Kulturë
Kadri Tarelli: Merita Kuçi - Vdes të bëhem dritë
E marte, 29.09.2020, 07:09 PM
MERITA THARTORI-KUÇI
Me një libër të ri:
“Vdes të bëhem dritë”
Nga
Kadri Tarelli
Pas kaq
vitesh heshtje, më në fund poetja durrsake Merita Thartori-Kuçi po del me një
libër të ri me poezi: “Vdes të bëhem dritë”, botim i Shtëpisë
Botuese “FIDANI”, Prizren 2020. Jo si xixëllonjë, që ndriçon vetëm pak
çaste dhe kënaqen fëmijët kur shikojnë një “fener” që lëviz lirshëm nëpër
vreshta dhe kopshtie, por një dritë që të mbetet e t’u vlejë njerëzve, të
rriturve dhe të diturve, për të ndriçuar mendjen dhe shpirtin.
I çuditshëm ky titull libri, ku ka kundërshti fjale dhe
mendimi filozofik: vdekje dhe dritë, fikje si fund-çasti, për t’u bërë diell
dhe dritë në përjetësi, një ëndërr dhe dëshirë pakufi. Dy të kundërta që
mohojnë njëra-tjetrën, si pjesë e dialektikës së natyrës dhe njeriut. Që këtu
duhet filluar leximi, nga titulli si udhërrëfyes për të shijuar një letërsi të
mirë. Jam i bindur se më besoni, kur po citoj këto vargje: “Guxova të jem Diell,/E botës t’i bëhem mburojë,/T’i bëj sfidë
errësirës./E t’i them: - Jam yll,/ S’ më shuan dot! Poezia “Prej guximit”.
Kur diskutojmë një libër, ka edhe mendime të tilla, se
titujt janë të rastësishëm, si shkrepje aparati, si foto çastit dhe befasisht.
Edhe unë i këtij mendimi jam, por ky vendim vjen pas një kuvendimi të gjatë me
vetveten, kur mendimi piqet në kohë e në kokë dhe shkrep, si vetëtimë në
qiellin me re, për poetin edhe në qiell të kaltër. Madje edhe vetë poetja
ngazëllehet për gjetjen interesante dhe me kumt të gjerë, ku shkurt, vetëm me
dy fjalë, thotë gjithçka: “U skuqën
kokërrzat e tulta,/Lule delet çliruan fletët plot dëlirësi,/Çmimi i luledeleve është i vyer,/Ndërsa botës, vdes
t’i bëhem dritë”. Poezia: “Vdes të bëhem dritë”.
Unë jam njohur me të gjitha botimet e saj dhe në shkrime kam
përcjellë përshtypjet dhe ndjesitë, që çapiten lehtë në frymëzimin e kësaj
poeteje, tashmë të pjekur artistikisht. Ku kalimthi vura në dukje: Poete Merita
ka një huq disi të dallueshëm nga të tjerët. Kur biseda me poetë e shkrimtarë,
apo me kolegët mësues e drejtues shkollash, bëhet disi pa interes, Merita
nxjerr nga çanta një bllok të vogël e thotë pa të keq: dëgjoni tani një poezi
që sapo e mbarova. Ajo fillon të recitojë, pa marrë akoma pëlqimin e të
tjerëve. “Nuk mundet dielli, edhe pse
vonë lind”! Kuvendim mbi librin “dielli i
vonë” të poetes Merita Thartori-Kuçi. Prill 2017.
Ndërsa tani me këtë libër, mund të shprehem lirisht, se ka
një ngritje cilësore në përqasjen dhe përcjelljen e frymës poetike, pavarësisht
stilit të saj të preferuar, vargu i lirë, me shumë mendim të pjekur, me shumë
figura letrare, që tingëllojnë bukur, lenë mbresa dhe mbeten gjatë në kujtesë.
Lexuesi, apo më mirë duhet thënë, i dashuruari me poezinë,
si mbretëresha e ndjenjave dhe e fjalës së bukur, që në faqet e para do të
vërejë, se poezitë janë me tematikë spontane, si te të gjithë poetët.
