Pjetër Logoreci: Pranvera e Demokracisë

Pranvera e Demokracisë

Në përkujtim të grevës kombëtare të urisë së përndjekunve politik në Tiranë 1991

Nga Pjetër Logoreci

Me deshirën e mirë të përkujtoj këtë ngjarje jo të zakonte, mbasi po afrohet dita jubilare e saj SHTATOR 1991, do mundohem të rreshtoj disa kujtime në respekt të kolegëve që vëndosen të vetëflijohen, për të ba present respektimin e të drejtave njerzore dhe për të diskretitue ideologjinë vrasëse të komunizmit. Ja kushtoj këtë shkrim kolegut të paharruem të ndjerit  Pano Taci, i cili ishte pjesmarrës aktiv i kësaj greve, me të cilin pata shumë biseda e shkëmbime mendimesh që më vlejten ma vonë.

***

Në Shkodër, verën e vjetit 1991, në  ndertesën e familjes liridashëse e antikomuniste Martini, në katin përdhese gjindeshin zyrat e porsa hapuna  të shoqatës së përndjekunve politik – dega Shkodër. Menjiherë të binte në sy vorfnia e ambientit, që përvec do stolave a karrigave të vjetra, në zyrën e „kryetarit“ gjindej nji tryezë e vjetër mbi të cilën qe vendosë nji makinë shkrimit dhe vula e re e shoqatës të sapokrijume antikomuniste.

Njërez me ftyra të vrame e të veshun keq hynin e delnin me ndonji pako ndër duer plot me rroba të vjetra ndihmash, apo me ndonji dëshmi panaliteti a  dokumenta që vërtetonin vitet e vështira  të burgut.

Vezullime shprese e radhë buzëqeshje mund të shihje ndër fëtyrat e rreshkuna prej diellit e vuejtjeve të burrave që përshkoheshin në derën e vjetër prej drunit sipër të cilës varej nji tabelë e shkrueme me ngut nga nji dorë amatore: Shoqata e të përndjekunve politik. Dega Shkodër.

Mbrendë, zotnijtë Vitor Martini e Ndrekë Pjetri mundoheshin ti shërbenin cdo njërit me mirsjellje e gadishmëri, mbasi merrnin vesht shkakun e ardhjes së tyne. Nuk më kujtohet saktësisht dita, por ishte mbledhja e kryesisë së degës. Dhoma ishte plot me anetarët e kryesisë, të ftuem, njerëz të thjeshtë, simpatizantë e aktivista.  Do të diskutohej për hallet e shumta, por pika kryesore e rendit të ditës ishte thirrja e dergume të gjitha degëve të rretheve nga komiteti drejtues i shoqates kombëtare në Tiranë e firmosur nga Mandela shqiptar Osman Kazazi, për pjesëmarrjen në një grevë kombëtare në Tiranë.

Edhe pse themelet e komunizmit tashma ishin lëkundun e plasaritun,  klasa politike e kohës nuk ishte gati të njihte  problemet e të shëronte plagët e viktimave të pafajshme të sistemit të tyne gjaksor. Pra duhej me cdo kusht që kjo shtresë përseri të vetësakrifikohej në emër të lirisë e të demokracisë, për të arritë me realizue kërkesat e tyne minimale jetësore.

Bashkarisht u vendos pjesmarrja në grevë. Edhe pse pat dëshira të shumta për pjesmarrje nga gra e burra, u vendos të shkohej me një grup vullnetar prej 17 vetësh që ishin në gjëndje të përballonin vështirësitë. Greva do të zhvillohej në ambientet e sportklub Tiranës në Rrugën e Kavajës në qendër të kryeqytetit.

Në paraditen e 20 Shtatorit te vjetit 1991 i gjithë grupi udhëtoj drejtë Tiranës dhe ju bashkue pjesës tjetër të njerzve të ardhun nga të gjithë rrethet e vendit. Emocionet ishin të papërshkrueshme në takimet në mes të bashkevuejtesve. Kujtime të vështira e të paharrueshme për ditët e lanuna pas, por që lanë plagë të pashërueshme në fizikun e psikikën e tyne. Shtërngime duersh, perqafime, kujtime nga ma të ndryshmet, atmosferë e dhimbëshme por edhe kënaqësi miqësore. Mandej ndarja nga familjarët dhe mbyllja në sallë.

Të paharrushme do të më mbesin castet e betimit solemn për ta que grevën deri në fund me cdo lloj cmimi, edhe me jetë. U zgjodh me shpejtësi një komitet drejtues i grevës, që do merrej me përkujdesjen shëndetsore të pjesëmarrësve që do kishin nevojë e për kontaktet me shtypin.

Situata politike në vend ishte shumë e veshtirë dhe delikate. Qëveria e stabilitetit e drejtuar nga Ylli Bufi nuk arrinte të kontrollonte situatën ku mbizotënonin levizjet për demokratizimin e vendit. Greva e mitinget e njimbasnjishme që shprehnin pakënaqsinë  popullore shtoheshin cdo ditë. Presidenti komunist Ramiz Alia dhe kasta e vjetër që e rrethonte ishin të padishrueshëm për njerzit. Të gjitha kto sollën një zemërim popullor që lexohej në sytë e cdo njeriu e që u shpreh me mirënjohje e perkrahje edhe për ne grevistët e urisë të ngujuem për të drejtat legjitime të mohueme.

90 persona të ardhun nga të gjitha anët e vendit, që ishin shtresa më e vuejtun e kombit, ishin gadi të vetëflijoheshin për të kërkue realizimin e të drejtave të tyne themelore të mohueme nga diktatura.  Ish të burgosun e të internum, dikush që përfaqësonte vëllain e pushkatuem, një tjeter babën e vdekur në burg e që nuk i dihej varri, një tjetër familjen..... Ishin rreth 2000 vjet burg në atë sallë sporti, që gjatë ditës, me ecëjaket e grevistave të kujtonte oborrin e burgut famëkeq të Spacit.

