Xhavit Çitaku: Vepra kolosale të mërgatës

Në organizim të SHSHAKSH “ Papa Klementi XI Albani” në Landskronë të Suedisë  u mbajt sesioni shkencor “ Thesari kombëtar e krijues i mërgates shqiptare”

Mërgata la jo vetëm gjurmë, por edhe vepra kolosale

*Pa kontributin dhe sakrificën e mërgatës nuk do të kishim pavarësinë e Kosovës, tha Prof. Dr Shefkije Islami, albanologe. – Në këtë tubim mori pjesë edhe ambasadori shqiptar Ruhi Hado, kryetari i komunës së Landskronës, Torkild Strandberg si dhe kryetarët e shoqatave të shkrimtarëve nga Gjermania, Zvicra dhe vendet tjera skandinave. – Në fillim të qershorit botohet libri i dytë kushtuar aktiviteteve të veprimtarëve në dobi të çështjes kombëtare

Nga Xhavit ÇITAKU

Landskronë, 26 maj- Shoqata e shkrimtarëve, krijuesve dhe artistëve shqiptar “ Papa Klementi XI Albani” në Suedi ka me çka të mburret, në rend të parë, për shkak të aktivitetit të vrullshëm që është duke bërë në hedhjen në dritë të tërë asaj pune të madhe që ka zhvilluar komuniteti shqiptar në këtë vend skandinav në dobi të çështjes kombëtare, aktivitete këto të cilat janë botuar në librin “ Thesari kombëtar 1” si dhe në të dytin që pritet të dalë në fillim të qershorit të këtij viti, tha në fillim të fjalës së tij z. Hysen Ibrahimi, kryetar, në Sesionin shkencor

“ Thesari kombëtar e krijues i mërgatës shqiptare”, që u mbajt sot në Landskronë në organizim të këtij asosacioni në kuadër të 600 vjetorit të formimit të këtij qyteti bregdetar. Ai më tej theksoi se deri me tash anëtarët e kësaj shoqate kanë botuar 134 vepra, 20 prej të cilave janë përkthyer në pesë gjuhë të huaja si në gjuhën suedeze, angleze, rumune dhe sllave. Edhe krijuesit e artit kanë punuar mbi 1550 piktura, skulptura, grafikë dhe vizatime tjera që janë vlerësuar me notë të lartë nga kritikët dhe nga opinioni i këtushëm. Po ashtu edhe aktorët shqiptar janë dalluar në realizimin e dhjetra filmave, pjesëve teatrale dhe dramave, tha pos tjerash  Hysen Ibrahimi.

