Mendime
Artan Mullaj: Kriza ekonomike dhe shtetet offshore
E diele, 20.06.2010, 04:48 PM
KRIZA EKONOMIKE DHE SHTETET OFFSHORE
Nga Artan Mullaj
Ekonomia bot?rore sot ?sht? m? e planetizuar se kurr?, dhe zhvillimi i saj, por edhe frenimi i saj, kontrollohet apo p?rcaktohet nga fuqit? e m?dha. Ky superioritet i ka kthyer ekonomit? e brishta n? garniture t? zhvillimit, çka do t? thot? se shtetet e vogla jan? t? d?nuara t? qeshin ose t? qajn? n? var?si t? shkall?s s? humorit t? t? m?dhenjve.. N?se t? fuqishmit, q? nuk heqin dor? asnj?her? nga keqp?rdorimi i pushtetit, jan? n? kriz?, vet?m at?here kjo gj? imponon inerci negative p?r gjith? t? tjer?t n? planet. Sot shtrohet pyetja se p?rse t? fuqishmit jan? n? kriz?. Kush jan? shkaqet thelb?sore p?r lindjen e saj, nd?rkoh? q? Planeti prodhon nj?lloj si m? par?, kur nuk kishte kriz?, n? mos pak m? shum?, njer?zit konkurojn? nj?lloj, dhe vuajn? pasojat nj?lloj, kurse nafta nuk k?rc?non ende me kolapsin e paralajm?ruar t? shterimit t? saj. Edhe luft?rat si shkak?tare krizash jan? larg perceptimeve t? sotme, jo sepse njeriu i ka v?n? p?rposh instiktet e kund?rshtive dhe konflikteve, por sepse t? m?dhenjt? e kan? kuptuar humbjen e aft?sis? s? tyre p?r t? parashikuar vazhdimin e jet?s pas tyre. Inteligjenca njer?zore shkon nj?lloj si m? par? krah fantazis? s? nevojshme p?r t? konsoliduar ligj?sit? e zhvillimit, dhe kapitalizmi lul?zon e merr frym? si gjithmon?..
At?here p?rse bota ?sht? n? kriz?, kur gj?rat jan? nj?lloj si m? par?? P?rse t? m?dhenjt? jan? mpleksur n? nj? rrumuj? ekonomike t? frikshme? P?rse qeverit? e m?dha dhe t? voglat jan? t? mbytura n? borxhe si kurr? ndonj?her?? Ç’gj? ?sht? ajo q? ka prishur ekulibrin e besimit shoq?ror n? gjith? planetin mbar?? Ç’gj? thelb?sor? ka ndryshuar n? vet?dijen e popujve t? lir?, nd?rsa jan? n?n makthin e k?rc?nimeve financiare, nd?rsa makthi i vertet? ?sht? tjet?r gj?, ?sht? leht?sia e pamundur e shpjegimit t? tyre…
Me t? drejt? shum? njer?z mund t? gjykojn? q? n?se nuk ekzistojn? shkaqe objektive ( si mbarimi i naft?s, varf?rimi i tok?s, luftrat, k?rc?nimet qiellore, kataklizmoja),at?here shkaqet e kriz?s s? sotme jan? njer?zore, subjektive, sureale apo virtuale, etj.. Q? ky gjykim ?sht? i drejt?, mund t? v?rtetohet nga nj? shembull tipik. Psh, bursat e bot?s, q? jan? indikator?t e ekonomive bot?rore, jan? shum? m? t? ndjeshme nga deklaratat e njer?zve t? fuqish?m se sa nga t? dh?nat konkrete t? k?tyre ekonomive.. Nj?lloj edhe çmimi i naft?s, mund t? luhatet shum? m? shum? nga shakat? e baron?ve te saj, pas darkave lluksoze, se sa nga parashikimet shkencore p?r rezervat e saj, etj…
Mund t? ndodh? q? kriz?n e ekonomis? bot?rore ta sjell? njeriu vet? dhe at?here lind pyetja: Ç’gj?, ç’kontradikt?, ç’p?rplasje, ç’prekje massive interesash ka shkaktuar krisje n? komunikimin ekonomik t? njeriut, t? bos?ve n? planet, n? at? mas? q? t? sjell? ortekun e regresit n? pragun e t? gjith?ve? Mos shkaku i kriz?s ?sht? konkurenca planetare mes superfuqive t? bot?s? Mos ?sht? k?rc?nimi i rritjes s? frikshme t? Kin?s? Apo ?sht? ironia e s? ardhmes s? af?rt, q? i afron Rusis? v?mendje t? re dhe sidomos xhelozi t? re nd?rsa ?sht? zot?ruese e rezervave m? t? m?dha t? energjis? n? bot??
