Kulturë
Bajram Qerimi: Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe - H
E marte, 31.08.2010, 09:46 PM
Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe
Nga Bajram Qerimi
H
S’ E DI KUSH HA E KUSH PI (KUSH PAGUAN) diku dikush fr.fol.,iron.- bëhet , bën (është) rrëmujë, tollovi e madhe diku, bëhet ,bën (është) rrëmujë e potere e madhe diku, bëhet ,bën (është, ndodh) pështjellim,përzierje, çrregullim i madh, i keq, i plotë diku , s’ ka kurrfarë rregulli, rendi diku, ndërlikohet edhe më shumë gjendja, situata në një vend, nuk merr vesh, nuk kupton askush asgjë, fare se ç’ bëhet ç’ ndodh diku , nuk merret vesh , nuk kuptohet fare se ç’ bëhet, ç’ po ndodh diku, përzihet, pështjellohet, ngatërrohet krejt puna, gjendja, situata diku. (BQ-DSH). S. shih sin: nuk dihet kush blen e kush paguan diku
EDHE I HA, EDHE I DJEG fr.fol.,iron.- edhe ka qejf për diçka, edhe nuk i leverdis, edhe do ,edhe s’ do dikush. (FGJSSH f. 638).
ËSHTË HA DHE VDIS diçka ( një gjellë a ëmbëlsirë) fr.fol.,ftill.- është shumë e shijshme, e lezetshme diçka (një gjellë a ëmbëlsirë). (NMUS-SHPK f. 125). S. shih sin : është për të lëpirë duart (një gjellë etj.)
HA TË HEQUR diçka (një punë etj.) fr.fol.,id.-zvarritet shumë diçka (një punë etj.), zgjat, vazhdon shumë diçka (një punë etj.).(UÇ-3/71 f. 196, FGJSSH f. 638). S. shih sin : zgjat si bishti i lugatit diçka (një punë etj.)
TË HA PA LEHUR (PAS SHPUNE) dikush fr.fol.,iron.- ta bën, ta punon, ta përgatit, ta kurdis, ta shkakton të keqen, dëmin, fatkeqësinë fshehurazi, tinëz dikush, është tinëzar e i pabesë dikush. (AVSU-SHPMGJ-I f. 165). S. shih sin : ta ha dheun ndër (nën) këmbë dikush
HABER-I
BËN HABER dikush fr.fol.,fj.- lajmëron dikush. (FGJSSH f. 639). S. çon haber dikush
*I BIE HABER dikujt dikush fr.fol.,fj.- e lajmëron dikë dikush.- Më prunë haber se dh e vëren, e dikton, e heton dikë a diçka dikush itë e mia kishin bërë beribat në tepën tënde! (HP-M f.48). S. dhih sin : i çon fjalë dikujt dikush
ÇON HABER dikush fr.fol.,fj.- lajmëron dikush. (FGJSSH 639). S. shih sin : bën haber dikush
*I DËRGON HABER dikujt dikush fr.fol.,fj.- e lajmëron dikë dikush .- Do t’ i dërgojmë haber Canes në kurs…Nuk të lëmë ne. (ZSA-VL-
I JEP HABER dikujt dikush fr.fol.,fj.- e lajmëron, e njofton dikë dikush. (FGJSSH f. 639). S. shih sin: i çon fjalë dikujt dikush
KA HABER dikush fr.fol.,id.-1. (për diçka) është i njoftuar, i informuar për diçka dikush, e di , e njeh diçka dikush (AXH-XLV f. 149). S. shih sin: është në dije të diçkaje dikush ; është i ditur dikush. 2. (në diçka) kupton, merr vesh mirë në diçka dikush, di se ç’ është diçka dikush, e njeh diçka, ka përvojë në diçka dikush. (NABA-EY f. 8). S.shih sin : ka erë në diçka dikush
NUK KA HABER në (nga) diçka a për diçka dikush fr.fol.,iron.- nuk di gjë fare për diçka dikush, s’ di ta bëjë fare diçka (një punë etj.), nuk e njeh fare diçka (një punë etj.), nuk merr vesh, nuk kupton fare nga diçka ( nga një punë, nga një zanat etj.) dikush, nuk e kupton fare diçka (një punë etj. ) dikush, s’ di fare për diçka (për një punë etj.) dikush dikush. (UÇ-3/71 f. 198, FGJSSH f. 639, 1927). S. shih sin : nuk merr amë nga diçka dikush
*NUK IA KA HABER diçkaje dikush fr.fol.,iron.- nu e di, nuk e njeh fare diçka dikush.- Unë i thoja se „ nuk di gjë“, se“ nuk ia kam haber teorisë”… (FBE te:ERE, 29 mars
MERR HABER për diçka dikush fr.fol., fj.-njoftohet, lajmërohet, informohet për diçka dikush. (FGJSSH f. 639). S.shih sin : e merr në dije diçka dikush
NUK MERR HABER dikush fr.fol., iron..- nuk kupton, nuk merr vesh dikush për çka i thua, për çka i flet. (FGJSSH f. 639). S. shih sin: nuk ha arsye dikush
HABI-A
*ME HABI fr.ndf.,fj.- habitshëm.-Ajo e shikoi me habi. (RSH te: KD, 14 qershor
SHPREH HABI dikush fr.fol.,fj.- habitet, çuditet dikush, nuk e beson diçka dikush. (FGJSSH f. 639). S. shih sin: bën çmeri dikush
I VJEN HABI dikujt fr.fol.,fj.- habitet, çuditet dikush, nuk e beson diçka dikush. (FGJSSH f. 639).S. shih sin: bën çmeri dikush
HAD-I
IA DI HADIN dikujt dikush fr.fol.,ftill.- ia di mundësinë, gjendjen dikujt dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : ia di çaren dikujt dikush
HAIR-I
BËFSH HAIR! fr.fol.,ur.- faleminderit! (FGJSSH f. 640).
U BËFTË I HAIRIT! fr.fol.,ur.- u bëftë i mbarë! (thuhet për fëmijë). (FGJSSH f. 640).
MOS BËFTË HAIR! fr.fol.,mallk.- mos i ectë mbarë! (ASU-VGJKMGJ f. 272).S. iu shkim-të zjarri !
MOS E BËFTË PIKËN E HAIRIT! fr.fol.,mallk.- mos e gëzoftë fare! (FGJSSH f. 640).
NUK BËN HAIR diçka fr.fol., fj.- nuk sjell dobi, nuk bën mirë diçka, nuk ndihmon diçka. (FGJSSH f. 640).S. shih sin: nuk bën dobi diçka
NUK I BËN HAIR diçka (ilaçi,bari etj.) dikujt fr.f ol.,id.-nuk i bën dobi, mirë, mbarë (ilaçi,bari etj.) dikujt, nuk e shëron dot (ilaçi, bari etj.) dikë. (BQ-DSH).S. nuk i bën prof diçka (ilaçi,bari etj.) dikujt
IA BËN PËR HAIR dikujt diçka dikush fr.fol.-ia uron dikujt diçka dikush.-E po qe se pyetet vajza, atëherë ma bën për hajër!-më tha. (AZZOG te: KD, 30 gusht
NUK ËSHTË AS I HAIRIT, AS I SHERRIT dikush fr.fol.,iron.,ant.- nuk është për asnjë punë dikush, nuk bën as të mira e as të liga dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : nuk qet as në duqe, as në strajcë dikush
HAIR TË BËHET ! fr.fol.,ur.- për të mirë qoftë ! ashtu u bëftë ! (FGJSSH f. 640). S. hair qoftë !
HAIR QOFTË ! fr.fol.,ur.- për të mirë qoftë ! ashtu u bëftë ! (FGJSSH f. 640). S. shih sin : hair të bëhet !
HAMADREQ HAIRIN e dikujt fr.fol., iron.- nuk e dua të mirën a ndihmën e dikujt. (ASU-VGJKMGJ f. 123).
IA PAFSH HAIRIN ! fr.fol.,ur.- e gëzofsh ! (i thotë shitësi blerësit me rastin e shitblerjes). (FGJSSH f. 640).
TË QOFTË PËR HAIR ! fr.fol.,ur.- gëzuar ! urime ! (FGJSSH f. 640). S. me zemër të mirë !
*IA SHEH HAIRIN dikujt a diçkaje dikush fr. fol., fj.- përfiton prej dikujt a diçkaje dikush, , gjen (ka) dobi, të mirë prej dikujt a diçkaje dikush. (FGJSSH f. 640, 1883). -Ia pa hairin inatit të partisë së kryeministrit me Numan Baliqit. (p.a. te: KD, 31 dhjetor 2003, 1,2 e 3 janar 2004 f. V). Ant. ia sheh rrengun dikujt a diçkaje dikush
HAJAT-I
I JEP HAJAT diçkaje a dikujt dikush fr.fol.,id.- e përkrah, e mbështet diçka a dikë dikush. (FGJSSH f. 640). S. shih sin : i bëhet çadër diçkaje a dikujt dikush
E PRISH HAJATIN me dikë dikush fr. fol.,id.- i prish marrëdhëniet me dikë dikush, i prish, i shkëput lidhjet me dikë dikush. (FGJSSH f. 640, 1547). S. shih sin: e ndan bukën me dikë dikush
HAJDE
HAJDE DE ! fr. psth.- gjene mirë! S’ është keq! Ku e gjen të jetë kështu! (FGJSSH f. 297).
HAJDUT-I
*ËSHTË HAJDUT ME ÇIZME fr.em., iron.- është hajn i madh dikush, është hajn i shkathët, i regjur dikush. (JBALL-KOR f. 198). - Tani ju që jeni hajdutë me çizme e me kuaj po më rrëmbeni djersën…Na...merrini, haram i paçi! (SS-Z f. 141). S. shih sin : s’ lë dry pa çelur dikush
E GJEN HAJDUTI THESIN fr.proverb., iron.- e gjen dikush atë që i përgjigjet, që i përshtatet më së miri apo që i duhet, që i nevojitet më së shumti, e gjen njëri tjetrin. (FGJSSH f. 2062). S. shih sin: e gjen arna thesin
HAJDUT ME ÇIZME fr.em.,iron.- hajdut i regjur, me përvojë, hajn i madh, i shkathët, i pashoq. (FGJSSH f. 264). S. shih sin : hajdut me xhufka
HAJDUT ME DAMKË fr.em.,iron.- hajdut i regjur, me përvojë, hajdut i shkathët. (FGJSSH f. 641). S. shih sin : hajdut me xhufka
HAJDUT ME DORASHKA (DOREZA) fr.em.,iron.- hajdut i regjur,me përvojë, hajdut që vepron me shumë kujdes e fshehurazi. (FGJSSH f. 359). S. shih sin : hajdut me xhufka
HAJDUT ME KATËR DUAR fr.em., iron.- hajdut i regjur, me përvojë. (FGJSSH f. 641). S. shih sin : hajdut me xhufka
HAJDUT ME GJASHTË GISHTA fr.em.,iron.- hajdut i regjur, me përvojë, hajdut i shkathët. (FGJSSH f. 641). S. shih sin : hajdut me xhufka
HAJDUT ME XHUFKA fr.em., iron.- hajdut i regjur, hajn i madh, i shkathët, i pashoq, hajdut që e njohin të gjithë si të tillë. (NMUS-SHPK-II f. 189). S. hajdut me çizme (me damkë); hajdut me dorashka (doreza) ;hajdut me katër duar (me gjashtë gishta) ; kusar me çizme
PIQET HAJDUTI ME THESIN fr.pro-verb., iron.- e gjen dikush atë që i përgjigjet, që i përshtatet më së miri apo që i duhet, që i nevojitet më së shumti, e gjen njëri tjetrin. (FGJSSH f. 2062). S. shih sin: e gjen arna thesin
HAJEKEQ-E
HAJEKEQ E BUZËKUQ NUK KA fr. proverb.- është e pamundur të jesh edhe me të ngrëna të këqija edhe me çehre të mirë. (HAVA-M f. 146).
