Nexhat Halimi: Tullarioti i Toplicës

Nexhat Halimi

Silueta e vetmisë së gurit

(Fragment)

Tullarioti i Toplicës

-Pse, prej nga je ti, - ndërhyri minatori Pllana.

-Muhaxhir i Toplicës.

-Tullariot?! I Dumnicës së Poshtme të Llapit, apo vjen prej më larg?! -  Më shikoi  ngul në sy. Fytyra i mori një pamje të errët, të rëndë, të ngjashme me ndonjë copë të papunuar të tokës vite me radhë.

Unë hshta i hutuar.

Heshti dhe ai gjatë. Ndërmjet fjalësh e  kokës e mendimesh gjithfare  më rrodhën dhe ca fije të shkrimit të dëshmitarit të spastrimit etnik të Toplicës, pjesëtarit të ushtrisë serbe L.Popoviq,  - ” Derisa familjet shqiptare iknin dhe tërhiqeshin në luginën e lumit të Moravës jugore, nëpër të ftohtë të madh, pran rrugës, nëpër grykën e Gurdulicës deri te Vranja dhe Kumanova , shiheshin fëmijë të hedhur dhe të vdekur dhe pleq të ngrirë. Tërheqja ka qenë tragjike, kuajt dhe qetë tërhiqnin ngadalë qerret nëpër borë, sepse saja ka pas pak. Disa fëmijë të hedhur, të humbur apo gjysmë të vdekur nga lodhja dhe uria kanë qenë të ënjtur dhe të fryrë si tupan, disa vdisnin atëherë kur tanët i ushqenin ose pas ngrënies”.

Më pikën dy pikë lot.

-Çfarë ke, - tha minatori.

- Veç asgjë nuk jepet krejt. Rikujtohet, riprodhohet, jeton. Atëherë e tash, gjithnjë, lëvizin të gjalla fotografitë e atyre, që ikën nëpër atë dimër të rëndë nga vetja, nga vatrat e varret e veta,  nga dhuna, nga vrasjet, masakrat e  papara... Atëherë e tash lëvizin të njëjtat kolona të vdekurish, lëvizin ende të gjallë. Silueta. Disa mbetën aty, të pavarrosur, disa  në darka qenesh, Disa ikën e ngelën në Kosovë. Më shumë më pastaj morën udhët e panjohura të Turqisë.

- Kolona të ngrira.

- Fëmijë, gra, plaka në udhët e fundit të jetës.   - Më ngjallen pandërprerë të dëbuarit në rrugët e Stambollit e në shkretëtirat e Anadollisë... Unë jam i rrënjës së Pllanës, - m`u afrua e me lot në sy më përqafoi.

-Do të ndodh kthimi, do të ndodh... – fola i mbytur nga vaji i brendshëm, ndërsa dhe një herë përkujtoja shënimet, nëpër të cilat kisha ikur në netët e vetmuara në Prishtinë për Toplicën e  vitit 1877, për krahinën shqiptare në jug me 18.333 banorë e tash nuk e ka asnjë.

-Asgjë nuk humb përgjithmonë  me hirin, asgjë.

- Ja, çfarë shkruan ky dëshmitar... kaq më tepër duke qenë serb në radhët e ushtrisë gjakatare, të përmend ty pak e mua pak, - e shikova sesi do të reagonte. Ja:”Sot është thirr ushtria jonë nga Petroci dhe arriti shpejt. Batalioni i Tërrnavës u dërgua në Potok, në xhaminë e lagjes Kërrnje me detyrë që t’i ftonte arnautet e fshatit Topanicë, që të dorëzohen dhe t’i ulin armët, ku janë më se 500 shtëpi. Kolona e jonë e cila banonte aty, marshoi përpara në hanin e Bacës dhe në Tullar, ku hasën në arnautë, të cilët pas pak luftimeve ikën përtej lumit Toplicë. Prej aty deri në Kushumli rruga zgjatë dy orë”.

- Pikat e të njëjtit gjak takohen patjetër diku, - i fola i tendosur, ndërsa i ngjitja copat e shkëmbit të rrëzuar të xehes...

-Ti humbe krejt? –psherëtiu minatori, që më shikonte dhe priste në radhë, të thotë ndonjë fjalë. Priste me padurim ta nxjerr jashtë atë gjë që e ka brenda vetes.

-Ti rrëfe për gjërat që të lidhin me fshatin nga i cili vjen. Për të tashmen?

