Albert Vataj: Van der Weyden, piktori i larmisë

Van der Weyden, piktori i larmisë së ngjyrave dhe forcës së toneve

Nga Albert Vataj

550 vjet më parë vdiq piktori belg Rogier van der Weyden (1399 ose 1400 - 18 qershor 1464). Veprat e tij përbëhej kryesisht nga tematika biblike, triptik fetar dhe afreske. Të pakta janë punët e këtij piktori jashtë korrnizës biblike. Kësosh mbeten disa porosi. Italia dhe Spanja kanë qenë atdheu ku piktura e tij u njoh dhe u vlerësua. Një periudhë ai kaloi si një mirazh, pa patur shumë ledhati fame dhe popullariteti. Te e vona, Rogier van der Weyden zgjoi kërshëri dhe interes, për stilin dhe tërësinë e punëve që përbënin korpusin krijues. Gjithqysh afirmimi dhe vlerësimi i Weyden njohu një ngjitje graduale për të mbetur në memorien e artit si piktori më me ndikim i shekullit 15 në Evropën Veriore.

Për shkak të mbajtjes së shënimeve të lirshme dhe efektet shkatërruese të bombardimeve të Luftës së Dytë Botërore, zbulimin informacion në lidhje me Rogier van der Weyden ka përbërë një sfidë të vërtetë për historianët dhe studiuesit e artit. Megjithatë, ata kanë arritur në një kronologji koherente të jetës së këtij piktori dhe punës së tij.

Rogier van der Weyden ka lindur rreth 1399. Ai ka lindur në Tournai, një qytet në Belgjikën e sotme, pranë kufirit francez, i vetmi qytet belg i sunduar nga Anglia 1513 -1519. Në vitin 1427, Rogier van der Weyden u martua me Mis Elisabeth Goffaert (c. 1405-1477), e bija e një këpucar nga Brukseli i quajtur Jan Goffaert. Çifti kishte katër fëmijë - Kornel, Margaretha, Pieter dhe Jan - dhe besohet se ata u vendosën në Bruksel, pasi jetuan në Tournai për disa vite. Pas mësimit të profesionit të tij ai ishte bërë mjeshtër i Tournai Sporti i Shën Llukës. Ai shkoi në Bruksel në 1435, ku u krijua nj% reputacion për aftësitë e tij teknike dhe përdorim emocionale të linjës dhe të ngjyrës. Ai përfundoi e tij depozitimi në 1435, të cilën ai e kishte për qëllim qëllimisht, e bëri atë një nga më të kërkuar pas dhe me ndikim artistët në Evropën veriore dhe është ende konsiderohet si kryevepra e tij.

Ndryshe nga shumë prej kolegëve të tij, Rogier van der Weyden besohet t’i ketë hyrë pikturës në një moshë të vonë, ndoshta kur ai ishte në të tridhjetat. Tregojnë se Rogier van der Weyden ishte nxënës i Flémalle, ndoshta identifikueshme si Robert Campin.

Shumë nga veprat më të rëndësishme të Rogier van der Weyden janë shkatërruar gjatë fundit të shekullit të 17-të. Ai përmendet për herë të parë në shënimet historike më 1427.

Van der Weyden është frymëzuar kresisht nga nga modelet e jetës dhe fesë dhe me simbolikën biblike të gërshetuar. Vëzhgimet e tij ishin të mprehta, por ai shpesh idealizuar elemente të caktuara të tipareve të fytyrës modeleve të tij, dhe ata janë zakonisht statujë, sidomos në triptikët tij. Të gjitha format e trajtuara prej tij janë të pasura, të ngrohtë dhe një shprehje simpatik. Për këtë ai është i njohur për patosin dhe ekspresivitetin dhe natyralizmin në kumt. Portretet e tij kanë tendencë të jenë tors. Van der Weyden përdorur një gamë jashtëzakonisht të gjerë të ngjyrave dhe toneve.

Van der Weyden vdiq më 18 qershor 1464, sot 550 vjet më parë, në Bruksel, dhe u varros në Kapelën e Shën Katerinës në Katedralen e Shën Gudulphe.