HAJGALL
MBETET HAJGALL (një vend etj.) fr. fol., ftill.- mbetet pa gjë ose pa njeri brenda, zbrazet fare,krejt (një vend etj.), tangallohet, tangalliset, sallohet (një vend etj.). (LLRUSH-FRRSH f. 69). S. shih sin : mbetet bosh (një vend etj.)
HAJGAR/E-JA
BËHET HAJGARE dikush fr.fol.,iron.- 1. turpërohet dikush. S. shih sin : bëhet abanoz dikush.
*BËN HAJGARE me dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.-tallet, qesëndiset, shpotitet,mahitet, shagaret me dikë a diçka dikush. ASU-VGJKMGJ f. 122). - I ka humbur udha në oborr, sepse atë e pati shemër, me të bëri e bën hajgare, se robëria i fle në zemër. (NEBU te: LE, 9 shkurt
HAJMALI-A
S’ KA HAJMALI QË I BIE dikujt fr. fol.,iron.- nuk bindet fare për diçka dikush, nuk dëgjon, nuk i shtrohet arsyes dikush, nuk lëshon fare pe për diçka dikush, qëndron me kokfortësi në mendimin e vet dikush ,mbetet deri në fund kryeneç, i papërmirësuar dikush . (SHAGEC-BY f. 171). S. shih sin : nuk ha arsye dikush
RRI QË RRI, BËJ NJË HAJMALI fr. fol., iron.- bëj, puno diçka, qoftë edhe pa vlerë, kot, mos rri pa punë, merru me diçka, puno diçka, kur s’ ke punë, puno diçka, merru me diçka. (NMUS-SHPK f. 125). S. shih sin : mos paç punë, luaje derën
HAJMEDET
BËN HAJMEDET dikush fr.fol., meton.- 1. vajton shumë (për dikë a diçka) dikush. S. shih sin : bën gjëmë dikush. 2. (për diçka) ankohet, qahet shumë (për diçka) dikush. (FGJSSH f. 641). S.shih sin : bën bujë për diçka dikush, e bën bujë diçka dikush
HAJVAN-I
ËSHTË HAJVAN dikush fr.fol.,iron.- 1. është fare i marrë, budalla, trutrashë, trutharë, torollak dikush, nuk kupton, nuk merr vesh gjë prej gjëje dikush.S. shih sin: është buall dikush 2. e meriton të trajtohet si kafshë dikush, sepse kështu sillet e vepron. (FGJSSH f. 571). S. shih sin: bëhet për ta lidhur në bigë dikush
HAK-U
E BËN HAK diçka dikush fr.fol.,id. -e meriton diçka dikush. (FGJSSH f. 641).
*I DEL HAKUT dikujt dikush fr.fol.- 1. e bën detyrën e tij dikush ndaj dikujt, bën gjithçka që i takon dikujt për dikë, e paralajmëron dikë dikush për diçka , ia kallëzon që më parë diçka dikujt dikush . (AXH-LII f. 206, FGJSSH f. 166, 641). -Unë, i shkreti, i dola hakut, po atë s’ e sjell në din asnjeri, as thiu, andaj ku vaftë u thaftë! (MI-SHT f. 87). S. shih sin: i
*E HA HAKUN e dikujt dikush, IA HA HAKUN dikujt dikush fr.fol.,iron.- ia merr, nuk ia jep atë që i takon, atë që e meriton dikujt dikush, ia merr, ia përvetëson diçka dikujt (që i takon si pagë, si shpërblim etj.) dikush, përfiton në kurriz, në dëm të dikujt dikush, i bën të padrejtë dikujt dikush, ia punon me të padrejtë dikujt dikush, ia heq a ia merr një tjetri atë që i takon, nuk ia jep dikujt dikush atë që i përket, që i takon si shpërblim,i bën hile dikujt dikush. (FGJSSH f. 638).- As ia ngrëmë hakun priftit, nga pesë karroqe në gjashtë e të mos na bëhet bela me gjithë ata shenjtorë të motit. (JX-JB-I f.247). Nuk dua t’ ia ha hakun z. Nano, diku zuri ngoje Xhon Lenon që na qenkësh vrarë dhjetë vjet të shkuara para Akademisë së Arteve. (ZIÇE te : KD, 13 dhjetor
I HAHET HAKU dikujt fr.fol.,id.-i bëhet padrejtësi dikujt, i bëhet e padrejtë dikujt dikush , i hiqet a i merret dikujt ajo që i takon, nuk i jepet dikujt ajo që i përket, që i takon si shpërblim,i bëhet hile dikujt. (BQ-DSH). S. shih sin : i hahet e drejta dikujt
*I HYN NË HAK dikujt dikush fr.fol., iron.- ia merr, nuk ia jep atë që i takon, atë që e meriton si shpërblim, si pagë dikujt dikush, ia ha, ia shkel, ia cenon të drejtën dikujt dikush, ia merr, ia përvetëson diçka dikujt (që i takon si pagë, së shpërblim etj.) dikush, përfiton në kurriz, në dëm të dikujt dikush.. (AXH-LII f. 206, FGJSSH f. 641).-S’e di...cili është raporti i tij me botën,kujt, pse, çfarë i ka hyrë në hak, përkatësisht kush e çfarë atij i ka borxh. (Ali Aliu te: KD, 4 tetor
*I JEP HAK dikujt dikush fr.fol.,id.- i jep të drejtë dikujt dikush.- Naqes e Basho Gorit u qe dukur që Tenoja fliste me mend. Dhe i jepnin hak kur u qahej se i binin më qafë kot. (ZSA-VL-
*(E) KA HAK dikush fr.fol.,id.- ka të drejtë dikush.- Pastaj, të korrat këtu te ne gjithnjë i kanë bërë gratë. .Kur të vijnë të shirat, ke hak. (ZSA-VL-
*I KA HAK dikujt dikush fr.fol.,id.- i ka borxh dikujt dikush, i detyron dikujt dikush.- Nuk të kam hak/ as të bëra keq,/ e ti dredha / shpinës më heq. (HKÇ-Q f.21). (edhe moh.)
*IA JEP HAKUN dikush fr.fol.,fj.-1. (dikujt) ia jep dikujt dikush atë që i takon, atë që i përket si shpërblim, si e drejtë, ia jep dikujt dikush atë që e meriton, nuk e lë pa ia dhënë dikujt dikush atë që e meriton.- Këta trimit i japin krahun dhe hakun. Ia njohin meritat dhe ia shtrijnë dorën. Të këtillë janë. (DD te: JR nr. 2/
E KA HAK diçka dikush fr.fol.,id.- e meriton diçka dikush ( për t’ i ndihmuar, për t’ i shërbyer etj.). (FGJSSH f. 382).
*IA KTHEN HAKUN ME TË NJËJTËN MONEDHË dikujt dikush fr.fol.,fj.- i ahmerret njësoj dikujt dikush.- Nënëlokja më ka nxjerrë prej barkut me cen të gacatares, ndaj hakun po ta kthej me të njëjtën monedhë! (MI-SHT f. 315).
*E LË NË HAK TË VETIN dikë dikush fr.fol., ftill.—e lë në hall të vet dikë dikush., nuk e ngacmon, nuk e shqetëson, nuk e trazon dot dikë dikush.- Lërne të ngratin në hak të vetin, a e shihni si është bërë dyfish?-tha gruaja me bohçe. (UBA te: R, 18.VII.
MERR HAK dikush, E MERR HAKUN dikush fr.fol.,id.-1,ftohet keq dikush., mërdhihet dikush, mërdhin, ngrin së ftohuri dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: bëhet akull dikush; e merr fitilin dikush. 2.ahmerret dikush, shpaguan, shpaguhet dikush. (FGJSSH f. 1062, 1888, 1895, IST f. 394).-Toç Keta kishte një vëlla, Besnikun, i cili nuk mund të qëndronte pa marrë hakun. (p.a. te: KD, 25 tetor
*E MERR HAKUN e dikujt dikush fr. fol.,fj.- ahmerret për dikë dikush.- Sa urrejtje të zjarrtë kishte Luftari që t’ u hidhej në grykë atyre njerëzve të huaj që e rrethonin e t’ i bënte copë për të marrë hakun e shokut. (FGJ-P f.144).
*IA MERR HAKUN dikujt dikush fr.fol.,fj.- i ahmerret dikujt dikush.- Sa për hakun-axhë Jazi e dinte si bukën që hante- hakun do t' ia merrnin Piciruku me shokë dhe do t' ia merrnin mirë. (SHMU-PA-I f. 415). Për këtë diell o ia marr hakun o kalbem në dhe të zi si më i paburri i këtij trualli! (SUKRA-OK f. 301).
IA MERR HAKUN TËLYEN dikujt dikush fr.fol.,ftill.- ia kthen shumëfish keq a më tepër diçka (të keqen, dëmin a fajin etj.) dikujt dikush. ia merr hakun me të tepërt dikujt dikush, e shpaguan dikë dikush dhe e tepron, i ahmerret shumë keq, shumë rëndë dikujt dikush . (PAVHA-SHPE f. 117). S. shih sin : ia kthen borxhin me babune dikujt dikush
NUK MERRET HAKU ME DORËN E BOTËS fr.proverb.- nuk bëhet dot (nuk kryhet, nuk mbarohet) punë me ndihmën e të tjerëve. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk thyhen arrat me duart e botës
*SI ËSHTË HAKU fr.ndf.,fj.-si është drejt, si është e drejta.- As armikun tim nuk e shaj,/ veç flas si është haku. (NZFR f. 152).
I VJEN PËR HAK dikujt dikush fr.fol.,id.- ia jep dikujt dikush atë që e meriton, nuk e lë pa ia dhënë dikujt dikush atë që e meriton. (FGJSSH f. 2165). S. shih sin : ia jep hakun dikujt dikush
I VJEN HAKUT dikujt dikush fr.fol., id.- e rrah paq, rëndë dikë dikush, e rrah fort, shumë, pa masë dikë dikush, e shqep, e zhdëp, e zbrun, e sqaq, e shemb, e shkal, e lënur dikë dikush, e dërrmon së rrahuri dikë dikush. (ASU-VGJKMGJ f. 130). S. shih sin : e bën adalet dikë dikush. 2. ia jep dikujt dikush atë që e meriton, nuk e lë pa ia dhënë dikujt dikush atë që e meriton. (ALSI te : Hylli i Dritës nr. 6-8/
E VRET PA HAK E PA PEK dikë dikush fr.fol.,ftill.- e vret kot dikë dikush. (JNU-FPM f. 90).
E ZË HAKU i dikujt dikë fr.fol.,id.- i bie, i ndodh bela,e keqe, hall dikujt nga se i ka bërë të keqe, të padrejtë dikujt, e cila i kthehet si baraspeshë. (AXH-XXXV f. 192, FGJSSH f. 2230). S. shih sin :e zë e drejta e dikujt dikë
HAKARE-JA
I (IA) JEP HAKARENË dikujt dikush fr.fol.,fj.- e mundon shumë dikë dikush. (JNU-FPM f. 90).S.shih sin: ia pjek buzën dikujt dikush
I (IA) PUNON HAKARENË dikujt dikush fr.fol.,iron.- nuk lë gjë pa i thënë e pa i bërë dikujt dikush , i bën gjithçka ka në dorë e që mund t' i bëjë dikujt dikush. (JNU-FPM f. 90).S. i (ia) punon qindin dikujt dikush
HAK/Ë-A
*RRON ME HAKË TË BOTËS dikush fr.fol.,iron.- jeton, rron si parazit dikush, rron, jeton dikush duke përvetësuar, shfrytëzuar mundin e punën e të tjerëve dikush, rron me djersën, mundin, punën e të tjerëve dikush.- Mësuar të rronte me djersë të ballit e jo me hake të botës, ktheu fët mendje! (JX-N f. 160).S.shih sin : thyen arra e merret me përralla dikush
HALAMRUKAS
E KAP HALAMRUKAS fr.fol.,id.- 1. diçka (një punë) dikush-e bën diçka dikush me rrembim, me nguti, rrëmbehet, ngutet dikush , e shqyrton, e punon një punë (një çështje) me nguti e pa e gjykuar (pa e menduar) mirë dikush, e merr me të shpejtë, me nguti diçka (një punë etj.) dikush. S.shih sin: e merr (me) axhele diçka (një punë etj.) dikush.2. (dikë dikush)-ia shton zullumin dikujt dikush për ta detyruar për diçka. (HB-FPD f. 64). S.shih sin : e kap me çerek dikë dikush
HALAS
U BËFSH HALAS! fr.fol.,mallk.- u shofsh! (JNU-FPM f. 90). S.shih sin: t' i mbuloftë
HAL/Ë-A shm.HALA-T
IU BËFTË HALË NË GRYKË! fr.fol.,mallk.- mos e hangtë! (FGJSSH f. 642). S.shih sin : i (ia) zëntë fytin!
