Mihai Antonescu: Kombi dhe poetët e tij

Nën shenjën e një vepre poetike dimensionesh të mirëfillta estetike, Adem Zaplluzha inkorporohet në rradhën e luftëtarëve të implikuar me qëndresë historike për rikuperimin e të shkuarës së famshme të Dardanisë së lashtë. Vargjet e tij janë thesarë përkujtese dhe mosharrese për ardhmëri. Ato shëmbëllejnë me bukurinë e ashpërsisë lisave që i përmend në të gjitha shkrimet e tij. Duke u bazuar në parimin se "kush harron nuk meriton", librat e Adem Zaplluzhës janë kushtrime luftarake në gjirin e shqetsuar të popullit shqiptar, ngase poeti është gjithmonë  frymëmarrja e pashuar në krahërorin e kombit të ndodhur gjithmonë në peshoren e një fati tragjik. Vëllimi Pema e bekuar, për këtë na udhëzon, për ta dëgjuar duke e lexuar, për trimëri dhe dashuri, për histori dhe tradita, duke reflektuar të vërtetën se “Shkojmë nëpër vende të huaja/ Siç të huajit vijnë në vendin tonë”. Vargjet e Ademit janë perla të kristalta që gurgullojnë si krojet e Dardanisë: “Do të shkojmë me krenari/ Deri në burimin e heshtjes/ Për të trazuar therrat/ Në litarin e agimeve të mëngjezit”.

Poeti na flet për bërthamat e hatashme që trokasin në portat e mikpritjes, pa harruar të kthehen atje ku kanë lindur. Ademi na i përkujton shpërnguljet e gjata me fëmijët që rriten mbi shalët e kuajve dhe me fotografitë e atyre që kanë rënë  në luftërat e shenjta të pavarësisë, duke i fshehur fotografitë nën këmishë, pranë përpëlitjes së zemrës për t’ia përlindur krenarinë, duke i rikthyer të vdekurit nga pavdekësia e tyre. Ekziston diç e rëndë dhe ashpër në poemat e këtij vëllimi, diçka që shëmbëllen me refuzimin e lotit, duke e gulçuar qarjen, mëshirën dhe  nënshtrimin, pa e harruar kuptimin e plagës dhe etjes për komb dhe atdhe. Adem Zapluzha ka talentin e një kronisti të zellshëm dhe vizioni të qartë për ringritje edhe atje ku gërmadhat ende nxjerrin tym, madje dhe atje ku ndërmjet zhaurrimave shurdhuese të tenqeve dhe heshtjes së varreve massive, ka mbetur një fije kullose e paprekur.: “Klithma e gjakut/ Oshëtin nën dhe/ Urat thehen/ Pas kapërcimit të djallit/ Ne kalojmë/ Përtej vetëdijes sonë/ Dhe në lashtësinë e legjendës/ E prekim identitetin“ (Ecja maratonike)

          I madh duhet të jetë populli që i jep poetë të këtillë botës, burra të këtillë që posedojnë fuqi hyjnore për trumfin e lavdishëm të lirisë. Si mos ta dëgjosh “Këtë gjëmë që jehon/ Lisat duke i verbuar/ Kur nënat i varrosin fëmijët/ Nën rrënjë”! Rrënjët e qëndresës shqiptare janë të denja për admirim. Në historinë e Kosovës, i varrosin ato, edhe në vargjet e poetit, dhe i mbështjellin me ngjyrat e ylberit që të lindë nga to lulja e lirisë dhe gjaku i martirëve të kombit që kanë rënë për një dritë të re, për një ardhmëri më të mirë, për buzëqeshje dhe dashuri, për dashuri dhe këngë. Poeti është vizionar, një misionar që paralajmëron kohën e lulëzimit dhe mollave të pjekura nën hijen e zogjve të qiellit, nën dritën e një qielli të pashakmisur nga korbat e vdekjes. Ai zgjon, trazon, ngren dhe lartëson nga lotët e derdhura rrëke, Katedralen e Kombit të vet, atje ku “Kënga e tij/ Shërron dhimbje/ Dhe kërkon/ Në sytë e tregtarit/ Çmimin e jetës”. Poeti rri në tryezën kohës historike, duke u përkujtuar dushmanëve se “Lisat lëshojnë rrënjë/ Tejmatanë çmendisë së tyre/ Tejmatanë brigjeve të përjetësisë”.

Në këtë kontekst, të denja për admirim janë edhe vargjet: “Për t’i kapërcyer malet/ Nuk na u dashtë kanuni/ Thirrjet e gjakut/ I hapën portat e ndryshkura// Bukë/ Kripë/ Besë dhe fjalë/ Burrash/.../Atje ku takohen zanat/ Ku vigjilojnë Sytë e Drinit”. Të shkruara në korniza vargjesh të shkurta, të qarta, me mesazhe të padyshimta, dhe duke u bazuar më shumë mbi këtë se sa mbi njëfarë shkëlqimi të metaforës, Pema e bekuar e plason Adem Zaplluzhën në galerinë e lavdishme të farkëtarëve të vargut dhe historisë, atje, në atdheun e tij, sa në Kosovë, po aq edhe në vetëdijen evropiane të sivëllezërve të tij në veri të Danubit, në këtë vend të bekuar ku përkthyesi i Kosovës letrare na mëson  të lexojmë rumanisht dhe ndjejmë shqip, ngase, “Çatia ime/ Më nuk është e imja// Dhembjen e kemi të  përbashkët/ Në dasmën e madhe// Krushqit e Drenicës/ Dhe të Dukagjinit” (S’na duhet Kanuni).

Nuk e dimë sa e njeh Kosova këtë njeri, por e dimë se Kosova ka edhe njëqind poetë tjerë të mirëfilltë që meriton t’i njohim, ngase fjala është për një Mollë të Ndaluar “Në kujtesën tonë/ Atje poshtë vargmaleve/ Diku në fund të lisave“ ku  barbarët prangosin „Forcën e djemurisë// Shumë pak kohë/ Kanë mbetur peng/ Sa për t’ i përkujtuar/ Feniksat e së nesërmës/ Që ta kafshojnë serbez/ Mollën e ndaluar“. Kosova nuk është Molla e Sherrit, siç mendojnë ata që se njohin, por një çerdhe botërore e trimërisë, me do vargmalesh kreshnike dhe lëndimansh magjike ku nuset hedhin valle, duke kërkuar „në atë udhë“ skamat e gjyshërve, atje ku „ato gjëma të dhembëshme“ dëpërtojnë përtej vetëdijes.