Kulturë
Kalana & Bacelli: Prof. Spiro Konda, Zeusi Shqiptar
E enjte, 18.06.2020, 08:15 AM
Prof. SPIRO KONDA, Zeusi Shqiptar, (1862-1967)
-Gjuha shqipe, gjuhe pellazge, sa shkencore aq e
pa mohueshme.
-Vepra
monumentale shkencore-gjuhesore e origjines te Gjuhes Shqipe.
-Spiro Konda -korcari me origjine nga fshati
Dardhe, Devoll-Korce.
Studiues, filolog dhe historian. Është i pari që
mbrojti tezën e prejardhjes së shqiptarëve nga pellazgët; Vepra e tij më e
njohur ishte "Shqiptarët dhe problemi pellazgjik", botuar me 1961. Konda u harrua nga akademia
shqiptare, e cila ishte nën influencen e
Eqrem Çabej-it, Aleks Buda, e te tjere.
Spiro
Konda u mor qysh në rini me problemin pellazgjik, kur ishte student në Universitetin e
Athinës, ku u diplomua për filologji
klasike. Atje u miqësua me disa autoritete shkencore të atij Universitet, si dhe profesori i arkeologjisë me origjinë
shqiptare Dhimitër Arvaniti.
Prof.Spiro
Konda, i pari shkencëtar që mbrojti
tezën e prejardhjes së shqiptarëve nga Pellazgët
"SHQIPJA-Nena
e te gjitha gjuheve."
-“SHQIPJA
është Nëna e të gjitha gjuhëve dhe Shqiptarët janë Baballarët e
Kombeve.”-Zeusi. -Një nga shqiptarët më të mëdhenj që ende është në “sirtaret”
e arkivave shqiptare duke u lene ne hije dhe i izoluar, nga drejtuesit e gjuhetaret e atershem te
Akademise te Shkencave diktaktorilae. Profesor Spiro Kondo korcari, vepra e tij
gjeniale dhe monumentale per Gjuhen Shqipe,
është e pavdekshme, i cila na ka
lënë një trashëgimi dokumentare historike dhe gjuhësore si askush tjetër. Zeusi
:
-Ai
ka thënë me gojën plotë që “Shqipja është nëna e të gjitha gjuhëve dhe
shqiptarët janë baballarët e kombeve.” -Per te shpejguare kete thenie qe ASHSH
ja ka quajtur “nje lajthitje” ai ka shkruare rreth 1200 faqe te cilat jane
doreshkrim dhe te arshivuara jo ne arshiven e Akademise se shkencave, e cila
nuk e pranoi kurre si antar te saj, por ne arshiven e shtetit shqiptar.
-Profesor Konda ka qene i vetmi shqiptar qe ka studiuare per gjuhet Greke (e
vjeter dhe e re), latine dhe arabe ne univeristetet e Ahines, Kajros dhe Romes.
Teoria e tij mbeshtetej tek historiani Angely I cili ishte nje historian i
njohur dhe qe pati thene i pari ate qe Konda eshte munduare ta vertetoje
shkencerisht. Per sot le te shikojme vetem emrat e 12 perendite (qe sot
padrejtesisht mbahen greke pasi kane qene vetem shqiptare, pellazge-ilire ) dhe
greqishtja eshte nje gjuhe teknike, pjelle e shqipes .Pra shikoni dhe lexoni si
shpejgohen vetem me gjuhen shqipe: -1. Zeusi (D’heusi) vjen nga fjala shqipe
dhe, toke dhe eshte zoti i tokes dhe zoti suprem, zojsi suprem 2. Apolloni (Apollsi) vjen nga
fjala shqipe polli, qe pjell gjithecka me qe prej Diellit vjen jeta, pra eshte
zoti I diellit 3. Poseidoni (nese i doni) eshte fjale shqipe qe tregon per njerzit
e tokes te cilet mund te jetojne edhe ne det si ne toke!Pra eshte zoti i
detërave 4. Hermesi (Hera) e fshehte si era. Pra eshte zoti I fshehtesise 5.
Klimnestra (Klima) eshte ruajtur edhe sot e qarte kjo fajle qe eshte bere
nderkombetare dhe vjen nga shqipja. Pra eshte perendia e klimes, motit klima nestra (neser) 6. Aresi,
(Harresi) qe te harron, te heq nga lista e te gjalleve, eshte pra harresa zoti
i lufterave, marresi i jeterave ne
luftera – Marsi 7. Dionisi (Me pare nuk thuhej ne shqip dituria por dionia dhe
dionis per dijetare zoti i te diturit dhe argetimit, 8. Ethana,
Athena, E thena, Thana ne
gegnishten e soteme e ruan trajten e vjeter. Pra eshte perendia e te folurit, mbrojtjes dhe e bimeve 9. Afrodita, (Afer
eshte dita) Nuk ka asnje gjuhe ne bote, as greqishtja e vjeter dhe as
latinishtja qe ta shpejgojne tamam kete perendi qe eshte edhe yll i cili
lajmeron afrimin e dites ne mengjez. Dita afron, perendia e dites, e bukurise dhe dashurise 10.Hera, ne fakt, ne
shqipen e vjeter per nje te forte perdorej fjala “HER”, trim, i forte, i
fuqishem, qe ka kuptimin e
qendreses, fuqise qiellore. Pra perendia
e fuqise. 11.Dhemetra (Dhe qe i shtohet nje prapashtese greke metra, nene,
eshte perendia e bujqesise, e
dheut, ares se bukes 12. Artemidha
(Artet mi dha) Perendia e arteve dhe e gjuetise.. -e te tjera.