*BËHET HALË NË SY të dikujt dikush fr.fol., id.-urrehet shumë nga dikush dikush, bëhet shumë i urrejtur, i padurueshëm, i mërzitshëm, i neveritshëm nga dikush dikush.- Me shumë mundime e më keq kaluan këto dy gra martire e të vendosura, burrat e të cilave kishin emër në ballë të qëndresës dhe ishin bërë halë në sy të pushtuesve. (RRS-J f. 77). S.shih sin : bëhet si derrat e Skocisë dikush
I BËHET HALË NË SY dikujt dikush a diçka fr. fol., id.- e urren dikë a diçka dikush, i bëhet i padurueshëm, i mërzitshëm dikujt dikush a diçka, i mërzitet shumë, pa masë dikujt dikush a diçka. (HB-II f. 190). S.shih sin: i bëhet dergjë dikujt dikush a diçka
E BËN HALË diçka (briskun etj.) dikush fr.fol.,met.- e mpreh, e grih shumë mirë, shumë mprehtë (briskun etj.). (FGJSSH f. 642). S. shih sin : e bën (si) anxë diçka (briskun etj.) dikush
E BËN HALËN TRA dikush fr.fol., hiperb.- e zmadhon shumë, së tepërmi diçka dikush, e tejzmadhon diçka dikush. (FGJSSH f. 642, 1611, 2010). S. shih sin : e bën bjeshkë diçka dikush
E DO SI HALËN NË SY dikë a diçka dikush fr.fol., iron.- e urren shumë dikë a diçka dikush. (NMUS-SHPK f. 125). S. shih sin: e do si akullin në gji dikë a diçka dikush
*ËSHTË HALË NË FYT (NË SY) fr.fol.,ftill.- është shumë i urruejtur, i mërzitshëm, i padurueshëm.- Është therrë në sy për të gjithë… që ende mendojnë njësoj dhe të punojnë njësoj. Është halë në fyt për të gjithë të tjerët që kërkojnë mbyllje goje, sy të fjetur dhe fshehje emocioni. (AIBAR te: KD, 5 prill
FLET ME HALA dikush fr.fol.,ftill.- flet me ironi dikush, flet, përdor, thotë fjalë therëse dikush, vret a fyen me fjalë të rënda dikush, i ther, i ngacmon, i thumbon të tjerët me fjalë (therëse) dikush, thumbon, ngacmon, ther me fjalë therëse dikush. (FGJSSH f. 642). S. shih sin : flet me cep dikush
GJEN HALË (HALA) NË PËRPEQ dikush fr.fol.,iron.- zgjedh shumë (në të ngrënë, në punë anë diçka tjetër) dikush, nuk e pëlqen atë që e ka përpara a në radhë (për ta ngrënë, për ta punuar etj.) dikush, po kërkon diçka tjetër. (AXH-LII f. 207). S. shih sin : i qet bythës hi dikush
*E KA SI HALË dikë a diçka dikush fr.fol.,met.- e urren dikë a diçka dikush.- Po nuk u fole,oh, lum ti ç' do thonë: / S' pranon të rrish me çdo njeri në fjalë/ Na mbahesh më të madh, na ke si halë. (ASDR-VP f.150). S.shih sin : e ka bezdi të madhe dikë a diçka dikush
*E KA SI NJË HALË NË SY (NË SYTË) dikë a diçka dikush fr.fol.,met.- nuk e do fare, e urren pa pasë, së tepërmi dikë a diçka dikush .-Grekët zunë e shtrembëronin buzët, duke parë se gjuha shqipe e vdekur ngjallet edhe të cilën e kanë si një halë në sytë. (ASDR - KK f. 179). S.shih sin : i bëhet dergjë dikujt dikush a diçka
I KA HALË (dhëmbët etj.) dikush fr.fol., ftill.- i ka shumë të mprehtë (dhëmbët etj.) dikush. (FGJSSH f. 642).
NUK KA HALË E BYK diçka (një punë etj.) fr.fol.,ftill.- nuk ka asnjë të metë a mangësi diçka (një punë etj.). (BETA-SITA-TIR f. 231). S. s’ ka të sharë diçka
E KA HALËN NË FYT (NË GRYKË) dikush fr.fol.,meton.- është në gjendje të vështirë, të ngushtë, kritike dikush. (FGJSSH f. 642). S. shih sin : është në angështi dikush
*E KA HALË NË SY dikë a diçka dikush fr. fol.,iron.- e urren shumë dikë a diçka dikush, s'e honeps , s’ e duron dot dikë a diçka dikush, s'e sheh dot me sy dikë a diçka dikush, e ka mëri, inat dikë a diçka dikush . (AXH-LI f. 137, AXH-LII f. 207, AVSU-SHPMGJ-I f. 165, FGJSSH f. 462, 608, 642, 1562, 1807, 1959).-Beu e kishte halë në sy çdo gjë të mirë dhe të bukur të fshatarëve. (BQ te: FV, 16.V.
KËRKON HALA NË MISH dikush fr.fol., iron.- kërkon diçka të pabazë, të pamundur, të pasendërtuar dikush, kërkon gjëra të pamundura dikush, e kërkon të pamundurën dikush . (NMUS-SHPK-II f. 189, NMUS-SHPK f. 126).
). S.shih sin : lyp borë në lëmë dikush
*KËRKON HALA (HALË, HALËN) NË PËRPEQ dikush fr.fol.,iron.- 1.merret me gjëra të parëndësishme dikush, merrret me vogëlima, me çikërrima dikush, kërkon të gjejë të meta e gabime me çdo kusht edhe aty ku nuk ka dikush.- Ti e ke adet, zotëri, të kërkosh hala në përpeq. (MI-SHT f. 48). S. shih sin: vepron si Aristarku dikush.2. kërkon diçka të pabazë, të pamundur, të pasendërtuar dikush . (FGJSSH f. 642, 1456). S.shih sin : lyp borë në lëmë dikush
KËRKON HALË NË PËRPEQ dikush, E KËRKON HALËN NË PËRPEQ dikush fr.fol.,iron.-kërkon (të gjejë) të meta a gabime me çdo kusht edhe aty ku nuk ka fare dikush. (FGJSSH f. 642, 1456). S. gjurmon qime në vezë dikush, e gjurmon qimen në vezë dikush ; kërkon qime në përpeq dikush, e kërkon qimen në përpeq dikush ; kërkon qime në ve dikush ; kërkon qime në vezë dikush, e kërkon qimen në vezë dikush ; lyp qime në ve (në vezë) dikush, e lyp qimen në vezë dikush
LYP HALË NË PËQI dikush fr.fol., iron.- kërkon diçka të pabazë, të pamundur, të pasendërtuar dikush. (AXH-LII f. 207). S.shih sin : lyp borë në lëmë dikush
*I MBETET HALË diçka dikujt fr.fol.,id.-Halë ju mbeti dhe kjo puna e gjahut…Ku m’ iu thanë këmbët e vajta…ta dija se do të bëhej kaq tërkuzë . (ZSA-VL-
HALL-I shm. HALLE-T
NUK IA BAN MË HALLIN dikujt a diçkaje dikush fr.fol.,iron.-heq dorë nga dikush a diçka dikush, nuk interesohet, nuk kujdeset më për dikë a diçka dikush, e lë jashtë kujdesit, interesit dikë a diçka dikush, nuk merret më me dikë a diçka dikush, e shlyen, e harron dikë a diçka dikush. (ALSI te: Hylli i Dritës nr. 3- 5 /1941 f. 226). S. shih sin: e lë pas anash dikë a diçka dikush
BËHET NË (PËR) PIKË TË HALLIT dikush fr.fol.,meton.- bie nga gjendja (ekonomike), bie në gjendje shumë të keqe (ekonomike) dikush, bie poshtë ekonomikisht dikush, bie në gjendje të mjerueshme dikush, varfërohet shumë, së tepërmi dikush.(FGJSSH f. 130). S. shih sin: bie nga bota dikush
BËHET PËR TË QARË (PËR T’ I QARË) HALLIN dikush fr.fol.,meton.- BËHET NË (PËR) PIKË TË HALLIT dikush fr.fol.,meton.- bie nga gjendja (ekonomike), bie në gjendje shumë të keqe (ekonomike) dikush, bie poshtë ekonomikisht dikush, bie në gjendje të mjerueshme dikush, varfërohet shumë, së tepërmi dikush.(FGJSSH f. 130, 1623). S. shih sin: bie nga bota dikush
*I BËHET HALLI fr.fol.,id.-1.diçkaje (një çështjeje, një pune etj.) fr.fol.,id.- i gjendet rrugëdalja në një farë mënyre diçkaje (një çështjeje etj.), zgjidhet disi, në një farë dore, mënyre diçka (një çështje etj.), zgjidhet si duhet, mirë, në mënyrë të kënaqshme, fatlume diçka (një çështje etj.), kryhet disi a si duhet, mirë, në mënyrë të kënaqshme, fatlume diçka (një punë etj.). (FGJSSH f. 643). - Po si u bëhet halli qepëve të mia? Më mbetën në derë. (MK-AJ f. 72). S.shih sin : bie në çetele diçka (një çështje, një punë etj.) (edhe moh.). 2. (dikujt) i bëhet, i gjendet zgjidhje hallit, gjendjes së keqe të dikujt, i ndihmohet dikujt të dalë nga gjendja e vështirë, e keqe, e ngushtë, kritike, i kryhet disi diçka (puna etj.) dikujt.-Qysh bëhet halli ynë ! (NZFR te : SF nr. 1-2/
E BËN NGA HALLI E JO NGA MALLI diçka dikush fr.fol.,ftill.- e bën diçka dikush ngase është i detyruar e jo se do vetë, e bën diçka dikush nga e keqja, nga detyrimi e jo se do vetë. (FGJSSH f. 643, 1053).