“Xhelozi” pozitive se kush bënë më shumë në interes të vendit

Isuf Bajraktari, kryetar i Këshillit organizativ, pasi prezentoi një historik mjaft interesant të 600 vjetorit të themelimit të qytetit të Landskronës, në Kumtesën e tij u përqendrua rreth aktivitetit të mërgatës shqiptare në këtë mjedis, i cili daton nga viti 1985, sidomos në sensibilizimin e çështjes së rëndë të shqiptarëve nën okupimin serb, grumbullimin e mjeteve materiale për të mbajtur gjallë mësimin shqip në Kosovë, për të ndihmuar familjet e varfëra, radio televizionin e Prishtinës, minatorët, sindikatat, shëndetësinë dhe kudo tjetër që e kërkonte nevoja. Punë e madhe është bërë edhe në organizimin e mësimit të gjuhës amtare, proces ky mjaft i dobishëm që e mundëson shteti suedez, tha ndër të tjera ai. Ndërkaq, në kumtesën e tij “ Arti i paraprinë Politikës” Hasan Qyqalla, kryetar i Shoqatës së shkrimtarëve në Gjermani tha: Duhet t’ia vëmë vetës detyrimin fisnik të organizohemi rreth një bërthame kaq kuptimplote, siç është arti ( qoftë ai muzikor, letrar, pamor apo i shkruar) që identifikohet ndryshe si, “ magji”, krijuese shpirtërore. Kushtimisht krijohet logjika se qëllimi është krijimi i veprave në një kontest më të gjërë i veprave artistike dhe qarkullimi i tyre në një kontekst më të gjërë socio- kulturor. E këtu në mërgim përmes kësaj fushe të larmishme duhet të identifikohemi si komb, si nacionalitet në mjediset e shteteve ku migrantet aktualisht punojnë e veprojnë. Duke folur rreth vendit ku ai jeton aktualisht , pra në Gjermani Qyqalla theksoi: Migrimi i paraendasëve tanë këtu la padyshim jo vetëm gjurmë, por edhe vepra kolosale, hapen shtigje duke sfiduar vështirësitë e rreziqeve të kohës së keqe të monizmit, përkatësisht regjimit jugosllav. I tillë ishte edhe fati i Martin Camajt, që u detyrua të braktisë vendin, por i cili arriti të hap Katedrën e gjuhës shqipe në Mynhen. S’do harruar edhe migracionin e viteve të 70’ta me karakter socio- ekonomik, për të prekur periudhën e trysnisë, dhunës e terrorit serbo- sllav ndaj intelektualëve. Ndër të tillët ishte intelektuali, poeti, krijuesi i letërsisë shqipe në Kosovë Jusuf Gërvalla. Gjurmët dhe frymën e Jusufit e gjetëm edhe në emigrantët e rinjë që i përkasin periudhës pas riokupimit nga regjimi serb. Pavarësisht strukturës sociale e shkallës përgatitore, filluan organizimet e para të emigracionit tonë, që nga shoqatat kulturore, klubet shqiptare, shoqatat humanitare e sportive, shkolla shqipe, nxjerrja e fletushkave, revistave e gazetave në gjuhën shqipe dhe forma ideologjike, qeveritare ( nisë nga qeveria në ekzil e trepërqindshit, Fondi “ Vendlindja thërret”, familja ndihmon familjen etj). Me një fjalë, çdo individ apo bashkësi organizative shqiptare, paralel integrimit socio- institucional,si detyrë parësore, sikur i shtruam vetës në formë të një “ xhelozie” pozitive, me gjithë mekanizmat e mundshëm, se kush bën më shumë në interes të vendit, duke modifikuar e kristalizuar edhe kërkesat e qëllimet e përbashkëta. Prandaj kam të drejt të konkludoj se ishim ne mërgimtarët bashkarisht, kompakt në veprime, ata që ekspozuam me dëshmi e fakte, qemë ne ata që sensibilizuam opinionin mbarë gjerman, me lajmet, shkrimet, afishet, fotografitë, qemë ne ata që botës ia plasuam të vërtetën dhe riroberimin e dhunshëm e të egër nga barbarët serb me vrasjet, torturat, burgosjet, rrahjet, izolimet pa dallim në moshë e gjini. Kështu arritëm të ndryshojm opinionet opinionet e palës gjermane ( kur dihet miqësia e ngusht me ish- Jugosllavinë) pa harruar se Kanunini, Besë e Flamur kishin doktrinën  e politikës rugoviane. Prandaj, drejtësisht them se shteti gjerman, paralelisht me vallëzimet e zhvillimeve të fundit, karshi mërgimtarëve, e njohu shtetin e Kosovës. Pra, mërgata shqiptare i fali shumë shtetit gjerman, sepse mërgata ishte dhe është pjesë e shtetit ku jetojmë dhe veprojmë, ndërkaq sot diplomatëve tanë në Republikën e Kosovës u mbetet të bëjnë detyrat e tyre ashtu si e kërkon Kushtetuta, gjithnjë sipas modelit perendimor.

