Përparim Hysi: Memuaret e një zboristi...

Memuaret e një zboristi...*

 

Tregim i jetuar

  

Nga  Përparim Hysi

 

Prolog

 

Kushdo që do të lexojë këtë tregimin tim,dua që  mua të mos gjykoj

keq.Po tregoj veç  atë  që përjetova në një nga ato zboret

ku"stërvitshim për të shpartalluar jo vetëm një armik,por bllok

armiqësh" që, "në na kishin në gyrkën e pushkës,ne i kishim vënë në

grykën e topit".Sidoqoftë,unë e kam vënë kryqin mbi kurriz dhe i

pranoj pasojat,sido që të jenë.Se e di që,në thelb të tregimit,lakohet

femra.Por thashë,unë vetëm tregoj dhe aq...

 

*    *   *

Tek po dilja nga shtëpia,veshur ushtarakshe (veshjen e kishim mar rnjë

mbasidte më parë) ,ballë për ballë ndesha xha Myrten,një plak që qe i

muhabetit.E dija që nuk do shpëtoja nga bodeci tij.që.ç'është e

drejta,qe pakëz i mprehtë dhe të shponte keqas.Qe burrë i zgjuar dhe

fliste me dykuptime apo me rrotulla,kur thonë andej,nga veriu.M'u

afrua duke qeshur dhe e zbrazi:-Dhaskal,të keqen xha Myrtja,sa të

shkoka kjo rrobë"anglizi" për angari.Unë:-Pse angari e quan ti,xha

Myrte!Ai e uli dhe ca zërin:-Angari e shkuar angarisë.Por thuaj shyqyr

dhe aq.Se nusja e djalit 'm'i bleu,o të keqen xha Myrtja ti plot 1500

lekë.Se është në"Çetëvullnetare".Vullnetare-gërr pare!-shpotiti.Mirë

që s'i ka vajtur mëndja dhe për ju që ta paguani sa frëngu pulën.Dhe

ia dha të qeshurit.U ndava nga shpotia e atij plaku të mirë dhe frymën

mu në batalion:nja 6 km larg nga shtëpia  tek kisha e

Vajkanit.Kjo,kisha e Vajkanit ( emrii kish mbetur se e kishin kthyer

në repart ushtarak pas 6 shkurtit 1967),për të patur një

përfytyrim,sado pak të përafërt,ndodhet nja 3 km larg nga Manastiri i

Ardenicës,po erdhe nga Fieri për në Lushnje.Manastiri i Ardenicës

dihet që është në kodrën më dominuese mbi fshatin Kolonjë të

Lushnjes.Ka qenë pas viteve '70-të,qemë prishur dhe me Kinën,dhe ndaj

qemë mobilzuar për 17 ditë e net,aty ,mes pyllit,që të përgatiteshim

për t'i shpartalluar armiqtë që,siç ndodhi,qenë krejtësisht imagjinarë

dhe pjellë e mëndjes përçude të timonierit dhe atyre që pasonin atë.

Aty,tek ish-kisha,kalonim tërë atë kohë të pastëstërvitjes.Aty flinim

(shtretërit me mjete rrethanore,se po stërviteshim për luftë,de!)

dhe,pasi hanim mëngjesin.niseshim përmes pyllit (edhe ditës në këtë

kurorë lisash e  drurësh të tjerë,mezi shihje diell dhe sa nuk më zë

të qarët kur nga ky pyll shekullor dhe dhjetra hektarësh,tani që

shkruaj nuk ka mbetur qoft dhe një dru për të bërë një copë shkop!Se e

prenë dhe e rrafshuan në këtë kohë tranzicioni),dhe bënim

vajtje-ardhje gati 10 km çdo ditë dhe me armatimin në krah.Këtë lloj

marshimi e bënim për çdo ditë dhe frymën e mbanim mu tek Manastiri,se

aty,në  një terren të thyer, ishte poligoni ku stërviteshim për

asgjësimin e armiqve.Duke ecur përmes pyllit,një tepelenas (kish

ardhur bujtës në fshatin tonë ) , tha:-Më duket  se na gjeti  si me

atë ushtrinë turke në Zhapokikë.-Ç'lidhje ka kjo me atë

Zhapokikën.Kërkonin një  të arratisur nga  burgjet e Turqisë.Ai

fshehur në pyjet e Zhapokikës(ja si,ky,pylli i Vajkanit,de)