*BËN HALL dikush fr.fol.,id.- 1. bën, gjen zgjidhje, rrugëzgjidhje,rrugëdalje në një farë mënyre dikush .-Edhe atij të Naqeve i qenë qarë sedo të bëhej luftë, e si do të bënin hall për dimër. (ZSA-VL-
E BËN HALL diçka me dikë dikush fr. fol.,id.- e qan hallin me dikë dikush, mundohet të gjejë një zgjidhje dikush për diçka që e shqetëson, që e mundon duke ia treguar, rrëfyer një tjetri, kuvendon, flet, diskuton me dikë dikush për diçka (për një hall, për një çështje etj.) që e shqetëson, që e mundon. (BQ-DSH). S.shih sin : bën dert me dikë dikush, e bën dert me dikë diçka dikush
*I BËN HALL, IA BËN HALLIN fr.fol.,id.- 1. (dikujt diçka a dikush ) i bën zgjidhje dikujt diçka a dikush, i bën, i mbaron punë dikujt diçka a dikush. S. shih sin: i gjen çare, ia gjen çaren (çarenë) dikujt diçka a dikush.2. (dikujt a diçkaje dikush) i bën, i gjen zgjidhje, rrugëzgjidhje, rrugëdalje dikujt a diçkaje dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : i bën çare, ia bën çaren dikujt a diçkaje dikush. 3. (dikujt dikush) ia mbaron,ia kryen,i ia ndreq disi a në mënyrë fatlume (një punë etj.) dikujt dikush.-Në mos marrsh qetë e Mitrit, të të bëjnë hall gjetkë. (ZSA-VL-
NUK TË BËN HALL dikush fr.fol.,id.- s’ të bën, s’ të ndihmon gjë dikush, s’ ta plotëson një kërkesë, një lutje etj. dikush. (BQ-DSH). S. nuk të bën çare (derman, punë) dikush ; nuk të mbaron punë dikush
*BIE NË HALL dikush për dikë a diçka fr.fol.,fj.-andralloset, brengoset dikush, shqetësohet, brengoset dikush për dikë a diçka. (FGJSSH f. 643). - Paska rënë edhe usta Skami një herë në hall, pa të dalë ku të dalë! (JX-N f. 183). S. shih sin: i vjen andrallë dikujt për dikë a diçka
*BIE NË HALL me dikë a diçka dikush fr.fol., id.- bie ngushtë, keq me dikë dikush, nuk di si ta zgjidhë diçka dikush, i shkakton shumë halle, shumë kokëçarje dikujt dikush a diçka ( BQ-DSH). –E qatipi kishte rënë në hall, atij i ishte urdhëruar që tash për atë krua të përpilonte një legjendë, e cila mandej do të përcillej brez pas brezi. (SHGRA te: KD, 12 korrik
BIE NË PIKË TË HALLIT dikush fr. fol.,id.- bie shumë ngushtë dikush e s’ ka nga t’ ia mbajë, nga të veprojë, bie në gjendje të vështirë, të keqe, të ngushtë, kritike dikush, bie në ngushti, në shtrëngesë të madhe dikush. (BQ-DSH). S.shih sin: bie angësht dikush
*BIE NË HALL me dikë a diçka dikush fr.fol.,id.- bie, gjendet ngushtë dikush me dikë a diçka e s’ ka nga t’ ia mbajë, ngushtohet, bie ngushtë me dikë a diçka dikush e nuk ka ç' të bëjë.- Ideja e evropianizimit mund të jetë shumë atraktive për BE-në që edhe ashtu ka rënë në hall me trazirat e vazhdueshme në Ballkan, por njëkohësisht ia ka lidhur këmbët vetes me parimin e mosndryshimit të kufijve. (VLMUR te : KD, 5 shkurt
BIE NË HALL TË MADH dikush fr.fol.,fj.- bie shumë ngushtë dikush e s’ ka nga t’ ia mbajë, nga të veprojë, bie në gjendje të vështirë, të keqe, të ngushtë, kritike dikush, bie në ngushti, në shtrëngesë të madhe dikush.- E pasi s' kishte kush punon, ramë në hall të madh për bukë. Jep e merr e askund çare as ilaç. U ngushtuam për bukën e gojës. (DD te: JR nr. 5/85 f. 930). S.shih sin: bie angësht dikush
I BIE HALLI POSHTË dikujt fr.fol.,id.- varfërohet dikush. ( BQ-DSH). S. shih sin : bëhet për të lypur derë më derë dikush
*IA DI HALLIN dikujt dikush fr.fol., ftill.- ia di mundësinë, gjendjen dikujt dikush. (FGJSSH f. 643). - Unë nevojë kam, po ta di hallin, prandaj e lë në dorën tënde. (SHMU-Ç f. 160). S.shih sin : ia di çaren dikujt dikush
*NUK DI SI T’ IA BËJË HALLIT dikush fr.fol.,ftill.- nuk di si të bëjë zgjidhje dikush.- Nëna e fëmijës së dytë H.A. nuk di si t’ ia bëjë hallit për të vaksinuar vajzën e vet. Ajo vetëm rrudh krahët. (HAHY te : KD, 17 prill
*NUK I DI HALL VETES dikush,NUK IA DI HALLIN VETES dikush fr.fol., ftill.- nuk di nga t’ ia mbajë dikush, nuk di si t’ i gjejë vetes shtegdalje, zgjidhje, rrugëzgjidhje, rrugëdalje, shpëtim nga gjendja e ngushtë a kritike dikush, e mbulojnë shumë halle, kokëçarje dikë, gjendet shumë ngushtë dikush. (ALSI te : Leka nr. 4/
ËSHTË NË DITË TË HALLIT dikush fr.fol.,ftill.-është në gjendje shumë të vështirë dikush, është shumë keq dikush. (FGJSSH f. 643, 734, 1481). S. shih sin : është në angështi dikush
*ËSHTË NË HALL dikush fr.fol.,ftill.- 1. (me dikë) është keq, ngushtë me dikë dikush, nuk di ç’ të bëjë a si t’ ia bëjë, si të veprojë me dikë dikush. ( BQ-DSH). S.shih sin : është në dert me dikë dikush. 2. (për diçka) është në gjendje të vështirë, të ngushtë dikush. (FGJSSH f. 643). S. shih sin : është në angështi dikush. 3. (për diçka) ka shumë nevojë për diçka dikush, është shumë ngushtë, nevojtar për diçka dikush, i mungon a i duhet shumë diçka dikujt (FGJSSH f. 643).- Ka plot njerëz që s’ ua ka ënda t’ i pyesësh kur janë në hall. (EK-NJLV f. 6). S. është në nevojë të madhe (në ngushticë, në zor) për diçka dikush . Ant. nuk ia vret këpuca këmbën dikujt
*ËSHTË NË PIKË TË HALLIT fr.fol., ftill.-1. (me dikë dikush) është në gjendje shumë të vështirë me dikë dikush, është shumë keq,shumë ngushtë me dikë dikush, nuk di fare ç’ të bëjë a si t’ ia bëjë me dikë dikush , nuk di fare si të veprojë me dikë dikush, e ndien, e sheh veten shumë ngushtë me dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : është në pikë të dertit me dikë dikush. 2. (dikush) është në gjendje shumë të vështirë dikush, është shumë keq shumë ngushtë dikush, është në shtrëngesë, në ngushti të madhe dikush, është shumë keq dikush, është keq e tukeq dikush. (IBME-OP f. 155, FGJSSH f. 643, 1481, 1576). - Është në pikë të hallit i shkreti,- ia ktheu Fejzoja. Po ama do të përpiqet t’ ia bëjë dermanin, se, helbete, serbët si bir në shpirt e kanë Esat zavallin. (SK- AP f. 333). Me ndihmën e një kushëriri nga Sorreza mundi të lërojë ca stremë në vjeshtë. Po tani në pranverë ishte në pikë të hallit. (ZSA-VL-
ËSHTË NË HALL TË MADH dikush fr.fol.,ftill.- 1.është keq e tukeq dikush, është në nevojë të madhe dikush, është në gjendje kritike dikush, është si mos më keq dikush, nuk di nga t’ ia mbajë dikush, nuk di si të veprojë dikush, nuk ka nga të lëvizë a nga t’ ia mbajë dikush, e ndien veten shumë ngushtë dikush. (FGJSSH f. 582, 997, 1026, 1047, 2241). S.shih sin: është në angështi dikush . 2. nuk di ç’të bëjë nga telashet, nga hallet që i ka dikush, ka një shqetësim të madh dikush që e mundon shumë, pa masë. (FGJSSH f. 2046). S. shih sin : avullon si gështenjat e ziera dikush
ËSHTË PËR TË (PËR T’ I) QARË HALLIN dikush fr.fol.,ftill.-fr.fol.,ftill.-është në gjendje shumë të vështirë dikush, është shumë keq dikush. (FGJSSH f. 643, 734, 1587). S. shih sin : është në angështi dikush
*ËSHTË VAJ HALLI dikush fr.fol.,id.- Një herë njëri më shpëtoi jetën në limanin e Gallatës. Ja di për faleminderit, se do të isha vaj halli po të mbytesha në atë llagëm. (BILXHA-KR f. 110).
ËSHTË HALLI QË (SE)... fr.fol.,id.- është puna që (se)... duhet të shqetësohemi për...(FGJSSH f. 643).
GJEN HALL dikush fr.fol.,ftill.-1 gjen dalje, shpëtim, rrugëdalje, shtegdalje nga gjendja e keqe, e vështirë,e rëndë,e ngushtë (ekonomike etj.) dikush.S shih sin : gjen çare dikush, e gjen çaren dikush..2. ndreq, kryen, mbaron punë dikush. S. shih sin : gjen çare dikush, e gjen çaren dikush .3. (dikush a diçka) gjen zgjidhje, rrugëzgjidhje dikush a diçka. (BQ-DSH). S shih sin : gjen çare dikush a diçka, e gjen çaren dikush a diçka
I GJEN HALL fr.fol.,id.-1. (dikujt dikush) i bën, i gjen zgjidhje, rrugëzgjidhje, rrugëdalje dikujt dikush, ia zgjidh disi a në mënyrë fatlume(një çështje etj.) dikujt dikush. S. shih sin : i bën çare dikujt dikush, ia bën çaren dikujt dikush.2. (dikujt diçka a dikush) i bën zgjidhje dikujt diçka a dikush, i bën, i mbaron punë dikujt diçka a dikush.. S. shih sin: i gjen çare, ia gjen çaren (çarenë) dikujt diçka a dikush. 3. (diçkaje a dikujt dikush) i bën, i gjen zgjidhje, rrugëzgjidhje, rrugëdalje, shtegdalje diçkaje a dikujt dikush,i gjen shtegdalje, rrugëdalje, zgjidhje, rrugëzgjidhje diçkaje a dikujt dikush, ia gjen rrugën, mundësinë e zgjidhjes diçkaje a dikujt dikush, i gjen zgjidhje, dalje nga një e keqe dikujt dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : i gjen çare, ia gjen çaren diçkaje a dikujt dikush.