-Udha e  kaluar ka marrë fund, me gjithë vështirësitë e  vuajtjet...

-E tash?

-Tash – por, e kam mirë. Jetoj në koloninë e punëtorëve,  në banesë dyshomash. Banesë e vogël për shtatë anëtarë, por- më mirë pak sesa hiç. Kam pesë fëmijë, dy – në shkollim. Për ta  do të ndajë nga kafshata e gojës që të shkollohen -  nuk dua të mbesin ata si unë. Po nuk mësuan i pret nëntoka.   Tjetërkund nuk ka bukë për ata që nuk ecin në rrjedhë me kohën..

-Edhe këtu dikush duhet të punojë?

-Po, duhet të punojë dikush. Unë po, ti e ai aty, për shembull,  veç jo fëmijët e mi. Nuk dua t`i lënë fëmijët e mi nga shtatë lëkurë nën nëntokë.  Ata, këtë punë  të vështirë e gjejnë tash apo më vonë, gjithherë nëse nuk i shfletojnë librat. Unë e bëj, veç pse nuk arrta të shkollohem në gjuhën time. Ja, pse më mbeti e vetmja udhë, të punoj me pistoletë. Ta dridh gjithë trupin varg e vijë  tërë ditën – pastaj, në nëntokë gjithmonë je dhe në rrezik. Po nuk pate kujdes,  mund të ngjajë  më lehtë sesa kudo tjetër ndonjë e keqe. Mirëpo, prapë- po, dikush duhet të punojë dhe këtu, veç njeriu dëshiron mirë e më mirë për fëmijët e vet.

-Njëjtë siç dëshiron ti.

-Pra, njëjtë siç dua dhe unë.

Tash, derisa po bëhej gati t`i afrohej  makinës, ai ende flet e flet.

-Shikoni, - thotë – në mihje ka përplot  konserva, që marrim për shujtën e katërt. Ato shpesh nuk janë të freskëta dhe nuk i përdorim – pastaj, edhe një gjë, nuk  na janë zgjidhur shumë probleme,  banesat në vendbanim të punëtorëve nuk janë të mira.  Ujë për pije me muaj nuk kemi...

-Gjeje dhe thuaje ndonjë gjë të mirë, - e ndërpret shoqëruesi.

-Me fat! -  largohet minatori e  mbetet zhurma e zgjuar e makinave, ai ritmi i ashpër , por dhe më i dashuri në nëntokë. Kjo flet për qëllimin, për valën e madhe, të pashuar, të punës. Për vulën e përgjërimit të secilit minator të mihë sa më tepër xehe.

E – këtu, puna, siç ngjet kudo, është domethënia e jetës. Këtë sipërfaqe të jetës nuk e përbëjnë vetëm vibrimet e bukura, të këndshme, me rrjedha harmonike. Ka në gjithë këtë lëvizje dhe shkulma të rënda,  ka pengesa e bërryla të ashpër, ka brigje, të cilën e krijojnë mozaikun e  vështirë të ndjehet ajo që preket e shihet, të arrihet të është jeta me shtat kore të bukës në nëntokë. E derdhur nëpër unaza, nëpër këputje, në ënjtje kaq sa në zbritje e përditshme, vertikale, nëpër shkëmbinjtë  e ashpër të xehes, të lidhet ajo pjesa e rëndë, e rrezikshme e punës. Veç, prapë, megjithatë, asnjë minator nuk frikohet.

-Pse të frikohem të zbres në nëntokë, pse të mbyll sytë  para qiellit me kaq yje, me hënën në mes, me shqerrat nga vrapojnë të pinë ujin qiellor, të fshehur kaq kohë, deri në çastet, në të cilat shfaqet para teje. Ja pse në asnjë çast nuk frikohem, edhe pse përmbi mua varet i gjithë shkëmbi i xehes,  krejt një bjeshkë.

-Unë paraprakisht  matem me veten, arrijë gjithnjë në drejtpeshim me veten. E në majë të gjilpërës sillem, të nis më pastaj të zbres pak nga pak e të shkel në zemër të shkëmbit  të xehes, – më vjen me jehonë ndonjëri nga ata me të cilët biseduam kaq e tri orare të punës në Stan Tërg.

Ecim kokëvarur, në heshtje, prapa shoqëruesit Sahiti, i cili,  tashmë thua s`dinte ç`të na flasë. Hesht e ec. Me këmbë në ujë. Veç nuk laget. I ka mbathjet e ecjes dhe nëpër ujë dhe nëpër copa të xehes, nëpër kthesa e udhë  të rrahura.

