Kulturë
Bajram Qerimi: Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe - G
E diele, 08.08.2010, 04:58 PM
Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe
Nga Bajram Qerimi
G
GAB/Ë-A
DUKET KRAH GABE, DEL KËMBË LANGOI fr.proverb., iron.- del krejt tjetër dikush nga që duket (merret, mendohet, pandehet), del i kundërt dikush , del krejt tjetër gjë diçka nga që duket (merret, mendohet, pandehet). , del krejt e kundërt diçka nga ajo që duket (mendohet, merret, pandehet). (VALLA-FSHPE f. 113). S. shih sin: duket det, po s’ është as lumë
GABIM-I
BËHEN GABIME TË MËDHA, BËHET GABIM I MADH fr.f ol., fj.-gabohet shumë.-Është arritur në konkluzi-onin se janë bërë gabime të mëdha. (ATER te: B, 19 janar
*BËHET GABIM fr.fol.,fj.- gabohet.- Maloja , nga ana e Razimiz, I kishte shkruar të vinte…se është bërë gabim. (ZSA-VL-
*BËN GABIM dikush fr.fol.,fj.-
; e ka gabim dikush; shket në gabim (në gabime) dikush
*BËN GABIM TË MADH dikush fr. fol.,fj.-
*BËN GABIM TË RËNDË dikush fr.fol.,fj.-
BIE NË GABIM dikush fr.fol.,fj.-
ËSHTË NË GABIM dikush fr.fol.,fj.-
GABIM PERSONAL fr.em.,fj.,sp.- ndërhyrje e parregullt ndaj lojtarit kundërshtar në lojën e basjetbollit; dlnimi që jepet për këtë ndërhyrje. (FGJSSH f. 529).
E KA GABIM dikush fr.fol.,fj.-
SHKET NË GABIM (NË GABIME) dikush fr.fol., iron.- gabon pa dashje, padashur, pa qëllim dikush (që s’ duhej të gabonte). (FGJSSH f. 1851). S. shih sin : bën gabim dikush
E ZË NË GABIM dikë dikush fr.fol.,ftill.- e zë duke gabuar, duke bërë faj dikë dikush. (FGJSSH f. 2230). S. shih sin : e zë në faj dikë dikush
GAC/Ë-A shm. GACA-T
BËHET GACË (në fytyrë) dikush fr.dol.,meton.- skuqet shumë (në fytyrë) dikush, mër-dhezet, sarrakuqet (në fytyrë) dikush. (FGJSSH f. 530). S. shih sin : bëhet all (në fytyrë) dikush
E BËN GACË diçka a një vend (dhomë, shtëpi etj.) dikush- e lan a e pastron për bukuri, shumë mirë diçka a një vend (dhomë, shtëpi etj.) dikush sa shkëlqen, e lan a e pastron,e rregullon,e ndreq shumë mirë, shumë bukur diçka a një vend ( dhomë, shtëpi, oborr etj.) dikush sa shkëlqen , e bën shumë të pastër diçka a një vend (dhomë, shtëpi, oborr etj.) dikush sa shkëlqen shumë (nga pastërtia), e bën të shkëlqejë (nga pastërtia) diçka a një vend ( dhomë, shtëpi, oborr etj.) dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: e bën borzilok diçka a një vend (dhomë, shtëpi etj.) dikush
ËSHTË GACË ME BARUT dikush është shumë i rrebtë, i ashpër, i rrëmbyer dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : është si bisht qepe ngallicë dikush
ËSHTË SI GACA NËN HI dikush fr.fol., iron.- është tinëzar, tinëzak dikush, vepron, punon në mënyrë të fshehur dikush, vepron, punon në fshehtësi dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : s’ t’ i kallëzon bolla këmbët e veta
ËSHTË GACË E MBULUAR dikush fr.fol., iron.- është tinëzar, tinëzak dikush, vepron, punon në mënyrë të fshehur dikush, vepron, punon në fshehtësi dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : s’ t’ i kallëzon bolla këmbët e veta ; shkon mbi dhe e nën dhe dikush
GACË E MBULUAR fr.em.,iron.- njeri i djallëzuar, po që nuk e zbulon veten, njeri që i ka të gjitha nën lëkurë, njeri që punon, vepron nën rrogoz, njeri tinëzak, tinëzar, fsheharak. (FGJSSH f. 1097, 2063). S.qelb nën thua ; thëngjill marine ; thëngjill i mbuluar
GACË E RE fr.mb.,ftill.- fare e re, krejt e re, e re e papërdorur. (ALCEN-UL f. 40). S. shih sin : akull e re
S’ KA NJË GACË dikush fr.meton.- është shumë i varfër, i këputur dikush, s’ ka asgjë nga pasuria dikush. ( BQ-DSH). S. shih sin: nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
S’ E KAP GACËN ME DORË dikush fr.fol.,meton.-vepron me shumë kujdes dikush, është shumë i matur, syçelë, i kujdesshëm në punë, në veprime dikush, nuk gabon dikush, vepron, punon në mënyrë të sigurt dikush, nuk e rrezikon veten dikush, është i sigurt në punë, veprime dikush. (HB-FPD f. 79). S. shih sin :nuk hipën në degë të hollë dikush
KËRCEN SI GACA NË PRUSH dikush fr.fol.,krah.-reagon, hidhet shumë shpejt, menjë-herë , me të shpejtë dikush (për diçka që nuk i pëlqen, ngase nuk duron), është shumë i nxituar, i rrëmbyer, i furishëm dikush, është shumë gjak-nxehtë e i rrëmbyer dikush, është fare i papër-mbajtur dikush, preket, fyhet shpejt, menjëherë ose kërcen menjëherë dikush (kur i preket interesi). (PETZE-TRO-I f. 197). S. është si qumështi në zjarr dikush ; është si tambli kur gufon dikush ; grafullon si ujët në zjarr dikush ; gufon si tambli dikush ; gjuhet si vala e kaçamakut dikush ; hidhet si gjel dikush ; hidhet përpjetë dikush ; hidhet përpjetë sikur e pickon greraku dikush ; hidhet si kakërdhia në dërrasë dikush; hidhet si qeni në kocka dikush; hidhet sikur e çukit pula në kokë dikush ; hidhet sikur e pickon grera dikush ; hidhet në tra dikush ; hidhet si vala e kaçamakut dikush ; hov përpjetë dikush ; kërcen si gjarpri dikush ; kërcen si gjel dikush ; kërcen si gjeli në thekër dikush ; kërcen përpjetë dikush ; nuk mban pluhur në vesh (mbi vete) dikush ; nuk preket (as) me krënde dikush; nuk preket me llullë (me pupël) dikush ; i vlon qumështi dikujt ; e zbraz pushkën që në sup dikush
TA (TË) LË GACËN NË BARUT dikush fr.fol. ,iron. - të ngatërron, të grind keq me dikë a të tjerë dikush. (PETPA-LU f. 180). S. shih sin : të bën dërrmak me dikë a të tjerë dikush
E LËSHON NJË GACË NË BARUT dikush fr.fol.,iron.- e ndez, e acaron, e nxit edhe më tepër një sherr, një grindje, një ngatërresë dikush. (AVSU-SHPMGJ-I f. 163). S. shih sin : ia vë gacën agzotit dikush
S’ LIHEN BASHKË GACA ME BARUTIN fr.proverb.,iron.-s’ lihen bashkë dy gjëra që mund të ndizen, që shkaktojnë ndezje huazore, të ndërsdjellë. (SHAGEC-BY f. 170).
ME GACA MULLËS fr.ndf.,id.- me shumë vuajtje, me shumë mundime. (HAFSHE-DI f. 176). S. shih sin : bot e bir
NUK I NGJITET GACA (një vajze a një nuseje) fr.fol.,meton.- është shumë e shkathët dhe e shpejtë në punë e në veprime (një vajzë a një nuse). (HËPA-K f. 208). S. është shkëndijë (shpuzë) (një vajzë a një nuse)
NUK PËRZIHET GACA ME BARUT fr.proverb.- nuk duhet acaruar, ndezur,nxitur edhe më tepër gjendja e nderë, e tendosur, e tensionuar a ndonjë mosmarrëveshje, zënkë, ngarërresë në mes të njerëzve. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk hidhet benzinë në zjarr
QET GACË (GACA) NË BARUT dikush fr.fol.,iron.- e nxit edhe më tepër diçka të acaruar dikush, e ndez, e acaron, e nxit edhe më tepër një sherr, një grindje, një ngatërresë dikush. (AVSU-SHPMGJ-I f. 164). S. shih sin : ia vë gacën agzotit dikush
RRI SIKUR ËSHTË ULUR NË GACA dikush fr.fol.,meton.- 1a.nuk ulet a nuk shtrohet në vend dikush, nuk rri dot i qetë në vend dikush, rri i shqetësuar dikush, rri gati për t’ u ngritur, nuk është ulur mirë dikush, nuk rri rehat, nuk i rrihet në vend dikujt. 1b. është shumë i shqetësuar dikush, ka një hall dikush, nuk qëndron dot në një vend dikush se diçka e mundon,e shqetëson. ( BQ-DSH). S. shih sin: rri si bollë e vrarë dikush
IA SHTIE GACËN (GACAT) dikujt dikush me dikë tjetër a me të tjerë fr.fol.,id.,iron.-i shkakton ngatërresa, zënka dikujt dikush me dikë tjetër a me të tjerë, e ngatërron dikë dikush me dikë tjetër a me të tjerë. (BQ-DSH).S.shih sin: e fut në bela dikë dikush me dikë tjetër a me të tjerë
GAFIL
GJENDET GAFIL dikush fr.fol.,id.- zihet i papërgatitur dikush, zihet në pozitë të vështirë a të ngushtë dikush (sa nuk di si të përgjigjet a si të veprojë).(FGJSSH f. 530). S. shih sin: zihet në befasi dikush
NDODHET GAFIL dikush fr.fol.,id.- zihet i papërgatitur dikush, zihet në pozitë të vështirë a të ngushtë dikush (sa nuk di si të përgjigjet a si të veprojë).(FGJSSH f. 530). S. shih sin: zihet në befasi dikush
E GJEN GAFIL dikë dikush a diçka fr. ol.,id.- e zë ngushtë e të papërgatitur dikë dikush a diçka, e zë në pozitë të vështirë a të ngushtë dikë dikush a diçka (sa nuk di si të pëgjigjet a si të veprojë). (FGJSSH f. 530). S.shih sin: e kap befas dikë dikush a diçka
RRI GAFIL dikush fr.fol.,ftill.- rri gati për të bërë diçka dikush. (JNU-FPM f. 70).S. rri me një këmbë dikush
I RRI GAFIL (një pune etj.) dikush fr.fol.,ftill.- i rri gati (një pune etj.) dikush. (JNU-FPM f. 70). S.shih sin : i bëhet deng (punës) dikush
E ZË GAFIL dikë dikush a diçka fr. ol.,id.- e zë ngushtë e të papërgatitur dikë dikush a diçka, e zë në pozitë të vështirë a të ngushtë dikë dikush a diçka (sa nuk di si të pëgjigjet a si të veprojë). (FGJSSH f. 530). S.shih sin: e kap befas dikë dikush a diçka
GAFORR/E-JA
RRI SI GAFORRJA NËN GUR dikush fr.fol.,ftill.,krah.-rri i ndrojtur,i drojtur, i hequr mënjanë, i mënjanuar, i strukur dhe i fshehur nga të tjerët dikush . ( NMUS-SHPK f. 95). S. shih sin: rri në bisht të sofrës dikush
GAGA
E HA GAGA dikush fr.fol.,iron.- rron si parazit dikush, rron në kurriz të të tjerëve dikush, jeton pa u lodhur dikush, jeton pa mund, pa djersë dikush . (BQ-DSH). S. shih sin: e ha belesh dikush
GAGALESH
E HA GAGALESH dikush fr.fol.,iron.- rron si parazit dikush, rron në kurriz të të tjerëve dikush, jeton pa u lodhur dikush, jeton pa mund, pa djersë dikush . (BQ-DSH). S. shih sin: e ha belesh dikush
GAGË
*E HA GAGË dikush fr.fol.,iron.- rron si parazit dikush, rron në kurriz të të tjerëve dikush, jeton pa u lodhur dikush, jeton pa mund, pa djersë dikush . -.Pa e punuar tokën s’ u jep kush më bukë as atje. Maft e keni ngrënë gagë atje ! Ule kurrizin, se u pate bërë edhe ti njëfarë zotëriu i qytetit. (HKA-OM f. 158). S. shih sin: e ha belesh dikush
GAJBET
FLET GAJBET dikush fr.fol.,iron.- flet fjalë të ndyra dikush, flet ndyrë, ndyrazi dikush, është gojëndyrë dikush, flet palavi dikush, palavos, palavit dikush.(BQ-DSH). S. shih sin: e fëlliq gojën dikush
GAJBETE-T
FLET GAJBETE dikush fr.fol.,iron.- flet ndyrë, ndyrazi dikush, është gojëndyrë dikush. (ASU-VGJKMGJ f. 109). S. shih sin: e fëlliq gojën dikush
GAJD/E-JA
E BËN GAJDE dikë dikush fr.fol.,id.-e rrah shumë, pa masë dikë dikush, e zhdëp, e dërrmon së rrahuri dikush dikë. (AJA-DE f. 170) .S.shih sin: e bën adalet dikush dikë
GAJL/E-JA
AQ KISHTE GAJLE fr.fol.,iron.- aq priste (sa të arrinte atë që donte), tani nuk pyet më. (FGJSSH f. 531).