,dhe,ndërsa sulltani,priste lajme,atij i drëgonin:-Ik e ik,nëpër

ZHapokikë.Natyrisht,kish qëlluar në shënjë,ndaj dhe u gajasëmMbasi

stëviteshim, (armët të gjitha pa fishekë!!) shponim"kupacat" made in

Brezhnjev apo made in Mao,ktheheshim të lodhur dhe,mbledhur të gjithë

tek një shesh në pyll,zinim nga muhabetet.Xhëku kthenim dhe ndonjë

gllënjkë raki dhe bërë çakërr qejf,ia thërrisnim këngës.

 

*

*      *

 

Ia mori Yzedin Veliu një kënge,nga ato që të prekte shpirtin,se,tani

që kishim gati nja 5 ditë pa vajtur në shtëpi,pse ta bëjmë

harram:mëndja na shkonte dhe tek gratë,se,domosdo,evliha,nuk

qemë.Pra,këngën e zuri Yzedin Veliu dhe,sakaq,ia ktheu Feçorr Tafa,Por

kthesa e këngës qe paksa e"rrezikshme",e lehtë për t'u përciell me

shumë zëra dhe,dasheje pa dashje,ia kthyemë të gjithë.Kënga qe jo

vetëm e bukur,por dhe shumë shpotitëse.Bukuria qëndronte në të , se

kthyesi,Feçorri, zuri të bënte ojna dhe shënja që na ngriti avadan

aq,sa me këtë entusiazëm që na kish përfshirë në këto çaste,me të

vërtetë;-Mjerë armiqtë!Ne,në ato çaste,të merrnim gjak në vetull.Tek

shkruaj,nuk mund të lë pa ju njohur me vargjet e bukura të asaj kënge

popullore:

-Buzën seç ta dhashë,por më tej ç'kërkoje?- thoshte thënësi.Kurse

kthyesi që qe dhe komik,kthente:-Ç'pate,derri i derit?Ç'pate?Çfarë

kërkoje? Këtu dhe futeshim që të gjithë dhe pylli ulërinte nga zërat

tanë aq gazmorë.E bukura ishte,veç tjerash,se kënga dukej se zbriste

shkallë-shkallë që nga buza,tek gusha dhe deri atje ku"falej

kandili".E se si bubullonim ne,or tunajtjeta!Armik,gjej vënd e

futu.Dhe vetëm më vjen keq që nuk kshim atëherë një kasetë për ta

regjitruar a filmuar se do shqyheshim së qeshuri.Por ç'them dhe

unë?Kaseta apo filmimi ishin si vjetdrite larg...

 

*        *        *

Kur kënga mbaroi,e kthyemë dhe njëherë nga ato faqoret tona dhe,pasi

uruam:si goja zëmra hëm thënësin dhe atë që ia mbante,pritëm ndonjë

këngë tjetër.Por ja që dikush vërviti një "proçkë".se proçkë qe,se

ç'të ishte tjetër.