Akrepat e orës lëviznin, shënoni disa orë prej se kemi zbritur në thellësi. Thellë në vete, secili prej nesh, me përshtypje të ndryshme ecim e  mendonim:  gjatë një ndërrimi dhe ne qemë minatorë! Qemë zemra në zemër të shkëmbit, me të gjitha tik taket e rënda, të pikëlluara e të bukura. Siç ia del t`i krijojë vetëm jeta e asgjë tjetër.

...Ecim. Arrijmë në punishten e madhe, me tavan të lartë, të lartë – sfond qielli. Ecim e papritur, na zgjon një “termet” i fortë, që e lëviz shkëmbin nën këmbë e  mbi kokë. Frikohet pak njeriu, i cili nuk është mësuar me këtë. Mendon atëherë çfarë ngjau, mendon  në çdo gjë që mund të ngjajë: në rrëzimin e shkëmbit ku nuk pritet, në lëndimin e minatorit, e – ndoshta, edhe më zi...

-Ikim në strehimore, - ndërhyn shoqëruesi, - derisa të pushojë kjo gjëmë. Pritet rrëzimi i ri i xehes…Papritur shpërthen, vetëm në strehimore jemi të sigurt.

Shkëmbi i xehes rrëzohet, me mjegull të përhirë dhe zhurmë e dridhje, me gjëmim të zgjatur  dhe e të  mbytur, që shoqërohej gjatë me bubullima, me krisma. shurdhuese, me buçima të rënda, të cilat papritur shpërthyen dhe ikën përgjatë trupit të bërë kruspull në strehimore.

-Mund të dalim nga strehimorja, - tha shoqëruesi i qetë fare, ndërsa e lamë strehimoren e dolëm në hapësirën para xehes së rrëzuar, e cila më ngjante në qiell të kaltër, të  kthjellët… në ndonjë mbrëmje të ndritshme, mbi të cilën ndrisnin yjtë me ngjyra të ndryshme. Rrëzimi i xehes i ndjekur me shtëllunga të dendura tashmë qe ikur dhe unë vëreja xixa të arta, të argjendta e të plumbta, vëreja flutura ngjyra-ngjyra, vetëtima të trilluara, të cilat derdheshin nga menja ime dhe unë i mbushur frymë ngarendja udhës në mes të barit të paprerë në fushat e Dumnicës, të ndritura me lule të xhenetit të cilat mbushnin me aromë të këndshme rrethe qark. Ikja e vija udhës në mes të barit të paprerë, i mbushur frymë… Fëmijë lazdrak në ngarendje nga fluturat e larme, të bardha e të verdha dhe buzë rrjedhës së vijës së ujit të lumit.

-Çfarë ka, - e shikova Isanin.

-Ti thua humbe fare në ndonjë udhëtim të largët. Asgjë nuk ka, veç minatori para nesh pret çfarë do ta pyesësh… në vazhdim, apo jo, - shikoi anash ai dhe qeshi.

-E kjo? – shkëpusim fjalë me minatorë. – Pse tash kjo zhurmë?

- Ende bie shkëmbi pas ndezjes së minave, -  na tregon shoqëruesi. – Ka mbetur ndonjë copëz e varur dhe duhet shkëputur. Këtë punë këtu e bënë Shaban Voca, minator i kualifikuar, i cili njëzet mote i  palosi në minierë, gjithmonë i angazhuar në punët më të vështira të prodhimit.

-Njëri nga të shtatë luajt e nëntokës është, -  kumbon zëri i Sahitit nëpër kotë, ndërsa pak më tej, zhurma e zgjuar e turjelës  së minatorit të vjetër nuk  pushon.

Përvoja e minatorëve të vjetër është udha nëpër të cilin ecin minatorët fillestarë. E mësojnë ecjen në nëntokë. E mësojnë prej tyre të folurit në nëntokë. E mësojnë frymëmarrjen aty dhe gjithë dashurinë, gjithë kujdesin që duhet ta kenë në këtë udhëtim të përditshëm, në kacafytje me shkëmbin e xehes. Pa përvojën e tyre ka pak gjëra të ecin mirë dhe siç i kërkon nëntoka.

-Ja pse fjala e minatorit të vjetër është shkollë, pse e respektojnë dhe e përshëndesin të gjithë me respekt të duhur.

