Resmi Osmani: Ulërima e kukuvajkës

ULËRIMA E KUKUVAJKËS

Kullat e tija në brinjë

Kukuvajkat ulërijnë

Nga një këngë popullore

Tregim nga Resmi Osmani

1

Kjo e sotmja, për të dy ishte ditë po aq e hidhur, sa ajo e vrasjes së djalit. Ajo ishte ditë e përgjakur, që kishte damkën e vdekjes, e sotmja ditë e zezë. Akoma s’qe mbushur moti dhe krushku me të birin erdhi dhe e mori të bijën. “Miq ishim miq jemi, i tha ai i pikëlluar dhe çehre vrarë ,po bija jonë s’ka më nder të rrijë në këtë derë. Kështu qe e shkruar.”

Kishin sjellë një kalë të zi. I zi kali, në të zeza nusja, e zezë dita. Nuse mjerën, që ngashërehej e kullonte lot, teksa po ndahej me dy të bijat, edhe të pamëkëmbura që si shqiteshin duke u kacavjerrë pas fustanit,  e hipën në të. Dolën jashtë portës, të pafjalë, pamjevrarë si të mbanin mbi supe peshën dërrmuese të  një mali dhe morën udhën për në fshatin e tyre të largët, duke lënë pas një heshtje të frikshme.

Nuk mënoi dhe Brënda avllisë plasi kuja. E vjehrra, Mineja, hoqi shaminë dhe leshlëshuar nisi vajin me ligje. I qante të dy: djalin që s’e gëzoi të ritë dhe nusen që s’u trashëgua. Të dy mbesat e vogla, si dy zogj që dridhen e fërgëllojnë , iu futën në pëqi dhe qanin edhe ato me ngashërimë. E qara e tyre e solli në vete. Pushoi, por psherëtimat dhe gulçi që si ndalonte dot i shkallmonin gjoksin. U fshiu lotet të mbesave dhe i mori në gji. Puthte herë njërën e herë tjetrën dhe u mërmërinte fjalë dhimbsurie.”Të voglat e nënës,të mirat,të bukurat, jetimet e mia fatnxira,  mos qani, u ka nëna shpirt,u ka nëna xhan, o drita e syve të mi….” I puthte e i puthte. Buzët iu lagën nga lotët e tyre. Gojën e kishte të hidhur,farmak.

S’kishte mjaftuar xhenazja e djalit. Plaga e zemrës që ishte si një e goditur përveluese rrufeje, ende s’ishte përtharë, kullonte gjak. Si mbahej në këmbë? Si rronte? Kur s’ishte veç nje gërrmadhë e rrënuar nga helmi i vdekjes së të birit? Kjo e nuses ishte e dyta. Shtëpia mbeti shkretë. Drita e saj ishte shuar, e keqja kishte zbritur si një mallkim.U katandis me dy pleq kërcurë, derëzez e derëmbyllur e dy foshnje të pamëkëmbura.  Duro moj zemër duro! Si duron e nuk pëllcet? Edhe gur të ishje do kishe plasur! Ooooh! Ofshama ishte drithëruese, rrënqethëse, rënkimi i thellë e i dhimbshëm, sa dridheshin ajri, muret dhe gurët.

Nuriu, shpirtkëputur e i dërrmuar, nuk i bëzajti së shoqes. Fjalët ishin rralluar e arratisur. Fundja, ç’ti thoshte? S’kishte fjalë-melhem të zbuste atë dhimbje. I bënte mirë të lehtësohej. Lotet, ishin shiu I furtunës së shpirtit. Dhe pas shiut retë davariten dhe del një rreze dielli. Por ai i tyrja ishte i vakët e i vrarë , i mjegulluar, as ngrohte as ftohte as ndrinte. Për ta s’kishte më stinë, as ditë as natë, veç mugëtirë. Dëshpërimi dhe zija ishin ulur këmbëkryq në atë vatër. Çapiti gjunjëprerë dhe hyri brenda. Këmbët e shpunë vetiu nga musandra. Nxori pushkën që ishte e mbështjellë me sargji. Kishte kohë që ishte aty. Tashti i kishte ardhur radha. Sargjia ishte e pluhurosur dhe e veshur me  cerga merimange.