- E dini se çfarë ndodhi në Ballsh?- tha një igjinier që punonte në

uzinë.Ne po sy e vesh nga ai. Kish shkuar një lumëmadh si kjo puna

jonë,në zbor 17-ditor.Ditë e net po drejt e në Fratar,se atje qe pika

ku mblidhehin.Qe pak si riosh dhe zënë malli për të

shoqen,vjen,vjedhurazi në shtëpi.Hap derën me çels se nuk do të zgjoj

të shoqen.E hap,kur ndjen që dikush kërceu nga dritarja.-Ou,- u

alarmua,ai.Ç'qe ai që iku?- i bërtiti të shoqes.Ajo gër-fër,medemek në

gjumë (pse kot thonë që gruaja futi shejtanin në shishe?! )  .-Moj të

pyeta kush qe?- i mshoi zërit ai.Ajo,sikur sapo u zgjua, dhe...-O të

keqen,o Solli,oh,sa e ka marrë malli Sijen tënde për ty dhe zgjatet

nga i shoqi i jep duarët dhe e tërheq mbi vete.U ndez ditëziu Solli

dhe harroi atë hamshorin e ikur.Ne ramë përmbys nga të qeshurit,se ky

dreq ingjinieri tregonte si të qe  atje dhe kur vinte në rolin e Sijes

e shkërbent zërin si ajo dhe,për vete,as qeshte as qante:veç tregonte

dhe aq.Ngjarja sa na gajasi,aq dhe na shpoi,se të gjithë,i kishim lënë

ato Sijet tona në shtëi për 17 ditë e net.Kaq qe.E nisi igjinieri dhe

na ndodhi se atje me "Dekmaeronin":secili do të tregonte diçka.E mori

fjalën Leci.Ky qe i vetmi shkodran (me punë e banim në Fier,që zborin

e bënte tek ne). A e dini ça ka ndodh në Shkodër?I ka pas thanë njana

nji shoqes së vetë:-Moj Mari,ça m'ka gjetë?-Ça t'ka gjetë ,o e lumja

unë?-Po ma lyp drejtori!!-Mirë boll,moj rrezike,.nepja drejtorit se ka

me t'mbajt si ujtë e bekuem.E të nesrmen:-Moj Mari ça m'ka gjetë?-Ma

ka lyp shefi?-Po nepja,moj shefit,se ke lehtsina.-E prapë:-Moj Mari ça

m'ka gjetë?-Po ma lyp brigadieri.Mirë boll,moj,nepja se ai t'i jep

metelikët e veç qarë ke prej tijna.E së fundi:-Moj Mari ça m'ka

gjetë?-Po ma lyp edhe buuuurri?-Buuurri?A je e marrë apo shtihesh.Kur

don dhe burri me ba qejf...Tani ena jonë nuk mbajti më.U thye dhe u bë

copa...se nuk kish ku të vinte më.Dhe buuuurri dhe e zgjtanim këtë

sikur,secili,vinte në"hellin" e gjykimit,të shoqen e

vete.E,Lec,Lec,ç'na kënaqe!

 

*       *    *

E,ore,e- emori fjalën një lab.Këto që treguat ju,nuk janë gra,po

lapërdhare,se ka gra që të marrin gjak në vetull dhe ta vënë kufinë

tek thana.Dhe ia filloi.-Nga anët tona është një zakon.Nusen e

re,plakat e lagjes(me të cilat ka dhe lidhje),e marrin nusen dhe e

çojnë të pres dru në pyll.Presin plakat buzë pylli me mushkat për t'i

ngarkuar.Sa më shpejt t'i pres drutë,aq më e mirë

është.E,kështu,Hasani,kish martuar djalin.Nusja-yll e shkuar yllit.E

marrin plakat e në pyll.Ia fillon nga puna ajo.Kur ç'të  sheh?Dikë që

afrohet.Lë punën dhe njeh vjerrin.Po ky ç'kërkon këtu?Vjen ai dhe

ndezur nga bukuria e së resë (se qe pushte kaluar pushtit) ,i shtie

çikë asaj.Medemek,këtu në pyll vetëm unë e ti dhe asnjeri dhe zgjat

dorën,po ajo një ia jep me mykë të sëpatës dhe e rrëzon përmbys.Por sa

e bukur dhe aq  e ndershme.Bërtet:-Oj,hankoni,hajdeni se Hasan-aganë e

ka vrarë mushka!!! Vrapuan ato dhe,si e gjetën ashtu përmbys,e hodhën

mbi mushkë e frymën në shtëpi.Lajmi mori dhenë:-Hasan-aganë e vrau

mushka!! !Dhe ai,ashtu behot,i kish dëgjuar fjalët e së resë.Kushdo që

vinte për ta parë dhe e pyestte se ç'të ka gjetur,i përgijgej.-Më vrau

mushka! Dhoma rrinte plot dhe ja tek i erdhi radha dhe se resë.U fut

ajo,terbie si ishte,dhe i thotë:-Aga,ç'të gjeti kështu? Ai,si i

përhumbur,i tha:-Më vrau mushka.Ajo:-Po kur nuk i dije zananë,pse iu

qase pranë?!!!