Lidhen në këtë mënyrë fuqia e re dhe përvoja.

Natyrisht kjo jep dhe rezultate të mira, çel horizonte të reja.

-Kjo është e përditshmja  ime këtu, tek me mote derdh djersë papra, - na shikon minatori i vjetër, - unë këtu e kam ecjen të ngjashme me atë në shtëpinë time. E kam lënë nëpër këta shkëmbinj  xehesh një pjesë të jetës, një rini- prandaj unë jam pjesë e nëntokës, jam vravashkë që i mban gjallë  dy zemra, timen dhe të nëntokës. E të dyja bashkë krijojnë harmoninë në familjen time. Me mot e përsëri – flet  ai – një pjesë e këtyre galerive ka erën e djersës sime. Më shumë se njëzet pranvera e vjeshta këto korridore të gjata e ndiejnë frymëmarrjen time,  e aq kohë këto kota e thithin fuqinë time, këta shkëmbinj -  forcën e duarve të çara, si toka pa ujë.

-Shkruaj gazetar diçka të veçantë për këto duar, - i ngreh lart duart grushte, të cilat e mundin shkëmbin e nëntokës. - Shkruaje një poemë për to. Shkruaje se unë e nëntoka jemi një. Dashuria mes nesh ka lindur siç lind ajo lidhja mes thoit e mishit, mes gurit e djersës, - buzëqeshet  Shaban Voca, minatori i vjetër. Buzëqesh me dashuri të thellë, të pikturuar fytyrës një mijë metra në nëntokë!

-Po, m`u në vështirësi  lind dashuria e madhe – dhe,  këtu, në thellësi. Unë i dhurova sa munda nëntokës, por edhe ajo mua... Ja, vetëm  sot, që,  në këtë ndërrim, kam rrëzuar dhe transportuar gjashtëdhjetë tonelata xehe. Nuk  është pak, jo. Këtu është vështirë të punohet me hamendje. E -  s`do mend nga kushtet e punës dhe  nga përpjekja e vazhdueshme varet edhe rezultati i çdo minatori. Unë  -  përsëri jam i kënaqur: shpesh e tejkaloj normën  dhe nganjëherë në muaj marrë nga tetë mijë dinarë – po, tashmë është  bërë mirë,  ai që punon më shumë fiton më shumë.

-Pagë e mirë për jetë të mirë?

- ...po de, unë shkollë nuk kam, prandaj si të mos jem i kënaqur: jetoj mirë. Kam katër fëmijë, prej tyre tre në shkollarë.  Suksesi i tyre në mësime  më gëzon shumë, - ndjek fjala fjalën, e minatori i vjetër, tash zë e ankohet pak.

-Nuk lulëzon këtu çdo gjë, megjithatë . Ende aty – këtu diçka duhet të përmirësohet:  t`i dilet para njëherë e përgjithmonë  valës që del nga shtrati i vet. Pra, të mos stimulohen në krah të punëtorëve të mirë dhe pa punëtorët...

E ka dhe gjëra të tjera pastaj, pa mëdyshje.

Sa më parë të përmirësohet ushqimi për ne,  minatorët. Ai është shumë i dobët, fare nuk i përgjigjet kushteve tona – të rënda të punës. Për këtë  kemi ngritur zërin disa herë. Disa ditë ushqimi përmirësohet, por pastaj prapë vazhdon puna me të vjetrën. Sa do të zgjasë kjo, e pse, askush nuk e ka të qartë, veç tashmë,  të jetë mirë aspak nuk është mirë...

Ai na shikon ngul në sy, fshin djersët nga balli e përsëri shkëput fjalë për jetën, për punën e përditshme në  thellësitë e nëntokës.

-Tashmë, megjithatë, disa nga  kushtet e punës janë shumë më të mira sesa më parë. Edhe mbrojtja në punë është gjithnjë e më mirë. Veç, megjithatë, ende nuk  kujdesemi sa duhet për minatorin: ta dërgojmë atë në pushim më shpesh në  ndonjë banjë, në det apo në ndonjë vend malor . Ai ka nevojë të madhe, nevojë shpirti, për çlodhje. Ka mes nesh, dhe shumë, që kurrë nuk e kanë parë detin, e kanë dëshirë të madhe ta shohin. Jo për t`u kënaqur, por për të mirat që do t`i ofrojë ajo mori uji për shpirtin e tyre. Apo, së paku, të mësojnë sesi duket deti, çfarë ngjyre ka, -  flet ai,  e nëpër mollëzat e skuqura i rrëshqasin  djersët, një vadë e vogël, që pastaj në pika të mëdha të shkëputën, të pikojnë në xehen e grumbulluar para këmbëve të tij të lodhura.

