Thani Naqo: Katranosje dhe triumf

   

      

Brenda një ore ai vizitoi disa nga libraritë e kryeqytetit, pikërisht ato për ku e adresuan njerëzit e tij. Pas dhjetë vjetësh emigrim vinte në Atdhe dhe u befasua me ndryshimet gjithandej. Po të mos kishte qënë i kushëriri, ai do të kishte humbur rrugëve të kryeqytetit. 

    Nuk ishte më ajo Tirana e dikurshme që mbante mend ai.

    Si të gjithë krijuesit, ndjeu padurimin për të parë fatin e librit të tij, të cilin e kishte botuar tre vjet me parë. 

    Ç'e pyet, botimi i romanit i kishte kushtuar një djall e gjysëm! 

    Ndërsa hynte dhe dilte nëpër librari, i tingëllonte në kokë klithma e së shoqes: 

             " Unë s'po ble dot një fustan për të qënë, t'i kërkon të hedhish në plehra tre mijë dollarë!"  

   Kurerrshtja për të parë kryeqytetin iu shua shpejt dhe vëndin e saj e kaplloi çudia e rafteve të librarive që rënkonin nga tejngjeshja me libra.

   Shitësit, sikur t'i kishte pjellë një nënë, krejt indiferentë me klientin, e kalonin kohën tek pragjet e dyqaneve ose shfletonin revista pornografike. Asnjëri nga librashitësit nuk e njihte dhe asnjëri nuk ngjalli interes për këtë fytyrë të zeshkët klientore, të rrudhur,  e rrahur nga erërat e diejt e mërgimit. Ai pati ndjesinë se ata me siguri e mernin për ndonjë banor periferie, perimebërës a prodhues qumështi, i cili gabimisht kishte kapërcyer pragun e dyqanit të librave. Kjo ndodhte zakonisht në ditë shiu. Klientë të tillë  periferikë stampoheshin para rafteve të librave, bënin gjoja sikur ishin në kërkim të ndonjë titulli por, në të vërtretë, ata përgjonin me bisht të syrit stacionin e autobusit, për tu larguar në periferinë e tyre.

   Mirpo, kishte qëlluar që edhe nga njerëz periferikë, shitës vezësh, djathi, gjize, ose perimesh dhe frutash, me shporta të zbrazura varur në krah, hynin rrëmujshëm dhe çkërmoqnin kasën e derës me to, vinin drejt banakut dhe, lëshonin pyetje të mistershme që, edhe një librashitës me diplomë universitare, nuk ishte dot në gjëndje tu përgjigjej atyre. Kërkonin libra sepse deshën të mësonin si luftohej karkaleci jeshil, për vrugun në të lashta, për kromën që prek gjethet e mollëve dhe bile, pyetjet shkonin deri " kërkoj librin si luftohen këpushat nën lëkurën e lopëve", apo për morrat dhe pleshtat e dhive e derrave, sikur libraritë e kryeqytetit të ishin hapur posaçërisht për literaturë veterinare. 

   Kjo kategori klientësh kishte sy zhbirues nën vetulla kaleshe, ruanin rastin kur mbeteshin vetëm e përvetëm me shitësin dhe lëshonin mbi banak një dorë duhan të grirë hollë, tamam si lesh arrapi dhe ta shkelnin syrin për pazar të menjëhershëm e fitimprurës për të dyja palët. Kishte edhe nga ata që ta rrihnin supin sikur njiheshe prej kohësh dhe të fusnin në kontrabandën e duhaneve të përziera. Dhe... Dhe kapje, si në ëndërr, një dorë të mirë...Domethënë, edhe ky periferik, nuk dihet çfarë fsheh nën lëkurën e zeshkët dhe "sot- mendoi librashitësi i librarisë numër katërmbedhjetë- na paska bërë edhe banjë, koka i shkëlqen si pjepër Laknasi, qënka veshur edhe si për ditë feste...Ah, librashitësit mburren kur shesin një libër, por ata nuk lexojnë kurrë libra dhe nga kjo e keqe e madhe e mosleximit, nuk kanë për të kuptuar kurrë njeriun e kësaj bote moderne. Sot, tek klienti i panjohur fshihet edhe fshatari, edhe qytetari, edhe emigranti i vëndeve nordike, more, prapa tij fshihet edhe një qerroz emigrant i tropikut, pjekur e xërxëlluar nën diellin e lakmuar nga e gjithë bota", mendonte librashitësi duke hetuar klientin e tij dhe u mbështet më mirë pas banakut, me dyshimin përfundimtar:

           "Nuk ka më të ngatëruar se klienti që hyn në dyqanin ku shiten libra!" 

     Ndërsa klienti vështroi me bisht të syrit librashitësin që kalamendej në mendimet e veta, kundroi një copë herë rraftet e sipërme, u përkul për të parë librat në rraftet e mëpshtme, kafshonte buzët, nënqeshte me ironi, shtrëngonte pëllëmbët pleksur prapa vitheve dhe, më së fundi, ai nxitoi për nga cepi i dyqanit. Kryqëzoi krahët para gjoksit dhe i dha kokës prapa. 