Duke mos p?rjashtuar rolin e superfuqive n? krijimin dhe kap?rcimin e krizave, as konkurenc?n e tyre dhe as ekuilibrat e paq?n?, kriza e bot?s sot mbase ?sht? m? e thell?, m? serioze dhe m? e nd?rlikuar p?r t? q?n? kaq thjesht, pasoj? e konkurenc?s apo xheloziz? kontinentale...
Jane t? shumt? analist?t q? n?p?r mediat bot?rore kan? nisur t? ngrejn? dyshime se shkaku i kriz?s ekonomike nuk ?sht? gj? tjet?r veçse vet? sitemi, racionaliteti i tij. Njer?zimi ndodhet n? nj? shkall? t? till? zhvillimi, nga ku kan? nisur t? shfaqen rrishtazi probleme serioze t? kapitalizmit.
N? koh?n ton?,padyshim q? nj?ri nga problemet themelor t? sistemit kapitalist, ?sht? paaft?sia e tij p?r t? kontrolluar polaritetin e ekonomis? bot?rore.. Dihet q? vet?m 5% e popullsis? administrojn? 95% t? pasuris? s? bot?s dhe anasjelltas. Rigorozisht, 95 % e popullsis? s? bot?s kan? vet?m 5% t? pasuris? s? planetit. P?r ata q? nuk e njohin shkall?n e lart? t? ashp?rsis? s? k?tij realiteti, ky fakt ?sht? m?se i mjaftuesh?m p?r t? k?rkuar shpjegime se n? baz? t? ç’kodi civil njer?zimi nd?shkohet kaq posht?rsisht si kurr? ndonj?her? n? nj? ndarje t? v?shtir? p?r tu pranuar dhe besuar. Por edhe pse ngjan me nj? institucion posht?rimi dhe ironie kjo ndarje, edhe pse ?sht? nj? problem bpt?ror, edhe pse ngjan i padrejt?, demoralizues, polarizimi i bot?s nuk ?sht? shkaku i kriz?s. Sepse, megjith? pushtetin e per?ndish?m q? ju j?p kushteti i pakufizuar i paras?, dhe megjith? shpesh-keqp?rdorimin e tij, k?ta perandor? jan? n? nj?far? m?nyre lokomotiva e zhvillimit dh ep?rparimit sot.
P?rkundrazi, jo polarizimi shoq?ror, jo kontradikta me pjes?n tjet?r, por lufta e heshtur e miliarder?ve me qeverit? e bot?s, mund te supozohet si nj?ri nga shkaqet thelb?sore t? shp?rthimit t? krizave…
P?rse lufta e heshtur mes miliardier?ve dhe qeverive t? bot?s ?sht? shkaku i krizave ekonomike? Ç’far? p?rfaqseson kjo luft? n? vetvete?
Le ti hedhim nj? sy pasojave t? nj? krize ekonomike. Papun?si, varf?ri e skajshme, inflacion, ulje e aft?sis? paguese, ulje prodhimi, borxhe private dhe publike, kredi negative, rr?nie e investimeve, munges? e parave n? treg. Pra ç’?sht? nj? kriz? n? fund t? fundit? Munges? parash, nd?rkoh? qe parat? ekzistojn?, p?rderisa ekziston p?rgjithmon? 5%-shi I miliarder?ve q? zot?ron shumic?n e tyre. Ajo q? ndodh pra realisht n? koh? krize, ?sht? jo mungesa e mjeteve monetare por bllokimi I tyre, ndalimi i qarkullimit t? valut?s n? treg q? do t? thot? se zot?ruesit e saj e mbajn? at? t? bllokuar, p?r nj? q?llim t? caktuar. At?here, n?se nuk ?sht? diçka tjet?r, shkaku i kriz?s ?sht? pik?risht ky bllokim, kjo ngrirje. Lind pyetja: P?rse miliardier?t her? pas her? minimizojn? qarkullimin e kapitaleve t? tyre dhe i stokojn? ato? Pyetja tjet?r ?sht?, a kan? qeverit? e bot?s kontradikta kaq thelb?sor? me miliardier?t e bot?s, saq? kjo gj? t? provokoj? shp?rthime krizash n? planet?