(Spiro
Konda-materiali marre me doreshkrim* 1200 faqe )-Luan Kalana.
* * *
Porf
Spiro Konda-TREGIM i JETUAR, deshmi e gjalle, e padegjuar dhe e pa dokumtuar ne
arkivat.
Nga
takimi gjate vizites te Enver Hoxhes ne shtepin e profesorit Kondo, Korce., ne
moshen 90-vjecare, * E.H.ish nxesnes i tij, ne Liceun e Korces,
(mare
me shkurtime, fragmente nga shkrimtar
Agim Bacelli).
...Një
ditë, në atë vjeshtë të bukur, lajmërohet profesori se do ti vinte për
vizitë, ish nxënësi dhe më vonë, kolegu i tij,
Enver Hoxha. Enveri tashmë ishte bërë i madh, bile më i madhi i tërë Shqipërisë. Profesori
i qetë nuk lëvizi nga vëndi as kur «lajmëtarët» i thanë që t’ja mbushnin
shtëpinë me sende të bukura dhe t’ja shtronin me sixhadera, ti vendosnin në tavolinë pjatanca të mëdha e
të bukura me fruta, me shishe plot me
pije të ndryshme, të sillnin kolltuqe,
...etj., në mënyrë që Udhëheqësi i
Lavdishëm të rehatohej për aq kohë sa do të qëndronte mysafir tek profesori…
...-
Nëse nuk je në gjëndje të lesh duhanin,
ai do të bëhet zoti jot dhe do të tërheqë për hunde tërë jetën. Ti do të
bëhesh lolo nga ai mender duhan! Kështu është për çdo lloj vesi. Pranon ti
Enver të të bëjë zap një ves? Pranon ti të bëhesh lolo? Dëgjo Enver! Dua të
tregoj historinë time se si e lashë duahnin,
ndoshta të vlen më shume historia se sa këshilla ime.
Unë
jam nga Dardha dhe për çdo fundjave shkoj në fshat që të mos harroj origjinën
dhe zakonet e fshatit tim. Dua të tregoj se si duhani më bëri mua lolo njëherë
e një kohë dhe më komandoi për një çast derisa e mblodha mëndjen dhe ja tregova
vëndin.
Një
ditë, isha si çdo fund jave në fshatin
tim. Rrugën vajtje - ardhje e bëja më këmbë duke i rënë shkurt që andej nga
Guri i Cjapit (Spidhe siç i thomi ne dardharët), jo nga Drenova. Atë ditë kur po kthesha për
në Korçë, në mes të rrugës u ndala ta
ndizja një duahn, siç e kisha zakon të
bëja gjithmonë, pashë se kutinë e kisha
lënë në fshat. Duhani më ktheu prapa. Shkova në fshat dhe e mora kutinë. Pas
një lodhje e cfilitje arrita përsëri tek vëndi ku do ta ndizja atë të flamosur.
E nxora kutinë e bukur farfuri të duhanit që vezullonte nën rrezet e diellit
dhe e pashë me shumë kujdes. Ishte e bukur sa s’thuhej. E kisha kujtim nga
babai….
...Profesorin
pasi ai nuk di të ankohet dhe të kërkojë ato që i takojnë.Profesori plak u
mundua ta ndalte ate dhe vazhdoi atje ku atij i rrinte mëndja. Pasi hoqi syzat
dhe kruajti hundën tre herë nga lartë poshtë,
zakon i vjetër, ngriti zërin duke
e mbyllur bisedën me këto fjalë:
S.K.--Enver!
Me që Turrenasit janë Pellazgë e cila tashmë është provuar dhe që e kanë
konfirmuar Herodoti, Sofokliu, Tuqididhi,
Plutarku edhe Ellanikusi - Lesbiussi. Pa asnjë dyshim dhe pa frikë ne
mund të nxjerrim fare thjeshtëFormulën e mendimit:Etruskët janë Turrenas,
Turrenastit janë Pellazgë Pra, Etruskët janë Pellazgë.Vazhdojmë më
tej:Pellazgjishtja është shqipja e sotme, Shqipja është gjuha që flasin
shqiptarëtPra, Shqiptarët janë pasardhës të pellazgve.