Dojeni atdheun sae duan mërgimtarët

Besnik Camaj, kryetar i shoqatës së shkrimtarëve të Zvicrës u përqendrua rreth mergatës shqiptare në këtë vend dhe krijimit të një miqësie në shkallë të dëshiruar shqiptaro- zvicerane duke theksuar: Rreth viteve të 90’ta pa dashjen tonë migruam në Zvicër, vend ky që kishte një sistem krejt ndryshe nga ai që kishim jetuar më parë. Këtë gjë e vërejtem që në fillim kur zviceranët i hapën dyert e interesimit tonë, na gjetën punë dhe me lehtësi filloi integrimi në të gjitha fushat e punës dhe të jetës. Këtë  përkrahje dhe mbështetje të fuqishme nuk do ta harrojmë kurrë. Pjesën më të madhe të jetës ia falem këtij vendi, por kjo u shpagua ngaqë patëm mundësi që ta ndihmojmë popullin tonë të përvuajtur në Kosovë si dhe luftën çlirimtare. Me punë të ndershme dhe sjellje korrekte kemi arritur të krijojmë një miqësi të thellë me popullin zviceran që është shëmbull i mirë edhe për komunitetin shqiptar të vendeve të tjera europiane se si duhet të punohet në këtë drejtim. Aktiviteti i disa intelektualëve ka filluar të bëhet i ndieshem edhe në sferën e krijimtarisë dhe shi për këtë në këtë vend është themeluar edhe Shoqata e krijuesve shqiptar, tha ndër të tjera. Sali Zogiani, anëtar i SHSHKASH “ Papa Klementi XI Albani”në Suedi, u paraqit me temën “ Anegdota- Margaritar i trashegimisë shpirtërore, që të lidhë dhe ta shuan mallin për atdhe”.

Me këtë rast ai tha: Mërgimtaret tanë më nuk janë sharrexhinjë e dikurshem siç përshkruante këtë kategori Esat Mekuli në poezitë e tij, por janë intelektual e veprimtarë në shumë fusha si gazetarë, shkrimtarë, piktorë, artistë e sportistë të dalluar. Të tillë e të frytshem jetojnë e punojnë sot edhe në njerin nga djepët e demokracisë, përkatësisht në Suedinë e largët. Në këtë vend të qytetëruar komuniteti shqiptar gjeti strehim, mikëpritje respekt e tolerancë. Duke patur parasysh këtë përkrahje nga shteti suedez u bë e mundshme që të hapen shkolla shqipe, të formoheshin shoqata e shoqëri dhe të zhvilloheshin aktivitete të shumta kulturore. Për të gjitha këto të mira që i gëzoi mërgata e këtushme, kjo i është mirënjohëse këtij vendi dhe e falenderon edhe për ndihmën që i ka bërë e po i bënë Kosovës. Mërgimtarët tanë kur shkuan në dhe të huaj, siç duket muarën me vete një pjesë të trashigimisë kulturore e shpirtërore- anegdotat, e ato sikur ua shuajnë mallin për atdhe. Një mërgimtar nga Amerika me pati thënë: “Edhe pse jetoj në këtë vend të largët që 25 vjet asnjëherë nuk shoh ëndrra në Amerikë, por vetëm në Kosovë” . Me qëllim të ruajtjes së gjuhës dhe traditës sonë të pasur, në mungesë të përkrahjes institucionale nga shteti i Kosovës, intelektualët mërgimtar formuan edhe Shoqatën e Shkrimtarëve dhe artistëve shqiptar “ Papa Klementi XI Albani” , e cila veprimtarinë e ka shtrirë në shumë fusha të punës dhe jetës shoqërore siç janë arsimi, kultura, shkenca. Duke kultivuar këtë trashigimi kulturore, materiale dhe shpirtërore, kjo është një thesar i çmuar pa të cilin nuk mund të shkruhet historia, prandaj është e domosdoshme që ky thesar të ngritet në piedestal, tha Sali Zogiani.

Do theksuar se në hyrje të librit “ Anegdota 5” të autorit Sali Zogiani shkruan “ Dojeni atdheuan sa e duan mërgimtarët “. Ky konstantim është nxjerr bazuar në kontributin dhe dashurinë e mërgimtarëve, shoqatave e shoqërive për atdheun në çdo kohë.