     Njohu librin, romanin e shkruar me duart e mëntë e tija, me kopertinën alla gjelbëroshe, sikur ai libër të qe dispensë e  fakultetit të agronomisë. Kopertina e librit linte përshtypjen se në të shkruhej për mënyrat e krasitjes së pjerrgullave të rrushit dhe pemëve frutore, ose si kryhen punimet për mbjelljen e të lashtave. Autori i romanit psheretiu, tundi kokën i pakënaqur sepse në atë çast iu duk se, në librin e tij nuk vepronin karaktere letrarë, por si kultivoheshin livadhet natyrore, etj etj. etj.". 

     Tre vjet më parë e kishin vënë në dijeni se romanin e tij SHTRËNGESA E RRATHËVE e patën shpërndarë në katërmbëdhjetë librari kryeqytetase, (bile, bile, mburreshin kushërinjtë, me shumë të lutura, qerasma e ndërmjetësi miqsh, mezi ua patën mbushur mëndjen librashitësve që të pranonin në dyqan të paktën disa kopje. Sa për paret, kur të shitej libri, shitësi t'i mbante të gjitha për xhepin e tij, pasi libri ishte i paguar dhe autori e dëshëronte me gjithë zemër veprën e tij në dorën e lexuesit.) Ata patën çuar nga pesëdhjetë kopje në katërmbëdhjetë librari dhe, ai me së fundi e pa veprën e tij që "krekosej " në altarët e pluhuruar të artit, përkrah shkrimtarëve të padëgjuar dhe atyre më në zë. 

   Njëri nga kushërinjtë, Mustaqelliu, kishte hapur dyqan bulmeti dhe ndërsa ia kishin shtruar me djathë e qepka e raki rrushi, pa shuar nënqeshjen ironike e djallëzore, i kishte thënë natën e kaluar: 

         " Me shpejt shitet një kade me gjizë o,kushëri, se sa një libër. Paratë që harxhon për ti botuar, harxhoi me ne, të hamë e të pijmë. Ne do të të ngremë shëndete, do të të urojmë kurbet të mbarë, me krahë të lehta dhe të na vish gjallë e shëndoshë dhe sa më shpesh", etj.etj.etj, dhe atij i qe dashur të përballej me xanxërllëqet e Mustaqelliut, por ama tani, pikërisht tani, u ndje befas krenar, kur po i fikej edhe shpresa e fundit. 

   Shpresëmadhështia i erdhi në këtë librari në fund të rrugës së Durrësit, sepse u ngushëllua kur pa SHTRËNGESËN E RRATHËVE krah për krah me SHPIRTËRAT E VDEKURA të Gogolit, pavarësisht se nga ana tjetër, veprën e tij e shtrëngonin pa mëshirë (mbase ky ishte fat i përbashkët!), kolitë e librit TATËPJETË RRËPIRAVE TË VËNDLINDJES, libër me vjersha i njërit prej miqve të tij emigrantë. 

    Miku i tij nuk deshte t'ia dijë për rrymat letrare, nuk i bënte syri tërr kur i thoshin se vjershat e tij ishin bejte që nga koha e Perandorisë persiane, por ai këmbëngulte se, dardha, historikisht e ka patur bishtin mbrapa, megjithëse Miçurini i famshëm krijoi me dhjetra lloje dardhash, bishtin ia zvogëloi apo ia zgjati sipas dëshirës, ama mbeti që mbeti me bisht mbrapa dhe...Dhe miku i tij e mbante veten për poet, pavarësisht se ishte punëtor landri në një spital të çmëndurish. Ai e kalonte kohën e lirë me vargëzime malli për vëndlindjen dhe nostalgjia sa vinte e po i shtohej nga viti në vit dhe, kur miku ia recitonte vjershat, i mjegulloheshin sytë nga lotët. Ariti deri aty sa nuk pinte asnjë lloj alkoli, përveç rakisë të rrushit nga pjerrgulla e oborrit të shtëpisë së tij në fshatin e lindjes. Nostalgjia e tepruar për atdheun dhe sidomos ajo, për fshatin e qarkuar me korije lajthishtash e dushqesh, ia kishte vënë poshtë trupin e dikurshëm gjigand prej një kuintali e gjysëm, në një përzierje kockash e lëkure, afërsisht 70 kilogram dhe... 

    Autori i romanit SHTRËNGESA E RRATHËVE ndjeu keqardhje më shumë për mikun në mërgim se sa për veten e tij. 

    Ktheu e vërtiti nëpër duar një kopje të librit, ia hetoi fytyrën sikur e shihte për herë të parë, me mustaqe te holla, syrin e djathtë pakëz të shkelur, " o, Zot, ç'sy tallës dhe nuk i kam ditur më parë!", tejet ironikë, me demek, sikur të deshte të sfidonte jo vetëm miqtë e vet, por edhe lexuesit kudo nëpër botë: 

            " Ta di se tretem si qiriri, nuk do të rresht së shkruari vargje për vëndlindjen time të dashur!"

