Albert Vataj: Ditëlindja e Leonardo da Vinci-t

Leonardo da Vinci

Nga Albert Vataj

Ai lindi, si sot 562 vjet më parë, dhe ishte i patëdytë në madhështinë e tij. Është fjala për Leonardo da Vinci, i cili lindi më 15 prill 1452 në Ankiano të Vinçit dhe u shua në moshë 67-vjeçare, më 2 maj 1519 në Kështjellën e Kluks të Ambuazit. E ç’nuk ishte ai; arkitekt, shpikës, inxhinier, piktor e skulptor, krejtkund ai shkëlqeu duke mbetur në mbamendjen Rilindjes italiane si i paarritshëm.

Sipas dëshirës së tij arkivoli u ndoq nga 60 lypsa. U varros në Cappella di Saint-Hubert (Kapelën e Shën Hubertit) në Kështjellën e Amboise. Nga dëshmimet dhe rrëfenjat e ardhura nëpërmjet shënimesh dhe format të tjera dukej që Leonardo nuk ka patur kurrë lidhje të ngushta me gra.

Madje në vitin 1476 u sulmua nga një padi anonime për kontakte homoseksuale me një model 17-vjeçar, Xhakopo Saltareli. Ai u padit së bashku me tre të rinj të tjerë për sjellje homoseksuale dhe la i lirë për mungesë provash. Për një farë kohe mjeshtri i madh mbeti nën mbikëqyrjen e "Zyrtarëve të natës", një lloj "mbrojtësish moral të rilindjes".

Vetëm shtatëmbëdhjetë piktura e asnjë prej gdhendjeve të tij kanë mbijetuar deri në ditët tona. Leonardo shpesh , projektonte piktura të përmasave të mëdha, me shumë shënime e skica, vetëm për t´i lënë në fund në projekte të pambaruara.

Ende më mbresëlënëse se punët e tij artistike qenë studimet në fushën shkencore e inxhinierike, regjistruar 8.000 faqe shënimesh e skicash që ndërthurin artet dhe shkencën. Leonardo shkruante me të majtën dhe shpesh e përdorte shkrimin pasqyrë, pra shkruante nga e djathta në të majtë, gjatë gjithë jetës së tij. Afria e tij me shkencat ishte e llojit vëzhgues: ai kërkonte të kuptonte dukuritë duke i përshkruar e rifiguruar gjer në hollësitë më të imta e nuk theksonte eksperimentet apo shtjellimet teorike. Sipas Leonardos, shkenca është bija e përvojës. Ai qe i pari që përdori atë që ne sot quajmë "metodë shkencore", jo për më tepër mbi afrinë e tij praktike në kërkimin shkencor (eksperimentimi dhe analiza e dukurive natyrore) sepse edhe shumë dijetarë të tjerë para Leonardos, p.sh. Talesi nga Mileti, Aristoteli, Roger Bacon dhe Arkimedi tashmë vepronin në këtë mënyrë, por për afrinë e tij matematikore, të asaj që Leonardo e quante arsye të pafundme të natyrës që nuk qenë kurrë në përvojë. Për këtë Leonardos i njihet merita e jetësimit të metodës shkencore. Gjatë jetës së tij, projektoi një enciklopedi të madhe, që bazohet mbi skicat e hollësishme të çdo gjëje.