Kulturë » Ypi
Edison Ypi: Sizifi Rinush Idrizi
E premte, 25.09.2020, 05:40 PM
Sizifi Rinush Idrizi
Nga
Edison Ypi
Mësuesi
i Letërsisë Rinush Idrizi hynte në klasë si dikush që vjen nga larg, furishëm,
me frymëmarrje të shpejtuar, që haberin e mirë do ta sjelli patjetër, gjallë a
vdekur, si Maratonomak, dhe dilte nga klasa si Sizif, i pakënaqur që shkëmbin e
rëndë sa herë e ngrinte lart aq herë i rrokullisej teposhtë.
Rinush
Idrizin klasa e dëgjonte si e nemitur. Arratisjet e tij letrare, nga proza dhe
poezia e zgjedhur shqiptare dhe botërore, te bëmat e perëndive të Olimpit,
ishin frymëndalëse. Fliste me kërcime pindarike. E niste me Nolin, e
përfundonte me Danten. Fliste për Ndre Mjedën, dilte te Shekspiri. I bënte me
aq shkathtësi, aq natyrshëm, butë dhe bukur, këto kërcime, sa duke udhëtuar
nëpër Letërsi na dukej sikur udhëtonim nëpër botë, madje nëpër kohë.
Rinush
Idrizi fliste nxënësve për libra, romane, poezi, poema, me lehtësinë e një
bisede mes miqsh.
Rinush
Idrizi ishte një lloj magjistari që klasën e bënte të binte në jerm, në delir,
në ekstazë.
Rinish
Idrizi nuk zbatonte program mësimor nga Ministria, Akademia, Drejtoria, etj.
etj. Leksionet e Rinushit ishin një çakërrdisje tmerrësisht e këndëshme e
pangjajshme me asgjë pedagogjike zyrtare, konvencionale.
Për
Rinush Idrizin nuk kishte komitete, mbledhje, hov proletar, klasë puntore, pune
vullnetare. Rinushi na mahniste me herezira. Sipas Rinushit, ata që thonë se
Poeti i shkruan vargjet në momente frymëzimi, gënjejnë. Vargjet që lexohen ose
recitohen me një frymë gjatë pak minutave, janë dashur vite të shkruhen. Poeti
është njeri me ndjeshmëri të lartë që nuk frymëzohen në çastet e të shkruarit,
por gjatë një kohe të gjatë.
Fort
ngulmonte Rinushi mbi efektin që të shkruarit artistik ushtron mbi lexuesin.
Sipas tij, brenda këtij misteri që kurrë nuk do të zbulohet, ndryhet sekreti i
të shkruarit bukur. Është gjëja më absurde, thoshte Rinushi me nervozizëm të
dukshëm, ta komentosh një tekst duke thënë se "me atë ka dashur të thotë
këtë, me këtë tjetrën atë tjetrën, e kështu me rradhë". Për ta ilustruar
tmerrin e komenteve trashanike, një ditë na rrëfeu një dromcë; Në një
universitet diku në Europë, pritej të vinte një Profesor i famshëm që do
komentonte një fragment nga Komedia Hyjnore. Studentat mbushën Aulën. U bënë
gati të merrnin shënime. Ra një heshtje sa dëgjoheshin frymëmarrjet. Profesori
erdhi. Me vete kishte Komedinë Hyjnore. Hodhi një sy rretheqark. Priti pak
çaste. E përplasi Komedinë Hyjnore mbi tavolinë. Tha me zë të lartë; Dante nuk
mund të komentohet ! Dhe iku.
I
kam të gjalla hyrjet e daljet e Rinush Idrizit nëpër vargjet e De Radës,
Mjedës, Serembes, si minatori brenda labirinteve nëntokësore të minierave të
floririt.
Rinushi
thoshte se autorët e vërtetë pasi e mbarojnë një vepër, i thonë turmës; U lodha
sa e mbarova. Deri tani ishte e imja. Tash është e juaja. Merreni. Lexojeni.
Griseni. Bëni ç'të doni.
Tregonte
pafund për madhështinë e Heminguejt. Veçanërisht për "Plaku dhe Deti"
përkthyer nga Ismail Kadare. Aq të mahnitëshme i bënte komentet, sa e gjithë
klasa, edhe konviktorët e ardhur nga an' e anës "Plaku dhe Deti" e
mësuan pothuajse përmendësh.
Rinushi
thoshte se Poet kemi vetëm 1, Lasgush Poradecin.
Kur
fliste për Prometeun dridhej sikur ta kishin lidhur atë vetë pas një shtylle
dhe i kishin vënë flakën.
Një
ditë Maratonomaku u fut vrullshëm në klasë me dëngun e fletoreve të hartimeve
të korigjuara. E përplasi dëngun mbi tavolinë pakashumë si profesori me mjekërr
Komedinë Hyjnore. Ngriti përpjetë duke e tundur njërën nga fletoret. Tha; Ky di
të shkruaj ! dhe shqiptoi emrin dhe mbiemrin e autorit të këtyre rradhëve.
Kaluan
vite. Unë që për gazetën Drita, revistën Nëntori, Zërin e Popullit, gazetën
Puna, dija vetëm se ekzistonin, nuk e mora vesh kurrë kur dhe ku e internuan.
Më
thanë se nga kjo jetë iku para kohe. S'mund të ndodhte ndryshe. Internimin e
kishin shpikur për ta vrarë Sizifin Rinush Idrizi.