Në oborr, pranë manit të zi, që  kishte nisur të piqej dhe një qershije belicë ngarkuar me kokrra , ishte pusi me çikrik. Korkulluku ishte i shtruar anash në formë rrethore me rrasa guri të perhinjta. Aty ishte freskët. Nuriu mori nje skami druri dhe u ul afër pusit nën hije të manit. E çpështolli sargjinë. Pushka ishte një Belxhik i ri fringo. Me të kishte djegur vetëm ca fishekë  për të marrë nishan. Druri i kondakut, i lëmuar,ngjyrë arre ndrinte, kurse pjesët metalike, tyta e gjatë ishin nga çelik që nën dritën e diellit çlironte dritësime mavi. U mor gjatë me pushkën: e zbertheu, e pastroj me vaj, futi thuprën me leckë në tytë dhe e pastroi disa herë  me merak deri sa lecka doli e bardhë. Pastaj, i hapi gushën dhe e mbushi me fishekë. Fishekët që kishin ca plumba të kuqërremtë bakri që mbaronin me majë të mprehtë, nga lagështia kishin zënë një zgjyrë si të gjelbër. I pastroi të gjithë , megjithëse e dinte që do ti duhej vetëm një. Pas pastrimit fishekët ndrinë. I mori në pëllëmbë të dorës si të donte ti peshonte. Të vegjël vërtet, por ç’fuqi të llahtarshme ndrynin brenda vetes , sa një i vetëm shuante një jetë njerzore! I madh e i fuqishëm njeriu, por e mposhtëte ai plumb i vogël, që e shtynte forca e zjarrit. Lëvizi shulin prapa, pastaj i dha përpara. Lëvizte aq lehtë sa të thoje që s’ndjehej, mori fishekun dhe e futi në fole.

Nuriu u ndje më mirë. Arma e burrëroi. E vuri në siguresë dhe hyri ne odë. Aty gjeti të shoqen që kishte vënë të dy mbesat në gjumë. Dukej se ato orë ishte plakur për vite të tërë: e rrëfenin ato du gjysmë hënëzat e rrathëve të  zez rreth syve, rrudhat e shpeshta e të thella në çipat e buzëve, ngurtësia e fytyrës dhe rrobat e zisë. Nga gjithë qënia e saj dukej se buronte pikëllim e dhimbje.  E vari Belxhikun pranë buxhakut, në të majtë të fotografisë së djalit. Qëndroi dhe e vërejti. Ai kishte dritë në sy dhe gaz në buzë, sikur bëhej gati të fliste. Nuriut iu mblodh një lëmsh në grykë që i zuri frymën. Iu duk  se ai sot diçka priste nga i ati. Psherëtiu dhe i hoqi sytë.

Emineja i hodhi një vështrim pyetës, por ai i dredhoi.

-Është armë e mirë,-tha ai si t’i fliste vetes- e vlen aq sa u pagua për të. Nuk të turperon e s’të nxjerr huq. Ku e shënon atje qëllon. Do zoti e më nderon!

Ajo i kishte dëgjuar edhe herë tjetër ato fjalë, por nga pamja e zymtë dhe e rëndë, nuk mundi të kuptonte se ku donte të dilte  i shoqi me atë fjalën e fundit.

Ra heshtja. Dëgjoheshin vetëm cicërimat e dallëndysheve që kishin nxjerrë zogjtë në foletë poshtë hatullave dhe harabelave që hanin manat dhe qershitë e arrira, që tashmë s’kishte kush ti vilte.

-Mbrëmanet, në të hyrë të diellit do të nisem për udhë. Bëmë gati të ngrëna për dy dit. Verë ujë se do laj trupin dhe më nxirr ndrresa të pastra.

-Qoftë për mirë. Për ku kështu?

-Mik. Për atje ku s’më kanë ftuar. Ku s’më presin. As më shtrojnë, as më mbulojnë dhe në sofër  s’më afrojnë.