Mërgata jonë ishte dhe mbeti pjesa më atdhetare e kombit 

Prof. Dr. Shefkije Islami, Këshilltare në Institutin Albanologjik dhe mësimdhënëse në Fakultetin e Edukimit, u paraqitë me temën “ Kosova, Suedia dhe shqiptarët e Suedisë”. Kjo kumtesë zgjoi një interesim nga të pranishmit ngaqë ishte aq e prekshme sikur të kishte përjetuar vet këtë plagë të rëndë mërgimtare dhe të ishte pjesë e gjithë atyre aktiviteteve të zhvilluara nga komuniteti shqiptar. Në të vërtetë, ajo pos tjerash tha: Pavarësia e Kosovës nuk ashtu një e arritur e rastit, as nuk është vepër e thjeshtë e realizuar prej atyre që jetojnë në Kosovë apo vepër vetëm e faktorit ndërkombëtar. Jo, nuk është kështu sepse çështja është shumë më e përbërë, shumë më e kuptimshme dhe shumë më e vështirë. Pavarësinë e një shteti, pavarësinë e një kombi, në të vërtetë dokumentin që përbën aktin juridik për këtë pavarësi, e nënshkruajnë një grup njerëzish, pa dyshim të meritueshëm, përfaqësues të atij populli a kombi, por ajo është gjithmonë, kurdo e kudo, vepër e përgatitur gjatë, shpesh me treguesin e shekujve, dhe brenda saj ka përpjekjen, sakrificën, vuajtjen, luftën, dijen, pasurinë, mbi të gjitha gjakun e atyre, që mbi çdo gjë kanë atdheun. Këto sakrifica, përpjekje, vuajtje, luftëra, dije, pasuri, jetë nuk janë vetëm të atyre që kanë fatin të jetojnë brenda kufijve tokësor të një populli, por janë të të gjithë atyre kudo qofshin ata. Fati i shqiptarëve ka qenë i tillë që këto përpjekje e sakrifica të kenë amën sidomos në mërgatën e saj që shtrihet edhe përtej kufijve të Evropës dhe përtej deteve e oqeaneve.

Mërgatës shqiptare kudo jeton ajo, edhe juve, të nderuar bashkëkombës, që jetoni këtu në Suedinë e largët, por në Suedinë mike, u ka rënë hise që për këtë pavarësi, ta tregoni përkushtimin, përpjekjen e gatishmërinë tuaj, ta derdhni djersën e mundin tuaj, por edhe të bëni sakrificën, ta bëni luftën për Kosovën. E mira e së mirës është se këto përpjekje e këto sakrifica nuk shkuan kot dhe sot Kosova mban emrin e shtetit më të ri të Evropës. Por, a ka qenë e lehtë kjo për ju, dhe për të tjerët si ju? Pa dyshim jo.

Ju e dini më mirë se kushdo tjetër se ardhja juaj këtu ka qenë nga halli, nga halli politik e nga halli ekonomik. Dhe këtë hall, jua ka zbutur shumë Suedia mikpritëse me strehimin tuaj, me përkujdesjen e saj morale, sociale, humanitare. Ajo që keni bërë ju fillimisht ka qenë përpjekja për të sensibilizuar mikpritësit tuaj, ata që i kishit fillimisht më së afërmi. Ju ia bëtë me dije popullit suedez hallin tuaj, hallin e njerëzve tuaj dhe hallin e Kosovës. Ky ka qenë kontributi juaj tepër i rëndësishëm, ose mund ta themi vendimtar, që sensibilizimi i çështjes së Kosovës të ngrihet shkallë shkallë deri në nivelin e institucioneve shtetërore suedeze. Më tej organizimi juaj për të sensibilizuar mendjen e forcën e Suedisë u zhvillua edhe përmes kontakteve me personalitete të politikës suedeze, me organizimin dhe me pjesëmarrjen në protesta e demonstrata, brenda e jashtë shtetit ku jetoni, kundër dhunës e shtypjes serbe. Por nuk është vetëm kjo. Ju keni bërë edhe shumë më shumë për pavarësinë e Kosovës. Çdo projekt i rëndësishëm dhe serioz sikur mund të quhet edhe projekti për pavarësinë e Kosovës, sado i përkrahur moralisht, sado i dëshiruar shpirtërisht e mendërisht, pa përkrahjen financiare, pa përkrahjen materiale dhe pa përkrahjen fizike-njerëzore, do të mund të dështonte. Projekti ynë për pavarësinë e Kosovës nuk ka dështuar sepse ju keni bërë të pamundurën që edhe nga ky aspekt ai të marrë udhën e realizimit të tij. E them me plot sinqeritet pa ju nuk do ta kishim pavarësinë e Kosovës.