Ky labi,gjysmë burri,sikur u vuri kapakun të të tërave.Aq na bëri për

vete,sa të tërë thoshim:-Po kur s'i dije zananë,pse iu qase pranë?!!!

Por nuk qe e thënë me kaq.E mori fjalën Puçja.Ky qe një burrë faqekuq,

që,në vënd të pushkës,qe lejuar të mbante një stap të gjatë

se,gjasme,qe rrëxuar e qe vrarë.Thoshhin që dhe në kooperativë me hile

punonte,po kishte një grua të zonjën që mbante shtëpinë

gjallë.se,këtë,Puçen e kish vetëm për gaztor.Epo ky ,gaztori,Puçja na

la pa mënd.

 

*      *     *

Po ç'ma ngisni muihabetin me gratë ju,- foli Puçja.Po unë ,or

babaxhanër,nuk i zë besë gruas.Ti  ke gojë të zëshë tëtshoqe me

gojë,more gojëshpuar,- iu lëshua kërcënueshëm një i moshuar që ishte

vet xhxaxhai i tij.Po për tëtshoqe betohet një fshat i tërë dhe ti

gojac e jargash,e zë në gojë!U sikter,se ta mora atë stapin dhe të

hyra dorë në sytë të gjithëve.Por Puçja nuk hante pyka.Pepe,- foli

mbasi u largua paksa nga xhaxhai,- huqin kalit ia di ai që i hipën

sipër!!! E,që thoni ju.dëgjoni tani këtë historinë me time shoqe.Erdhi

një akshëm nga puna.-Hë,erdhe,- i thashë.-Erdha.Dëgjo,shko më bëj një

kafe.-Ç'kafe? Unë do iki se do thyjemë kapule misri.Se ja filloi

mjegulla dhe thahet kollaj.- Ku do shkoni?Tek shega e Muratit.-Jo,nuk

do shkosh,se është natë.Natë pa natë unë do shkoj.Jo,- thira unë,- nuk

do shkosh,se jo vetëm që është natë,por brigadieri është pusht dhe

ndaj dhe të ka thirrur.-Mua më merr të keqen.Të bëj ku të gjej

ai.Shkurt,o vëllezër,iku. Iku ajo,po dhe unë nuk e hëngra thatë.Një të

marrë një thes dhe nga një rrugë tjetër,drejt e tek shega e Muratit.U

afrova tinëz dhe,sa gruaja hodhi kapulen e misrit,mbi prehër,tak i

hidhem si një shqarth,e vë poshtë;thesin e kisha hedhur që mos të më

njihte.Jua them unë:gruaja e ndershme nuk bën berihaj.Nuk u ndje dhe

unë,sa mbarova "punë",u ktheva në shtëpi.Prisja që të tktheje dhe

ajo.Ashtu pas nja dy orësh erdhi,E,i thashë  erdhe.Erdha.Të thashë unë

që do të zërë brigadieri.Ke fjalë tjetër ti apo.Zuraa dhe ia tregoja

të gjithë ç'ndodhi tek shega e Muratit,por ajo nuk jepej.Tregoja

ndonjë tjetri,më thosh,po mua më mer të keqen njeri. Hë,pepe,e

digjove? Dhe,për t'i shpëtuar të keqes,iku duke qeshur.Ne tani

njëzëri"kurorën" ia dhamë Puçes që tek u largua,bërititi:Nuk i besoj

gruas unë,jo....

 

Epilog

Unë vetëm tregova për ca ditëzbori,por  për femrat unë kam

respekt.Mëkati nuk pyet për gjini.Dhe sa për femrat,ja mendimi im:

 

Femrat

 

Gjithmonë e vras mëndjen:-Përse na joshin?

Ç'djall kanë me vete që na tundojnë?

Ah,sa të mira!Ato"mos qofshin?!"

Kur dhe ca me thinja,pas tyre vrapojnë.

 

 

Dhe e dinë mirëfilli nga ne pëlqehen

Nisen e stisen sikur shkojnë për sfilatë

Kush s'humb pusullën;disa dhe "dehen"

Nga sharmi i tyre,tundohet dhe një plak.

 

24  dhjetor   2004

 

* tregimin e kam shkruar në vitin 2007 dhe e kam ripunuar.

 

20 janar   2011