Emineja e dinte që ishte e kotë të pyeste. I shoqi ishte si pus i thellë . Edhe aq kishte thënë shumë. Por ai zere se ja tha:

-Dje takova Malo Çobanin, lorin e lopëve. Më tha që beu është kthyer nga Evropa. Del  për gjueti me sejmenë e me zagarë dhe darkave kthehet në saraje te hanëmet e xhikozonjat.

Kaq. Emineja e mori me mënt pse ai e pastroi pushkën me aq merak.

Kur dita ishte në të thyer, Nuriu u gatit. U vesh me sqimë me ndrresa të pastra si të shkonte në gosti. Edhe pse maji ishte në të dalë, netët ishin të freskëta, ca më shumë për atje ku qe nisur. Në vend të potureve veshi qillota cohe, mbi fanellën e leshit,këmishën mëngëgjerë,borë të bardhë, xhamadanin e shajaktë me dy xhepa dhe në kokë qylafin e zi me pellush. Mesin e ngjeshi me brez.

Emineja pruri hejbenë me gjithëçka ai e kishte porositur.

-Mos harrosh pagurin e ujit dhe dylbinë e nemces.

-I kam vene ne hejbe gjithë ç’më porosite.

Në zërin e saj të shuar seç kishte një si ankth e drithërimë, për atë të fshehtë të frikshme, që i shoqi e mbante për vete.

Nuriu hodhi ne krah pushkën, ngjeshi gjerdanin e fishekëve, hodhi mbi supe sharkun e zi dhe para se të nisej  i hodhi së shoqes një vështrim të butë e të dhimbsur.

-Rri me shëndet e mos u qederos për mua. Po tu desh gjë, bëju zë atyre të xhaxha Hasanit, sido që ndaj të gdhirë mund të kthehem.

Emineja e përcolli deri jashta portën. Ai mbajti këmbët.

-Kthehu në shtëpi.

-Ruaje veten. Zoti të pastë në kujdes. Mendo dhe për ne.

Nga mënyra si e tha, ishte një lutje me shumë përdëllim. Ajo i kujtonte që ai si takonte vetëm vetes.

-Pa merak,- i tha ai dhe mori rrugën, pa e kthyer kokën pas,  duke iu ngjitur shtegut përpjetë.

2

Kur mbërriti kishte zbritur muzgu. Majëmalet ishin akoma në dritë që sa vinte zbehej. Lugina dhe fushëtira që hapej tej saj kishte hedhur tisin e perhinjtë si të përgatitej për gjumin e natës. Ai kishte qenë aty edhe herë tjetër bashkë me langoin e gjahut, me sebep gjuetinë e shkurtave dhe thëllëzave. Mbi rrëpirën e  honit të thellë e të frikshëm, në mes gurëve dhe shkorretave ishte një lojfatë vetmitare, që kuqëlonte nga lulzimi i harlisur. Aty e kishte zgjedhur pusinë.  Poshtë rridhte lumi, që nuk dukej: ujëshumë, i thellë, i vrullshëm e me rropamë. Matanë, në bregun tjetër, zbriste rrëpira e malit: e thiktë, rrokullimë, që mbaronte poshtë. Të dy brigjet i ndante lumi. Përballë lartoheshin madhështore sarajet-kulla të beut, me tre kate, që zbardhnin nga gëlqerja. Ishin  të qarkuara me mure të larta, të përhinjta, të trasha, me frëngji e bedena. Rruga që të çonte te sarajet,nise poshtë në fushëtirë dhe pjerrësonte në shpat të brinjës. Porta e madhe ishte nga lindja.

Nuriu, shtroi ca fjerishte, vendosi dy pllaka të rënda guri një mbi një, për të mbështetur pushkën që e hoqi nga supi, e uli në krah të djathtë dhe u shtri me bërrylat mbështetur përtokë. Prej aty deri te sarajet, duhet të ishin nja treqind metro. Sarajet u ndriçuan, fenerë e llambadhe u ndezën dhe e bënë dritë oborrin dhe ballinën. Nuriu vuri në sy dylbitë. Sido që mugëtirë dhe të errtit po shtohej, dylbitë ia afruan pamjen sa iu duk se do ta prekte me dorë.