Një shtet me vlera të mëdha demokratike siç është Suedia, i ka ndihmuar popullit shqiptar që jeton këtu që të sendërtojë çdo projekt të tij serioz – edhe projektet që lidhen me arsimimin dhe me edukimin në gjuhën amtare, edhe projektet me karakter kulturor, deri edhe të ato që lidhen me pjesëmarrjen aktive të shqiptarëve në jetën shoqërore, ekonomike e kulturore suedeze.

Ka shumë vërtetësi në thënien: mërgata jonë ishte dhe mbeti pjesa më atdhetare e kombit, sepse ajo ka krye me dinjitet detyrën e misionin e saj në kohën më të duhur për kombin, sepse përkushtimi i saj për atdheun, në kohë paqe e në kohë lufte i kalon kufijtë e një detyre morale e shpirtërore. Të mësuar e të edukuar në frymën e pararendësve përgjatë dy shekujve se atdheu duhet te ndihmohet pa kushte dhe pavarësisht ku, përmes organizimit kolektiv e individual, përmes shoqatash e lidhjesh, me kontributet intelektuale, materiale, financiare dhe fizike, ju treguat ndjeshmërinë e duhur në çastin e duhur. Ju e keni bërë punën tuaj, për çka duhet të ndiheni shumë krenarë. Por, krenarë duhet të ndiheni edhe për punën që bëni sot, në kushte krejtësisht të reja. Ju sot nuk shikoheni vetëm si potencial ekonomik, por edhe si potencial politik dhe intelektual. Veprimtaria juaj në të mirë të gjuhës e të shkollës shqipe, në të mirë të përgatitjes së brezit të ri, të fëmijëve tanë, përmes aktiviteteve të shumta njohëse, edukuese, letrare, muzikore, sportive, ka jehonën edhe në Kosovë. Me këtë që keni bërë dhe që po bëni, Ju jeni bërë pjesë e një historie të lavdishme, të historisë së shtetit të Kosovës e me këtë edhe e historisë së re të shqiptarëve dhe e së ardhmes së tyre në proceset integruese kombëtare e ndërkombëtare që na presin, tha në fund të kumtesës Shefkije Islami.

Në kumtesën e Qibrije Hoxhës një vështrim i posaçëm iu dha aktivitetit të asosacioneve të organizuara shqiptare në Suedi, kryetare e të cilave ishte për disa vjet, në veçanti të alarmimit të organeve dhe qeverisë suedeze për tmerrin që po ndodhte në Kosovë, të cilin në heshtje po e përkrahte edhe Bashkësia Ndërkombëtare. Në këtë kumtesë ajo ja bëri një analizë një letre përmbajtësore dërguar Ministres së atëhershme të Punëve të Jashtme të Suedisë, Lena Hjelm Wallen, në të cilën shprehej indinjatë e thellë për njohjen që ky shtet ia kishte bërë krijesës së re të krijuar pas shkatërrimit të ish- Jugosllavisë, pra Serbisë dhe Malit të Zi, në kuadër të së cilës do të mbetej pa të drejtë edhe Kosova, duke tërhequr në të njëjtën kohë vërejtjen së përkundër përcaktimit të popullit të Kosovës për zgjidhje paqësore të problemit të tyre shekullor, edhe durimi i njërëzve paqësor në atë nënqiell ka një kufi, që u argumentua me vonë edhe me luftën çlirimtare, tha ndër të tjera kjo veprimtare e dalluar.