Megjithatë “mbretëron” deti si pjesë e Durrësit, por edhe e shpirtit të saj
durrsak, jo thjesht me poezi kushtuar posaçërisht, por edhe te shumë vargje të
tjerë, mes strofave e metaforave, ku mendimi zbukurohet me figura letrare të
huazuara nga kjo bukuri e magjishme. Ja disa vargje: “Mos e
zemëro Diellin,/Me gjuhën e erës kur përulet deti”. Poezia “Mos e zemëro diellin”. Ose: “Përballë dritës deti është një diamant,/Dhe unë përballë detit, një
zanë,/ Zana përkund djepe foshnjash,/Unë mbledh valë për fat të bardhë. Poezia “Me detin”. “Pesë sekonda për të puthur detin,/Pesë
sekonda për të qepur valët,/Në një sekondë veshur t’i mbash ti,/Pesë sekonda
për të jetuar natën,/Një sekondë Sirenë, ëndërr e vajzërisë, “Lirikë për detin”, etj, etj.
Diku në mes të librit poetja Thartori e shpreh më së miri
mendimin e saj për dashurinë, e bindur se ajo jeton përjetësisht në trupin dhe
shpirtin e çdo njeriu. Aq sa, në citatin e një pikture të punuar bukur nga Bora
(e bija), thotë mençurish: “…. Sepse
dashuria është kurthi i përjetshëm që dëshirojmë të na e hijeshojë jetën deri
në frymën e fundit”. Këtu më duhet të shtoj, se një gjetje e bukur për stolisjen
e librit janë disa punime pikture të Borës, si një vend pushim i këndshëm për
lexuesin, për t’u çlodhur dhe për të medituar qetësisht.
Siç vihet re nga ky perifrazim, ajo që mbulon një hapësirë
të gjerë është tema e dashurisë, përjetuar me një romantizëm më shumë të ndjerë
se të përfytyruar mendërisht: “Jam diku mes reve,/ Mes një ndjenje harruar si
shpagim,/ Ku zemra si koracë e vyer/ Ndjek një yll në rrëzim”. Poezia “Muzg”. E gjitha madje të përfshijë edhe një qytet të tërë: “Tek u përcillnin të vonëve dashuri,/Dikur
blirët bënin hije,/ Diku lëvizje, diku dhimbje, veç shumë,/Po shumë dashuri”. “Qytet dashurish”. E Gjitha kjo me një
kusht, si ligj i pa shkruar, që puthja të jetë e nxehtë, plot zjarr e prush, jo
e vakët dhe e përhumbur, apo e falur si fëshfërimë: “Mos ma lëndo Zemrën,/Mos e
jep puthjen psherëtimë!”.
E ndërsa guxon të përplaset me jetën, që shpesh, mos themi
në shumicën e kohës nuk pajtohet me romantizmin, ajo proteston: “Guxova të jem prapë vajzë,/Të kërkoj të
bukurën si një zog”, ku nuk mungojnë edhe çaste zhgënjimi, dështimi dhe
dëshpërimi, për t’i thënë vetes dhe të tjerëve, se jeta është e ashpër me
dashurinë dhe nuk mjafton vetëm guximi: “Pema ime u tha/ Si të ndalte një
zemër,/ U rrëzua,/ U vra!
Poezia “Gënjeshtër”.
Në poezitë e autores Thartori, ka shumë sinqeritet, duke thënë të vërtetën ashtu siç është, pa mëdyshje dhe pa vellon e zbukurimit dhe të mbulimit, të lodhjes, lëshimit apo të harrimit në rrjedhën e jetës, për t’u shprehur: “Pa e njohur trembjen, frikën,/ Jam si më duan të tjerët,/ Me shijen e tyre më veshin, buzëqeshin,/Më ngjyrosin, përsosin, më lëshojnë”. Më pas bërtet, për t’u ngritur përsëri dhe bërë vetvetja, guximtare dhe e vendosur të përplaset, duke qenë e bindur se do të fitojë në këtë luftë ndjenjash, që s’ka fund: “Dhe atëherë,/ U kthehem hobeve të mia,/Ec detit, rërës rrëmoj, ndjek hapat,/ Ujis, mbjell lule, muzikë dëgjoj”. “Vizatim”. Për të vazhduar më tej me gjykim të pjekur dhe të mbështetur fuqimisht mbi truall të fortë: “Ka gjithmonë kohë për të vuajtur,/ Një kohë për t’u ngritur,/ Gjithnjë një kohë për t’u fundosur,/ Një kohë tjetër për t’u ndezur. “Kohë”.