Oborri ishte i gjerë, i shtruar me plloça guri dhe sipër e hijeshonte  pjergulla e rrushit, më se shumti për hije. Ndën pjergull, ishte vendosur një tryezë e madhe, e rrumbullakët, me karrike anash. Atje, beu dilte për tu shplodhur, kullotur sytë në hapësirën e luginës dhe për  të pirë kafe, shurup trandafili me borë  dhe për tu freskuar e flladitur kur shtrëngonte vapa. Për dëfrim të tij e të miqve, që nuk mungonin, këndonin e bënin aheng çingiet.

Mbështeti bërrylat në tokë, qytën e pushkës në sup, tytën mbi rrasat e gurit, mbajti frymën , rrafshoi shqekzën me thepin dhe vuri në shenjë tryezën. Hamendësoi atje ku duhet të ulej beu. Në errësirë ishte vështirë të rrafshohej shqekza me thepin. U ngrit dhe te bokërrima aty afër mori vapemë dhe i lyeu me të bardhë.Pas zbardhjes, ishte më e lehtë të merrej shenja e të vihej në grykë të pushkës. Kaluan orë. Në sarajet shërbestarët i shuan fenerët e oborrit dhe pllakosi mugëtira. Siç dukej, nuk pritej të vinte kush. Në ballinë, në katin e dytë,  disa dritare ndriçonin dobët si ca sy të verbër. Atje po binin në gjumë.

Nuriu u ndje fillikat. Ishte e para herë kur i erdhi keq për  duhanin, që e kishte lënë, do ta kishte patur si shok, por kur e mendoi më hollë, e pa që gabohej. Natën, edhe ketu në mal, njeriu nuk ishte vetëm dhe s’kishte pse frikësohej. Njerzit i trembte errësira, ngaqë natës i mungonte ai syri i ndritur i diellit. Po nata e mait, kishte kupën e qiellit mbushur me yje që vesonin e derdhnin teposhtë atë dritë të zbehtë. Ndër ta dikush shkëputej e turrej tatëpjetë si të donte të shihte ç’bëhej në tokë, por nuk arrinte, digjej me një flakë të ndritur.Yjet ishin te bukur edhe kur vdisnin. Pritej të dilte dhe të merrte udhën e qiellit, si kalorese e vetmuar, vetulla e hënës së re me dritën e saj të largët e të ftohtë.

Natën në mal, njeriu asnjëherë nuk ishte vetëm. Nuriu, dëgjonte bulkthat që cinxëronin sa dridhej ajri, diku më lart në lisishte, këndonte përmallshëm Gjoni, xixëllonjat e hallakatura pikëzonin me dritë mugëtirën. Shihte sesi në errësirë feksnin si flakë sytë e nuselalës, kunadhes dhe dhelprave, që gjuanin lepurat, që hovnin dhe vraponin të trembur. Dëgjohej fërfëllima e thëllëzave dhe shkurtave nëpër shkorreta. Nata kishte jetën dhe të fshehtat e saj. Ajo që nuk dukej ditën shfaqej natën, atë që se shihnin sytë e ndjenin shqisat. Edhe jeta, mendoi ai ka netët e saj, por në atë terr , askush veç vetes, sado të  mundohet nuk mund të shohë .

Nuriu  ndjeu nevojë të fliste, me atë zënë e brendshëm, që kishte një kumbim të përzishëm, lëngues, të fliste dhe të rrëfente ankesat, brengat, hallet, urrejtjen, të zbrazte rrëkenë e marazit, që po i helmonte shpirtin dhe ja bënin jetën të padurueshme. Përballë, matanë honit kishte sarajet. Për ato ishte aty, ndaj  nisi t’u flasë:

”Kullë moj kullë e bardhë, që mbulon me hijen tënde të zezë një krahinë të tërë, që ngjall e mbjell frikë, llahtari e lemeri te të mëdhenj e të vegjël,  që bën të dridhet edhe foshnja në bark të sëmës, ty po të flas! Më dëgjon? Atëhere vërë vesh e më dëgjo mirë. Themelitë e tua janë mbrujtur me gjakun dhe eshtrat e fukarasë. Çdo gur yti është i larë me lot. Makutëria jote s’ka të ngopur, je majmur e fryrë me djersën dhe mundin tonë . S’të mjafton malli e gjëja që na grabit por na mer edhe jetën. Kështu nuk e ka thënë Zoti, kështu nuk e ka zakon njerëzia.