IA GJEN HALLIN dikujt dikush fr.fol., id.- ia gjen rastin, kohën e përshtatshme dikush dikujt për t ' i thënë (dhënë, dhuruar etj.) a për t' i bërë a kërkuar diçka , ia gjen rastin, çastin, kohën e volitshme dikujt dikush (për t' iu hakmarrë, për t' i bërë diçka të keqe a për ta dëmtuar, goditur etj.), e gjen a e zë dikë dikush kur është më së ngushti, më ngushtë për t’ ia bërë ndonjë të keqe. (BQ-DSH). S. shih sin: i (ia) gjen anën dikujt dikush
GJENDET NË PIKË TË HALLIT dikush fr.fol.,ftill.- është, gjendet në nevojë të madhe dikush, është, gjendet në gjendje kritike dikush, është, gjendet si mos më keq dikush, nuk di nga t’ ia mbajë dikush, nuk di si të veprojë dikush, nuk ka nga të lëvizë a nga t’ ia mbajë dikush, e ndien veten shumë ngushtë dikush, gjendet shumë ngushtë dikush.(BQ-DSH).S.shih sin: është në angështi dikush
I GJENDET HALLI fr.fol.,ftill.-1.i gjendet zgjidhja, rrugëzgjidhja diçkaje, i gjendet rruga a mënyra e zgjidhjes diçkaje. (BQ-DSH).S.shih sin : i gjendet çarja (çareja) diçkaje. 2. (dikujt) i gjendet shtegdalja, rrugëdalja, derëdalja dikujt, i gjendet dalja a shpëtimi dikujt nga një gjendje e keqe,e vështirë, e rëndë, e ngushtë (ekonomike). S. shih sin : i gjendet çarja (çareja) dikujt
HALLI E BËN CERGËN SIXHADE fr.proverb.,ftill.- halli të detyron të bësh gjithçka. (PETZE-FSHFRR f. 38). S. nga halli njeriu i thërret thiut dajë
*HALL ME BUAJ, HALL ME QE; HALL ME BUAJ, HALL ME QE, HALL ME NUSE TË RE fr.ndf.,ant.-1. në mëdyshje a i mëdyshur për të kryer një punë a një porosi, i pavendosur, i papërcaktuar .- Hall me buaj , hall me qe dhe ara mbeti djerrë. (KSY-SHZ f. 65). S. shih sin: as andej, as andej. 2. keq, vështirë sido që të bëhet, sido që të veprohet, keq kështu e keq ashtu. (HASREÇ te: Edukata e Re, mars
HALL ME BURRË, HALL PA BURRË fr.mb.,ndf.,ant.- 1.në mëdyshje a i mëdyshur për të kryer një punë a një porosi, i pavendosur, i papërcaktuar. (JBALL-KOR f.191). shih sin: as andej, as andej. 2. keq, vështirë sido që të bëhet,
sido që të veprohet. S. keq me dhi, keq në mulli
HALL KËSHTU, HALL ASHTU fr.mb.,ndf.,id.- 1.në mëdyshje a i mëdyshur për të kryer një punë a një porosi, i pavendosur, i papërcaktuar. S. shih sin: as andej, as andej. 2.keq, vështirë sido që të bëhet, sido që të veprohet . (FGJSSH f. 643). S. shih sin: keq me dhi, keq në mulli
HALL I MADH fr.em.,fj.- një e keqe, një punë a një vështirësi e madhe, që na shtie në bela ose na shqetëson shumë. (FGJSSH f. 2046). S. telash i madh; tym për krye
HALL TA MARRËSH, HALL TA LËSH 1.në mëdyshje a i mëdyshur për të kryer një punë a një porosi, i pavendosur, i papërcaktuar. S. shih sin: as andej, as andej. 2.keq, vështirë sido që të bëhet, sido që të veprohet . (FGJSSH f. 643). S. shih sin: keq me dhi, keq në mulli
HALL ME DHI, HALL ME DHEN fr.mb.,ndf.,id.- 1.në mëdyshje a i mëdyshur për të kryer një punë a një porosi, i pavendosur, i papërcaktuar. (JBALL-K OR f.191). S. shih sin: as andej, as andej. 2.keq, vështirë sido që të bëhet, sido që të veprohet . S. shih sin: keq me dhi, keq në mulli
HALL ME TË, HALL PA TË fr.mb., ndf.,id.- 1.në mëdyshje a i mëdyshur për të kryer një punë a një porosi, i pavendosur, i papërcaktuar. S. shih sin: as andej, as andej. 2.keq, vështirë sido që të bëhet, sido që të veprohet . (FGJSSH f. 643). S. shih sin: keq me dhi, keq në mulli
HALLISET NË HALLE TË VETA dikush fr. proverb.-i përballon vetë hallet a punët vetanake dikush, pa ia shtrirë dorën dikujt. (ASU-VGJKMGJ f. 123). S. shih sin : fërgohet me (në) dhjamin e vet dikush
I HYN HALLI për diçka dikujt fr.fol.,id. – preokupohet, shqetësohet, merakoset për diçka dikush. (AXH-LII f. 207).S.i hyn vervelja për diçka dikujt; e kap vervelja për diçka dikë
I JEP HALL diçkaje dikush fr.fol.,id.- i jep, i gjen zgjidhje diçkaje (një pune, një çështjeje etj.) dikush, e çon drejt zgjidhjes diçka dikush, e zgjidh diçka (një punë, një çështje etj.) dikush. (FGJSSH f. 643). S. shih sin : i jep anë diçkaje dikush
NUK I JEP DOT HALL dikujt a diçkaje (një pune, një çështjeje etj.) dikush fr.fol., id.- nuk ka dot mundësi t’ ia ndreqë, t’ ia rregullojë diçka (një punë etj.) dikujt dikush a ta ndreqë diçka (një punë etj.) a ta zgjidhë diçka (një çështje etj.) dikush. (AXH-XXI f. 165). S. nuk i jep dot rrugë dikujt a diçkaje (një pune, një çështjeje etj.) dikush
JETON NË PIKË TË HALLIT dikush fr.fol.,ftill., iron.- rron me mundime, vuajtje e vështirësi dikush, rron shumë keq dikush, rron në kushte shumë të këqija, johigjienike dikush. ( BQ-DSH). S. shih sin: rron si bagëtia dikush
NUK KA HALL për dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.-nuk mërzitet, nuk brengoset, nuk i vjen keq, nuk lodhet fare dikush për dikë a diçka, nuk shqetësohet, nuk merakoset fare dikush për dikë a diçka, nuk pyet dikush për dikë a diçka, nuk do t’ ia dijë dikujt për dikë a diçka, nuk e prish qejfin e tij dikush për dikë a diçka. (BQ-DSH). S.shih sin : aq i bën dikujt për dikë a diçka
NUK KA HALLIN e dikujt a diçkaje dikush fr.fol., id.- fr. fol., id.- nuk ka kohë a mundësi të merret me dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 1245). S. shih sin: nuk ka ngenë e dikujt a diçkaje dikush
*E KA HALLIN GJETIU (GJETKË) dikush fr.fol., meton.-(e) synon diçka tjetër dikush, e ka qëllimin, synimin, brengën, shqetësimin gjetiu, gjetkë dikush, ka synim, qëllim, brengë, shqetësim tjetër dikush.- Këto ishin dëgëlat e mia, por unë e kisha hallin gjetiu, s’ desha që ajo të shihte „trimëri-në“ time, sepse unë, flas me dorë në zemër. (SOAN-TZ f. 283). S. shih sin: i rrah çekani gjetiu (gjetkë) dikujt
KA HALL SA… dikush fr.fol.,id.- do sa…e ka për detyrë sa… (të bëjë diçka) dikush, e ka keq sa…, e ka vështirë sa…(FGJSSH f. 643).
*NUK E KE AS PËR NJË HALL dikë fr.fol., iron.- është fare i pazoti, përtac dikush, është fare i paaftë dikush, nuk vyen, nuk vlen për asgjë dikush, nuk është fare i zoti, i aftë për një punë dikush, nuk është i zoti, i aftë për asgjë, për asnjë punë dikush, nuk të kryen dot një punë dikush.- Po burri ka lezet të jetë më i madh se gruaja.Edhe çilimi s’ ke ç’ e do,se ashtu s’ e ke as për një hall, as për një gjë. (EK-SHDV f. 98). S. shih sin : nuk e ka arën hambar dikush
*KËRKON HALA NË PËRPEQ dikush fr.fol.,iron.- merret me vogëlima, e kalon kohën duke u marrë me gjëra të parëndësishme, merret me hollësira të tepërta e pa rëndësi dikush, merret me gjëra të vogla e pa rëndësi dikush.- Ti e ke adet, zotëri, të kërkosh hala në përpeq. (MI-SHT f.48). S. sshih sin : vepron si Aristarku dikush
KU E KA HALLIN dikush fr.fol., me-ton.- çka e mundon, çka e shqetëson dikë, ku kërkon të dalë dikush, ç’ synon të arrijë dikush. (FGJSSH f. 643). S. shih sin: ku i bie çekanit dikush
*E KUPTON KU E KA HALLIN dikë dikush fr.fol.,meton.- e kupton dikë dikush se ku e ka qëllimin, hallin, ku synon,mëton, e kupton dikë dikush se për çka ngulmon a për çka e tërheq vëmendjen, e kupton se ku e ka fjalën a hallin dikë dikush.- Note, të kam një fjalë. Notja e kuptoi ku e kishte hallin. I hodhi dorën e të dy bashkë, krah për krah, zbritën tatëpjetë bregut të shkollës dhe morën rrugën për nga dyqani. (ZSA-VL-
*E LË NË PIKË TË HALLIT dikë dikush fr.fol.,ftill.- e lë shumë keq, shumë ngushtë dikush dikë, e lë pa asnjë mjet jetese dikë dikush, e lë pa kurrfarë ndihme a përkrahjeje dikush dikë, e lë në kushte shumë të vështira dikush dikë, nuk e ndihmon fare dikush dikë të dalë nga gjendja e vështirë, e keqe, kritike, nuk e ndihmon fare dikë dikush kur është keq, kur është ngushtë. (IST f. 238).-Ja si jepen përsiatjet e ngrysura të Lukës, kur remtari, pasi i zhvati me dinakëri kursimet e saj, u zhduk për fare.,duke e lënë atë në pikë të hallit. (KOBI te : SF nr. 3-4/
E LË NË HALL dikë dikush fr.fol.,ftill.- (dikë dikush) nuk i përgjigjet prerë, nuk i jep rrugë-zgjidhje të prerë dikujt dikush, nuk i 1ë, nuk i jep rrugëdalje, zgjidhje dikujt dikush, nuk i mbaron punë dikujt dikush. ASU-VGJKMGJ f. 313). S. shih sin: e mban cangël dikë dikush
*E LË NË HALL TË TIJ (NË HALLIN E TIJ) dikë dikush fr.fol.,meton.- e lë të qetë, rehat dikë dikush. (FGJSSH f. 643) .- Lule me bilbilin ç’ kini ?/ në hall të tij pse s’ e lini ?/ në grackë e në lak e shtini. NZFR f. 161).
*IA MBAN HALLIN dikujt dikush fr.fol.,iron.-brengoset, andralloset për dikë dikush.- Sa për bukë, që ma mbani hallin, frik jam ndarë prej vëllezërve. Kam shumë fëmijë…
MBETET NË PIKË TË HALLIT di-ush fr.fol.,id.- 1. bie, mbetet shumë keq dikush, bie, mbetet në gjendje shumë të vështirë, të ngushtë, kritike dikush, mbetet pa kurrfarë ndihme e pa kurrarë përkrahjeje dikush, ndodhet në rrethana të vështira dikush.(AXH-XLVI f. 163). S. shih sin: mbetet në pikë të adaletit dikush. 2. varfërohet shumë dikush, mbetet në gjendje shumë të keqe, të mjerueshme ekonomike dikush. (NMUS-SHPK-I f. 173). S. shih sin : mbetet akull i verdhë dikush
MBETET NË HALL dikush fr.fol.,ftill.- mbetet keq e më keq dikush, mbetet shumë keq dikush, mbetet si mos më keq dikush, mbetet keq e tukeq dikush, mbetet në gjendje shumë të vështirë, të keqe, të ngushtë, kritike dikush, mbetet për të ardhur keq dikush, nuk di nga t’ ia mbajë dikush. (BQ-DSH).S.shih sin: mbetet në pikë të adaletit dikush.
MBETET NË HALL TË MADH dikush fr.fol.,ftill.- mbetet në gjendje shumë të vështirë, të keqe, të ngushtë, të rëndë, kritike dikush, mbetet shumë ngushtë e nuk ka ç' të bëjë dikush, mbetet në ngushti, në shtrëngesë të madhe dikush. (NMUS-SHPK f. 219). S. shih sin : bie angësht dikush ; mbetet në pikë të adaletit dikush
*E MBULOJNË HALLET dikë fr.fol., meton.- është me shumë halle dikush, ka shumë, shqetësime, halle, kokëçarje, telashe, brenga dikush.- Fëmijët do t’ i zënë këmbët e do ta mbulojnë hallet , aq sa s’ do të ketë më kohë jo për mbledhje, po për asnjë fjalë. (ZSA-VL-
*E MBYT HALLI dikë fr.fol.,id.- është shumë i shqetësuar, i brengosur, i merakosur dikush, ka një hall të madh dikush që e shqetëson, që e mundon shumë, pa masë, është në telash, në hall të madh dikush.- Sa më shumë shkonte koha, aq më shumë e mbyste halli: duhej bërë derman, duhej fshirë emri i të birit nga lista e komunistëve. (AABD-NJ f. 79). S. shih sin : avullon si gështenjat e ziera dikush
NË PIKË TË HALLIT fr.ndf.,fj.- në gjendje shumë të vështirë, të keqe, të ngushtë, kritike, të mjeruar, të vajtueshme, si mos më keq, pa rrugëdalje, në rrethana shumë të vështira, aq ngushtë sa më s’ bëhet. (FGJSSH f. 539, 599, 1480, 1875). S. shih sin : në pikë të akullit
NGA HALLI NJERIU I THËRRET THIUT DAJË fr.proverb.,ftill.- halli të detyron të bësh gjithçka. (PETZE-FSHFRR f. 38). S.shih sin : halli e bën cergën sixhade
E NXJERR NGA HALLI dikë dikush fr.fol.,id.- e ndihmon dikë dikush kur është në ditë të keqe, në nevojë, në hall, e ndihmon dikë dikush të kapërcejë një hall a një vështirësi. (FGJSSH f. 2103). S. shih sin : e nxjerr në anë dikë dikush
I QAHET HALLI dikujt, QAHET HALLI i dikujt fr.fol.,fj.- trajtohet, kuvendohet, shqyrtohet gjendja, puna e dikujt. (BQ-DSH). S. shih sin :i qahet derti dikujt, qahet derti i dikujt
MOS IA QAJ HALLIN ATIJ fr.fol., id.- mos u bëj merak për të ! (thuhet kur dikush shqetësohet për një njeri që është në gjendje të mirë ose që mund t’ i përballojë vështirësitë a pengesat vetë a me ndihmën e miqve që ka). (FGJSSH f. 1586).