            -Do të blini ndonjë libër- dëgjoi pas shpine zërin e librashitësit.

   Autori i RRATHËVE TË SHTRËNGESËS fillimisht hapi krahët pakuptim dhe pastaj i bashkoi pëllëmbët para gjoksit sikur të donte të falej. 

            -Desha të di a keni shitur ndonje kopje nga romani SHTRËNGESA E RRATHËVE- pyet ai.

            -Asnjë kopje!- u përgjigj me sokëllimë librashitësi- Absolutisht, asnjë kopje!  

            -Ah, moj, nënë e dashur, me ke lindur ditën e fatit!- e ngriti zërin edhe autori i romanit.

     Librashitësi hapi krahët i çuditur nga hovi i këtij kokëpjepri dhe mbeti supembledhur mbështetur pas banakut, ndërsa ai kaloi nëpër duar veprën e tij duke lënë përshtypjen se po e shihte për herë të parë, sikur ai libër të kishte qënë një nga relikat e famshme të artit, kqyri fytyrën e tij të njëzet viteve të shkuara, kur kokën e pati të veshur me flokë kaçurela, faqet e mbushura e pa rrudha, pastaj e mbuloi me pëllëmbë fytyrën e fotos dhe i tha librashitësit pa kthyer kokën nga ai :

             - Sikur t'i ble të gjitha RRATHËT E SHTRËNGESËS, me çfarë çmimi ma shet një kopje?

   Shitësi doli nga përtej banakut, nënqeshi djallëzisht, krojti kokën dhe, pasi u mendua vetëm disa sekonda, thirri triumfator:

             - Më jep 10 lek për kopje dhe ua paç hairin të gjitha rrathëve!

             - Me këtë çmim do të ble edhe TATËPJETË RRËPIRAVE TË VËNDLINDJES- tha me këmbëngukje autori i romanit.

             - Ua paç hairin edhe rrëpirave!- gati klithi librashitësi, futi paratë në xhep dhe u tregua i gatshëm për ta ndihmuar klientin misterioz gjersa kolitë e dy librave përfunduan nëpër trasta plastike. 

      Autori i RRATHËVE TE SHTRËNGESËS  përjetoi nga afër vështrimin egërshan dhe njëkohësisht të habitur të librashitësit. Ai po përjetonte mbase çastin madhështor autor- shitës, përjetim që as Balzaku i famshëm nuk e kishte provuar ndonjëherë në jetën e tij.

     Akt-shitja kishte përfunduar dhe ai pa librashitësin që kruante faqen i menduar, ia dëgjoi edhe psherëtimën e thellë mbushur me dyshime. Librashitësi, tepër kurioz, e ndoqi deri tek dera, duke përsëritur disa herë të njëjtën pyetje:

             -Të lutem, më thuaj çdo të bësh me këto libra, se po luaj nga mëntë!- këmbënguli për të fundmen herë dhe mori guximin dhe e kapi për bryli klientin e tij.

             -Biznes!- u përgjigj zëlartë autori i romanit  "SHTRËNGESA E RRATHËVE" - Akoma në Shqipëri nuk e kanë marë vesh se bota është e ngatëruar- dhe shtoi zëlartë pasi doli nga libraria- Në këtë botë të çuditshme, duhet të dish si të pasurohesh!- dhe autori i SHTRËNGESËS SË RRATHËVE, doli në rrugë duke u anuar nga pesha e trastave. 

   Kushëriri Mustaqelli, i cili kishte parkuar makinën në anën tjetër të rrugës, hapi krahët tejet i çuditur kur e pa të ngarkuar ashtu. Ai vështroi librashitësin teksa fliste në telefon, e njihte fare mirë, mbasi i kishte dhënë falas dy kilogram djathë dhe po aq gjizë, mjafton të pranonte në dyqanin e tij pesëdhjete kopje të romanit, kontigjentin e mbetur. Ngriti kapakun e bagazhit të makinës, vendosi librat në të dhe i tha autorit-kushëri me gjysëm zëri:

            -Tani e katranose fare!

            - Libri nuk është kade me gjizë, po nisu për në libraritë e tjera!- e ngriti zërin ai  dhe tregoi me dorë në drejtimin ku mund të ishin libraritë ku dergjej romani i tij i pluhuruar. 

    Për çudi të çudirave, RRATHËT E SHTRËNGESËS nuk i gjetën më nëpër rafte, njëkohësisht edhe librin me vjersha TATËPJETË RRËPIRAVE TË VËNDLINDJES.

    Përgjigja e librashitësve në trembëdhjete libraritë e tjera qe e njëjtë:

             -Na vjen keq zotëri, por këto libra janë shitur qëkuri. Jemi në pritje të furnizimiit të ri.

( ...dhe, kjo histori, të dashur miq, vazhdoi më pas me katranosje të tjera në ekranet televizive dhe gazetat që...)