Kullë moj kullë e bardhë e punëzezë, shushunjë e panginjur. Sa jetë njerzore ke shuar në lule të jetës? Sa nëna ke veshur në të zeza? Sa nuse ke lënë të veja, sa fëmijë jetim? Hë,Sa? Folë! Përgjigju! E pse? Për të shtuar iratet: tokat, arat, pyjet, kullotat. Që zotërit e tu të hanin me lugë floriri, të pinin shurup trandafili, të hallasdiseshin me çingie, të gjezdisnin nëpër Evropë, të mos u lipsej as qumësht dallandysheje, paçka se fukaraja e ngjyente kafshaten ne misurin e shëllirtë e farmak të hidhur.

Kullë moj kullë mizore. Mjerë kush guxonte ti kthente fjalën, pale ti bënte hije beut tënd.Ti moj hileqare, e thërrisje si mik, pabesisht e mbyllje në burgun-katua, i merrje jetën me xhelatët e paguar dhe pastaj nga rrëpira e rrokullisje në lumë, që e përcillte në det si ushqim për peshqit. Të vret natën e të qan ditën. Njeriu pa varr, humbiste pa nam e nishan. Të tijët nuk e dinin as ku ishte dhe as ku ta qanin. Çdo jetë e shuar shtonte një pasuri. Shtohen arat, kullotat,pyjet, gjëja e gjallë, por ti s’kishe e nuk ke të ngopur, je një stihi me shtatë koka. Ja se çfarë je ti! Por kështu nuk janë urdhëresat e Zotit, as kanunet tona.”

Teksa i fliste kullës, Nuriu ndjeu një zjarmi ti kaplonte trupin, pastaj një boshllëk të brendshëm si të fiktë në lukth. “Duhet të ha e të pi që trupi të mos më ligështohet,” i  tha vetes ai. Ashtu bëri. Hëngri me ngut e pa e patur mendjen. Uji i pagurit ishte vakur dhe iu duk bajat e i pashije

3

Nata nisi të freskohej. Nga majëmali zbriste një puhizë e freskët që sillte nga aty ermirimin e çajit të malit,rigonit,zhumbricës e sherebelës, një ermirim dehës e gjumëndjellës. Yjet në qielln e kthjellët ishin shtuar, dukej sikur dridheshin e lëviznin,  po të zgjatje dorën dukej se do ti prekje . Drapëri i hënës së re, kishte nisur rrugëtimin qiellor,  si të donte të korrte yjet.

Padashur, Nuriu dremiti dhe u kot në një gjumë të pavullnetshëm, por menjëherë u zgjua. U ngrit, u shtriq, shkundi trupin dhe nga uji i pagurit u hodhi një  dorë syve.”Mos fli mor burrë, që fjetç të madhin! Do kesh plot kohë të flesh pasi të mbarosh punë!” Gjumi iu largua dhe ai u ul ndenjur, me shpinë mbështetur pas trungut të lojfatës. Ende se kishte mbaruar bisedën me sarajet.

“Kullë moj kullë e bardhë. Ti zbardh por muret e shtëpisë time nxijnë. U bë viti që ma vrave djalin e vetëm, dritën e syve të mi, shpresën e pleqërisë, gëzimin e shtëpisë. Në atë varr unë hodha edhe zemrën time, mbi jetën time pllakosi errësira, Trupi është mpirë dhe mendja është topitur, veçse brënda meje, feks e regëtin flakëza e një kandili, që rri ndezur ditë e natë. Është flaka e hakmarrjes. Edhe po të mos dua, ajo flakë që më djeg shpirtin më kujton. Nëse s’e di ose bën sikur s’e di, mësoje: po vrave , herët apo vonë do të vrasin.