NUK E QAN HALLIN për dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.-nuk mërzitet, nuk brengoset, nuk i vjen keq, nuk lodhet fare dikush për dikë a diçka, nuk shqetësohet, nuk merakoset fare dikush për dikë a diçka, nuk pyet dikush për dikë a diçka, nuk do t’ ia dijë dikujt për dikë a diçka, nuk e prish qejfin e tij dikush për dikë a diçka. (BQ-DSH). S.shih sin : aq i bën dikujt për dikë a diçka
*QAN HALL dikush fr.fol.,id.- tregon, rrëfen , kuvendon, flet, diskuton dikush për atë që e shqetëson, që e mundon. –Ne kemi gjetur belanë, more shok, një çikë e një çikë po të qash hallin , të thonë kulak. (ZSA-VL-
*QAN HALL (me dikë) dikush, I QAN HALL dikujt dikush, E QAN HALLIN me dikë dikush fr.fol.,id.- mundohet të gjejë një zgjidhje dikush për diçka që e shqetëson, që e mundon duke ia treguar, rrëfyer një tjetri, kuvendon, flet, diskuton me dikë dikush për diçka që e shqetëson, që e mundon, i rrëfen, i tregon dikujt dikush për atë që e shqetëson, që e mundon, këshillohet me dikë dikush për të kërkuar ndihmë. (ALSI te: Hylli i Dritës nr. 1-2/
*I QAN HALLET me dikë dikush, fr.fol.,id.-i tregon, i rrëfen dikujt dikush për ato që e shqetësojnë, që e mundojnë, flet, kunvendon, diskuton dikush me dikë për gjëra që e shqetësojnë, që e mundojnë.-Do të qaj hallet e mia. (NZFR te : SF nr. 1-2/
I (IA) QAN HALLET dikujt dikush fr.fol.,id.-i tregon, i rrëfen dikujt dikush për ato që e shqetësojnë, që e mundojnë, flet, kunvendon, diskuton dikush me dikë për gjëra që e shqetësojnë, që e mundojnë.-Do të qaj hallet e mia. (NZFR te : SF nr. 1-2/
IA QAN HALLIN dikujt a diçkaje dikush fr.fol., id.- 1. mundohet të gjejë një zgjidhje dikush për diçka që e shqetëson, që e mundon duke ia treguar, rrëfyer një tjetri, kuvendon, flet, diskuton me dikë dikush për diçka që e shqetëson, që e mundon, i rrëfen, i tregon dikujt dikush për atë që e shqetëson, që e mundon, këshillohet me dikë dikush për të kërkuar ndihmë. (ALSI te: Hylli i Dritës nr. 1-2/
E QET NË HALL dikë dikush a diçka fr.fol.,id.-e mundon, e mërzit, e brengos,e merakos, e shqetëson shpirtërisht pa masë, së tepërmi dikë dikush a diçka, i shkakton kokëçarje, mundime, vuajtje shpirtërore dikujt dikush a diçka, nuk e lë fare të qetë dikë dikush a diçka (BQ-DSH). S.shih sin:ia ha loçkën e barkut dikujt dikush a diçka
E QET NË HALL TË MADH dikë dikush fr.fol.,id.- e mundon, e mërzit, e shqetëson shpirtërisht pa masë, së tepërmi dikë dikush a diçka, i shkakton kokëçarje, mundime, vuajtje shpirtërore dikujt dikush a diçka, nuk e lë fare të qetë dikë dikush a diçka. (BQ-DSH). S.shih sin:ia ha loçkën e barkut dikujt dikush a diçka
SI T’ IA BËJ HALLIT? fr.fol. ,id.- si të veproj? (FGJSSH f. 134).
*SI T' IA BËJË HALLIT të dikujt dikush fr.fol.,id.- si t' i ndihmojë dikujt të dalë nga halli.- Kokë më kokë, kishin bluar e shpërbluar si t' ia bënin hallit të djaloshit. (JX-LV f. 186).
*SI E KE HALLIN fr.fol.,fj.- si e ke punën, gjendjen.- Thuaja troç se si e kemi hallin, se duhet të nisemi sa të thyhet dita. (SS-Z f. 203).
SI T' KESH HALLIN BËJ BAJ-RAMIN fr.proverb.-shpenzo aq sa ke mundësi, vepro sipas mundësive që ke. (PETZE-FSHFRR f. 14 ). S.shih sin: bluaj sa të hash
SI DO T’ I VEJË HALLI diçkaje (një pune etj.) a dikujt fr.fol.,id.- si do të zgjidhet, si do të marrë fund, si do të përfundojë diçka a dikush. (FGJSSH f. 643).
*SI DO T’I VINTE HALLIT fr.fol.,id.- si do ta zgjidhë, si do ta përfundojë.- Djalli ta marrë! E si do t’ i vinte hallit tani? (AB-K f. 27).
*NUK I SHEH HALL VETES dikush fr.fol.,ftill.- nuk i sheh vetes shtegdalje, zgjidhje, rrugëzgjidhje, rrugëdalje, shpëtim nga gjendja e ngushtë a kritike dikush, e mbulojnë shumë
I SHKON HALLI POSHTË dikujt fr.fol.,id.- varfërohet dikush, e kaplon varfëria, skamja dikë. ( BQ-DSH). S. shih sin : bëhet për të lypur derë më derë dikush
IA TREGON HALLIN dikujt dikush fr.fol.,ftill.- Prandaj unë mendoj që beut t’ ia tregojmë hallin mirë , hesapet t’ i bëjmë bashkë e pastaj t’ i lutemi të vërë dorën në zemër: më tepër se 60-70 napolona s’ kemi si të japim. (SS-A f. 30).
VAJ HALLI ! fr.fol.,elipt.-na gjeti e keqja ! s’ dimë si t’ ia bëjmë ! (FGJSSH f. 2105).
*VAJ HALLI për dikë fr.fol.,id.- mjerë... Bëri e ma gjeti gjë Eshkën,vaj halli për ty,oj e zezë!-ia mblidhte betë Grisha. (RH-VE f.8).Edhe gruan e kam të sëmurë e duhen ilaçe për atë... vaj halli për mua, por shëndosh... (BSOK te : KD, 13 nëntor
*E ZË HALLI dikë për dikë a diçka fr.fol.,fj.-brengoset, shqetësohet, andralloset dikush për dikë a diçka.- (AXH-XXXV f. 192, FGJSSH f. 683, 2230). Nuk i qëndrohej brenda...por halli që e zuri kaq papritur nuk i jepte dorë të dalë përjashta. (SOAN-TZ f. 147). Ta linte në shesh, i vinte keq, ta mbante në duar, gjente belanë. Po, kur të zë halli, do ta durosh.Plaka ia bëri atij. Sikur ta kishte atë kohë pranë, e shqyente. (ZSA-VL-
S’ E ZË HALLI për dikë a diçka dikë fr.fol.,iron.-nuk mërzitet, nuk brengoset,nuk shqetësohet, nuk merakoset fare për dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 643, 2232). S. shih sin : aq i bën dikujt për dikë a diçka
*E ZË NJË HALL I MADH dikë fr.fol., meton.- është shumë i shqetësuar, i brengosur, i merakosur dikush, ka një hall të madh dikush që e shqetëson, që e mundon shumë, pa masë, është në telash, në hall të madh dikush .- Atë ditë xha Mitrin e kishte zënë një hall i madh. (ZSA-VL-
ZIHET NË HALLET E VETA dikush fr.fol.,id.-i mbyllet në vetvete dikush, mban qëndrim të rezervuar dikush, nuk kumton, nuk komunikon me të tjerë dikush, e shikon vetëm punën e vet dikush dhe s' jep as merr me të tjerët dikush. (HB-FPD f. 68). S.shih sin : veçohet nga bota dikush
HALLAKAM/Ë-A
BËHET HALLAKAMË (rreth diçkaje) fr.fol.,id.- paraqitet diçka si gjë shqetësuese a e ngutshme, zmadhohet a fryhet një gjë (çështje, problem, punë etj.) tej mase, së tepërmi. (BQ-DSH). S. shih sin : bëhet bujë (rreth diçkaje)
BËHET HALLAKAMË E MADHE diku fr.fol.,iron.- bëhet rrëmujë, tollovi e madhe diku, bëhet rrëmujë e potere e madhe diku, bëhet pështjellim ,çrregullim i madh, i plotë diku , ndërlikohet edhe më shumë gjendja, situata në një vend, nuk kupton, nuk merr vesh, nuk mëson asgjë diku dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : nuk dihet kush blen e kush paguan diku
E BËN HALLAKAMË (diçka) dikush fr.fol.,id.-e zmadhon a e fryn një gjë dikush, bën zhurmë rreth diçkaje dikush, e ngre me të madhe diçka dikush, e bën problem shqetësues diçka dikush,e paraqet të fryrë, shqetësuese etj. diçka dikush. .(BQ-DSH). S. shih sin: bën alarm për diçka dikush, e bën alarm diçka dikush
E ÇOJNË HALLAKAMË në mes vete fr. fol., iron.- nuk shkojnë fare mirë në mes vete, shkojnë shumë keq në mes vete, zihen, grinden shumë keq e vazhdimisht (duke bërë zhurmë e potere të madhe) në mes vete, i keqësojnë, i acarojnë marrëdhëniet në mes vete.(BQ-DSH). S.shih sin: shkojnë araz në mes vete
ËSHTË HALLAKAMË E MADHE F fr.fol.,iron.- është rrëmujë, tollovi e madhe diku, (është rrëmujë e potere e madhe diku, është pështjellim ,çrregullim i madh, i plotë diku , ndërlikohet edhe më shumë gjendja, situata në një vend, nuk kupton, nuk merr vesh, nuk mëson asgjë diku dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : nuk dihet kush blen e kush paguan diku
HALLAHANDRAK-U
HYN NË HALLAHANDRAK dikush fr.fol.,iron.- e fut veten në telashe kot dikush, i futet, i hyn një pune të ngatërruar a të vështirë dikush së cilës nuk mund t' ia dalë mbanë a së cilës nuk i dihet si do t' i vejë filli, hyn atje ku nuk duhet dikush, hyn në punë të ngatërruara dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: futet në baltë dikush
E SHTIE NË HALLAHANDRAK dikë dikush fr.fol.,iron.-e fut, e ngatërron keq në një punë a çështje të ndërlikuar, të ngatërruar dikë dikush, e ngatërron kot së koti dikë dikush në një punë a çështje të vështirë. (BQ-DSH). S. shih sin : e fut në baltë dikë dikush
HALLALL
*IA BËN HALLALL dikujt dikush fr. fol., fj.- e ndjen, e fal dikë dikush për ndonjë faj a për ndonjë veprim të gabuar. (FGJSSH f. 644). - Belkiz-hanmi, lëshoi të bijën dhe kapi dorën e Azemit e tha duke nxjerrë fjalët zvarrë : -Inshallah, bre, Azem, ma bën hallall !... (AD te : KS, 4. 10.
E KA HALLALL SI QORRI COPËN diçka dikush fr.fol.,iron.- e meriton, e ka hak të ndëshkohet dikush. (PETZE-FSHFRR f. 40).
