Kulturë
Ndue Dedaj: Fani, nga Qafa e Moknushës
E hene, 10.06.2024, 07:50 PM
FANI, NGA QAFA E MOKNUSHËS
NGA
NDUE DEDAJ
Mesdita
e së dielës së 9 qershorit 2024. Domgjonasit përgatitën për festën e tyre të
Shmarramejt, që është pas tri ditësh. Rasti e ka sjellë të ngjitemi deri në
këtë qafë, ku është një kryq druri i thjeshtë, rrugës për në fshatin Hebe e
Domgjonit, që e ka mbuluar gjelbërimi aq shumë sa shtëpitë mezi duken. Ndalojmë
në oborrin e një kulle të fillimeve të shekullit XX, nga më të mëdhatë e
fshatit, të cilën i zoti dëshiron me e rikonstruktue. U “kalbëm” në Kënetën e
Durrësit, thotë ai, kështu që dhe pak e pas daljes në pension dua të kthehem më
gjithë grua gjashtë muajt e verës, fëmijët të vazhdojnë ëndrrën e vet... Pamë
që dhe të tjerë banorë i kanë kthyer në vila kullat e vjetra dhe ky gjithësesi
është një lajm, por që nuk e kthen në të sotmën këtë vend të mbyllur mes
malesh.
Gjithçka
që flasim i përket së shkuarës. Nëpër Hebe, Sërriqe, Mollkuqe, Shënmëri,
Vaspas, njerëzit e Fanit merrnin rrugën e Gjakovës, kurse nëpër Qafën e Komit
hidhëshin në Kukës e Lumë e mbërrinin në Prizren. Atëherë drejtimi i tyre ishte
veriu, fanorët bëhen të shtëpisë e jo pak të dëgjuar matanë Morinit e
Pashtrikut, kurse deti ishte diçka ende e largët si një “Mollë e Ndalueme” për
malësorët. Kurse tash tridhjetë vjet është krejt e kundërta, ata morën teposhtë
për kah deti për një jetesë më të mirë. Askush nuk mund të parashikojë sesi do
të jetë e nesërmja, ama e sotmja këtu është pa histori. Ajo sikur ka ngrirë në
këtë kodër që mban një emër të çuditshëm, Moknushë. Jemi mbrapa Munellës,
përballë kemi Malin e Runës, Livadhet e Mëdha, poshtë në luginën e Fanit të
Vogël nëpër Sang shtrihet Rruga e Kombit dhe Tuneli i Thirrës, kurse lart nga
ana lindore lartësohen bjeshkët e Xhuxhës me Malin e Zepës si kurorë dhe pak më
në jug, Guri i Nuses me një pamje mahnitëse.
Në
qafën e Moknushës është një krua, që as e shton e as e pakëson ujin e tij dimër
as verë, si të gjithë burimet e bjeshkëve, ku pi ngapak me dorën e bërë kupë.
Aty mund të mbledhësh një dorë manadredhësa të kuqe kokërrvogla me atë shijen e
“vjetër”, që nuk e kanë kurrësesi ato kokërrmëdhatë, që blejmë në marketet e
Tiranës...