Pse ma vrave djalin? E gjitha ndodhi për një copë arë, në atë fushëtirën buzë lumit. Denbabaden, ajo ishte e fshatit tonë. Ti makutja, lakmiqarja, e pangopura e deshe për vete. Herë për shkak të borxheve, herë me pagesë, herë me gjyqe të rreme apo kartëra të kohës së Baba Qemos, që vetë i shkruaje e vetë i vulosje, pak e nga pak i gllabërove. Mbeti vetëm ara jonë, që sinoret i kishte me arat e tua të grabitura.

Toka ishte e butë, e shkrifët, e lyrshme e pjellore, lymishte e mbathur nga lumi, që mbante noti e freski e s’kish nevojë për ujitje. Aty ne bënim bukën e vitit, misri behej me dy kalli, fasulet,bostani e zarzavatet s’na lipseshin gjithë beharin. Në ato arat shkarrëzima, që kishim në faqet e pjerrta të kodrës, ku rrukullisej edhe breshka e që thaheshin në dritë të hënës, ne nuk benim as urof. Por ti e deshe pa derman arën e lumit, që të na lije pa kafshatën e gojës dhe gjete rastin në këtë kohë luftrash ,që ushtritë e huaja vijnë e ikin, vrasin e djegin, ku s’ka as ligj as qeveri, kur thoshin se pritej të vinte një mbret nga Alemanja. Ai siç erdhi ashtu edhe iku.

Ishte vjet,si në këto kohë, po mbushet viti, kur im bir Astriti, kishte mbrehur pëndën e qeve. Kohë pune, kur si i thonë ha kau kanë. Ara kishte ardhur në vlagë dhe djali po e  lëronte. Ti dërgove qehajanë,atë qenin e tërbuar, me gjithë larot e tij. I tha djalit t’i hiqej sysh se ara nuk ishte më e jona, se beu e kishte fituar me gjyq. Djali nuk dëgjoi. Ai qeni i tërbuar nisi të lehte dhe gojëprishuri s’i la gjë pa thënë  .  Kur e quajti raja, këlysh bushtre dhe doç, djali nuk duroi. Ishte i ri, i sertë, i valonte gjaku. Ti i di zakonet tona.  Turpi nuk hahet me bukë. Burrat vriten edhe per nje fjakë. Ju turr qehajajt me hosten që t’i merrte shpirtin, por ai më i shpejtë nxori koburen dhe e qëlloi. Goditja ishte vdekjeprurëse. Djali dha shpirt në çast, aty në  brazdën e arës, gjaku i tij lagu ugarin e tokës së sapo lëruar.Vrasësi bredh azat, pa i hyrë gjemb në këmbë. Ku të shkosh, kujt ti qahesh, veç vetes? Nuk kam as punë as mëri me qehajanë. Qëni leh dhe kafshon për të zotin që e ushqen. Është dora jote, që shkrehu armën vrastare. I kam dhënë karar: borxhin e gjakut ma ke ti. Je ti ajo që do të shlyesh gjakun me gjak. Për të drejtën time kam dëshmitar Zotin dhe njerëzinë.

Nata kaloj shpejt. Yjet nisën të rrallohen, hëna perëndoi. Kënduan gjelat. Në lindje nisi të breronte drita e zbehtë e agut. Në saraje asnjë lëvizje. Ishte koha për të ikur.

Kur arriti në shtëpi kishte zbardhur dita. Emineja që i hapi portën i hodhi një vështrim pyetës. Ai ngriti vetullat e kërleshura e të thinjura dhe tundi kryet.

-Më bëj një kafe të fortë. Pastaj do të fle. Mos më zgjo, kushdo që të më kërkojë.

4

Kur sosi te vendi, buzë grykës së thellë sapo kishte rënë muzgu, kishte nisur të errësohej. Ishte qetë. Veç rrjedhja e lumit këndonte këngën e përjetshme të ujit. Matanë, e mbështjellë nga tisi i muzgut, në faqen e rrëpirtë, kulla e zbardhëlleme përgatitej të priste natën. Tej saj, deri në lartësi të malit,vendi ishte i zhveshur, i shterpët, i përhinjtë e i zymtë. Hija e sarajeve ishte aq e rëndë sa s’linte të mbinte as bari as shkurret.