Këto njerëz ishin me mosha të ndryshme, me prejardhje të ndryshme familjare, por të burgosun nga i njëjti ligj famëkeq, ai  i agjitacionit e propagandës.

5 kërkesat tona ishin nga ma të thjeshtat dhe krejt  njërzore, për një jetë normale e integracjon: 1. Pafajësia, 2. Cdëmtimi material në bazë të normave ndërkombëtare, 3. Strehimi, 4. Punësimi mbrendë e jashtë vëndit,  5. Shkollimi...

Peticioni me këto kërkesa ju drejtue Presidentit të Republikës,  Parlamentit dhe Qeverisë. Të shumtë ishin shoqatat, sindikatat, partitë politike, gazetat, që i përkrahën këto kërkesa dhe këte lëvizje. Me kalimin e ditëve lëvizja jonë kaloj kufijtë e atdheut dhe pat reagime edhe nga shtypi ndërkombëtar dhe përfaqësitë e hueja në vend. Cdo ditë shtohej numri i gazetarve perëndimore që kishin deshirë të pasqyronin vuejtjet e mjerimin nga rregjimi komunist dhe dëshirën e madhe per liri e demokraci të popullit shqyptar.

Më kujtohet një ndodhi e pa zakontë me një grup gazetarësh e kameramanësh gjermanë, të cilët  në ditën e 5-të të grevës intervistuen shumë ish të burgosun e ndigjuen historina nga më absurdet për nga mohimi i të drejtave njerzore. Gjatë bisedës me njërin nga kolegët, i cili po tregonte për torturat c´njerzore në qelitë e burgut të Burrelit, njerit prej kameramanëve  i ra kamera nga dora dhe i asfiksuem ra pertokë pa ndjenja.

Po kështu kam të gjallë në kujtesë vizitat e shumta të shoqatave nga rrethet e ndryshme të vendit, politikanëve, studentëve, grupeve të ndryshme për të drejtat e njeriut e ish shokëve bashkëvuejtes të burgut. Në mesin e ish të burgosurve, kishte edhe persona që rridhnin nga ish blloku, fëmijë të anëtarve të byrosë apo të anëtarve të komitetit qëndror të partisë së punës, ministrave komuniste, të cilët ranë vetë viktimeë në burgjet që baballarët e tyne sajuen për njerzit e thjeshtë. Rasti e solli që të ndigjoj fjalë të mira për sjelljet e tyne në burg, por edhe nganjëherë pashë të kishte allergji e reagim negativ.

Aty nga dita e 8-të erdhën të na vizitojnë një grup deputetësh dhe ministrash të qeverisë të stabilitetit, për të dhanë mesazhin që “po përpiqeshin” të analizojnë kërkesat tona, e ndodhi që një ministër, djalë nga familjet komuniste të ish bllokut, u flak  dhunshëm nga grevistët jashtë mbi asfalt....

Vetëmohimi për ta qu grevën deri në arritjen e plotesimit të kërkesave u ba motivi kryesor i qëndresës të ishburgosurve edhe pse ishin të lodhur nga vuajtjet e burgut  e nga mungesa e ushqimit gjatë grevës.  Pat raste që grevistë dergoheshin në spital për trajtim, por që me këmbëngulje kërkonin të ktheheshin pranë shokëve.

Cdo mbasdreke qindra qytetarë të Tiranës mblidheshin në oborrin para sallës sportive në shenjë solidaritetit. Shpesh ndodhte që të hidheshin parulla kundër qeverisë, kur nga dritaret e palestres Vitor Martini apo Vladimir Xhelo njoftonin për gjendjen ditore të grevistëve.

Ditët kalojshin plot me rreziqe të dukshme ne shëndetin e pjesmarrësve, por prej shtetit vetëm heshje.... Dinosauri komunist Ramiz Alia, në rrokullisje e sipër, synonte përsëri jetë njërzore e gjak të pafajshëm. Ndonji deputet i opozitës, jo me prejardhje komuniste e që i njihte rrethanat e jetës se burgut si Pjetër Arbnori, përpiqej të imponohej te shteti, por pa rezultat.

Osman Kazazi, shtëpia e të cilit ishte ba bazë qëndrimi e informacionit për të ish të burgosunit e familjaret e tyne, ishte i angazhuem me kontaktet e bisedimet për realizimin e kërkesave me politikën. Ishte dita e 11-të. Gjendja shëndetsore dhe higjenike në sallën e grevës ishte e përkeqsue jashtë cdo kufini njerzor, kur nji lajm i mirë ngrohu shpirtnat e trazuem të gravistave. Qeveria e stabilitetit kishte vëndosun të marrë parasysh kërkesat e të përndjekurve. Por rezultati konkret i lëvizjes sonë ishte rrëzimi më pas i qeverisë neokomuniste së stabilitetit dhe dalja e dekretit për zgjedhje të reja në shkurt 1992 ku demokracia fitoj bindshëm.

Pas 10 ditë greve, parlamenti miratoi njëzëri një ligj gjysmak, për të cilin të përndjekunit kanë edhe sot shumë pakënaqësi dhe ndjehen të pa përfaqësuem.

Shpresoj që greva KOMBETARE E ISH TE PERNDJEKURVE POLITIK, në vazhdën e lëvizjeve antikomuniste, do të zanë vend në mes të ngjarjeve të randësishme që janë të ekspozueme në muzeun kombëtar në seksionin  e luftës kundër komunizmit.