Muhamet Luma, anëtar i Kryesisë së Shoqatës së Shkrimtarëve në Gjermani që, u paraqit me kumtesën ” Shpirti i një kombi është gjuha që flet”, me anë të së cilës vuri në dukje një varg argumentesh autentike të shkencëtarëve- albanolgëve të njohur për lashtësinë e gjuhës dhe popullit shqiptar, gjë të cilën e bënë edhe gjuhëtar vendas e të huaj jo vetëm në studimin e trashigimisë kulturore, por edhe në shumë aspekte të gjuhës shqipe si në Gjermani, Itali, Zvicër, për të përmendur edhe albanologun e shquar suedez Ulmar Qvick. Në saje të tyre, tha ai më tej, sot numërohen me qindra e mijëra vepra të përkthyera edhe në gjuhë europiane. Ndërkaq, shoqatat simotra në perendim përmes artit po përpiqen të shpalosin vlerat më të ndritshme si dhe të ruajnë gjuhën e shenjtë shqipe, që janë shtigjet më fisnike me vlerë të pakontestueshme.

Duke marrë fjalën ambasadori shqiptar Ruhi Hado tha ndër të tjera se vlerëson shumë punën e Shoqatës së Shkrimtarëve, krijuesve dhe artistëve Shqiptar ” Papa Klementi XI Albani”, aktivitetin e jashtëzakonshëm të komunitetit shqiptar që zhvilloi për pavarësinë e Kosovës, kultivimin e traditën shqiptare dhe mësimin e gjuhës amtare, që po ndikon pozitivisht në që fëmijët të mos shkojnë drejt asimilimit, por të integrimit në shoqërinë suedeze. Më pas ai shtoi se roli i mërgatës ka qenë i padiskutueshëm e fundamental i historisë son të lavdishmde, që mori barrën e organizimit dhe veprimeve konkrete për pavarësinë e Kosovës, për të ndryshuar atë situatë të rëndë, për të fituar lirinë që sot po e gëzon. Komuniteti shqiptar në Suedi ka një vend nderi aq më parë kur dihet se në raport me numrin e mërgimtarëve në shtetet tjera kontributi i tyre ishte i jashtëzakonshëm. Ambasadori shqiptar foli edhe rreth punës që zhvillon kjo përfaqësi diplomatike dhe për një bashkëpunim të frytshëm që kam e të gjitha shoqatat dhe format tjera të organizuara shqiptare që veprojnë në këtë shtet skandinav.

Torkild Strandberg, kryetar i komunës së Landskronës, pasi foli rreth formimit e zhvillimit të kësaj qendre komunale tash e 600 vjet më parë, përmendi edhe faktin së këtu jetojnë dhjetra nacionalitete nga mbarë rruzulli tokësor dhe se ato në masë të madh janë integruar sukseshëm në shoqërinë suedeze. Veçmas fjalë miradije tha për komunitetin shqiptar, me të cilin komuna kap pasur dhe ka një bashkëpunim shumë të mirë. Po të mos ishte kështu atëherë edhe unë si njeriu i parë i komunës nuk do të isha prezent këtu në këtë aktivitet tuajin sikundër edhe përfaqësuesit e partive tjera. Të pranishmit i përshëndeti edhe Niklas Karlsson, nga Këshilli Komunal i Partisë Socialdemokrate, të cilëve iu dëshirojë mirëseardhje në këtë qytet të lasht dhe i ftoj që të marrin pjesë në manifestimet kulturore e sportive të organizuara me rastin e 600 vjetorit të themelimit të kësaj qendre të rëndësishme në rrethin e Skonës.

Në vazhdim të sesionit shkencor me kumtesat e tyre u paraqitën edhe Zymber Çupeva, Osman Ahmetxhekaj, Bedri Paci, Bahtir Latifi, Rrahman Rrahmani, Idriz Gashi Miftar Havolli Zrafete Kryeziu- Manaj përfaqësues të grupeve punuese që kishin grumbulluar e përgatitur materialin lidhur me veprimtarinë e pasur e me përmbajtje që është zhvilluar në Suedi nga veprimtarë dhe nga komuniteti shqiptar në përgjithësi në dobi të çështjes kombëtare. I gjithë ky material do të botohet në librin e dytë ” Thesari kombëtar 2” që do të dalë në qershor të këtij viti.

Në këtë tubim u shfaq një pjesë teatrale kushtuar figurës dhe presonalitetit kombëtar të Dr. Ibrahim Rugovës, ndërkaq punimet e tyre poetike i lexuen Nuha Zullufi, Lebibe Zogiani, Remzi Basha dhe Idriz Gashi.