*E PAÇ HALLALL! fr.fol,urim.,dësh.- Dëgjuam se ç’ keni punuar. Hallall e paçi bukën! Sot, po s’ e luajte këmbëzën e dyfekut, s’ ke gjë në terezi, tha plaku. (DA-KM f. 173).
HALLAQË
E KA HALLAQË (derën, shtëpinë etj.) fr.fol.,id.- e ka të hapur fare. (BQ-DSH).
HALLE-T
S’ E LËNË HALLET PËR TË QARË DERTET dikë fr.fol.,per.- është në gjendje shumë të vështirë dikush, është shumë keq dikush, është shumë ngushtë dikush, është në shtrëngesë, ngushti të madhe dikush, është në nevojë të madhe dikush, është si mos më keq dikush, nuk di nga t’ ia mbajë dikush. (PETZE-FSHFRR f. 54).S. shih sin: është në angështi dikush
HALL/Ë-A
TË PUTH HALLA NË TË DY FAQET fr.fol., iron.- u lamë bashkë, s’ ke ç’ merr, mos prit gjë, mori fund me kaq. (FGJSSH f. 644, 1580).
HALLK-U
Ç’ THOTË HALLKU?
fr.fol., ftill.- ç’ thonë të tjerët? (FGJSSH f. 644). S. ç’ thotë bota?
HALLK/Ë-A
IA HEQ HALLKËN dikujt a diçkaje dikush fr.fol.,iron.- nuk kujdeset, nuk interesohet më për dikë a diçka dikush, i shkëput lidhjet me dikë, s’ pyet më për dikë a diçka dikush, s’ merret më me dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 668). S. shih sin : e lë pas anash dikë a diçka dikush
E KAP HALLKËN KRYSORE dikush fr.fol.,met.- e fillon, e nis mbarë, për së mbari një punë dikush, e nis një punë siç duhet dikush, kap e zgjidh çështjet më themelore, të rëndësishme e të vështira dikush (FGJSSH f. 178). S. shih sin: e kap demin nga brirët (për briri, për brirësh) dikush
HALLV/Ë-A
TË BËFSHA HALLVËN! fr.fol.,mallk.- vdeksh! (FGJSSH f. 645). S. shih sin: të vënça në arkë!
ËSHTË ME HALLVË NË GOJË fr.fol.,ftill.- 1. pritet të vdesë me sot e me nesër dikush. S. është në agoni dikush. 2. ndodhet, është në shuarje e sipër, është gati për t' u shuar, për t' i dhënë fund punës, veprimtarisë dikush, është, ndodhet në prag të dështimit a të rënies dikush. (JBALL-KOR f. 193-4). S. shih sin: ndodhet në agoni dikush
ËSHTË SI TË HASH HALLVË diçka fr.fol.,ftill.- është fare e lehtë diçka, është shumë e lehtë diçka (puna etj.). (BQ-DSH). S. shih sin: është si të hash bukë e kos diçka
HALLVË E BARDHË fr.em.,fj.- lloj hallve që bëhet vetëm me sheqer dhe që zihet me lëngun e rrënjëve të një bime. (FGJSSH f. 645).
HALLVË E FTOHTË fr.em.,iron.- diçka që mund të mos bëhet, diçka pa shpresë, punë e ftohtë. (FGJSSH f. 645). S. pordhë (punë) e ftohtë
HALLVË E PJEKUR fr.em.,met.- diçka që është bërë, që është kryer. (FGJSSH f. 645, 1491). S. shih sin : akt i kryer
HALLVË E ZEZË fr. em.,fj.- lloj hallve që bëhet me sheqer, me miell gruri e me vaj dhe, pasi ngjyroset me shqqer të djegur, pritet në copa të holla. (FGJSSH f. 645).
TË NDAFSHA HALLVËN ! fr.fol., mallk.- vdeksh! (FGJSSH f. 645). S. shih sin: të vënça në arkë!
TË NGRËNSHA HALLVËN ! fr.fol., mallk.- vdeksh ! vdeksh para meje ! (HSHA-FRRAM f. 74, FGJSSH f. 645). S. shih sin: të vënça në arkë!
SI TË PIQET HALLVA, DO T’ I SHTIEN SHËRBETIN fr.proverb .-1. një punë , një veprim, një proces kryhet, zhvillohet nganjëherë vetiu, vetvetiu varësisht nga kushtet, rrethanat përkatëse, të natyrshme, normale, paraprake. S.shih sin : po u arrit dardha, do të bjerë. 2. çdo punë bëhet në kohën e vet, punët bëhen me rend, çdo punë bëhet me rend, me kohë a në kohën e duhur . (FUSH f. 758). S. shih sin : s’ blihet djepi pa lerë djali
E KA PJEKUR HALLVËN dikush fr.fol. met.- e ka kryer, e ka mbaruar me kohë diçka dikush . (HSHA-FRRAM f. 74).
I SHET HALLVË HALLVAXHISË dikush fr.proverb.,iron.- hiqet më i mençur, më i ditur, më i aftë se një tjetër dikush që ka përvojë, dituri e aftësi më të madhe se ai. (PETPA-LU f. 180).S.shih sin: eja (hajde) baba të të dëftejë (të të kallëzojë, të të tregojë) arat (kufijtë, vreshtin)
HAMAM-I
BËHET HAMAM (një vend) fr.fol.,met.- ngrohet shumë, pa masë (një vend etj.) , nxehet (një vend). (BQ-DSH). S. shih sin : bëhet avull (një vend)
E BËN HAMAM një vend dikush fr.fol., met.-e nxeh (një vend) dikush, e ngroh shumë, së tepërmi (një vend) dikush. (BQ-DSH). S.shih sin: e bën furrë një vend dikush
E KA NË HAMAM TË HYRËS diçka dikush fr.fol.,iron.- nuk e ka askund, nuk e ka fare diçka dikush, nuk e ka të sigurt diçka dikush, e ka të kotë diçka dikush. (BQ-DSH).S. shih sin: e ka në bisht të sorrës diçka dikush
E MERR NË HAMAM TË HYRËS dikush fr.fol.,iron.- nuk e merr kurrë dikush, nuk e merr asnjëherë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : i merr të Bazhdarit dikush
E MERR HAMAMIN E HYRËS dikush fr.fol.,iron.-nuk e merr dot fare dikush, nuk merr gjë, asgjë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : i merr të Bazhdarit dikush
HAMBAR-I shm. HAMBARË-T
BËHET HAMBAR dikush fr.fol.,meton.- 1. duron shumë, tej mase dikush, bëhet shumë zemërgjerë, durimtar, i durueshëm dikush. (PAVHA-SHPE f. 117). S.shih sin: e bën barkun gavixh dikush.
MOS E FUT NË HAMBAR PA E SHOSHITUR ! fr.fol.,iron.- mos e bëj mik dikë pa e njohur mirë ! (FGJSSH f. 1887).
E KA HAMBARIN DËRRASË (THA-TË) dikush fr.fol.,meton.- nuk është mirë nga gjendja ekonomike dikush, është i varfër dikush, është në gjendje jo të mirë ekonomike dikush. (IBME-OP f. 152). S. shih sin: është dorëhollë dikush
E KA HAMBARIN E THELLË dikush fr.fol.,meton. ka të ardhura të majme dikush, është pasanik i madh dikush, ha shumë para dikush. (HB-FPD f. 72).S.shih sin: nuk ia di arkës fundin dikush
ME HAMBRËT E QYPAT BOSH fr.mb ., meton.- krejt i varfër, i varfër i këputur, pa asnjë burim ekonomik . (MIHO-DI f. 176). S. shih sin : i pa brekë
*NË HAMBARIN e dikujt BIE MIU E THYEN KOKËN fr.fol.,meton.- varfërohet tej mase dikush, nuk i mbetet gjë pas shpirti dikujt, mbetet pa mjetet më të domosdoshme, më të mbëhishme për jetë, ekzistencë, mbetet në gjendje shumë të keqe ekonomike.- Kole, o bir, në hambarin tonë bie miu e thyen kokën, mbetëm pa bukë e pa katandi... po veç me sevda, o djalë, nuk mbahet shpirti. Duhet bukë. (SOAN-TZ f. 54). S. shih sin: mbetet akull i verdhë dikush
PRISH HAMBAR E BËN KËNAÇE dikush fr.proverb.,iron.- prish diçka të rëndësi-shme, të madhe, me vlerë për të bërë diçka të vogël, të parëndësishme a pa vlerë. (BQ-DSH). S.shih sin: prish bucela e bën kënaçe dikush
I SHPËLAN HAMBARËT dikush fr. fol.,iron.- ha shumë, pa masë dikush, s’ lë gjë pa ngrënë dikush. (FGJSSH f. 1894).S.shih sin : i çahet (iu ka çarë) barku dikujt
I USHTOJNË HAMBARËT dikujt fr. fol.,meton.- është shumë i varfër dikush, është i varfër në kulm, tej mase dikush, s' ka gjë prej gjëje (nga pasuria) dikush, jeton, rron në varfëri, në skamje të madhe dikush. (FGJSSH f. 757, 1823, 2098). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
I KA ZËNË HAMBARI MERIMAN-GA dikujt fr.fol.,meton.- është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikush. (FGJSSH f. 1116, 1887, 2232). S. shih sin: nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
HAMENDJ/E-A
*ËSHTË NË HAMENDJE dikush fr.fol. ,ftill.- mëdyshet, ndërdyhet, hamendet dikush, ngurron, dyzon, nuk vendos dot, rri i pavendosur dikush, s' di si të veprojë dikush, s' di nga t' ia mbajë dikush.- Derisa elektorati në Kosovë do të jetë në hamendje për shkaqe të pasigurisë ekonomike, nuk mund të thuhet se ka elektorat stabil, me që edhe ai udhëhiqet nga interesat e ngushta. (AVUN te: ERE, 25 tetor
ME HAMENDJE fr.ndf.,fj.- siç ma merr mendja, në mënyrë të përfarët, me përafërsi, përafërsisht, jo në mënyrë të sigurt, të saktë, të përpiktë, pa të dhëna të përpikta e të sakta, pa të dhëna të sigurta, hamendas, hamendthi, kuturu, kuturimthi. .(FGJSSH f. 645, 930, 1963). S. me kuturi; me tahmin; në tahmin
PA ASNJË HAMENDJE fr.ndf.,fj.- me bindje, me siguri të plotë, në mënyrë të padiskutueshme, të sigurt, pa dyshuar fare, pa u mëdyshur fare pa u luhatur fare, pa u mëdyshur fare. (BQ-DSH). S. shih sin : pa asnjë dyshim
*PA HAMENDJE fr.ndf.,fj.- sigurisht, me siguri, pa fjalë, pa tjetër, në mënyrë të sigurt, pa u ndërdyshur, pa u luhatur, pa ngurruar.- Ai ishte lokaliteti më i preferuar për tubimin e kryengritësve, pasi aty jepej buka dhe ofrohej pa hamendje jeta, që të flijohen në altarin e lirisë. (RRS-J f. 22). S. shih sin: pa dyshim
HAM-HAM
BËN HAM-HAM (qeni) fr.fol., onomat.- leh ,gamit (qeni). (BQ-DSH). S. shih sin: bën gam-gam (qeni)
HAMP/Ë-A
IA MERR HAMPËN dikujt dikush fr. fol.,id.- ia kalon, ia kapërcen dikush dikujt në një punë, veprimtari, fushë veprimtarie (për nga dija, aftësia, shkathtësia etj.). (BQ-DSH). S. shih sin : ia merr anën dikujt dikush
HAMULL-A shm.HAMULLA-T
E THITH HAMULLA dikë fr.fol.,id.- përfundon, mbaron, humb, katandiset, pëson shu-më keq, shumë rëndë dikush. (ASU-VGJKMGJ f. 124). S. shih sin : merr në çopur dikush
HAMULL-I
BËHET HAMULL fr.fol.,meton.-1. (një vend) ngrohet shumë, së tepërmi (një vend). S. shih sin : bëhet avull (një vend).2. (dikush) zemërohet, nxehet, rrëmbehet, ndizet, sekëlldiset, inatoset dikush, i hipën inati dikujti. (FGJSSH f. 646). S. shih sin: merr avull menjëherë dikush