Biseda me të është e afër. Zgjat shumë çaste, ndërsa  para se  të na shtrëngojë fort dorën – Me fat! Ai, thua nuk mund të na lërë të ikim pa shkëputur edhe ndonjë fjalë:

-Rrallë, shumë rrallë dilni mes nesh. Kjo nuk është mirë. Se-edhe na, edhe ju, të gjithë, kemi vetëm një qellim, si sot, si dje, si do ta kemi edhe nesër e gjithmonë: punën! Pra, të dilni të takoheni me ne, të shkruani për hallet, për pikëllime e gëzimet tona, të shkruani për duart tona kaq të çara nga gjërat e prekura me to. Të shkruani për prodhimin, që gjithherë e kemi synim. Të shkruani për ëndrrat tona.

Natyrisht, asnjëri nga ne nuk jemi pa ëndrrat, të cilat na çelin udhë në jetë.

-Ja, dëgjojeni ritmin e punës, zhurmën kumbuese, Kjo premton suksese. Plani i prodhimit po shkon mirë. Po vazhduam me këtë dinamikë do të kemi edhe të ardhura më të mira, edhe standard më të lartë...

Këtë gjë njëmend e flet ky ritëm e kjo zhurmë e makinave, kjo shpjerje e turjelave e lëvizje e vagonetave. Ja, dëgjoni me vëmendje, gjithë harmonisë së punës i shtohet tash dhe zhurma e makinës së minatorit të vjetër- në betejë të madhe për pushimin e shkëmbinjve të xehes...

Vlugu i ritmit të punës nuk ndalet.

E ik shikimin sipërfaqes së ndritshme të xehes së rrëzuar. Ndërkohë i mbyll sytë. E ul kokën. I çel sytë e ec mes përmes fushës së mbushur me lule e bar  të gjatë, me flutura nga fluturojnë hareshëm mbi xixat e arta e të argjendta. Ec lirshëm. Ec i shkujdesur mes përmes hapësirës. I fërkoj sytë. Papritur, para meje shfaqet një hije e vogël e një hije e madhe. Ecin të qetë. Janë të afërt e të lidhur me njëri tjetrin. Ngjajnë në vëllain e madh me të motrën për dore. Kënaqen ndërmjet arit e argjendit të ikur në mënyrë flurore mbi sipërfaqen e ndritur.  Fluturojnë, bashkë me zogjtë dhe yjtë e buzëqeshur. Vëllai nuk e lëshon motrën me kika të arta asnjëherë nga dora. Është Dardani dhe Kosovarja. Është gjëja më e bukur që i ka ngjarë e mund t`i ngjajë ndonjëherë nëntokës, apo maleve lart, mbi të cilat bie borë m flutura të bardha. Ata ecin. Ec dhe unë. Përmbi mrekullinë e krijuar nga xehja e rrënuar kalon babadimri me sajat e argjendta, të tërhequr nga dymbëdhjetë drerë brirë artë. Bota rrotullohet dhe ik dhe një vit me dritën e terrin e vet të përhershëm.

I mbyll prapë sytë. I çel prapë.

Para meje, larg, lëvizin motra me të vëllain e – këtu, afër, lëvizin minatorët, në vlugun e punës, që akordohet me ritëm të pashkëputshëm. Zinxhirë. Secila unazë aty e ka historikun e vet, secila hallkë, secila etje dhe ëndërr…

*

Largoheshim prapë nga punishtja 137 a.

Ecja përkrah ekipit të gazetës “Rilindja” dhe shoqëruesit të caktuar enkas, derisa t`i vizitojmë galeritë, e pandërprerë më bënte përshtypje pamja që ngelej gjithnjë e më shumë prapa. Kjo pamje shfaqte një hije druri të përhershëm, në shenjë të shkronjës V. Pamja prej xehes e ngelur në formë të tillë në përpëlitjet e mbytura në mua shprehte diçka tejet emocionale, një bashkim dhe një ndarje. A është ndarje apo bashkim, mendoja më vete. Sipërfaqja e shkrepur nga copëza të xehes së plumbit, të argjendit e të arit, krijonte një tërësi shpirtërore, të cilën secili e mbante brenda vetes të heshtur. Ndoshta vetëm pse e krijonte gjithësinë e tokës, të ujit, të frymës e të rrjedhës  së një organizmi të njëjtë dhe të ndarë me thikë e gjak në dy apo në shtatë pjesë të veçanta. E tëra i ngjante shkëputjes copëz më copëz të shpirtit që flet shqip dhe e heshtur ngelte prapa, ndërsa me plagën në vete ecnim vetmisë së xehes, të arrijmë te silueta e imagjinuar e ëndrrës së heshtur.