Nuriu, u shtri mbi fierishtet dhe tereziti pushkën. Matanë u ndezën fenerët dhe llambadhat, oborri u ndriçua. Ndriçimi vinte i zbehtë, por ishte i mjaftë sa  për të parë e për të marrë shenjë. Kishte një shqetësim e tronditje të brendshme, si para një prove të madhe, nervat të tendosura, shqisat të ndjeshme, shikimin të mprehtë. Ishte tërë sy e veshë.Trupi i tij ishte në pritje. Ai i foli :

” Zemër,moj zemër: mos u ligështo, mos rrih fort e as mos u drithëro, mos ther e mos u shtrëngo, mos u trondit, mbahu dhe  bëhu e fortë, se e di zoti  sa   e deshe ti Astriitin. Bëhu e fortë në kujtim të tij.”

“Dorë moj dorë: kur të shkrehësh këmbëzën e belxhikut mos u dridh. Bëje për atë që e ke ledhatuar dhe përkëdhelur kur ishte vogëlush , ti e ke ende në majat e gishtërinjve  butësinë dhe ngrohtësinë e fytyrës së tij. Ai sështë më. E ka tretur dheu.”

“ Sy,o sytë e mi të plakur: mos u mjegulloni, qartësohuni, vërtet Astriti ishte drita juaj, u bë viti që nuk e shihni, keni derdhur aq lote sa mund të ishit verbuar, se edhe burrat qajnë. Nga dhimbje të tilla nuk është turp të qash. Dritësohuni  për të. Shquajeni qart në këtë mugëtirë nate dhe merrni shënjë mbi atë, që na mori gëzimin dhe dritën.”

“ Mendje, o mendja ime e mjerë: mos u çart, mos u turbullo, mos u lajthit, qëndro e kthiellët. E di që dit’ e natë, s’të shqitet pamja e birit, që ishte gëzimi dhe shpresa jonë për pleqërinë tonë të bardhë. Ato sarajet përballë ta shtinë në dhe në lule të moshës. Bëje për të. Por jo vetëm për atë, edhe për gjithë ata  që kjo kullë u ka marrë jetën dhe u ka tharë shpirtin.”

U ndje më mirë. Trupi e dëgjoi.

I hodhi sytë nga sarajet-kullë. Të djeshmen nuk e kishte mbaruar bisedën me ‘to. Nisi t’i flasë sërish: ” Kullë, moj kullë mizore, ti ma vrave djalin. Ne jemi pleq e s’lindim dot tjetër. Mbesat do të rriten, ato janë derë e botës e do të shkojnë në fat të tyre. Ne ,po do të shkojmë te Petriti, sa më shpejt aq më mirë të mblidhemi në atë jetën tjetër. Familja ime do të shuhet, shtëpia derëmbyllur e mure nxirë do të shembet e kthehet në gërmadhë. Kur të më kujtojnë do të thonë:”Ai Nuri ziu, derëmbylluri.”  Po ti? Oh jo, mos pandeh se do të hedhësh gjatë hije mbi dhe. Ka një zot, që i sheh dhe i di të gjitha. Mbi ty kanë rënë e bien mallkimet e zemërdjegurve. S’ka gjë më të rëndë se mallkimi. Në këtë botë lahen të gjitha. Nga pesha e tyre,si nga tërmeti edhe muret e tua , që kullojnë gjak dhe lot, bodrumet e tua që rënkojnë nga shpirtrat e të vdekurve, do të shemben e rroposen, gur mbi gur, si eshtra të vdekurish të pavarrosur. Në rrënojat do të ulërijnë përvajshëm kukumjaçkat.

Kështu u foli sarajeve. Ato nuk e dëgjuan dhe nuk e dinin se ç’i priste.