P?rgjigjia duhet k?rkuar pik?risht n? mardh?niet fiskale mes gjigand?ve t? ekonomis? dhe qeverive.
A b?jn? p?rpjekje p?r ti shp?tuar detyrimeve fiskale kompanit? nd?rkomb?tare t? bizneseve, pas t? cilave rrin? miliardier?t e 5%-shit. P?rgjigjia ?sht? e thjesht?. Po! Edhe pse n? m?nyr? t? ligjshme, gjigand?t e ekonomis? bot?rore sot synojn? t? devijojn? maksimalisht detyrimet financiare ndaj shteteve t? tyre. P?rderisa i shmangen atyre, me m?nyra t? ndryshme, kjo v?rteton se 5%-i q? komandon financiarisht bot?n, nuk ndihet mir? me bar?n fiskale q? ju kan? v?n? qeverit? p?rkat?se, dhe k?tu q?ndron kontradikta…
Supergjigand?t e ekonomis? bot?rore, q? shtohen me shpejt?si dhe zgjerojn? aktivitetet e tyre n? gjith? vendet e bot?s, kan? zgjedhur nj? m?nyr? t? ligjshme p?r t? zvog?luar shpenzimet fiskale, duke themeluar aktivitetet e tyre n? shtetet “offshore”. Nga anglishtja,fjala “offshore” p?rkthehet “p?rtej bregut” dhe ka kuptimin “p?rtej kufirit”. Ç’jan? k?to shtetet “offshore”? Jan? ato shtete t? cilat n? legjislacionin e tyre lejojn? krijimin e bizneseve t? huaja n? teritorin e tyre, duke i tatuar ato minimalisht ose duke mos i tatuar asnj? dollar..P?r shkak t? leht?sive fiskale q? afrojn?, kompanit? e m?dha kan? deklaruar filialet q?ndrore t? aktiviteteve t? tyre, pik?risht n? k?to shtete. Psh, n?se nj? kompani nd?rkomb?tare, do t? kishte zyrat q?ndrore n? Belize, q? ?sht? nj? shtet “Offshor”, brigjet e t? cilit lagen nga ujrat e Karaibeve, kjo kompani e huaj do t? paguante jo m? shum? se 1000$ simbolik? tatime n? vit,( nj? shif?r qesharake kjo), pavar?sisht shitjeve q? do realizonte n? tregjet bot?rore.
Nj? fakt interesant ?sht? se n? shtetet “offshore” sot regjistrohen m? shum? se 1000 biznese t? reja n? dit? nga investitor? q? vijn? nga çdo zon? e planetit.
Kureshtja se p?rse disa shtete t? vogla ose zona jan? n? mir?q?nie t? plot?, si Qiproja apo Hong-Kongu, dhe p?rse disa t? tjera jan? ne kriz? t? thell?, si Greqia psh, mund t? shuhet pik?risht nga ky detaj. Qipro ?sht? shtet Ofshor, Greqia nuk ?sht?. Shtetet offshore jan? disa dhjet?ra sot n? planet dhe tendenca e tyre ?sht? n? rritje..P?rveç Zvicr?s dhe Qipros, shtete Offshor jan? Bahamaja, Costa Rica, Gibraltar, ishujt Bermuda, Ishujt e virgj?r t? Island?s, ishujt Cayman, por edhe shteti amerikan ?yoming, Irlanda, Liberia, Luxemburgu, Nevis, Niue, Panama etj.. V?shtir? t? ket? d?gjuar dikush ndonj?her? q? shtetet “offshore” t? lartp?rmenduara t? jen? publikuar ndonj?her? n? list?n e vendeve me v?shtir?si ekonomike dhe borxhe publike, sepse k?to shtete jan? shembuj t? sukseseve n? bot?. At?here menj?her? ngrihet nj? hipotez? mbas nevoj?s p?r t? shpjeguar k?t? mbar?si financiare n? shtetet “offshore”. Pse ato kan? sukses edhe lul?zim financiar dhe mir?q?nie superiore n? krahasim me t? tjer?t? Mos sukseset e k?tyre shoq?rive kan? t? b?jn? me legjislacionet “offshore” t? tyre?.