MERR HAMULL dikush fr.fol.,meton.- zemërohet, nxehet, rrëmbehet, ndizet, sekëlldiset, inatoset dikush, i hipën inati dikujti. (FGJSSH f. 646, 1063).S. shih sin: merr avull menjëherë dikush
HAN-I
AS NË HAN, AS NË VA fr.ndf., ant.- asgjëkundi, askundi, kurrkund, pa vend të caktuar. (FGJSSH f. 646, 2103). S. shih sin : as në breg, as në det
BËHET (SI) HAN një vend fr.fol.,iron.- hyn e del çdokush, gjithkush diku (në një vend) si në një shtëpi pa zot. (FGJSSH f.316, 646). S. shih sin: hyn derri e dosa diku (në një vend)
BËHET HAN ME SHTATË PORTA një vend fr.fol.,iron.- hyn e del çdokush, gjithkush diku (në një vend) si në një shtëpi pa zot. (FGJSSH f.316). S. shih sin: hyn derri e dosa diku (në një vend)
E BËN HAN diçka (një punë, një çështje a një situate etj.) dikush fr.fol.,iron.- e ngatërron, e ndërlikon, e përzien, e pështjellon, e çrregullon, e tollovit keq diçka (një punë, një çështje a një situatë) dikush, e katranos diçka dikush. (FGJSSH f. 133). S.shih sin:e bën bërllok diçka (një punë, një çështje a një situatë etj.) dikush
ËSHTË HAN ME DY (ME KATËR, ME SHTATË) POTRA (një vend) fr.fol.,iron.- hyn e del çdokush, gjithkush diku (në një vend) si në një shtëpi pa zot. (FGJSSH f. 316, JTH-FFGJSH f.200). ). S. shih sin: hyn derri e dosa diku (në një vend)
HAN ME DY (ME KATËR, ME SHTATË) PORTAfr.em.,iron.-shtëpi a vend tjetër ku mund të hyjë e të dalë kush të dojë, çdokush, gjithkush. (FGJSSH f. 1055). S. derë pa mandall
HANAS
LUAJNË HANAS fr.fol.fj.- luajnë duke qëlluar me kaqol arrat e vendosura buzë një grope. Fiton arrën ai që e rrëzon brenda në gropë. (JNU-FPM f. 91). S. luajnë arrash
HANE
HANE KU fr.ndf.,id.- në një vend të largët, diku larg. (FGJSSH f. 646). S. shih sin : në anë të anës
HANE KUR fr.ndf.,id.- në një kohë të largët e të papërcaktuar. (FGJSSH f. 646). S. shih sin : qysh se është ngulur furkëza
HANE TAS, HANE HAMAM fr.fol., iron.- tjetër (ndryshe) flet, thotë njëri e tjetër (ndryshe) flet, thotë tjetri, secili punon, vepron sipas mendjes, kokës së vet, secili punon, vazhdon me të veten, nuk e kuptojnë njëri-tjetrin. (FGJSSH f. 646). S. shih sin : ai humbi barrën, ky (ia) kërkon gunën
KA HANE fr.fol.,id.- ka shumë kohë, ka bukur kohë, është moti, kaherë. (FGJSSH f. 646). S. shih sin : ka ditë
HANGALL
BËN HANGALL dikush fr.fol.,id.-1. punon me sasi të madhe diçka (korr, kosit, lavron etj.). S. shih sin: e bën betin dikush. 2. vret e pret me të madhe, në masë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: bën drapër dikush
HANXHAR-I
I BIE ME HANXHAR diçkaje dikush fr.fol.,meton.- e dëmton rëndë diçka dikush, e prish keq diçka dikush. (FGJSSH f. 646). S. shih sin: i del anë e cekë diçkaje (një pune etj.) dikush
E KA HANXHAR (NË ZEMËR) diçka dikush fr.fol.,id.- e mundon vazhdimisht përbrenda diçka dikë, e rëndon ,e mundon, e shqetëson shumë e vazhdimisht diçka dikë, i bën përshtypje, shtypje, trysni të rëndë shpirtërore dikujt diçka, e ka ngarkesë,rëndesë vetanake (vazhdimisht, pareshtur) diçka dikush. ( FGJSSH f. 646, 2224) S. shih sin: S. shih sin: e ka ballgam (në zemër) diçka dikush
I (IA) NXJERR HANXHARIN dikujt dikush fr.fol.,meton.-i kanoset, i kërcënohet drejtpërdrejt, hapur dikujt dikush për ta frikësuar, e kërcënon hapur, drejtpërdrejt dikë dikush, e kërcënon, e frikëson me armë dikë dikush. (FGJSSH f. 646). S. shih sin: i (ia) tregon armët dikujt dikush
IA PRET ME HANXHAR dikujt dikush fr.fol.,met.- ia thotë aty për aty, menjëherë e haptas, botërisht diçka dikujt dikush, ia thotë hapur e pa frikë, pa druajtje diçka dikujt dikush. (FGJSSH f. 646, 1542). S. shih sin: ia thotë copë diçka dikujt dikush
I RRI ME HANXHAR NË DORË dikujt dikush fr.fol.,meton.- i kanoset, i kërcënohet drejtpërdrejt, hapur dikujt dikush për ta frikësuar, e kërcënon hapur, drejtpërdrejt dikë dikush, e kërcënon, e frikëson me armë dikë dikush. (FGJSSH f. 646, 1703). S. shih sin: i (ia) tregon armët dikujt dikush
HAP
HAP E S’ MBYLL dikush fr.fol.,iron.- nuk pushon së foluri dikush, është llafazan i madh dikush. (FGJSSH f. 251). S.shih sin: s’ pushon si çakallja e mullirit dikush
HAP-I
ËSHTË AS KE HAPI, AS KE HUPI, AS KE ÇELË JAKUPI dikush fr.fol.,iron.,ant.- është as te njëri, as te tjetri; ndryshe flet e ndryshe vepron dikush. (JNU-FPM f. 41, 92). S. është mësallë me dy faqe dikush; është njeri me dy fytyra dikush; S. shih sin: të nxjerr ferrën, të fut grerën dikush
HAP-I shm.-HAPA-T
*ASNJË HAP fr.ndf.- asnjë veprim.-Pasi që nuk jetojmë aty, nuk kemi mundur të marrim asnjë hap as të kërkojmë kthimin e tokave, por as t’ i punojmë ato. (ARDPAJ te : KD, 29 korrik
BËHEN HAPAT E PARË fr.fol., meton.- bëhen përpjekjet e para për diçka, merret, ndërmerret nisma, iniciativa për diçka, niset, fillohet diçka dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : hidhen hapat e parë
*BËHET HAPI I PARË për diçka fr. fol.,met.- veprohet, fillohet për herë të parë, së pari nga dikush diçka,merret nisma nga dikush për diçka, merret nisma, iniciativa për diçka, fillohet, ndërmerret për herë të parë një aksion, një veprim, një veprimtari për diçka.- Pra, qenka bërë hapi i parë në institucionet arsimore, qenka bërë edhe hapi i dytë i natyrës krejtësisht individuale. (BEBAL te : KD, 14 shkurt
E BËN HAPIN KILOMETËR dikush fr.fol.,meton.- 1. ecën me hap të shpejtë dikush , ecën shumë shpejt dikush. S.ecën pa prekur në tokë dikush.Ant. ecën si breshkë dikush. 2. përparon shumë shpejt dikush, shkon shumë shpejt përpara dikush. (FGJSSH f. 831). S. shih sin : përparon me hapa viganë dikush
*I BËN HAPAT E PARË, E BËN HAPIN E PARË dikush fr.fol., met.-1. (diçka a dikush) fillon për herë të parë, së pari diçka a dikush , sapo nis të veprojë, të punojë diçka a dikush. (FGJSSH f. 647, 1370).-Në vitet e para të shekullit tonë, në periudhën e fundit të krijimtarisë së rilindësve tanë, kur poezia arrin kulmin e lulëzimit, proza bën pothuaj hapat e parë. (BQ te: F nr. 7, korrik
*BËN NJË HAP PËRPARA dikush a diçka fr.fol.,ftill.- përparon pak dikush.- Kosova në këtë periudhë kalim-tare duhet të bëjë një hap përpara, duke e promo-vuar anën e vet më të shëndoshë, rininë. (NZ te : ERE, 7 shkurt
*BËN HAPA TË MËDHENJ PËRPA-RA dikush a diçka fr.fol.,meton.- përparon shumë dikush a diçka.- Ky formim i tij bëri hapa të mëdhenj përpara sidomos në vitet 1907-1908, kur Gramenoja i ra kryq e tërthor Jugut të Shqipërisë si pjesëtar i çetës së Çerçiz Topullit. (THGJI te : SF nr. 1/
*BËN HAPA PËRPARA dikush a diçka fr.fol., meton.-përparon dikush a diçka. (FGJSSH f. 135, 647).- NATO-ja e sheh me sy tjetër Shqipërinë. Interesimi i saj për të është i madh, sepse ajo ka bërë hapa përpara e ka vënë në dispozicion gjithçka që i duhet NATO-s. (p.a. te: B, 22.IV.
*E BËN HAPIN E PARË dikush, I BËN HAPAT E PARË (HAPAT E PARA) dikush a diçka fr.fol.,met.- ia nis, ia fillon diçkaje dikush, e mbaron pjesën e filluar të punës dikush, nis i pari t' i përvishet një pune, ndërmarrjeje të vështirë dikush, kapërcen, tejkalon, mposht i pari pengesa, vështirësi në një fushë të jetës,e merr nismën, iniciativën dikush për diçka, çan përpara dikush i pari për diçka.-Nga ana tjetër studimi kritik dhe historik i letërsisë së sotme shqipe sapo ka filluar të bëjë hapat e para te ne. (HLSH f. 17). Qëllimi i debatit të sotëm është të bëjmë hapin e parë drejt avancimit të barazisë gjinore. (REKRA te : KD, 29 korrik
BËN HAPA PRAPA dikush a diçka fr.fol.,meton.- nuk përparon dikush a diçka, bie më poshtë nga ç’ ka qenë dikush a diçka, mbetet prapa të tjerëve dikush, shkon më prapa nga ç’ ka qenë dikush a diçka. (FGJSSH f. 647,1531).S. shih sin: qëndron amull dikush a diçka
BËN HAPA NË VEND dikush a diçka fr.fol.,meton.- nuk bën , nuk vete, nuk shkon përpara dikush a diçka (një punë etj.), mbetet (qëndron) pa u ndryshuar diçka, stagnon diçka a dikush, nuk bën asnjë përparim dikush a diçka (një punë etj.). (FGJSSH f. 647, 2127). S. shih sin : qëndron amull dikush a diçka
ECËN NË NJË HAP me dikë a diçka dikush fr.fol.,meton.- shkon, ecën barabar, krahas me dikë a diçka dikush, nuk mbetet prapa, pas dikujt a diçkaje dikush, e kalon, e kapërcen prapambetjen me dikë a me diçka dikush. (FGJSSH f. 1631). S. shih sin : shkon çap pas çapi me dikë a diçka dikush
ECIN ME NJË HAP fr.fol.,ftill.- ecin krahas, barabar së bashku, njëkohësisht, në të njëjtën kohë. (FGJSSH f. 647). S. ecin krah për krah
ËSHTË KATËR HAPA (LARG) dikush a diçka fr.fol.,ftill.- është fare pranë diçka, dikush a një vend, është shumë afër diçka, dikush a një vend. (FGJSSH f. 313). S.shih sin : është në prag të derës dikush a diçka
ËSHTË NË HAP me dikë dikush fr.fol. ,ftill.-është barabar, baras me dike dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: është deng me dikë dikush
Facebook
Twitter
Google+
Digg
Artikuj te tjere
Gallery