Nuriu priste prenë e tij. Nuk kaloj kohë kur në rrugën që ngjitej në saraje u dëgjuan tringëllima patkonjsh, hingëllima kuajsh dhe të lehura zagarësh. “Ah”ofshajti ai, më në fund! Beu me sejmenët po kthehej  zhurmshëm nga gjuetia. U dëgjua gërvima e portës së rëndë që u hap dhe beu me shpurën hynë në oborr. Bashkë me shërbenjësit dhe me xhikozonjat, oborri u mbush plot. Dritat u shtuan. Nuriu vuri në sy dylbitë. Beu shtatmadh e me feste të kuqe me xhufkë, por i veshur me rrobe allafranga, dukej mbi të gjithë. Të gjithë ishin në lëvizje. Nuriu i hoqi siguresën pushkës dhe I përkëdheli tytën si të ishte e gjallë. “Shih se mos më turpërosh” i tha ai.

Të ardhurit hynë brenda. Në oborr mbetën vetëm shërbenjësit.

Nuriu, që kishte gjatë që priste, nuk e humbi durimin. Heret apo vonë, beu siç e kishte adet, do të dilte në oborr, ndën pjergull për tu prehur, që të   pinte kafenë dhe shurupin e trandafilit të ftohur me borë dhe  për të kullotur sytë.

Po vonohej, “O xhibril, ëngjëll i vdekjes- nisi të lutej Nuriu- ty që zoti të ka zgjedhur të marrësh shpirtrat e njerëzve, sille beun në tryezën e madhe, ule përball meje, ma ver në grykë të pushkës dhe më ler të bëj punën tënde. Pastaj ti merre shpirtin e tij dhe dërgoje në zjarrin e xhehnemit. Këtu më ke sjellë ti. Ndryshe nuk do guxoja të vija.”

I bërë njësh me truallin, ishte tërë sy e veshë, që të mos i shpëtonte asgjë. Në oborr u panë lëvizje. Vuri dylbitë. Tryezën e madhe e shtruan me sofrabez, në mes saj vunë një fener. Nuriun e pushtoi ankthi dhe padurimi. Dukej se çasti i madh kishte ardhur. Pa që beu dhe të ftuarit e tij iu drejtuan tryezës. Ai ishte kryezbuluar dhe  me këmishë të bardhë. U ul në vendin e tij, aty ku Nuriu e kishte menduar. Me pamje e gjoks kundruall bregut të  majtë të grykës së lumit. Kryet dhe gjoksi i dilte mbi tryezë.

“Aty, më rri o bej!” i tha Nuriu. Rrafshoi shqekzën me thekun dhe shënoi në kokë. “Por koka, mendoi, është e vogël dhe ai mund ta lëvizë papritur, më mirë në gjoks,në krah të majtë, drejt e në zemër” dhe e zbriti shenjën më poshtë.

Për çudi, beu u ngrit shpejt dhe u largua. Siç duket dikush e kishte thirrur, apo, mos skilja e kishte nuhatur rrezikun? Jo, nuk ishte e mundur.

“O Zot, mos! Sa s’klithi Nuriu. “Vetë e pata fajin që u vonova.Sido qoftë, ai së thënës nuk i shpëton dot.”

Beu u kthye në vend të tij, Nuriu u ngut. S’mund ta linte ti ikte prapë. Nuk duhet të gabonte. Ndali frymën. Trupi iu ngurtësua si të ishte dru. Asnjë muskul nuk lëvrinte, Mbylli synë e majtë. Me të djathtin rrafshoi shqekëzën me thekun, në një vijë të drejtë. Shënoi gjoksin,pak nën supin e majtë. Edhe një çikë djathtas. Atje duhet të ishte ajo zemra katile. Gishti ngadalë e me kujdes tërhoqi këmbzën, pastaj me një lëvizje të vetme e shkrehu.

Krisma e thatë e qitjes së belxhikut u përplas në faqe të malit dhe jehona u shua në honin e thellë të lumit.

U dëgjua një britmë e llahtarisur:

-Qyqja, vranë beun! Mjerë ne! Korbat ç’na gjeti!

U panë njerëz që ngritën me ngut të vrarin për ta shpënë brenda.

Më pas  angullima rrënqethëse  e zvargur dhe vajtuese e një qeni.

Në hatullat e sarajeve nisi ulurimën ndjellakeqe kukuvajka.

Nuriun e përpiu errësira.Mori udhën për në shtëpi. Shpresonte që shpirti i të birit të gjente prehje.