P?rgjigjia ?sht? “po”! Ç’far? ndodh sot n? bot?? Edhe popujt t? vegj?l e t? pafuqish?m si Shqip?ria dhe vendet e tjera t? Ballkanit, synojn? t? nd?rtojn? kapitalizmin n? vendet e tyre dhe rezultatet jan? t? brishta, nd?rsa qeverit? zhyten dita dit?s n? borxhe. Kjo ndodh sepse Kapitalizmi favorizon fuqit? e m?dha, nd?rsa ekonomit? e vogla si Greqia, q? nuk mund t? konkurojn? zhvillimet e fuqishme t? t? tjer?ve,do t? sillen si satelit? rreth tyre dhe v?shtir? t? shp?tojn? ndonj?her? nga mallkimi I borxheve t? p?rjetshme..
Zgjidhja p?r vendet e vogla q? nuk kan? potenciale t? m?dha financiare, ?sht? legjislacioni “offshore”.
Por le t? kthehemi tek Shqip?ria, e cila ?sht? nj? ekonomi informale me parametra t? trazuara dhe me nj? klas? politike q? do mund ti shp?toj? mediokritetit t? vet, vet?m kur Greqia, por edhe Brazili t? ken? lar? krejt?sisht borxhet e tyre publike. A mund t? jet? Shqip?ria nj? shtet Offshor, si Zvicra dhe Panamaja, dhe a mund t? supozohet legjislacioni “offshore” si zgjidhja e vetme kardinale e ng?rcit historik t? shtetit rakitik shqiptar? Po!
Le ta analizojm? n? detaj! Qeveria si administruese e strukturave publike (ku hyjn? arsimi, kultura, shkenca, mjek?sia, komunikacioni dhe vet administrata e saj) ndjek nj? politik? tatimore p?r sigurimin e t? ardhurave t? buxhetit shteteror. Burimet kryesore t? k?tyre t? ardhurave vijn? kryesisht nga tatimi i aktiviteteve private dhe aktiviteteve bankare. Nuk ?sht? e rastit q? zakonisht bankat kan? nj? tatim duksh?m m? t? ul?t se aktivitetet e tjera private. Kjo p?r t? siguruar shum?fishimin e aktivitetit bankar pra rritje t? ndjeshme t? buxhetit shtet?ror. Por kush jan? subjektet q? depozitojn? t? ardhurat e tyre sot n? bank?n shqiptare? Dhe a jan? k?to depozitime t? mjafta q? banka t? mund t? investoj? dhe t? nxjerr? fitime, dhe nga to t? p?rfitoj? maksimalisht edhe buxheti i shtetit? Duke q?n? nj? bank? me fuqi t? vog?l monetare, banka shqiptare nuk mund t? t?rheq? v?mendjen e administrator?ve t? m?dhenj nd?rkomb?tar?, perandor?t e 5%-it q? p?rmend?m m? lart, t? cil?t kontrollojn? tregjet bot?rore. N? k?t? m?nyr? Banka shqiptare nuk mund t? marr? pjes? n? investime jasht? vendit, dhe aktiviteti i saj ?sht? i d?nuar t? reg?tij? vet?m brenda Shqip?ris?. Por jo vet?m brisht?sia bankare ?sht? shkaku i shp?rfilljes s? gjigand?ve.. Edhe luhatjet tradicionale t? politik?s f?minore t? Tiran?s kan? rolin e tyre. Edhe mungesa e stabilitetit politik dhe e e q?ndrushm?rise civile, por edhe kriza ekonomike, natyrisht influencojn? drejtp?rdrejt n? uljen e investimit bankar, dhe joshjen e munguar t? t? fuqishm?ve..
N?se do guxonim p?r nj? legjislacion t? ri bankar n? Shqip?ri, ky ?sht? legjislacioni “offshore”, n? baz? t? t? cilit funksionojn? shtetet e vogla, t? sukseshme, t? p?rmendura m? sip?r. Sipas k?tij legjislacioni, Shqip?ria duhet t? jet? e hapur ndaj nj? klientele nd?rkomb?tare, çka e th?n? ndryshe, vendi yn? duhet t? krijoj? kushte q? do t? joshnin fuqit? monetare t? bot?s dhe investitor?t m? t? m?dhenj. Vet?m k?shtu sistemi yn? monetar bankar dhe banka shqiptare do t? mund t? shndroheshin n? nj? partner serioz me sistemin monetar nd?rkomb?tar por edhe me investitor?t potencial? t? planetit.
Psh, n?se do t? mund t? kemi 10.000 aktivitete t? huaja q? do depozitojn? sejcili t? pakt?n nga 1.000.000 dollar? n? vit n? bank?n shqiptare, me nj? llogari t? thjesht? nga aktiviteti i investimit bankar shteti do t? p?rfitoje rreth 300.000.000 dollare ne vit, aq sa kryeministri i vendit sot po l?viz t? gjith? shk?mbinjt? e planetit me rradh?, p?r ti gjetur lart e posht? n? form? huaje, q? t? leht?soj? kriz?n n? vend.
Por p?rse do t? vinin k?to 10000 biznese t? huaja t? depozitojn? n? Bank?n e Shqip?ris?? Ç’gj? do ti josh? ata, n? nj? koh? kur vendi ka nj? qeveri t? krimbur nga mungesa e ndershm?ris? dhe vendi l?ngon mes ekulibrave t? paq?n?? P?rgjigjia ?sht? e g?zuar.:Do ti joshte pik?risht Legjislacioni civil i shteteve “Offshore”. P?r fat t? mir?, k?to legjislacione jan? t? gatshme dhe leht?sisht t? zbatueshme.. Shteti “offshore” I shqiptar?ve fton gjigand?t e ekonomis? bot?rore t? krijojn? bizneset e tyre n? Shqip?ri, n? form?n e filialeve q?ndrore, duke ju afruar atyre premtimin magjik t? liçensimit t? k?tyre bizneseve t? huaja n? Shqip?ri, sipas legjislacionit t? liçensimit “offshore”..Nd?rsa do t? sh?rbente si katalizator p?r rritjen e klient?ve t? huaj, liçensimi i leht? do t? sillte surpriz?n spektakolare.. T? liruara nga çdo lloj tatimi, interesi i kompanive t? krijuara n? vend do t? qe po aq i madh sa edhe suksesi i premtuar. Bizneset e huaja do t? shp?tonin n? k?t? m?nyr? shum? miliona detyrime fiskale p?r aktivitetet n? vendet e tyre, sepse k?to detyrime ato duhet ti paguajn? n? vendin ku jane liçensuar, pra n? Shqip?ri, ku n? fakt nuk do t? paguajn? asgj? ose nj? vler? simbolike, sipas legjislacionit “offshore”. K?to p?rfitime t? kursyera nga bujaria e shtetit shqiptar, kompanit? e huaja do mund ti investonin n? Shqip?ri p?r hapjen e vendeve t? pun?s, kurse shteti shqiptar, p?rveç depozitimeve, do t? p?rfitonte edhe n?p?rmjet kontratave konçesionare me k?to kompani, nje infrastruktur? bashk?kohore, si e kan? sot Zvicra, Qipro dhe vendet e tjera “offshore”.
Nga ana tjet?r kjo klientel? e huaj do jet? e interesuar edhe p?r stabilitetin ne vend, k?shtu q? edhe ajo nga ana e saj do t? ishte e interesuar p?r mar?veshje me shtetin p?r ngritjen e menj?hershme t? Shqip?ris?, q? si mund t? merret me mend ?sht? nj? ç?shtje e thjesht? p?r ata.
N? k?t? m?nyr?, qeveria “offshore”, do t? ket? “aleat?” t? fuqish?m p?r zgjidhjen e problemeve ekonomike, p?r mb?shtetjen e aktiviteteve vendase dhe p?rparimin ekonomik.
Veçori e kesaj klientele t? huaj ?sht? se ata nuk synojn? p?rqindje t? larta bankare dhe kjo ?sht? n? avantazh t? bank?s dhe t? shtetit “offshore”, publik( jo privat) shqiptar. Kjo qart?sisht ndodh sepse ata do t? shohin k?t? bank? si nj? mjet ligjor p?r t? kamufluar fitimet e tyre dhe p?r tju shmangur tatimeve t? bisnesit q? ata do zhvillojn? n? k?t? apo at? vend t? bot?s.