E BAN GAJLEN E HUAJ dikush fr.fol.,iron.- interesohet, kujdeset për punët, për çështjet e të tjerëve më tepër se sa për punët e veta dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: ha bukën e shtëpisë dhe rrah thekrën e botës dikush
E BART GAJLEN e dikujt dikush fr. fol.,id.- Ti bàje bythën. Unë bart gajlen time. (IKA te: R, 1.V.1990 f. 15).
GAJLE E MADHE! fr.ndf.,iron.- s’ ka rëndësi! s’ do të thotë gjë! nejse. (FGJSSH f. 531). S. shih sin : nuk ka dert !
NUK E KA PËR GAJLE dikush fr.fol-1.(dikë a diçka) iron.- nuk mërzitet, nuk brengoset,nuk shqetësohet, nuk merakoset fare për dikë a diçka dikush, nuk pyet për dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 531). S. shih sin : aq i bën dikujt për dikë a diçka. 2. (diçka) meton.- e ka shumë të lehtë diçka dikush, e ka fare të lehtë diçka dikush, e bën pa ndonjë vështirësi diçka dikush, e bën fare lehtë diçka dikush. (FGJSSH f. 531). S. shih sin : e ka si bukë e djathë (si bukë me djathë) diçka dikush. 3. iron.-nuk turpërohet dikush, është i pacipë, i paturp, s’ i vjen turp dikujt. (FGJSSH f. 531). S. shih sin : bëhet abanoz dikush
KA GAJLE për dikë a diçka dikush, E KA GAJLE dikë a diçka dikush, IA KA GAJLE (IA KA GAJLEN) dikujt a diçkaje dikush, fr.fol.,fj.-e ka kujdes dikë a diçka dikush, kujdeset, interesohet, shqetësohet, mërzitet, merakoset, brengoset për dikë a diçka dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : ka brengë për dikë a diçka dikush, e ka brengën e dikujt a diçkaje dikush ; i vjen andrallë dikujt për dikë a diçka (edhe moh.)
S’ KA GAJLE ! fr.fol.- s’ ka rëndësi! s’ do të thotë gjë! nejse (AXH-LI f. 138, FGJSSH f. 531). S. shih sin : s’ ka dert !
S ' KA GAJLE (S’ E KA GAJLE) dikush për dikë a diçka fr.fol.,iron- nuk mërzitet, nuk brengoset, nuk i vjen keq, nuk shqetësohet, nuk merakoset fare dikush për dikë a diçka. (AXH-VII f. 159, AXH-XLVI f.168). S. shih sin: aq i bën dikujt për dikë a diçka
MOS KIJ GAJLE! fr.fol.,fj.- mos u shqetëso, mos u mërzit, mos u brengos, mos u merakos, mos u gajlo, mos u derto!. (FGJSSH f. 531). S. shih sin : mos kij dert !
VË GAJLE për dikë a diçka dikush fr.fol.,fj.-e ka kujdes dikë a diçka dikush, kujdeset, interesohet, shqetësohet, mërzitet, merakoset, brengoset për dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 531). S.shih sin : ka brengë për dikë a diçka dikush, e ka brengën e dikujt a diçkaje dikush
GAJRET-I
BËN GAJRET dikush fr.fol.,fj.- qëndron, duron dikush, mbahet i fortë dikush, i bën ballë (pikëllimit, dhembjes etj.) dikush. (FGJSSH f. 531). S. shih sin: bëhet burrë dikush
*I JEP GAJRET dikujt dikush fr.fol.,fj.- .- e ngushëllon dikë dikush, ia lehtëson dhembjen dikujt dikush. (FGJSSH f. 531). -Përpiqej t’ i jepte gajret asaj motre për vrasjen e Muhametit, vjehrrit dhe të burrit të vet, Naserit. (RG te : B, 19 mars
E MBAN ME GAJRET dikë diçka fr.fol.,meton.- i jep shpresa dikujt diçka, e bën optimist dikë diçka. (FGJSSH f. 531). S. shih sin: i shtie besim në shpirt diçka dikujt
GAJREZ
I RRI GAJREZ dikujt dikush fr.fol.,iron.-1. e mbikëqyr , e kontrollon vazhdimisht, pareshtur në punë dikë dikush, e mbikëqyr, e kontrollon vazhdi-misht dikë a punën e tij dikush, nuk e lë fare të qetë dikë dikush (duke e mbikëqyrur, duke e kontrolluar vazhdimisht atë a punën e tij ). S.shih sin : i rri akrep dikujt dikush. 2. i rri kundër dikujt dikush, i rri gati (për ta kundërshtuar, për t’ iu kundërvënë) dikujt dikush, e kundërshton menjë-herë dikë dikush, i kundërvihet aty për aty dikujt dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: i rri gjel dikujt dikush
GAJTAN-I
I BIE GAJTAN PËR TIRQ diçka dikujt fr.fol.,meton.- i përshtatet diçka dikujt, i përputhet, i puthitet diçka dikujt, i shkon,i vete, i rri mirë, bukur diçka dikujt. (AVSU-SHPMGJ-T f. 164). S.shih sin: i ka hije diçka dikujt
GALAMSH-I
MBLIDHET GALAMSH dikush fr.fol., ftill.- kruspullohet, kruspulloset, truçohet, pupu-rriqet, struket, tulatet, mblidhet, zvogëlohet, rrudhet, cucërrohet (nga frika, nga të ftohtit, nga hallet, nga pleqëria, nga sëmundja, nga shtrëngesa etj.) dikush. (FGJSSH f. 531). S. shih sin : bëhet bullmuq dikush
GAL/Ë-A shm.- GALA-T
ËSHTË SI GALË E ZEZË dikush fr. fol.,id.- është shumë i lig dikush, është zemërlig, shpirtzi, shpirtlig e keqdashës dikush. (NMUS-SHPK f. 95). S.shih sin: është si bukë e mykur dikush
GALA S’ BËHET BARDHOKË fr.pro-verb.,iron.- 1.htë (punë) e kotë, e pamundur diçka, është diçka që nuk mund të bëhet, është e pamundshme të bëhet diçka, është diçka e pamundur (të bëhet). (HB-FPD f. 75). S.shih sin: nuk lëvrohet në arbain. 2. njeriu i keq, i lig a armiku nuk mund të bëhet kurrë i mirë, njeriu i keq, i lig a armiku i tillë mbetet gjithnjë. (BQ-DSH). S.shih sin : delja galë s’ bëhet e bardhë
(I) TREMB GALAT dikush fr.fol.,iron.- , bën punë të kota, të padobishme, pa fryt, pa vlerë dikush, nuk bën asnjë punë për të qenë dikush.(NMUS-SHPK f. 95). S.shih sin: bën baltë dikush
GALIÇ
MBLIDHET GALIÇ dikush fr.fol.,id.- kërruset, kërrutëzohet dikush. (XHMËZ-T f. 216). S. shih sin: bëhet bërryl dikush
RRI GALIÇ dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush. (AXH-XLVIII f. 157, FGJSH f.135). S. shih sin: rri në bisht dikush
ULET GALIÇ dikush fr.fol.,ftill.-ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush,galaçit dikush. (VDE-G-I f. 186, FGJSSH f. 150).. S.shih sin: rri në bisht dikush
GALIGUÇ
RRI GALIGUÇ dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush. (AXH-XLVIII f. 157, FGJSH f.135). S. shih sin: rri në bisht dikush
GALINXH-I shm.GALINXHA-T
TA (TË) SHET GALINXHIN PËR DREDHË dikush fr.fol.,iron .-të mashtron, të gënjen keq dikush, të mashtron, ta hedh lehtë dikush, ta hedh, të mashtron kur të dojë dikush, të mashtron sy ndër sy dikush, është mashtrues, dredharak, dinak i madh dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : ta bën të bardhën të zezë dikush
RRON ME GALINXHA dikush fr.fol., iron.- është shumë dorështrënguar dikush, kursen sa më s’ bëhet dikush, kursen shumë, pa masë dikush, është koprrac, kursenac i madh dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : s’ të jep (as) barin e zgjebes dikush
GALUC
BËHET GALUC dikush fr.fol.,id.- kërru-set, kërrutëzohet dikush. (XHMËZ-T f. 216). S. shih sin: bëhet bërryl dikush
RRI GALUC dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush. (AXH-XLVIII f. 157, FGJSH f.135). S. shih sin: rri në bisht dikush
GALUÇ
*ULUR GALUÇ fr.ndf.,fj.- Memecërisë së vashës ulur galuç nën mollë , sakaq i ishte prishur terezia. (BS te: KD, 23 gusht
GALLOF-I
ËSHTË GALLOF PA PENDË dikush fr.fol.,iron.- është i madh me trup, por i paditur, i trashë nga mendja. (NMUS-SHPK f. 95). S. shih sin: bagëti e madhe pak tru ka
GAM-GAM
BËN GAM-GAM (qeni) fr.fol., onomat.- leh ,gamit (qeni). (FGJSSH f. 533). S. bën ham-ham (qeni)
GAM/Ë-A
*NJË GAMË TË GJERË fr.ndf.,id.- Në hartimin e këtij teksti ka përdorur një gamë të gjerë të literaturës shkencore. (SDA te: KD, 14 qershor
GANC
*GANC E RE fr.mb.,ftill.-fare e re, krejt e vcre, e re e papërdorur,- U dhurua për këtë vepër nga televizioni i pavarur me 3400 DM dhe me komplet rroba ganc të reja. (HMU te : KOM nr. 18, 21.XII.
GAND
I MBETET GAND (NË ZEMËR) diçka a për diçka dikujt fr.fol.,id.-i mbetet shqetësim ,merak diçka dikujt (një kohë të gjatë), nuk i plotësohet, nuk i sendërtohet diçka e dëshiruar,e lektisur, e pëlqyer shumë, pa masë dikujt, i vjen shumë keq dikujt që e lë diçka pa e bërë, pa e sendërtuar, pa e përmbushur, i mbetet shumë merak, mall, shqetësim dikujt për diçka . (VDE-G f. 189). S. shih sin : i mbetet birë (në zemër) diçka a për diçka dikujt
I SHKON GAND diçka dikujt fr.fol., iron.- i shkon kot, dëm, dëm e kot, pa dobi diçka dikujt. (FGJSSH f. 533, 1861). S. shih sin: i shkon si dardhat e egra mbi ujë diçka dikujt
GANGULL
E DO GANGULL fr.fol.,ftill.- e do të tërë, të pandarë. (AXH-XLVIII f. 158).
E MERR GANGULL (një punë etj.) dikush fr.fol.,ftill.- e merr të tërë, të pandarë (një punë etj.) dikush. (AXH-XLVIII f. 158).
RRI GANGULL MBI UJË (akulli, copa e akullit) fr.fol.,ftill.- pluskon mbi ujë e nuk shkrihet (zakonisht thuhet për copat e akullit). (FGJSSH f. 533).
GAPËRR
I BËHET GAPËRR dikujt dikush fr.fol., iron.- nuk i ndahet fare dikush dikujt, i qepet, i ngjitet e nuk i ndahet, nuk i shqitet dikush dikujt, i ngjitet nga pas, i qepet prapa dikujt dikush dhe s’ i shqitet. (FGJSSH f. 533). S. shih sin: i ngjitet si bagla për këmbe dikujt dikush
I LËSHOHET GAPËRR dikujt dikush fr.fol.,ftill.- i lëshohet, i hidhet me vrull, me rrëmbim të madh dikujt dikush. (FGJSSH f. 533). S. shih sin: i lëshohet si gjeraqinë dikujt dikush
GARDH-I
BËHET GARDH dikush fr.fol.- 1. id. nuk i mbetet më fuqi fizike (nga mplakja, nga dërrmimi fizik etj.) dikujt. (MIGOJ-F-II f. 17). S.shih sin: bëhet bërllok dikush. 2. (dikush a diçka) met.- bëhet pengesë e të tjerëve dikush a diçka , pengon të tjerët dikush a diçka, pengon punën, kalimin, qarkullimin e të tjerëve dikush, nxjerr, krijon, shkakton pengesa për të tjerë dikush. (FGJSSH f. 130, 534). S. shih sin : bëhet barrikadë dikush a diçka
BËHET SI GARDH I KALBËT (I KALBUR) dikush fr.fol.,krah.- i humb fuqitë dikush, nuk i mbetet fare fuqi fizike nuk i mbetet më pikë fuqie dikujt, ligështohet shumë dikush, sqaqet, flashket dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: bëhet si bollë e vrarë dikush
BËHET SI GARDH I SHTHURUR dikush fr.fol.,krah.- bën jetë të shthurur, të parregullt dikush. (NMUS-SHPK f. 95). S. shih sin: rron si bagëtia dikush
E BËN GARDH diçka dikush fr.fol., meton.- e kthen në një pengesë diçka dikush. (FGJSSH f. 133).
ÇART GARDHIN E MBYLL SHTE-GUN dikush fr.proverb.,iron.- prish një punë të rëndësishme, të madhe ose një gjë të mirë për të bërë diçka tjetër të vogël a pa vlerë . (AVSU-SHPMGJ f. 91).. S.shih sin: prish bucela e bën kënaçe
GARDH I GJALLË fr.em.,fj.-1. gardh prej shkurresh të mbjella dendur. 2. varg njerëzish të ngjeshur njëri pranë tjetrit. (FGJSSH f. 599).
E HEDH GARDHIN dikush fr.fol..,id.- e kalon, e kapërcen një vështirësi, një rrezik, një fatkeqësi dikush, e kalon, e kapërcen gjendjen e vështirë, kritike dikush. (FGJSSH f. 534). S. shih sin : del mb’ anë dikush
GARDH ÇIFT fr.em.,fj.-gardh me dy thurima, të mbushura në mes tyre me dhe, në një faqe të pjerrët për ta mbrojtur këtë nga gërryerjet. (FGJSSH f. 534). S. gardh i dyfishtë. Ant. gardh tek
GARDH I DYFISHTË fr.em.,fj.- gardh me dy thurima, të mbushura në mes tyre me dhe, në një faqe të pjerrët për ta mbrojtur këtë nga gërryerjet. (FGJSSH f. 534).S. shih sin : gardh çift
GARDHI KA SY fr.proverb.- puno me kujdes, kij kujdes kur punon se mund të të shohin të tjerët, sado tinëz që të punosh, do të merret vesh, nga sytë e botës nuk fshihesh dot. (FGJSSH f. 535, 1807). S.shih sin : fusha ka sy
GARDH I KALBËT (I KALBUR) fr.em.- 1. iron. njeri, plak i dobët, njeri,plak që sëmuret shpesh, njeri,plak shëndetlig. S. shih sin: dru i kalbur. 2. met. njeri fare i lodhur e i këputur, njeri që s' ka fuqi fare. S. shih sin : bollë e vrarë. 3. njeri (plak) që jeton akoma, por s’ është në gjendje të bëjë ndonjë punë, njeri fare i pazoti, i paaftë për punë. (BQ-DSH). S.kufomë e gjallë ; i vdekur e i pambuluar
GARDH KUNUR fr.em.,ftill.- gardh oborri, rrethojë thurur me thupra të trasha frashri. (HB-FSHRR f. 10).
GARDH I SHKULUR fr.em.,iron.-1. njeri që nuk ka themel të shëndoshë, njeri që nuk ka mbështetje të sigurt.(JTH-FFGJSH f. 190).S.shih sin : degë pa rrënjë. 2. njeri që e ka humbur vlerën e rëndësinë. (FGJSSH f. 534). S. shih sin : brashnjë e hedhur
GARDH TEK fr.em.,fj.- gardh që bëhet vetëm nga një thurimë drizash, ferrash, telash etj. (FGJSSH f. 534). Ant. gardh çift
GARDH I THATË fr.em.,fj.- gardh me ferra a me degë të prera. (FGJSSH f. 534).
E HEDH GARDHIN dikusdh fr.fol.,id.- e kalon, e kapërcen një vështirësi, një pengesë, një rrezik, një fatkeqësi dikush, e kalon, e kapërcen gjendjen e vështirë, kritike dikush . (FGJSSH f. 661). S. shih sin : del mb’ anë dikush
NUK KA GARDH PA FERRA fr.pro-verb.,aleg.- s’ ka gjë pa të metë, pa firë, s’ ka gjë të përkryer, s’ ka njeri pa të metë, s’ ka njeri të përkryer). (NALËN-L f. 219, VAME-SHPK f. 100, SUAH-SHPPG f. 89). S. shih sin: arë pa stom e fjalë pa bishta nuk ka
E KAPËRCEN GARDHIN dikush fr. fol..,id.- e kalon, e kapërcen një vështirësi, një rrezik, një fatkeqësi dikush, e kalon, e kapërcen gjendjen e vështirë, kritike dikush. (FGJSSH f. 534). S. shih sin : del mb’ anë dikush
E KËRCEN GARDHIN dikush fr. fol..,id.-e kalon, e kapërcen një vështirësi, një rrezik, një fatkeqësi dikush, e kalon, e kapërcen gjendjen e vështirë, kritike dikush. (FGJSSH f. 534). S. shih sin : del mb’ anë dikush
MBETET JASHTË GARDHIT dikush a diçka fr.fol.,ftill.- mbetet i parëndësi, i pavlerë, i papërfillur dikush a diçka, lindiriset, mbetet jashtë vëmendjes, interesit, kujdesit dikush a diçka, nuk i jepet, nuk i kushtohet kujdes, interes, vëmendje, rëndësi e duhur dikujt a diçkaje. (IBME-OP f. 152). S. shih sin : lihet anash dikush a diçka
E MBËSHTET PËR GARDHI dikë dikush fr.fol.,meton.- nuk i lë shtegdalje, rrugë-zgjidhje dikujt dikush,ia mbyll të gjitha shtegdaljet dikujt dikush, e vë në gjendje, në situatë pa rrugë-dalje dikë dikush, e ngushton shumë, pa masë dikë dikush, e gjen, e zë ngushtë dikë dikush, e zë në gjendje të vështirë, kritike dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : e fut në bigë dikë dikush ; ia shkel bishtin me këmbë dikujt dikush ; ia zë bishtin me derë dikujt dikush
MBËSHTETET PËR GARDHI dikush fr.fol.,meton.- nuk di, nuk ka nga t' ia mbajë dikush, bie në gjendje, në pozitë shumë të vështirë dikush, bie në gjendje, në pozitë pa rrugëdalje, pa shpëtim, pa shpresë dikush, bie shumë keq, shumë ngushtë dikush, bie në shtrëngesë, në ngushti të madhe dikush, ngushtohet shumë, pa masë dikush sa nuk di nga ia mban, zihet shumë keq, shumë ngushtë dikush, bie në rrethana shumë të vështira dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: bie angësht dikush
I MBËSHTILLEN SI GARDH diçkaje a dikujt fr.fol.,meton.- e rrethojnë me shumicë a denduri radhësh diçka a dikë, e shtien në rreth diçka a dikë, e bëjnë bllokadë, e bllokojnë diçka a dikë, e rrethojnë, e gardhojnë, e vënë në mes diçka a dikë, i rrinë rreth e rrotull diçkaje a dikujt. (FGJSSH f. 534). S. shih sin : i bëhen batërr diçkaje a dikujt
E MERR GARDHIN diçka fr.fol., meton.- 1. rritet shumë e shpejt diçka, rritet jashtë mase diçka. 2. teprohet diçka. (FGJSSH f. 535, 1062). S. shih sin : kalohet në ekstrem diçka
MOS IA PAFSHA GARDHIN! fr. fol.,mallk.- 1.u zhduktë! .S. shih sin: u shoftë me bina! 2a. mos e pafsha më!.2b. më është bërë shumë i neveritshëm, i urrejtur dikush, s’ dua ta shikoj (ta shoh) me sy. (JBALL-KOR f. 192). S.shih sin: mos ia pafsha bojën!
PRAPA GARDHIT fr.ndf., iron.- fshehurazi. (FGJSSH f. 534, 1531). S. shih sin : nën banak
QE GARDH E U BË SHTEG fr. proverb.- nuk u prish ndonjë punë, nuk u bë ndonjë gjë e madhe. (FGJSSH f. 535). S. shih sin: nuk u prish bota!
RRI PRAPA GARDHIT dikush fr.fol., iron.- e mbulon, e fsheh veprimin e vet dikush, nuk del a nuk sulmon haptas dikush, vepron fshehurazi e me shumë dredhi dikush, është tinëzar i madh dikush, e fsheh fytyrën e vërtetë dikush, është i fshehur, i maskuar në veprime dikush, rri fshehur, fshihet dikush. (NMUS-SHPK f. 96, NMUS-SHPK-II f. 189). S. shih sin: i fsheh brirët dikush
S’ IA SHKEL GARDHIN njeri dikujt fr. fol.,meton.- nuk trembet, nuk frikohet fare dikush, nuk ka frikë fare dikush, është trim i madh dikush. (HEME-SK f. 79). S. shih sin : nuk i veton ashka e syrit dikujt, as që i veton ashka e syrit dikujt
SHTHURET GARDHI fr.fol.,met.-1.nuk ekzistojnë më marrëdhëniet e mira të mëparshme midis dy njerëzve ose midis dy palëve, prishet miqësia.S. shih sin: thyhet buka. 2. prishet rregulli e disiplina, bëhet rrëmujë. (NMUS-SHPK f. 96).
I VË GARDH dikujt a diçkaje dikush fr. fol., id.- e pengon, e ndalon, e frenon dikë a diçka dikush, ia pret hovin dikujt a diçkaje dikush, i vë pengesë dikujt a diçkaje dikush. (AXH-XLVIII f. 158,FGJSSH f.534, 966). S. shih sin : i bëhet barrikadë dikujt a diçkaje dikush
GAR/Ë-A
*BËN GARË (GARA) me dikë dikush fr.fol.,fj. (FGJSSH f. 132).- garon me dikë dikush, merr pjesë në gara me dikë dikush.- Njerëzit e tyre jashtë, dita me ditë vriteshin duke bërë gara se cili grup po ia kalon shoqit. (TBO te: GRE, 19 prill
HYN NË GARË me dikë dikush fr. fol., fj.- ).- garon me dikë dikush, merr pjesë në gara me dikë dikush. (FGJSSH f. 704). S. shih sin: bën garë (gara) me dikë dikush
GARGA
E MBAN GARGA (litarin) fr.fol.,ftill.- e mban në baraspeshë (litarin) , nuk e lejon që të tërhiqet më një anë (litarin ) dikush. (ALCEN-UL f. 40).
GARGAR/Ë-A
BËN GARGARË dikush fr.fol.,fj.- e shpëlan (e shpërlan) fytin (grykën) dikush me ujë a me bar të lëngët duke e mbajtur kokën lart e nga pas e duke e gurgulluar në gojë . (FGJSSH f. 132, 534).
GARGULL-I
MBETET GARGULL dikush fr.fol., iron.-nuk ndryshon fare për të mirë dikush (në mendim, në qëndrim etj.) , mbetet po ai i mëpar-shmi që ka qenë ( i pandryshuar për të mirë në mendim e në qëndrim etj.) dikush. (NMUS-SHPK f. 96). S. shih sin: shkon bung e vjen cung dikush
GARRUC-I
MBLIDHET GARRUC dikush fr.fol.,i d.- kruspullohet dikush. (JNU-FPM f. 72).S. shih sin: bëhet bullmuq dikush
RRI GARRUC dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush. (JNU-FPM f. 72). S. shih sin: rri në bisht dikush
GARRUMET
E MBUSH GARRUMET diçka (thesin, tepsinë etj.) dikush fr.fol.,ftill.- e mbush krejt ,nuk lë vend të zbrazët dikush, e mbush sa nuk merr, sa nuk zë më, e mbush me të rrasur diçka dikush, e mbush plot e përplot dikush diçka. (HB-MLK f. 43). S. shih sin : e mbush an’ e mb’ anë diçka dikush
GASTAR/E-JA
BËHET GASTARE diçka fr.fol.,met.- kthjellohet shumë mirë diçka (qielli). (FGJSSH f. 536). S. shih sin : bëhet bilur diçka (qielli)
E KA GASTARE diçka dikush fr.fol., ftill.- e ka shumë të pastër dhe të ndritshme diçka dikush. (FGJSSH f. 536). S. e ka qelibar diçka dikush
GATI
*BËHET GATI dikush fr.fol.,fj.- gatitet, përgatitet dikush . (FGJSSH f. 130, 537).- Xhevë, bëhu gati, bija ime. Shko në shtëpinë tënde të re. (AZZOG te: KD, 30 gusht
* (E) BËN GATI diçka a dikë dikush fr.fol.,fj.- (e) gatit,(e) përgatit diçka a dikë dikush. (FGJSSH f. 134, 536).- Më bëri zemër , jo vetëm edhe këtë evëtar të ri ta japë më (në) dritë, po edhe gjithë ato që kam bërë gati.(NAVE te: gr.aut. ALSH f. 67). Të vete mendja për pulë, pula gati; të shkon mendja për qengj, bëj gati pirunin; t’ u tek për viç, mprih dhëmbët. (PARB-SH f. 155).Unë, more vëlla, do ta dërëzoj nesër, dhe lëmin e parë e kam bërë gati. (ZSA-VL-
*I (IA) BËN GATI diçka dikujt dikush fr.fol.,fj.-ia gatit, ia përgatit diçka dikujt dikush.- Ky i tha se ishte në dijeni të ardhjes së tij dhe se i kishin bërë gati një dhomë, aty në ndërtesën e pushtetit. (DUTA-GD f. 126).
*I BËRË GATI fr.mb.,fj.- i gatitur, i përgatitur.- Raportin e bërë gati, ia pata dorëzuar në dorë. (SKR te: KO nr. 2/
*ËSHTË GATI për diçka ddikush fr.fol.,ftill.- është i gatshëm, është i përgatitur dikush.- Vështrimi i saj thoshte : me ty shpirt, jam gati të vete prapa diellit ! (JX-LV f. 680). S. shih sin : ka gatishmëri për diçka dikush
*GATI-GATI fr.ndf.- pothuaj, potjuajse pothuajse fare. (FGJSSH f. 537).- Njeriu deri në thembra të këmbëve duhet të jetë i ndershëm, Rrezellinë !- ia mori fjalën nga goja ai me një zë gati-gati funeral. (MI-SHT f.273). Dikur gati-gati më lëshuan këmbët mu te udhëkryqi. (IPRO te: KD, 8 mars
GATITU
QËNDRON (RRI) GATITU para (për-para) dikujt dikush fr.fol.,meton.-i bindet menjëherë e pa fjalë dikujt dikush, s’ guxon ta kundërshtojë dikë dikush. (FGJSSH f. 537). S. shih sin : i bindet si berr dikujt dikush
GATSHËM (I)- GATSHME (E)
*ËSHTË I GATSHËM për diçka dikush fr.fol.,fj.- është gati për diçka dikush - Vetëm njëri nga ta ishte i gat-shëm të dalë me emër dhe mbiemër. (BEHBEL te : KD, 16.12.
GATISHMËRI-A
*KA GATISHMËRI për diçka dikush fr.fol.,fj.- është i gatshëm për diçka, është gati për diçka dikush.-Drejtuesit e institucioneve të Kosovës nuk kanë gatishmëri për të çuar proceset përpara. (JKR te : ERE, 24 shkurt
*TREGON GATISHMËRI dikush për diçka fr.fol.,fj.- është i gatshëm për diçka dikush.- Moska nuk po tregon gatishmëri që t’ u tregojë sa duhet dhëmbët serbëve. (p.a. te: B, 10 PRILL
GATITU
QËNDRON (RRI) GATITU përpara dikujt dikush fr.fol.,iron.- i bindet menjëherë e pa fjalë dikujt dikush, s’ guxon të kundërshtojë dikë dikush. (FGJSSH f. 537, 1703).S.shih sin : i bindet si berr dikujt dikush
GATUAJ
Ç’ TË GATUASH, DO TË HASH fr.proverb.- ç’ të bësh e gjen, ç ‘ të keqe të bësh, e gjen, e pëson vetë, atë të keqe që e bën, e gjen, të kthehet në të njëjtën masë a mënyrë, çfarë të bësh do të gjesh. (SKDO f. 487). S. shih sin : e bën në det, e gjen në kripë, ç’ bën në det, e gjen në kripë
GAV/ËR-RA
LYP GAVËR dikush fr.fol.,meton.- kër-kon vend ku të futet a të fshihet dikush, kërkon vend për të gjetur shpëtim në rast rreziku dikush.. (FGJSSH f. 1030). S. shih sin : e lyp birën e miut dikush
GAVOL/E-JA
ÇOHET GAVOLE diçka fr.fol.,id.- fryhet diçka. (FGJSSH f. 538). S. ngrihet përpjetë diçka
GAXHAVELL-I
S’ BËN AS PËR GAXHAVELL KOP-SHTI dikush fr.fol., iron.- nuk është fare i zoti, i aftë për një punë dikush, nuk është i zoti, i aftë për asgjë dikush, nuk të kryen dot një punë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : nuk e ka arën hambar dikush
GAZ-I
BËHET PËR GAZ dikush fr.fol.,iron.- shpërnderohet, turpërohet, komprometohet, diskre-ditohet keq (para botës) dikush. (FGJSSH f. 539). S. shih sin : bëhet abanoz (si arusha me def) dikush
*BËHET GAZI I BOTËS dikush fr.fol., iron.-1. nuk turpërohet fare para të tjerëve dikush, s' i vjen turp fare dikujt, s' e ka për gjë turpin dikush, delendriset krejt dikush, shpërnderohet, turpërohet, komprometohet, diskreditohet keq (para botës) dikush.- Dhe ja ku do të bëhemi të famshëm dhe gazi i botë. A do të ketë pas kësaj, vend në shkollë vajza, si e mendon ti? (NETO-GB f. 168). Apo të bëhemi si fqinjtë tanë gazi i botës dhe atdheu i krimeve të pafundme, parajsë për hajnat e botës. (p.a. te: ERE, 7 shkurt
*BËHET GAZI I DYNJASË dikush fr.fol., iron.- nuk turpërohet fare para të tjerëve dikush, s' i vjen turp fare dikujt, s' e ka për gjë turpin dikush, delendriset krejt dikush, shpërnde-rohet, turpërohet, komprometohet, diskreditohet keq (para botës) dikush. (FGJSSH f. 394). S. shih sin: bëhet abanoz dikush
BËHET GAZ(I) I DHEUT dikush fr.fol. ,iron.- nuk turpërohet fare para të tjerëve dikush, s' i vjen turp fare dikujt, s' e ka për gjë turpin dikush, delendriset krejt dikush, shpërnderohet, turpëro-het, komprometohet, diskreditohet keq (para botës) dikush. (MAH-FKPG-I f. 71, MAH-FKPG-II f. 66, 67, FGJSSH f. 539). S. shih sin: bëhet abanoz dikush
E BËJNË GAZIN E BOTËS dikë fr.fol.,iron.- e tallin, e vënë në lojë përpara të gjithëve dikë, e përqeshin botërisht dikë. (FGJSSH f. 2040). S. shih sin : i (ia) vënë berihanë dikujt
BËN GAZ me dikë a diçka dikush fr.fol., id.-tallet, qesëndiset, shpotitet, mahitet, shagaret me dikë a diçka dikush. (FGJSSH f. 539). S. shih sin : bën allatkë me dikë a diçka dikush
BËN GAZ E HORË dikush fr.fol.,id.- gëzohet shumë, pa masë dikush . (QEHA-ELB f. 68). S.shih sin: i guf (i gufon) barku dikujt (për dikë a diçka)
*I ÇELET GAZI dikujt fr.fol.,fj.- qesh dikush, nis e qesh dikush, qesh pak, qesh lehtë dikush, qesh pak e lehtë dikush, vë paksa buzën në gaz dikush.- Herë i çelej buza, herë i çelej gazi. (AAS-K f. 181). S. shih sin : (e) bën buzën në gaz dikush
DUKET SI GAZI NË UJË diçka a një vend etj.) fr.fol.,ftill.-duket qartë, duket sheshit, duket shumë qartë, shumë mirë, fare qartë, fare mirë diçka a një vend etj. (SKDO f. 161). S.shih sin: duket breshka diku (në një vend etj.)
ËSHTË GAZI I BOTËS (I DYNJASË, I DHEUT) dikush fr.fol., ftill.,iron.- është i njollo-sur, i poshtëruar, i shpërnderuar fare dikush, është i kompromeuar keq dikush, është i turpëruar keq dikush , nuk ka asnjë vlerë dikush, është i bërë turp i botës dikush. (AXH-XXXIX f. 166). S. shih sin: është me balushë dikush
FIKET GAZIT dikush fr.fol.,fj. qesh me të madhe dikush, qesh shumë, pa masë dikush. (AXH-II F. 165, FGJSSH f. 469, 539). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
FLET PËR GAZ dikush fr.fol. ,ftill.- flet kot më kot, pa lidhje dikush. (AXH-II f. 168). S. shih sin: flet në arë e në stom dikush
GAZ IDEAL fr.em.,fj.- gaz që merret teorikisht për qëllime studimi në një trajtë të caktuar ose me veti abstrakte. (FGJSSH f. 708).
GAZI I MBRËMJES, MARRJA E NADJES fr.proverb.,iron.- gëzimi e shatë e tepërta në darkë mund të dalin me turp në mëngjes. (PETZE-TRO-I f. 197).
GAZ I PLOGËT fr.em.,fj.- gaz që nuk bashkëvepron a nuk lidhet kimikisht me lëndë të tjera. (FGJSSH f. 538, 1504).
GAZ I RRALLUAR fr.em.,ftill.- gaz që i është pakësuar sasia në po atë hapësirë dhe që i ka grimcat më larg njëra-tjetrës se më parë. (FGJSSH f. 1679).
I HIPËN GAZI dikujt fr.fol.,fj.- i qeshet dikujt, i vjen për të qeshur dikujt. (FGJSSH f. 539).
I JEP GAZ motorit dikush fr.fol.,fj.- i jep më shumë lëndë djegëse motorit dikush. (FGJSSH f. 538).
*IA JEP GAZIT dikush fr.fol.,fj.- nis të qeshë dikush, qesh dikush.-Të gjithë ia dhanë gazit. (ZSA-VL-
E KËPUT GAZIT dikë dikush fr.fol., meton.- e bën të gajaset së qeshuri dikë dikush, e bën të qeshë shumë, pa masë, së tepërmi dikë dikush. (JTH-FFGJSH f. 225). S. shih sin : ia këput brinjët dikujt dikush
ME GAZ NË BUZË fr. mb. 1. i gëzuar, i buzëqeshur. 2. duke qeshur, me gëzim, buzagaz. (FGJSSH f. 539).
*ME GAZ NË ZEMËR fr.mb.,meton.- i gëzuar, i buzëqeshur.- Gjithë ditën e ditës, në krua, në kishë, te lëmi i fshatit a tek ura e jazit ata shiheshin nga larg me sy të qeshur e gaz në zemër. (SOAN-TZ f. 63). S. shih sin : me buzë(n) në gaz
E MERR GAZI dikë fr.fol.,fj.- i vjen për të qeshur dikujt, nis të qeshë dikush, qesh dikush. (AXH-VII f. 161, FGJSSH f. 1061). S. shih sin : ia plas gazit dikush
IA PAKËSON GAZIN motorit dikush fr.fol.,fj.- ia pakëson lëndën djegëse motorit dikush. (FGJSSH f. 538).
*PËR GAZ TË BOTËS fr.ndf.,iron.- për turp të botës.- Kujto se si i lejohet zotit Rugova, në kundërshtim me ligjin të ushtrojë edhe detyra partiake, madje edhe nëpër Evropë për gaz të botës, në të njëjtën kohë me atë post qesharak të presidentit...(p.a. te: ERE, 7 shkurt
IA PLAS GAZIT dikush fr.fol.,fj .- nis të qeshë dikush, qesh dikush . (FGJSSH f. 539). - Besniku në e parë u skuq,u hutua, pastaj edhe ai ia plasi gazit me afsh .(RK- D f. 167). leatët!-fryri bulçitë Vasoja dhe ia plasi gazit. (SHMU-PA-I f. 210). Derisa slloveni pedant fliste për rastin e Lubjanës, ne, të pranishmit ia plasëm gazit. (EDU te : KD, 5 tetor
SHKATËRROHET NË GAZ dikush fr.fol.,id.- qesh shumë, pa masë, së tepërmi dikush, qesh me të madhe dikush, qesh shumë e shumë dikush. (AXH-FR f. 194). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
(E) SHKEL GAZIN dikush fr.fol., fj.- 1. shkel një këmbëz të posaçme për t’ i dhënë motorit të automjetit më shumë lëndë djegëse. (FGJSSH f. 538). 2. shpejton, nxiton dikush, e rrit shpejtësinë dikush. (IST f. 377). S. shih sin : (e) hap çapin dikush
IA SHKEL GAZIN dikush fr.fol.,met.-1. (diçkaje (një pune etj.) e nxit një punë që të kryhet dikush, bën përpjekje për ta shpejtuar një punë dikush, e shpejton një punë dikush. (EQSHI f. 164). S. shkund urët dikush. 2. met.-nxiton shumë dikush, ngutet shumë (në një punë, në një veprim etj.) dhe e bën atë shkel e shko, tregohet i nxituar, i pamatur në një punë a veprim dikush. (FGJSSH f. 1853). S. shih sin : bluan në dorë dikush
SHKRIHET GAZIT dikush fr.fol.,fj. qesh me të madhe dikush, qesh shumë, pa masë dikush. ( FGJSSH f. 539). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
SHKULET GAZIT dikush fr.fol.,fj. qesh me të madhe dikush, qesh shumë, pa masë dikush. ( FGJSSH f. 539). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
SHPËRTHEHET NË GAZ dikush fr.f ol., id.- qesh shumë, pa masë, së tepërmi dikush, qesh me të madhe dikush, qesh shumë e shumë dikush. (AXH-FR f. 194). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur
I TERET GAZI dikujt fr.fol.,id.- pu-shon menjëherë së qeshuri dikush (nga diçka e papëlqyer që i vjen papritur).. (FGJSSH f. 1986). S. shih sin : i thahet gazi në buzë dikujt
I THAHET GAZI NË BUZË dikujt fr.fol.,id.- pushon menjëherë së qeshuri dikush (nga diçka e papëlqyer që i vjen papritur). (FGJSSH f. 539). S. i teret gazi dikujt
VDES GAZIT dikush fr.fol.,id.- qesh shumë, pa masë, së tepërmi dikush, qesh me të madhe dikush, qesh shumë e shumë dikush. (AXH-FR f. 194, FGJSSH f. 539). S. shih sin: i bie barku dikujt (nga gazi, duke qeshur)
E VË NË GAZ dikë a diçka dikush fr.fol., id.- e tall, e shpotit,e qesëndis,e qestis dikë a diçka dikush, e çejnon dikë a diçka dikush. (GAZ f. 99, FGJSH f. 63, FGJSSH f. 539, 2153). S.shih sin: bën allatkë me dikë a diçka dikush
*I VJEN GAZI NË BUZË dikujt fr.fol., meton.- thekmezet dikush , vjen në gjendje të mirë, normale shpirtërore dikush, i humb të zbehurit, të zverdhurit, zymtësia në fytyrë dikujt, kthjellohet në fytyrë, në dukje, në pamje dikush, e merr veten dikush pas një tronditjeje a shqetësimi të papritur, merr pamje të gëzuar, të qeshur dikush .- Mrikës së vogël i kishte ardhur çehrja në vend e gazi në buzë, që kur i tha i ati se i kishte sjellë një fustan me trëndafila. (SS-Z f. 167). S.shih sin : i vjen boja në vend dikujt
E ZË GAZI dikë fr.fol.,fj.- qesh pak, qesh lehtë dikush, qesh pak e lehtë dikush, vë paksa buzën në gaz dikush, nis e qesh dikush. (FGJSSH f. 2230). S. shih sin : (e) bën buzën në gaz dikush
GAZEP-I.
E BËN GAZEPIN dikush fr.fol., id.- 1. (për diçka) bën potere, zhurmë të madhe dikush, s’ lë gjë pa thënë dikush, qorton rëndë, kritikon ashpër dikush, kundërshton, proteston me të madhe dikush për diçka duke bërë shumë zhurmë, qahet, ankohet me të madhe dikush për diçka duke bërë shumë zhurmë. ( EQSHI f. 196, FGJSSH f. 539). S. shih sin:bën bujë për diçka dikush, e bën bujë diçka dikush. 2. (për diçka) e paraqet diçka dikush duke i theksuar tepër anët e këqija, e nxin diçka (gjendjen a punën) jashtë mase dikush (FGJSSH f. 539, 658).S. e bën gurin e gjakut (hatanë, kiametin, namin) për diçka dikush. 3a. punon, vepron shumë, së tepërmi dikush.3b. 1b. siguron, grumbullon sasi të mëdha sendesh dikush, bën grumbull, truç të madh sendesh dikush. (FGJSSH f. 596). S. shih sin: e bën betin dikush
E BËN GAZEPIN E ZI dikush fr.fol.,id.-1a..punon, vepron jashtëzakonisht shu-më dikush.1b..siguron, grumbullon gjëra në sasi shumë të mëdha dikush.. (BQ-DSH). S .shih sin : e bën betin e zi dikush
E HEQ GAZEPIN dikush fr.fol.,fj.-heq, vuan, mundohet shumë, pa masë, së tepërmi dikush, sfilitet, lënuret dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : heq si bari e dushku dikush
(E) HEQ GAZEPIN E ZI dikush fr. fol., id.- vuan, heq, mundohet shumë,së tepërmi dikush. (FGJSSH f. 539). S.shih sin: heq si bari e dushku dikush
E MERR NË (PËR) GAZEP dikë a diçka dikush fr.fol.,id.- i neveritet shumë dikush a diçka dikujt (sa s’ e sheh dot me sy), e merr shumë inat, mëri dikë a diçka dikush, sillet me të keq, me armiqësi, me urrejtje ndaj dikujt dikush. (FGJSSH f. 539). S. shih sin : e merr për cep dikë dikush
NUK IA NDAN GAZEPIN dikujt dikush fr.fol.,meton.- e mundon, e sfilit dikë dikush, nuk e lë fare të qetë,rehat dikë dikush. (ALSI te : Leka nr. 5/
NË PIKË TË GAZEPIT fr.ndf.,id.- shumë keq. (FGJSSH f. 539). S. shih sin : në pikë të akullit
RRON NË GAZEP dikush fr.fol.,ftill.- rron keq e keq dikush, rron shumë keq dikush. (AXH-LI f. 135). S. shih sin : nuk bën behrida dikush
*IA SJELL GAZEPIN (E ZI) dikujt dikush fr.fol.id.-e mundon (pa masë, së tepërmi) dikë dikush.- Bunjaku ia sjell gazepin Bayernit. (RIB te : LE, 12 gusht
E SHEH GAZEPIN dikush fr.fol.,id.- 1. shtrëngohet, bie në gjendje të vështirë, të keqe, të ngushtë, të rëndë, kritike dikush, detyrohet, ngushtohet, zihet shumë ngushtë e nuk ka ç' të bëjë dikush, bie në ngushti, në shtrëngesë të madhe dikush.S. shih sin: bie angësht dikush .2. heq, vuan, mundohet shumë, pa masë, së tepërmi dikush, sfilitet, lënuret dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : heq si bari e dushku dikush
E SHEH GAZEPIN E ZI dikush fr.fol., id.- heq, vuan, mundohet shumë, pa masë, së tepërmi dikush, sfilitet, lënuret dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : heq si bari e dushku dikush
GAZET/Ë-A
GAZETË FOLËSE fr.em.,fj.- program i shkurtër me lajme nga prodhimi dhe nga veprim-taria politike e kulturtore e kolektivit, që jepet nëpërmjet qendrës së zërit në një ndërmarrje ose në një aksion. (FGJSSH f. 539).
*GAZETË E MURIT, GAZETË MURI fr.em.,fj.- botim që nxjerr një kolektiv a një orga-nizatë në një ndërmarrje, në një instutucion, në një shkollë etj., që përmban shkrime për çështje të ndryshme të jetës së saj dhe që varet në mur (FGJSSH f. 539). - Ç’ po bën kështu ?- e pyeti teto Çukja përgjegjësen e sallës së leximit.- Ja, po vë gazetën e murit. (ZSA-VL-3 f. 194).
GAZETË XHEPI fr.em.,fj.- organ politik luftarak e letrar, me fletë të vogla, që botonte një njësi e madhe partizane gjatë Luftës Nacional-çlirimtare dhe që lexohej duke kaluar dorë më dorë. (FGJSSH f. 539, 2198).
GAZHDAR
BËHET GAZHDAR (buka, krodha e bukës) fr.fol.,id.- piqet tepër, teprohet së pjekuri (buka), thahet e forcohet shumë, pa masë (buka, krodha e bukës), forcohet shumë, pa masë (në të pjekur) buka, krodha e bukës, bëhet shumë e ngurtë diçka. (ALCEN-UL f. 40). S.shih sin : bëhet asht diçka (buka, krodha e bukës etj.)
GAZHD/Ë-A
I BIE NË GAZHDË dikujt dikush . fr. fol., iron.-.i përkulet, i gjunjëzohet, i(nën)shtrohet dikush dikujt. (BQ-DSH). S.shih sin : i bën aman dikujt dikush
GAZHDË E GJURIT fr.em.,fj.,anat.- eshtër rrotullore dhe e lëvizshme e gjurit. (BQ-DSH).S. shih sin : shih sin: kaçkë e gjurit
GDHE-RI
ËSHTË GDHE dikush fr.fol.,iron.- është budalla, i marrë, i trashë nga mendja dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: është buall dikush
ËSHTË SI GDHE PISHE dikush fr.fol., iron.- 1.është shumë kokëfortë dikush. S. shih sin: nuk ha dot arsye dikush. 2. është i paditur, i marrë, i trashë nga mendja dikush. (NMUS-SHPK f. 96, NMUS-SHPK-II f. 189). S. shih sin: nuk e di nga (kah) e ka dhia bishtin dikush; është buall dikush
GDHENDA-GDHENDA
E BËN GDHENDA-GDHENDA diçka (drurin etj.) dikush fr.fol.,fj.- e copëton, e bën copa-copa, e ndan në copa shumë të vogla (drurin etj.) dikush. (MIHO-DI f. 175). S. shih sin : e bën ashkla-ashkla diçka (drurin etj.) dikush
GDHENDUR-IT (TË)
NUK HA TË GDHENDUR dikush fr.fol.,iron.- nuk i pranon fare këshillat dhe qortimet e dikujt dikush, nuk merr vesh, nuk kupton dikush sado që t’ i flasësh. S. shih sin : nuk ha arsye dikush. 2. nuk ndreqet, nuk përmirësohet dot dikush (në sjellje e veprime), nuk përmirësohet , nuk futet në rrugë të drejtë dikush (me gjithë këshillat që i jepen). (FGJSSH f. 638, 1581). S. shih sin : shkon bung e vjen cung dikush
NUK MERR TË GDHENDUR dikush fr.fol.,iron.- nuk i pranon fare këshillat dhe qortimet e dikujt dikush, nuk merr vesh, nuk kupton dikush sado që t’ i flasësh. S. shih sin : nuk ha arsye dikush. 2. nuk ndreqet, nuk përmirësohet dot dikush (në sjellje e veprime), nuk përmirësohet , nuk futet në rrugë të drejtë dikush (me gjithë këshillat që i jepen). (FGJSSH f. 638, 1581). S. shih sin : shkon bung e vjen cung dikush
GDHIHET
*GDHIHET E NGRYSET dikush fr. ndf..,meton.- prej mëngjesi e deri në mbrëmje, që kur gdhin gjersa (gjer kur) ngryset, gjithë (tërë) ditën e lume.-Nga lypësi gjer te njerëzit që gdhiheshin e ngryseshin pa shtënë as një krodhë bukë në gojë. (MTRE te: st.fil. nr.3/
KU GDHIHET, S’ NGRYSET dikush fr.proverb.,iron.- fr. fol.,per.- nuk qëndron, nuk rri gjatë në një vend dikush, sa e gjen këtu, sa e gjen atje dikë, nuk ngulet dot në një vend dikush, është endacak, bredhacak i madh dikush. (FGJSSH f. 190). S. shih sin: është si çadra e gabelit dikush
GDHIRË-T (TË)
DERI NË TË GDHIRË fr.ndf., per.-deri në mëngjes, gjithë natën (e lume).-Dasma zgjati deri në të gdhirë. (FGJSSH f. 2236). S. shih sin: deri (gjer) në ag
*NDAJ TË GDHIRË fr.ndf.- shumë herët, pa aguar, pa gdhirë mirë, herët në mëngjes.- Isaku, ditë për ditë,/ që në mëngjes ndaj të gdhirë. (Ç-
*NGRIHET PA GDHIRË dikush fr.fol., meton.-zgjohet shumë herët dikush.- Përgjegjësit të kolektivit të agjitatorëve i kishte thënë se do ta korrte pjesën e saj pesë ditë përpara kohës, dhe kishte ca ditë që ngrihej pa gdhirë, shkonte në arë . (ZSA-VL-
*PA GDHIRË fr.ndf.,meton.- shumë herët, pa aguar, pa gdhirë mirë, herët në mëngjes .-Nesër pa gëdhirë do ta kalojmë lumin. Armikun do ta zëmë në befasi. (JA-G f.99). Njeri nuk prisnin që t’ u vinte pa gdhirë. (ZSA-VL-
*QË PA GDHIRË fr.ndf.- shumë herët, pa aguar, pa gdhirë mirë, herët në mëngjes.- Tërë natën çimkat nuk e kishin lënë të mbyllte sy. Kishin filluar punën që pa gdhirë. (SUKRA-BN f. 24). S. shih sin: me feksin e agut
GËK
AS GËK, AS MËK fr.ndf.,onomat.- pa bëzajtur fare, pa nxjerrë asnjë zë, pa bërë fare fjalë, pa bëzajtur fare, pa u ndier fare, pa e hapur fare gojën. (FGJSSH f. 229). S. shih sin : as cik, as mik
*NUK I BËN DOT AS GËK dikujt dikush fr.fol.,meton.- i frikohet shumë dikujt dikush, nuk i bën asnjë kundërshtim dikujt dikush, nuk i bën asnjë fjalë dikujt dikush, nuk guxon të flasë, të bëzajë dikush në prani të dikujt.- Po t’ i mbushet mendja, as gëk s’ i bëjmë dot ne! Po më ngjan se gjetkë i dhemb dhëmballa! (SS-A f. 268). S.shih sin: nuk bën cik prej dikujt dikush
*NUK BËN AS GËK dikush, NUK BËN AS GËK, AS MËK dikush, NUK BËN GËK dikush fr.fol.,meton.- nuik bëzan fare dikush, nuk flet fare dikush, nuk i dëgjohet, nuk i ndihet fare zëri dikujt, nuk reagon, nuk kundërrshton fare dikush, nuk e flet asnjë fjalë dikush (në shenjë reagimi, mospajtimi, kundërshtimi a nga frika). (FGJSSH f. 542).- Jeniçerët as e kuptuan se nga u kishin rënë këto shqiponja: rojat kafshuan dhenë që në sulmin e parë dhe s’ patën kohë të bënin as gëk. (SS-S f. 70). Ndërsa flisja, Hyseni u ngrit nja dy herë e ma preu fjalën, po herën e tretë gazetari dhe ata të kontrollit punëtor e vunë me shpatulla pas muri me fakte. As gëk as mëk. (STPO-D f. 90). S.shih sin: nuk bën cik (me gojë) dikush
S’ KA AS GËK, AS MËK me dikë fr.fol., onomat.- s’ pranohen kundërshtime, reagime, vërejtje te dikush, s’ ka vërejtje, kundërshtime, reagime te dikush, doemos duhet të bëhet, të kryhet, të përmbarohet pa fjalë diçka (një urdhër, një porosi etj.) e dikujt . (FGJSSH f. 542). S. shih sin: s’ ka cik mik me dikë
*NUK E LË TË BËJË GËK dikë dikush fr.fol.,meton.- nuk i lë shteg, mundësi bishtërimi ,arsyetimi etj.me fjalë dikujt dikush, nuk e lë të flasë (më, më tej) dikë dikush.- Moj , vajzës sime i marrin të keqen, ka një nënë ajo që s’ e lë të bëjë gëk, jo të dredhë bishtin. (ZSA-VL-
PA BËRË AS GËK, AS MËK, PA BËRË GËK fr.ndf.,onomat.-1. pa bëzajtur fare, pa nxjerrë asnjë zë, pa bërë fare fjalë, pa bëzajtur fare, pa e hapur fare gojën, pa u ndier fare, fare heshturazi. S. shih sin : as cik, as mik. 2. pa bërë asnjë kundërshtim, pa asnjë kundërshtim, pa asnjë reagim. (FGJSSH f. 542). S. shih sin : pa fjalë, pa fjalë në gojë
GËLQER/E-JA
*BËHET (SI) GËLQERE (në fytyrë) dikush fr. fol.id.- zbehet shumë, pa masë (në fytyrë) nga frika, nga tronditja, nga sëmundja, habia etj. dikush, zbardhet në fytyrë dikush. (FGJSSH f. 129, 543).-Basho Gori u bë si gëlqere në fytyrë. Edhe ai s’ dinte ç’ të thoshte. (ZSA-VL-
GËLQERE E GJALLË fr.em.,fj.- gëlqere e pashuar. (FGJSSH f. 599).
GËLQERE HIDRAULIKE fr.em.,fj.- përzierje e gëlqeres me rërë e me çimento, që ka vetinë të ngurtësohet edhe në ujë. (FGJSSH f. 543).
GËMUSH/Ë-A
ËSHTË GËMUSHË E PAPRERË dikush fr.fol.,ftill.- është në gjendje të mirë ekonomike dikush, ka mjaft të ardhura dikush, i shkojnë punët për së mbari dikujt. (PESHA-BER f. 214). S. shih sin : ka balashi dhjamë
GËNJESHT/ËR-RA shm.-GËNJESHTRA-T
GËNJESHTËR ME BISHT fr.em.,fj.- gënjeshtër që bie në sy menjëherë. (FGJSSH f. 544).
GËNJESHTRA E BËN VEGSHIN, POR NUK IA VË KAPAKUN fr.proverb.- gënjeshtra zbulohet, del në shesh, shpejt, menjëherë, gënjeshtra nuk fshihet dot. (FGJSSH f. 2123). S. shih sin: gënjeshtra i ka këmbët e (të) shkurtra
GËNJESHTRA NË DIELL fr.em.,iron.- gënjeshtra që duken sheshit, gënjeshtra të cilave nuk u beson askush. (FGJSSH f. 332). S. rrena në diell
GËNJESHTRA I KA KËMBËT E (TË) SHKURTRA fr.proverb.-gënjeshtra zbulohet , del në shesh, shpejt, menjëherë, gënjeshtra nuk fshihet dot. (FGJSSH f. 1878).S.gënjeshtra e bën vegshin, por nuk ia vë kapakun; rrena i ka këmbët e (të) shkurtra
GËNJESHTRA ME THES fr.em.,iron.- shumë gënjeshtra. (FGJSSH f. 2062).
JANË GËNJESHTRA ME GRËNÇKA fr.em.,iron.- janë gënjeshtra të trasha. (NMUS-SHPK f. 96).
KËPUT GËNJESHTRA dikush fr.fol., iron.- gënjen shumë dikush. (FGJSSH f. 819). S. shih sin: rren si çifut dikush
I THOTË GËNJESHTRA TË MËDHA dikujt dikush fr.fol.,iron.-e gënjen shumë dikë dikush. (FGJSSH f. 819). S. shih sin : ia këput brinjët dikujt dikush
GËRB-I shm.-GËRBE-T
I BIEN GËRBET (së punuari, në punë) dikujt fr.fol.,,id.- shkallmohet, dërrmohet (në punë, së punuari, duke punuar etj.) dikush, lodhet shumë, pa masë duke punuar dikush. (FGJSSH f. 545). S. shih sin : i bie mulla e barkut në tokë ( së punuari, duke punuar) dikujt
I KËPUTEN GËRBET (së punuari, në punë) dikujt fr.fol.,,id.-lodhet shumë, pa masë (duke punuar, nga puna e rëndë) dikush, robtohet(në punë, së punuari) dikush, punon shumë, së tepërmi, tej mase dikush, punon e lodhet pa masë dikush. (FGJSSH f. 545, 819). S. shih sin : i bie mulla e barkut në tokë (së punuari, duke punuar) dikujt
GËRB/Ë-A
QE ME NJË GËRBË, U BË ME DY fr.proverb.,iron.- i del, i shtohet edhe një problem a pengesë tjetër e papritur dikujt. (HB-FPD f. 78). S. shih sin : qe me një dert, u bë me dy
GËRÇ
GËRÇ ME... fr. ndf.,id.- plot me, plot e përplot me, mbushur plot me...., sa nuk zë më (BQ-DSH). S. shih sin: citë me..., citë në...
GËRDEC-I
GDHIHET GËRDEC dikush fr. fol. fj.- 1.gdhihet me trupin si të ngrirë dikush. gdhihet kallkan dikush. 2.gdhihet i vdekur. (FGJSSH f. 545, JNU-FPM f. 73).S. gdhihet gërdell (kallkan) dikush
GËRDELL-I
GDHIHET GËRDELL dikush fr. fol.,fj.- gdhihet me trupin si të ngrirë. (JNU-FPM f. 73). S. shih sin: gdhihet gërdec dikush
GËRDI-TË
IA SHTIE GËRDITË dikujt dikush fr. fol. ,iron.- e neverit, e vështiros, e pështiros dikë dikush. (BQ -DSH). S.ia çon të pështjellët (të vjellët, vrerin) dikujt dikush; i (ia) kall krupën dikujt dikush; i ngjall neveri dikujt dikush; ia shtie lingjeret (neverinë, tugat) dikujt dikush
GËRL/Ë-A
E QET NË GROPË TË GËRLËS dikush fr. fol.,iron.- ha shumë dikush, nuk ka të ngopur dikush, është i babëzitur, i pangopur dikush. (SUAH-SHPPG f. 85). S. shih sin: i çahet (iu ka çarë) barku dikujt
GËRMADH/Ë-A
*E KTHEN NË GËRMADHË diçka a një vend dikush fr.fol.,meton.- e rrënon, e trokon, e shemb, e shkatërron, e prish krejt, fare, deri në themel, me themel diçka a një vend dikush. (FGJSSH f. 133).- Janë ngritur shpeshherë gjatë historisë së njerëzimit për ta penguar përparimin e tij, për ta shuar jetën, duke kthyer çdo gjë në gërmadhë. (NDZTO te: SF nr. 3/
E QAN GËRMADHA dikë fr. fol., id.- e pëson dikush, e gjen e keqja dikë. (FGJSSH f. 547, 1586). S. shih sin: e gjen allagjakun dikush
GËRMIC/Ë-A
E THYEN GËRMICËN dikush fr.fol., iron.- vdes dikush. (FGJSSH f. 547, 2073). S. shih sin : ha baltë dikush ; e kthen barkun nga dielli dikush
GËRMICË
GËRMICË ME ... fr. ndf.,id.- plot me, plot e përplot me, mbushur plot me...., sa nuk zë më (AXH-XLIII f. 146). S. shih sin: citë me..., citë në...
GËRMUC
RRI GËRMUC dikush fr.fol.,ftill.- rri (i) kërrusur dikush. (BQ-DSH). S. rri gërmuq (krruç) dikush
GËRMUQ
RRI GËRMUQ dikush fr.fol.,ftill.- rri (i) kërrusur dikush. (VDE-G-I f. 187). S. shih sin: rri gërmuc dikush
GËRSHET-I shm.GËRSHETA-T
E BËN GËRSHET diçka (një punë etj.) dikush fr.fol.,iron.- e ngatërron, e ndërlikon, e pleks keq diçka dikush . (FGJSSH f. 548). S. shih sin: e bën gërshet diçka (një punë etj.) dikush
GËRSHËR/Ë-A shm.GËRSHËRË-T
I BIE GËRSHËRA diçkaje fr.fol.,met.
.- spastrohet, shkurtohet, hiqet diçka. (ART f.211, FGJSSH f. 142, 549). S. shih sin: i bie fshesa diçkaje
IA FUT GËRSHËRËN diçkaje dikush fr.fol.,meton.1. e pret krejt diçka dikush, e qeth diçka dikush. S. ia vë gërshërën diçkaje dikush. 2. e shkurton shumë një shkrim etj.) dikush, i heq pjesë të tëra diçkaje dikush. (FGJSSH f. 549, 2153).
JANË PRERË ME NJË GËRSHËRË fr.fol.,meton.- janë njëlloj, njësoj, janë të njëjtë, të njëllojtë, përputhen njëri me tjetrin, nuk kanë ndonjë dallim në mes vete, nuk ndryshojnë njëri prej tjetrit, janë si njëri ashtu edhe tjetri. (FGJSSH f. 549, 1542, PAVHA-SHPE f. 120). S. shih sin : janë një ajar
I KA GËRSHËRËT E GJILPËRËN NË DORË dikush fr.fol.,iron.- vendos vetë për gjithçka dikush, është i plotfuqishëm, fuqiplotë dikush, bën, vepron si do vetë, si ia ka ënda, nuk pyet njeri, nuk varet nga të tjerët, vendos dhe urdhëron vetë, i ka vetë në dorë të gjitha punët, vendos vetë për gjithçka dikush pa pyetur njeri,gëzon ka (ushtron) pushtet absolut dikush, ka (ushtron) pushtet të madh dikush diku e bën ç’ të dojë, gjithçka është nën pushtet, sundim të dikujt, i ka në dispozicion të gjitha mundësitë dhe mjetet për të vepruar dikush, ka fuqi e mundësi të veprojë dikush si të dojë (si të dëshirojë, si t’ ia ketë ëndja). (BQ-DSH). S. shih sin: është vetë Ali, (e) vetë kadi dikush
I KA PRERË NJË GËRSHËRË fr.fol., meton.- janë njëlloj, njësoj, janë të njëjtë, të njëllojtë, përputhen njëri me tjetrin, nuk kanë ndonjë dallim në mes vete, nuk ndryshojnë njëri prej tjetrit, janë si njëri ashtu edhe tjetri. (FGJSSH f. 549, 1542). S. shih sin : janë një ajar
I PRERË ME GËRSHËRË fr.mb., meton.- pikërisht ashtu si duhet, shumë i përshtatshëm për të bërë një punë. (FGJSSH f. 549).
*ËSHTË PRERË ME GËRSHËRË diçka fr.fol.,id.- është vendosur prerë diçka .- Që atëherë kur e ka parë dritën e diellit, është prerë me gërshërë vetëm e vetëm për fatin tonë. (MI-SHT f. 275).S. është e prerë me thikë diçka
SI TË PRERË ME GËRSHËRË fr. mb.,krah.- me shtat a gjatësi të njëjtë, të barabartë, me masë të njëjtë, të barabartë. (FGJSSH f. 549).
IA VË GËRSHËRËN diçkaje dikush fr.fol., meton.- e pret krejt diçka dikush, e qeth diçka dikush. (FGJSSH f. 2153). S. shih sin: i (ia) fut gërshërën diçkaje dikush
GËRXHALLË
BËHET GËRXHALLË diçka (buka, krodha e bukës etj.) fr.fol.,id.- thahet e forcohet , ngurtësohet fort, shumë, pa masë (buka, krodha e bukës) së pjekuri, së rreshkuri (ASU-VGJKMGJ f. 111). S. shih sin : bëhet asht diçka (buka, krodha e bukës etj.) .
GËRRAÇ-I
BËHET GËRRAÇ dikush fr.fol., met.- shëmtohet dikush. (JNU-FPM f. 75). S. shih sin: bëhet për çudë dikush
GËRRATHË-GËRRATHË
GËRRATHË-GËRRATHË fr.ndf.,fj.- me thepa, me gëthepa, jo me sipërfaqe të rrafshët, të lëmuar, por të vrazhdë, gërritha-gërritha. (HB-FSHRR f. 10).
GËRRE-T
VETE (KA VAJTUR) NË GËRRET diçka fr.fol., meton.-nuk mund të durohet më diçka, e kalon çdo kufi diçka, teprohet diçka, s’durohet dot më diçka, është e padurueshme diçka, vjen puna sa nuk durohet dot më, kalohet çdo kufi i pranueshëm i diçkaje . (NMËR-PËR f. 89). S.nuk mban më ujë (orizi, pilafi, vera etj.) ; shkon (ka shkuar) larg diçka ; shkon (ka shkuar) në tehir diçka ; shkon (vete) thika në kockë ; vete (ka vajtur) deri në buzë diçka ; vete (ka vajtur) larg diçka ; vjen kandari në bisht ; shih sin: mbushet kupa
GËRRICASH
LUAN GËRRICASH dikush (një fëmijë) fr.fol.,ftill.,etngogr.- luan dikush (një fëmijë) me një grup fëmijësh me pesë guralecë, duke hedhur njërin (më të madhin) lart dhe duke marrë një nga një me shpejtësi katër të tjerët që janë në tokë, po me të njëjtën dorë. (FGJSSH f. 551). S. shih sin: luan guraçokthi dikush (një fëmijë)
GËSTERR/Ë-A shm. GËSTERRA-T
BËHET GËSTERRË (një vend) fr. fol., met.-erret, terrohet shumë, së tepërmi (një vend). (FGJSSH f. 551). S. shih sin : bëhet bunacë (një vend)
GËSHTENJ/Ë-A shm.GËSHTENJA-T
ËSHTË I TRASHË SA GËSHTENJA NË RRËZË dikush fr.fol.,iron.- është fare i marrë, budalla, trutrashë, trutharë, kokëbosh, torollak dikush,nuk kupton, nuk merr vesh gjë prej gjëje dikush. (HSHA-FRRAM f. 73). S. shih sin : është buall dikush
GËSHTENJË DETI fr.em., zool.- iriq deti. (FGJSSH f. 552).
GËSHTENJË E EGËR fr.em.,bot., L. Aesculus hypocastanum.-dru i madh me lule të bardha të mbledhura tufë në trajtën e një koni, që mbillet anës rrugëve ose nëpër parqe për zbukurim. (FGJSSH f. 552). S. gështenjë kali
GËSHTENJË KALI fr.em.,bot., L. Aesculus hypocastanum.-dru i madh me lule të bardha të mbledhura tufë në trajtën e një koni, që mbillet anës rrugëve ose nëpër parqe për zbukurim. (FGJSSH f. 552). S. shih sin : gështenjë e egër
I HA GËSHTENJAT QË I NXJERR-IN TË TJERËT NGA ZJARRI dikush fr.fol., proverb.,iron.- përfiton dikush nga lufta që bëjnë mes tyre dy të tjerë. (AJA-V f. 155).
HIDHET SI GËSHTENJA NË VALË dikush fr.fol.,meton.- 1a.nuk ulet a nuk shtrohet në vend dikush, nuk rri dot i qetë në vend dikush, rri i shqetësuar dikush, rri gati për t’ u ngritur, nuk është ulur mirë dikush, nuk rri rehat, nuk i rrihet në vend dikujt. 1b. është shumë i shqetësuar dikush, ka një hall dikush, nuk qëndron dot në një vend dikush se diçka e mundon,e shqetëson. ( BQ-DSH). S. shih sin: rri si bollë e vrarë dikush
NUK NXIRREN GËSHTENJAT NGA ZJARRI ME DUART E BOTËS fr.proverb.- nuk bëhet puna duke përdorur vegla të tjerët, nuk bëhet dot (nuk kryhet, nuk mbarohet) punë me ndihmën e të tjerëve. (SUAH-SHPPG f. 82). S. shih sin : nuk thyhen arrat me duart e botës
I NXJERR GËSHTENJAT ME BAJONETAT e dikujt dikush fr.fol.,meton.- bën, mbaron punë dikush jo vetë, po duke e shfrytëzuar punën, mundin e dikujt tjetër, i sendërton qëllimet e veta dikush me ndihmën e dikujt tjetër, e shfrytëzon dikë dikush për qëllimet vetanake. (AJA-V f. 155). S. shih sin: e nxjerr bollën me dorë të huaj dikush
I NXJERR GËSHTENJAT (NGA ZJARRI) ME DUART E BOTËS (ME DUART E TË TJERËVE) dikush fr.fol.,iron.- bën, mbaron punë dikush jo vetë, po duke e shfrytëzuar punën, mundin e dikujt tjetër, e përdor si vegël dikë dikush për të kryer, mbaruar punë, e bën një punë dikush duke përdorur si mashë a si vegël të tjerët dikush. (AJA-V f. 155, FGJSSH f. 359, 552, 2245). S. shih sin: e nxjerr bollën me dorë të huaj dikush
SIKUR ËSHTË LARË ME UJË GËSHTENJASH dikush fr.fol.,iron.- përgojohet, gojoset, prozhmohet dikush, flasin e përflasin për dikë, e përgojojnë, e përflasin, e prozhmojnë dikë, e marrin nëpër gojë për të keq dikë,ia zmadhojnë dikujt veprimet e këqija që ka bërë. (BQ-DSH). S.shih sin : flasin bota për dikë
GËZIM-I
*FLUTURON NGA GËZIMI dikush fr.fol.,fj.- gëzohet shumë, pa masë dikush, është shumë i gëzuar dikush/. (FGJSSH f. 2224). .- Kur e dërguan për të ngritur kooperativën e Këmbëzës, fluturoi nga gëzimi. (ZSA-VL-
GËZIM PËR DERË fr.em.,iron.- diçka që më ndodh mua sot, mund të të ndodhë edhe ty nesër. (FGJSSH f. 315).
GJEN GËZIM dikush fr.fol.,fj.- gëzohet dikush. (FGJSSH f. 605). S. shih sin : bëhet behar dikush
(E) NDIEN THELBIN E GËZIMIT dikush fr.fol.,ftill..-gëzohet shumë, pa masë dikush .- Ndjeu thelbin e gëzimit,/ lëshoi kalin, mori dheun. (N-
GËZOF-I
(E) KTHEN GËZOFIN NGA FRYN (TË FRYJË) ERA dikush fr.fol.,proverb.,iron.- 1. anon nga është, nga qëndron interesi, leverdia (më shumë) dikush, priret nga ana që merr për mbarë dikush. S. shih sin : shkon nga anon balanca dikush. 2. mban, përkrah atë anë (atë rrymë, atë rrjedhë etj. shoqërore-politike dikush , nga e cila përfiton më tepër, sillet, vepron, punon dikush sipas leverdisë, interesit e përfitimit aktual (të çastit) dikush. (FGJSSH f. 433, 506, 552, 900, 1903, HB-FPD f. 106, NABA-EY f. 228) . S. shih sin: e kthen barkun nga del dielli dikush
IA PRET GËZOFIN dikujt dikush fr.fol.,id.- e ndëshkon, e dënon si duhet dikë dikush, ia jep atë që e meriton dikujt dikush, e ndëshkon, e dënon, rëndë, rreptë dikë dikush (për një faj,një dëm a një të keqe), ia jep dënimin e merituar dikujt dikush , e detyron dikë dikush të përgjigjet gjer në një për një veprim a për një sjellje të padrejtë.(FGJSSH f. 552, 1542). S. shih sin : ia ndreq bërroren dikujt dikush
GËZHUT
MBETET GËZHUT diçka a dikush fr.fol.,id.- mbetet në heshtje, harrohet diçka a dikush. (JNU-FPM f. 85).S. shih sin: lihet anash diçka a dikush
GËZHYT/ËR-RA
ËSHTË GËZHYTËR PA THELB fr.fol.,iron.-1. (diçka) është diçka pa vlerë. S. shih sin: është avull lakrash diçka. 2. (dikush) është i padobishëm, i pafryt dikush, është pa vlerë, i pavlefshëm,i pavlerë, shterp dikush (AVSU-SHPMGJ f. 91). S. shih sin: është si bleta në majë të lisit dikush
NUK KA DALË PREJ GËZHYTRE dikush (një i ri) fr.fol.,iron.- është ende i vogël a i papjekur dikush. (AVSU-SHPMGJ f. 91). S. shih sin: nuk i ka plasur arpallëku dikujt
E NJEH QË NË GËZHYTËR dikë dikush fr.fol.,ftill.- e njeh që në vegjëli, që të vogël dikë dikush, e njeh që kur ka lindur dikë dikush. (PETZE-FSHFRR f. 99).
GIC-I
BËHET GIC dikush fr.fol.,met.- maj-met, shëndoshet dikush. (HXH-2/
GILI-VILI
BËN GILI VILI dikush fr.fol.,iron.- tregohet i paqëndrueshëm në bindjet e veta a në sjelljet ndaj dikujt a diçkaje, e dredh bisedën, flet dikush si ia ka ënda, si ia do, ia kërkon puna a interesi, flet me fjalë të tilla dikush që fshehin qëllimin e vërtetë, nuk mban qëndrim serioz dikush, nuk e merr me gjithë mend diçka dikush. (FGJSSH f. 554). S. shih sin: i bën lak fjalës dikush
I BËN GILI-VILI dikujt dikush fr.fol., iron.- e merr me të mirë e i lëvyret, i laritet dikujt dikush, e merr me të mirë e i bën lajka dikujt dikush. (FGJSSH f. 554). S. shih sin : e merr me dhele dikë (fëmijëm) dikush
GISHT-I shm.-GISHTA-T
NUK I AFROHET AS TE GISHTI I KËMBËS dikujt dikush për diçka fr.fol.,iron.-nuk i afrohet fare, aspak dikujt dikush për diçka (për nga aftësia, zotësia, zgjuarsia etj.), nuk mund të kraha-sohet a të matet me dikë fare dikush për nga cilësitë e mira (për nga aftësia, zotësia, zgjuarsia etj.), e lë shumë larg, shumë prapa, shumë poshtë dikë dikush (për nga aftësia, zotësia, zgjuarsia, trimëria etj. (FGJSSH f. 554, 811). S. shih sin : nuk ia bën (as) afër dikujt dikush për diçka
NUK I AFROHET TE GISHTI I VOGËL dikujt dikush për diçka fr.fol.,iron.- nuk i afrohet fare, aspak dikujt dikush për diçka (për nga aftësia ,zotësia etj.), nuk mund të krahasohet a të matet me dikë fare dikush për nga aftësia, zotësia etj. (BQ-DSH). S. shih sin: nuk ia bën afër dikujt dikush për diçka
BËHET GISHT dikush fr.fol.,meton.- dobësohet shumë, pa masë, së tepërmi dikush, tretet e dobësohet shumë dikush, liget (nga ndonjë sëmundje ose nga pleqëria) dikush. (FGJSSH f. 129, 519, 554, SUAH-SHPPG f. 85, MAH-FKPG f. 52). S. shih sin : bëhet asht e zhëngë dikush
IA BËN ME GISHT dikujt dikush fr.fol., fj.- ia bën me shenjë dikujt dikush që të afrohet, që të largohet ose të heshtë. (FGJSSH f. 554).
I BIE ME GISHT TË MADH diçkaje (një pune etj.) dikush fr.fol.,iron.- e bën, e kryen, e punon shkel e shko, keq, pa kurrfarë kujdesi diçka ( një punë etj.) dikush, e bën shpejt e shpejt sa për të kaluar radhën diçka (një punë etj.) dikush. (FGJSSH f. 554, 1045). S. shih sin : e bën (si) angari diçka (një punë etj.) dikush
DALIN GISHT PAS GISHTI fr.fol., ftill.- dalin me radhë njëra pas tjetrës, njëra çështje e nxjerr tjetrën. (FGJSSH f. 554).
DEL ME GISHT(A) NË GOJË dikush fr.fol.,ftill.- del i humbur, i falimentuar në diçka dikush, del pa gjë fare dikush, i shkon mundi kot dikujt, del pa gjë dikush, del duarbosh, duar-zbrazur, duarthatë dikush. (SMO-3/
E DËFTON ME GISHT dikçka a dikë dikush fr.fol.,meton.- e dallon, e spikat, e shquan nga të tjerat a të tjerët (për të mirë a për të keq) diçka a dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : e tregon me dorë diçka a dikë dikush
E DI NË MAJË TË GISHTAVE dikush fr.fol.,ftill.- 1. (diçka) e di shumë mirë, fare mirë diçka dikush. (FGJSSH f. 554, 2071). S. shih sin : e di si abëcënë diçka dikush . 2. (dikë) e njeh fare mirë, shumë mirë e me hollësi dikë dikush, e njeh në hollësi a me rrënjë dikë dikush, e njeh plotësisht, krejtësisht, tërësisht dikë dikush. (FGJSSH f. 2071). S. shih sin: e di (se) ç’ (çka) ka në bark dikë dikush
E DI NË (NËPËR) GISHTA diçka dikush fr.fol., ftill.- e di fare mirë diçka dikush ,e di përmendësh diçka dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: e di si abëcënë diçka dikush
DREJTOHET GISHTI fr.fol.,met.- Fatkeqësisht e mjerisht pse drejtohet gishti në vend se të shtrihet dora. (SYDE te: SHK., dhjetor
*E DREJTON GISHTIN nga diçka a nga dikush fr.fol.,met.- Që të tre këto taborre drejtojnë (me të drejtë) gishtin nga institucionet kulturore, të cilat nuk bëjnë asgjë që libri të subvencionohet. (BECU te: KD, 31 janar
ECËN NË MAJË TË GISHTAVE dikush fr.fol.,ftill.- ecën me kujdes të madh që të mos ndihet prej askujt dikush, ecën ngadalë e lehtë dikush, ecën pa u ndier dikush, ecën me shumë kujdes dikush. (AXH-VII f. 157, FGJSSH f. 554, 608, 2069). S.ecën me torua dikush; ecën si mbi ve dikush; ecën sikur shkel mbi (në) gjemba (ve, vezë) dikush; ecën mbi thonj dikush; i numëron hapat si nusja në valle dikush
ËSHTË I GISHTIT dikush fr.fol., till.- është luftëtar, është i shkathët, mjeshtër në përdorimin e armës dikush, e përdor mirë armën dikush.S. shih sin: është i armës (i armëve) dikush. 2. është trim, sypatrembur dikush. (FGJSSH f. 554, 734). S. shih sin : është burrë dikush
ËSHTË ME GJASHTË GISHTA dikush fr.fol.,iron.- është vjedhës dikush. (FGJSSH f. 601, 734). S.shih sin: është gjithë caka dikush
*ËSHTË ME GISHT NË GOJË dikush fr.fol.,ftill.- është shumë i varfër dikush, është pa gjë fare (nga pasuria) dikush, është duarbosh, duarzbrazur, duarthatë dikush.- Ky fshati ynë është i varfër sa më s’ bëhet. Këtu një takëm nga ne jemi me gisht në gojë. (ZSA-VL-
ËSHTË PËR TË LËPIRË GISHTAT (një ushqim etj.) fr.fol.,meton.- është shumë i shijshëm, i lezetshëm (një ushqim etj.). (FGJSSH f. 984). S. shih sin : është për të lëpirë duart (një ushqim etj.)
ËSHTË GISHT i dikujt dikush fr.fol., ftill.- është vegël e dikujt dikush. (FGJSSH f. 554). S. shih sin : është femëz llastiqesh dikush
FSHIHET PAS (PRAPA) HIJES SË GISHTIT dikush, FSHIHET PAS (PRAPA) GISHTIT dikush fr.fol.,iron.- mundohet më kot të mbulojë një veprim të keq që ka bërë, të metat a diçka tjetër të keqe, mbrohet me mjete e me mënyra të dobëta dikush, kujton dikush se nuk ia shohin të metat. (FGJSSH f. 554, 680).
E FUT GISHTIN diku a në diçka (në një punë, çështje etj.) dikush fr.fol.,iron.- përzihet, ndërhyn, merr pjesë diku a në diçka (në një punë, çështje etj.) dikush (që s’ i takon). (FGJSSH f. 554, JTH-FFGJSH f. 220). S. shih sin: bëhet biber diku a në diçka (në një punë, çështje etj.) dikush
GISHT I ÇARKUT fr.em.,fj.- gisht me të cilin ia ngremë këmbëzën armës . (MAH-FSHRRK-I f. 65). S.; gishti i këmbëzës (i pushkës, i shëllirës; gisht tregues; lëpis i sahanave
GISHTI I KËMBËZËS fr.em.,fj.- gishti me të cilin ia ngremë këmbëzën armës. (FGJSSH f. 554). S. shih sin: gisht i çarkut
*GISHT I MADH fr.em.,fj.- pëlqyer-.- Mos keni qeder!Në pyll nuk hyjnë dot ata, sikur ja, kaq ta bëjnë dhëmbin!- dhe u tregonte gishtin e madh.(THK-PËR f.197). S. shtypës i morrave
GISHTI I PUSHKËS fr.em.,fj.- gishti me të cilin ia ngremë këmbëzën armës. (FGJSSH f. 554). S. shih sin: gisht i çarkut
GISHT I SHËLLIRËS fr.em.,fj.- gisht me të cilin ia ngremë këmbëzën armës. (FGJSSH f. 554). S. shih sin: gisht i çarkut
*GISHTIN PO TA SHTIE NË SY NUK E SHIHJE fr.fol.,per.- ishte errësirë e madhe, ishte terr i madh. - Unë trupova zabelit duke u përbiruar midis... lisave të zabelit nëpër terr burg. Gishtin po ta shtie në sy nuk e shihje. (BH-LB f. 54).
GISHTI TREGUES fr.em.,fj.- gishti me të cilin ia ngremë këmbëzën armës. (FGJSSH f. 554). S. shih sin: gisht i çarkut
GISHTI I VESHIT fr.em.,fj.- gishti i vogël i dorës. (FGJSSH f. 554).
HA NJË MAJË GISHTI dikush fr. fol.,ftill.- ha shumë pak dikush, ha fare pak dikush. (FGJSSH f. 1049). S. shih sin: e zë fundin e barkut dikush
Facebook
Twitter
Google+
Digg
Artikuj te tjere
Gallery
