Kulturë

Prend Buzhala: Qenia e hallakatur shpirtërisht e mendërisht

E merkure, 08.04.2020, 04:07 PM

QENIA E HALLAKATUR SHPIRTËRISHT E MENDËRISHT

(Lexime poetike: poezia “Përhënie” e Mirko Gashit), 2

Nga Prend BUZHALA

Poezia “Përhënie” sjell nuancime krijuese të reja të poezive të përparshme e të simbolikës së përparshme të Mirko Gashit. Kjo lirikë (Poezia “Përhënie”, e botuar edhe te “Zëri”.shkurt 1993, f. 18) përfshihet te vëllimi “Reinkarnimi im”, botim post-mortum, përgatitur nga Fehmi Ajvazi Gashi, botoi Media Plus Art, Prishtinë 2011).

Dihet se cila është situata e njeriut në gjendje të përhënët: qenie me shumë trille e teka, që e ndërron mendjen orë e çast e nuk di as vetë se ç'dëshiron e ç'kërkon; që nuk e përmban dot veten, siç e thonë edhe shpjegimet shqip të kësaj fjale.

1. Privimi nga drita që ke

Ja ç’thotë poeti kur e krijoi këtë poezi:

"Atë poezi e bëra me ndihmën e shumë vargjeve të mia nëpër poezi të ndryshme ku e kam përmendur hënën.”

Figura e hënës në poezinë e Mirko Gashit ka një rrezatim figurativ dhe kuptimor të gjerë. Dy shënjuesit e saj më të thellë dalin: i pari te hëna, që është e privuar nga drita e vet dhe që është vetëm pasqyrim i diellit; i dyti tregues – hëna kalon nëpër faza të ndryshme dhe e ndërron vazhdimisht formën. Për këtë arsye, hëna simbolizon varësinë dhe principin femëror (përveç në raste të veçanta) si dhe periodizimin e ripërtëritjen. Në harmoni me këtë, ajo është simbol i shndërrimeve dhe rritjes. Me hënën Mirko Gashi evokon bukurinë e femrës, por edhe bukurinë në jetë e në përmasa kozmike; evokon dritën nëpër shtigjet e errëta të fatit. Aty feksojnë vizionet e poetit: tashmë hëna shëtit nëpër zonat e mistershme e të fshehta, të dyfishta, të poetit: aty lëngon një imagjinatë nga pak e hallakatur, por është edhe imagjinata që ekzaltohet, dhe shtypet; së andejmi, ai i gjen burimet e të vërtetës dhe vatrat e lirisë shpirtërore e ekzistenciale. Aty vjen fryma e fjalës së shqiptuar aq butësisht, pothuajse, një poetikë e frymës së butësisë së pazakontë, po aq sa edhe një ashpërsi rezistimi, një goditje si me gong që merr jehonë së brendshmi dhe dëgjohet në hapësirat e pakufishme të kozmosit:

Në dreq të mallkuar

me draprin e hënës së re në rërë

mjellmën e argjendtë e kanë prerë

2. Epifania lirike e ekstazës poetike

Simbolizmi i mjellmës, ashtu si ai i hënës, po ashtu ka përdorim funksional estetik e poetik: ajo shënjon hijeshinë, bukurinë, energjinë, butësinë, -pastërtinë, fisnikërinë dhe plotkuptimësinë. Ajo është sinonim i krijesës së bukur, e cila në poezinë e Mirko Gashit shfaqet përnjëmend si epifani lirike e ekstazës poetike. Nëpërmes kësaj poezie, sikundër figurat opozicionale jetë/vdekje, ujë/zjarr, dritë/errësirë etj. edhe këtu na vijnë ligjërimet e përvojave krejtësisht të kundërta: në njërën anë mjellma e bardhë, në tjetrën mjellma e zezë. Opozicioni i tillë simbolik i shquar si përvojë e simbolistëve dhe parnasistëve evropianë, (diell i zi, kalë i zi etj), te Mirko Gashi e luan rolin e sintezës së atmosferës festive: jeta në harxhimin e saj na është një festë! Një dasmë hënash. Mjellma e bardhë shfaqet ditën, kurse mjellma e zezë është simbol i bardhësisë së natës; njëra solare, tjetra e errësirës. Bardhësi e errësirës!

Të dy mjellmat në lirikën e Gashit shfaqen si mistere të shenjta, të sakralizuara posi tek mitet, janë zona të mistershme (rrezatime reminishencash të dritës mashkullore e të dritës femërore). Në të vërtetë, kjo poezi, me orkestrimin e kaq shumë figurave të nuancuara semantikisht, shfaqet e thuret si një sintezë e bukur e tërë krijimtarisë poetike të Mirko Gashit, nga njëra anë dhe e jetës së tij nga ana tjetër.

Mirko GASHI: