Kulturë

Përparim Hysi: Mallkimi i nënës

E merkure, 16.09.2009, 12:58 PM

Mallkimi i nënës

"Mallkimi i nënës,të zë!"
                Populli

Tregim

Nga Përparim Hysi

                       Që mallkimi i nënës të zë,unë jo vetëm që jam i bindur,por këtë gjë e kam bërë si fakt të kryer tek të gjithë nxënësit që u kam dhënë mësim.U binda,para së gjithash,kur dajua i babait tim,i ndjeri Ismet Korita,sado i pashkollë,ishte si një enciklopedi diturie nga përvoja e jetës.Ai për çdo bisedë që bënte,nuk fliste në tym.Po tak dhe të jepte një shëmbull,ku si në pasqyrë shihje të vërtetën.Kështu ndodhi dhe për këtë mallkimin që të bën nëna.Në përgjithësi,kur vjen puna për mallkimin,thonë se i nënës nuk të zë,se ajo,sado ta nëpërkëmbësh,prapë se prapë, nuk e lëshon zemrën deri tek mallkimi.Përkundrazi,shumica janë me atë që mallkimi i babai të zë.Se ky,babai,është ca më i ftohtë se sa nëna.Po pse do merrem me supozime?

                                   *   *   *
                       Tek rrinim në hije,një mbasdite gushti,aty mbi xhade ku ullinjtë kanë hapur krahët e tyre kilometrikë,dëgjojmë një nënë që mallkoi të birin:"Ah,mos të zëntë darka!".
T'u bëftë në grykë!-ia ktheu mallkimit të asaj nëne,plaku Myrte Buzi. Xha Myrtoja është një plak që nga pamja më ngjet me Selam Salarinë.Aq ngjet sa,kur e shoh,them që,po të xhiroje një film për bëmat e heroit të Salarisë,merr xha Myrten dhe ke Selamin dorë me një.I shkurtër po,qylafin e bardhë me "antenë"mbi kokë po,epo çfarë tjetër duhet për të patur atë,të ngjajshmin e Selam Salarisë?Se xha Myrtoja vërtet që ka lindur dhe është plakur në Myzeqe,po prejardhjen e ka andej:nga fsharat e Tepelenës.Edhe llagapin e ka Buzi.Llagapi,- thotë xha Myrtoja,- është vula që të vihet nga je.Dhe ndaj dhe xha Myrtoja mban aso qylafi me"antenë" si në Labëri.Thirrja e lashtë e gjakut,domosdo.Pra,sa dëgjoj mallkimin nga goja e asaj nëne,xha Myrtoja,ia ktheu me mallkim.Mallikimin mallkimi e shplan,- tha.Se s'ka më keq se mallkimi i nënës,- vazhdoi ai.Ashtu është,-ia prita unë,- ulur mes një grumbulli njerëzish aty në hije.Dhe,si për të mbështetur atë që tha xha Myrtoja,fillova të tregoj këtë gojdhënë.Gojëdhëna është shumë e lashtë,por,siodoqoftë,vlera e saj është e pakompensueshme.Zura të tregoja,po vura në dukje se këtë gojëdhënë ma ka treguar dajua i babait,i ndjeri Ismet Korita.Kur po tregoja,sa zura në gojë të ndjerin,dajon e babait tim,të moshuarët luajtën nga vëndi,si shënjë nderimi për një njeri të mirë,që kish kohë që na kish lënë.Më të rinjtë as që dinin nga këto gjëra,po ,sidoqoftë,pritën që t'u tregoja se çfarë më kish thënë i ndjeri mua?

                                    *   *   *
           Dëgjoni,- u thashë,- unë jam me xha Myrten.Mallkimi i nënës të zë.Dhe ja gojëdhëna:
                  Shumë kohë përpara rronte një nënë me 4 çupa.Çupat ishin merimanga,mushka,gjinkalla dhe bleta.Një ditë prej ditësh,sëmuret e ëma e çupave dhe i bën zë merimangës:-Merimagë,moj bija ime!Nëna është sëmurë dhe po i dhëmb koka.Hajde të më bësh derman.-Ou,moj mama,-ia pret merimanga.A nuk e sheh që unë po end pëlhurë?Nëna që nuk e priste këtë përgjigje,e mallkoi:-Allah,moj bijë,endshë e endshë pëlhurë dhe era të ta marrë!Dhe vërtet që "pëlhurën" e merimangës e merr era.I thotë mushkës:-Mushkë,moj bijë,nënës po i dhëmb koka.A nuk vjen t'ia mbash pak?-Mama,-ia ktheu mushka,-nuk e sheh që unë jam me barrë?-Kurrë mos pjellçë,-mallkoi e ëma.Dhe as më thoni ,a pjellin mushkat? I thotë gjinkallës.Mama,-i thotë gjinkalla,- nuk e dëgjon që jam duke kënduar?-Këndofsh e këndofsh dhe plaç në vënd!-lëshoi mallkimin e ëma.Kur dëgjoi këtë të fundit,një fëmijë,ma priti:-Profesor,sa po plasi një gjinkallë tek ulliri.Njerëzit po gajaseshin se kurrë s'e kishin dëgjuar këtë histori.Pritni,u thashë,se nuk kam mbaruar.I tha bletës:-Bletë,moj bija ime,mamasë po i dhëmb koka.Ajo:-Për kokën të bën derman bleta ty.Dhe tak mori një copë basme,e futi në uthull dhe ia vuri mbi ballë.Ia mbajti një copëherë mbi të dhe,sa u tha,shkoi për së dyti,deri sa ia largoi dhimbjen.Nëna,e shëruar tanimë,i thotë:-Moj bletë,moj punëtoreja e mirë e nënes,ti që më shërove mua,paçë bekimin tim:-Që këtej e tutje "mutin" tënd ta hanë dhe njerëzit.Dhe a nuk e hamë të tërë"mutin" e bletës?
Të gjithë,gati,më duartrokitën për këtë rrëfenjë time me shumë vlerë,sidomos,për të rinjtë që xhëku nuk i dëgjojnë nënat e tyre,por xha Myrtoja,prapë ndërhyri:
             -Papi qo që tregove tija kushedi se sa sene para ka ndodhur se përrallë,or tunjatjeta,dhe përralla,që thuaj ti,është si puna e atij lumit kur vjen,që sjell dhe dushk e lëpushkë.Por dëgjoni,o çuna,këtë që kam parë me sytë e mi.Se ka ndodhur në kohën e luftës.Të asaj çlirimtares,de.Tani,unë e humba rolin e ciceronit,dhe sy e vesh andej nga Xha Myrtja.Dhe filloi:-Kishim një burrë në fshat që e quanin Rexhep.Do të thoni,Rexhep kushi?Aha,llagapin nuk e jap,se nuk i pres veshin,se llagapi është vula,or çuna.THuaj ti Myrtja!Po hane bir se sa Myrte ka,qoft dhe këtu,në Mbrostar.Po kur thuaj Myrte Buzi,epo jam unë me këmbë e me duar,e me gjithë qylaf.Ndaj llagap nuk jap.E ç'ta njac?Pra qy,Rexhepi,rronte vetëm me të ëmën.Qo,e ëma,bobo se si ishte!Mos e kishe në mëhall.Shihte dy pula bashkë,tak dhe do merrte gurin t'u binte.Sherrin e kish si në majë të hundës.Piperickë nga ato qarrëset,që,po e hodhe në frasulet,të helmon.E kam njohur mirë si Rexhepin,po dhe atë noksanen.Mirë,or çuna mirë,të keqen xha Myrtja,po nënën nuk e zgjedh dot.E mirë,e keqe:e ke nënë.Do s'do,duhet ta dëgjosh.Se të ka bërë kokën.Se të ndodhë si me atë historizën që tregoi Papi pak më parëz.Eh,de ,eh.Me të ëmën,Rexhepi,dhe njeri tjetër:xhin xhan.E ëma si e ëma,ta bënte borxh,or tunjatjeta.Dhe një ditë prej ditësh,e humbi ky Rexhep fukarai(se fukara në pikë ishte) dhe,frrap,i jep një fllackë surratit të jëmës.E lehtë qe fllacka,si nxitimthi,por nënës i erdhi e rëndë plumb.Ky,lumëmadhi,u tkurr si i penduar,po ku mbahej ajo?-Më rrahe,-i tha,-Rexhep?Ai nuk foli.Qe penduar sa vet e dinte.Ajo prapësi:-Më rrahe,Rexhep?Dëgjo,- vazhdoi ajo,- po të kem vdekur,do ngjallem luvgat,po nuk të mori plumbi në ballë!!!Rexhepi,i shkretë,doli nga terina.Se terinë kishin për strehë.Një terinë mbuluar me kashtë dhe në vënd të derës një lesë që e tërhiqnin me një zhukë nga brenda për ta mbyllur.Tregimi po bëhej interesant,se xha Myrtoja,jo vetëm tregonte shtruar dhe pa, u ngutur,por dukej po e përjetonte dhe njëherë atë ndodhi.Ndërkaq,nxorri nga xhepi i palltos kutinë e duhanit,e drodhi me nge,dhe,si e ndezi,tymosi për shtatë qejfe,vazhdoi:

                                        *   *   *
                  Turr-vurr,turr-vurr,kaluan dhe ca sene, e ëma e Rexhepit vdiq.Qy,qyqurani,mbeti vetëm.Atje tek terina që mbyllej me lesë.Ndërkaq erdhën partizanët.Epo erdhën,mirëse erdhën.Dhe zunë e i strehuan nëpër ato shtëpitë që kishin për të ngrënë.Mos dëgjoni Papin ju që u thotë çunave se partizanët strehoehshin tek fukarenjtë.GJindja ia dha të qeshurit.*
Pse ça do hanin partizanët tek sëra ime apo tek ai,Rexhepi i terinës?E,pra,i strehuan tek zëngjinët e fshatit.Këta po i pritën.Po deshnin mos i pritnin,se dihej avazi mandejza.I pritën,i pritën,po u mbushën me palavi.Mender me morra.Po këto"me morra" e thoshin ashtu nënë gojë,se...,epo të keqen Myrtja,goja të bën hatanë.Se mirë ata që hoqën nga ato "palavitë"epo hallall,kur thonë,po çfarë do ti që nuk ke kokrrën e krypës,që bën berihaj.Vë tellallin kot më së koti.Se kështu,ju keqen xha Myrtja ju,na ngrihet dhe qy Rexhepi i terinës dhe mëhall për mëhall,po një muhabet:-Qenë ata partizanët nga una,po ç'e do,na mbushën me morra.Qy llaf qe ca i rëndë më atë kohë.Si të thoshe në atë kohë të"merhumit"(nënkutpo Enver Hoxhën),që partia na i mori të tëra apo na la fukara.Llafi i rëndë, or tunjatjeta.THuaj këtu e thuaj atje,dhe na shkon llafja tek shtabi.Po shtabi na paskësh patur një allçak si komisar që paska urdhëruar:-Të shkoni,ta gjeni dhe t'i jepni hakun atij,Rexhepit.Me hak,ju keqen,xha Myrtaja,po qe gjysmelekut.Pa më të erdhën dy partizanë,ashtu perënduar pa perënduar dielli,dhe më t'i thëresin me emër.-O Rexhep dil pak se të kemi një llaf.Doli qyja nga terina kur më t'ia mbajnë bamp me dy plumba"dum-dum"mu në lulez të ballit.Pra,shkurt muhabeti,e zuri mallkimi i së jëmës.Ja,për këtë trokë dheu.Tani sikur të gjithë u bindëm dhe,siç e mendoj,zor se do kishte vlerë ndonjë leksion më shumë se kjo që tregoi xha Myrtoja,ai,pra,Myrto Buzi që tani nuk rron më.Vërtet që nuk rron,por të gjithë ne që e kemi njohur,e kujtojmë si një plak të urtë e të mënçëm nga i cili kishe seç mësoje.
*treguar pas 1990-tës.

shtator 1992-shtator 2009

(Vota: 14 . Mesatare: 5/5)