-Të strehohemi përsëri, - tha shoqëruesi. –Veç sa nuk i kanë ndezur fitilat e minave të vëna në shkëmb, e të rrëzohet prapë shkëmbi i xehes. Ende pa i mbaruar fjalët ai do të dëgjohet shpërthim i ashpër, e shpërndarë fuqishëm dhe me bubullimë që të dridh, varg e vijë trupit. Ikëm me nguti dhe zumë vend aty ku na sugjeroi shoqëruesi.  Tashmë gjendeshim me ca minatorë në strehimore. Prisnim, të pushonte ajo bubullimë e ashpër, ajo rënie e rëndë e shkëmbit të xehes dhe të dilnim nga strehimorja, ndërsa heshtjen e theu minatori bri meje, me mustakë pak të thinjur.

-Unë, - tha ai me buzëqeshje, - do të kisha folur diçka për gazetë, veç të më premtoni t`i radhisni fjalës pa i ndërruar. Njëjtë, siç i flas unë…

-Jo, - ia bëra. –Natyrisht, fjalët që kritikojnë i mënjanojmë. Është një dorë që kalon mbi tekstin, të cilin e shkruaj dhe ai ia jep formën e fundit.

-Kjo më ka ngjarë sa herë kam folur për gazetë. E unë dua t`i them fjalët që e flasin të vërtetën, pa ndonjë lak. Fije e për pe, ashtu siç do t`i radhis.

-Kjo tash për tash nuk është e mundur.

Ai vetëm e ngriti dorën lart dhe heshti i mllefosur.

Pritëm dhe një çik kohë të dilnim nga strehimorja.  Me të dalë, gjëja e parë që vërejta qe një hapësirë me yje e flutura, ngjyra-ngjyra. Ndërmjet grumbullit të rrëzuar të xehes qëndronte një diçka e ngjashme me një dru me drita farfuritëse, me shtatë degë. Për çudi shfaqej përsëri e njëjta pamje, të cilën çaste më parë e lamë prapa dhe përpëliteshim dendur me të, ç` paraqiste, a ishte apo nuk ishte ajo harta që e bartnim fshehurazi në vete dhe qanim për të. -Kjo nuk është e mundur, -fola  ngadalë, ta dëgjoja vetën unë.

-Ja sesi ka mbetur ajo pemë, - tha shoqëruesi e qeshi.

-Cila pemë, - tha duke më parë mua Çero.

Mendja më iku te trojet e këputura shqiptare. Një pemë me shtatë degë, të cilat e flasin Toplicën, Çamërinë, Malësinë e madhe, Gurin e zi dhe Gurin e kuq…

-Pemë kaq e bukur, - foli mendueshëm shoqëruesi.

-Kaq pamje e bukur, - tha Isani. – Ka diçka të afërt me secilin prej nesh…

-Ka, - e mbylla bisedën pa e zgjatur më shumë. – Jo pse nuk më zgjonte asociacione ajo pemë, por të mos flasim diçka të ndaluar në atë çast, ndërsa do të jemi të përgjuar!

-Vërtetë diçka madhështore, për ta çarë me lot, - më shikoi Çerkini e eci kokë lëvarur, ndërsa më lidhi me fjalët, që përmes figurës së pemës i fliste në heshtje copat e këputura nga trungu ynë. Vazhduam te ecnim, ndërsa shoqëruesi na shikoi secilin në fytyrë e pak i heshtur foli, me shqetësim.

- Diçka u hidhëroi, apo jo. Asnjëri nuk flet fjalë.

-Asgjë, - ia bëra, - asgjë, - ndërsa më kapluan djersët vadë dhe nuk mund t`ia përkujtoja vetes ku gjendesha dhe pse ecja, në ç`udhë ikja të arrija te vetja e humbur. Para vetes më shfaqeshim pamje kurrë të shikuara më parë, sipërfaqe të të njëjtës ngjyrë dhe dhembje.