Përvoja e
jetës, tashmë në moshë të pjekur, studimi dhe njohja e një letërsie të mirë,
shpesh si pjesëtare edhe në takime, konkurse e kuvende poetësh e shkrimtarësh,
në Durrës, Tiranë, Prizren, Istog, Kosovë, Malt të Zi, etj, etj, mirësisht dhe
miqësisht na
kujton mësimet që vijnë nga pësimet, si një postulat i ardhur nga shekujt:
“Pësimi bëhet mësim”, për të qenë i duruar, për t’i shpërfillur ngarkesat e
tepërta që pengojnë ecjen përpara: "Kam mësuar në jetë,/ se si dhimbja mposhtet me durim,/ Se si miqtë
shkojnë e vijnë trembur pasurish,/ Kam mësuar se teka mban veç një premtim,/
Brengat lërja detit, mundin tënd rinisë”. “Premtim”.
Në këtë udhëtim të këndshëm nëpër shtegun e dashurisë, që e
hap dhe e shtron secili vetë dhe për vete, ndeshim në vargje plot frymëzim dhe
dëshira të bukura, disa romantike, siç është shpirti i poetes, dhe disa si
kërkesë të një testamenti të firmosur dhe të vulosur me bojën e gjakut dhe
ndjenjave të zemrës, të veshur me fjalë të arta poetike. Dëshira të admirueshme
për cilin do nga ne, që mendon dhe jeton në paqe me vetveten dhe me të tjerët.
Këtu më duhet të ve në dukje, se fjala “Paqe”, apo e
“Paqtë”, është fjala më e përdorur në shumicën e vargjeve të këtij vëllimi
poetik. Çuditërisht ndodh kështu, pavarësisht se vetë poete Merita, është shumë
energjike në fjalë dhe veprim. Në këtë përfundim arrita, pasi kam lëçitur edhe
faqen e fundit dhe jam i bindur, se poetes i pëlqen harmonia mes kolegësh të
punës dhe të letrave, mes miqsh, shokësh e shoqesh të shumtë, me të cilët duhet
të ndajë dhe ndan mendimet, përshtypjet, kritikat, mospëlqimet, por edhe vlerat
e krijimtarisë, si shpërfaqje e dukshme e nivelit artistik dhe filozofik që
përcillet. Nuk i duron qejf-mbetjet, ndaj “Paqja”, duhet të mbizotërojë në
marrëdhëniet mes njerëzve. E gjitha e thënë në mënyre lakonike përmblidhet në
këtë varg: “Në mot të paqtë e gjetëm fjalën”. Poezia “Për mot të paqtë”.
Në përfundim, ashtu si unë, askush nuk habitet kur lexon
dëshirën e poetes, disi romantike por e bukur dhe plot harmoni me të gjitha
poezitë e këtij libri, kur thotë: “Një
copëz re të gjelbër,/ Ma varni mbi shpinë. Një copëz qiell e toke,/ Ma shtroni
qilim”. Poezia “Dëshirë”, duke trashur zërin me ngulm për ta
dëgjuar e mësuar të gjithë: “Ta dini,
preferoj të mbetem grua,/ Që në fushëbetejë të ndez një qiri”. Poezia “Preferoj të mbetem grua”.
Albert Ainshtajn, kur përshkroi Forcën Universale
të Dashurisë, pat thënë: "Dashuria
është dritë, që ndriçon ata që japin dhe marrin. Dashuria është fuqi, sepse ajo
shumëfishon të mirat që kemi, dhe lejon njerëzimin të mos shuhet në egoizmin e
tyre të verbër. Dashuria shpaloset dhe zbulon. Për dashurinë, jetojmë dhe
vdesim. Dashuria është Zoti dhe Zoti është dashuri ". Por ai s’ kish
si ta dinte, sepse nuk e njohu poezinë “Testamenti”, ku autorja plot besim, thotë:
“Zot!
Ekzistojnë vërtetë dashuritë?
………………..
Mos ik pa marrë dëshminë e dashurisë,
I vetmi testament që vlen”.
Urime
poetes Merita Kuç-Thartori, për libra të tjerë me po kaq vlerë!
Kadri
Tarelli
Durrës.
Gusht 2020.