiktor dhe mëdyshës. Thuhet se ka qenë një i vetmuar që nga fëmijëria. Ai ndoshta ka shijuar pak arsimim, sepse babai i tij e nxiti atë që të mësonte muzikë në vend. Në vitet e mëvonshme Bethoven u interesua shumë për filozofinë, letërsinë dhe politikën. Pasi babai u bë gjithnjë e më i varur nga alkooli dhe nëna vdiq, Ludwig gjithashtu u desh të merrte rolin e kryefamiljarit. Kështu që ai gjithmonë kishte mësuar të përmbushë detyrat dhe pritjet.Një qëndrim që përshkoi tërë jetën e tij. Ai më vonë deklaroi: "Nëse do të kisha dashur të jap forcën time të jetës me jetën time, çfarë do të kishte mbetur për fisnikun, aq më mirë?"

Marrëdhënia e Bethoven me gratë mbetet një mister. Ai nuk ishte martuar asnjëherë. Gjoja, ai u bëri propozime disa grave, por ato nuk pranuan. Pas vdekjes së tij, në pasurinë e tij u gjetën disa letra dashurie, të cilat iu drejtuan një zonje të panjohur dhe të cilat ai padyshim nuk i kishte dërguar kurrë. Deri më sot, studiuesit e Bethovenit kanë qenë në mëdyshje se kush mund të ketë qenë kjo "dashnore e pavdekshme" ose nëse ajo ishte madje vetëm një produkt i imagjinatës së tij.

Një histori nga vitet e fundit të jetës së tij duket pak e çuditshme, sipas së cilës ai mori kujdestarinë e nipit të tij Karl pas vdekjes së vëllait të tij Kasper Karl. Edhe pse nëna ishte ende gjallë, Bethoven luftoi çiltër për djalin. Por më pas ai e edukoi atë aq ashpër sa që ai u përpoq të vetëvritej për t'i shpëtuar tutelës së xhaxhait të tij. Kjo ngjan më pak paradoksale, kur kujton se Bethoveni ia kushtoi  një nga simfonitë e tij më të mira Napoleon Bonopartit revolucionar dhe ia hoqi atë dedikim kur Napoleoni u bë diktator. i tillë ishte Bethoveni: I paparashikueshëm!

Në përgjithësi, Bethoveni konsiderohej i vështirë, por dhe me humor të jashtëzakonshëm. Stafi i shtëpisë së tij thuhet se nuk ka qëndruar kurrë me të për shumë kohë. Ai gjithashtu thuhet se ka ndryshuar apartamente në Vjenë të paktën 25 herë, gjë që flet për një shqetësim të madh. Sidoqoftë, në letrat e tij, Bethoven gjithmonë duket shumë i shqetësuar dhe i shqetësuar veçanërisht për njerëzit e tjerë. Ai madje i mbështeste studentët e tij financiarisht kur ata ishin në nevojë. Sidoqoftë, Bethoveni duhet të ketë qenë i vetëdijshëm se nuk ishte e lehtë për ata që e rrethonin dhe ai shpesh mendonte se ishte keqkuptuar.

Në një testament që ai shkroi në 1802 gjatë një qëndrimi në Heiligenstadt, ai u përpoq të justifikonte mënyrën e tij shpesh të ashpër me shurdhimin e tij në rritje, por se nuk qe kjo arsyeja, veçse temperamenti dhe karakteri i tij i vështirë dhe kontradiktor

Shikoni si e cilëson Fan Stilian Noli në punimin e tij të Doktoraturës me titull “Bethoveni dhe revolucioni frëng” Lutvig Van Bethovenin:

Gjer tani, nuk kerni ndonjë pikturë të plotë të Bethovenit. Portreti i tij më i mirë duhej të përmbante tri nga karakteristikat e tij kryesore: Dashurinë e tij të jashtëzakonshme për të nipin; shëmtinë e tij fizike, të shoqëruar me egoizmin dhe arrogancën e tij dhe muzikën e tij revolucionare. Piktorit ose skulptorit mund t'i bëhet ky sugjerim: Një gargiolë njeriu flokëshpupurishur, me dhëmbë të dalë, duke mbajtur në njërën dorë, një djalë të këndshëm dhe në dorën tjetër Simfoninë e Nëntë.

Nën të të vihet ky nënshkrim: Bethoveni Engjëll, Djall dhe Rebel!