M.G.-Athina
e ka akuzuar Profesorin shqiptarofil dhe Tirana grekofil! !!!...
Prof
Spiro Konda-Armik i te gjitheve, -i te huajve, te jashtem e te brendshem, i
gjithe pushteteve dhe Qeverive shqiptare...- Profesori ka punuar një jetë të
tërë në Greqi si pedagog gjimnazi dhe disa vjite në universitetin grek të
Athinës e me pas në Korçë, në shkollën
femërore dhe në lice që nga viti 1894. Profesori jepte lëndët; greqishten e
vjetër, latinishten, persishten dhe historinë e lashtë
greko-latine. Në Greqi profesori u shpegonte studentëve se një gjuhë tjetër më
e vjetër se latinishja dhe greqishtja,
që ende është e panjohur,
shpejgon tërë misterin e botës së lashtë dhe se ajo gjuhë është shqipja.
Ai u thoshte atyre se, « do të vijë një
kohë që kjo gjuhë të zerë vëndin që meriton në historine e gjuhëve dhe
popujve.» Për këtë gjë ai u shpall person non grata në Greqi.
Në
atë kohë Greqia ishte çliruar nga Turqia por disa pjesë të saj akoma i
zotëronte Turqia si Selanikun etj. Po ashtu në pjesën aziatike të Turqisë
kishte disa fshatra që flisnin greqisht dhe qeveria greke, duke e ditur qe ai po 'rishkruante Historine
e Lashtë Helene' nën dritën e zbërthimit të gjuhës se saj me gjuhën
shqipe, e përzunë dhe e lëvizën disa
herë nëpër ato fshatra dhe në Selanik,
më në fund, duke e akuzuar për
shqiptaromadh e përzun fare nga Greqia dhe Spirua erdhi dhe u vendos këtu në
Korçë ku krijoi shkollen e parë shqipe për femëra dhe bile u bë drejtori i saj.
Më pas kur Franca hapi Liceun Frances të Korçës, ai u bë profesor i liceut. Por edhe në Korçë
ai filloi të akuzohej si grekofil dhe të shikohej me sy të keq nga disa
korçarë. Regjimi i Zogut e persekutuar akuzuar si antizogist. Kur Shqiperinë e
pushtoi Italia, ai u akuzua si zogist
dhe anti italian. Me erdhjen e pushtetit popullor, ai u akuzua si fashist, si zogist,
si grekoman! Ja kjo, shoku
Enver, është në thelb historia e
shkurtër e profesorit të urryer nga të gjithë !-M.G.
Regjimi
i Enver Hoxhës nuk do t’i jepte as pension derisa Myftar Grabocka do të shkonte
tek Enver Hoxha me doreshkrimet e disa nga librave të Kondos nën sqetull e do
t’i lutej që ti jepej ajo që i takonte prej kohësh!
Xhelozia
e Akademikeve shqiptare
Në
atë kohë, Akademia e Shkencave dhe
sidomos Aleksandër Xhuvani, do ta quante
Profesorin e nderuar, fashist e të
çmëndur!! Aleks Buda, i madhi Eqerem
Cabej, etj. do ta përbuznin dhe largonin
nga çdo takim të mundshëm me ta, pasi
ata do të diskriditoheshin para mençurisë se tij shumë të avancuar për kohën.
Konda
mbetet kolosi më i madh i mendimit filozofik shqiptar jo vetëm për çështjen
pellazge.
Një
herë, kur disa historianë dhe gjuhëtarë
të dëgjuar, do të shkonin të takonin
Spiron, ai ju tha me përbuzje:
-
Ju nuk e njihni mirë shqipen pasi ju dini shqipen e sotme por jo atë të vjetër.
Kjo ju mban të gozhduar nga historianët e huaj që ju të mos jeni të zot t’jua
argumentoni atyre se është shqipja çelësi i enigmës për të zbërthyer çdo gjuhë
tjetër. Një historian që s’di shqipen e vjetër nuk mund të jetë as historian
dhe as gjuhëtar i mirë. Me që ju pretendoni se dini shumë, unë dua t’ju bëj disa pyetje për të parë se
sa e njihni gjuhën tonë të vjetër e cila ngjan disi me gegërishten e sotme.
Kush
më thotë nga ju se si është quajtur në kohët e lashta qumshti ose klumshti apo
tambli? Nuk e di asnjë? Po jua them unë,
quhej mel. Më von u bë mjel (mil) dhe këtë emër e kanë marrë shumë pupuj
të tjerë siç e dime, sllavët i thonë
milko, anglisht millk, etj.
Kështu
ai vazhdoi gjatë me ata historianë e gjuhëtarë të cilët nuk ishin në gjëndje që
t’i përgjigjeshin qoftë edhe një pyetje.
Spiro
Konda nuk kishte armik vetëm shtetin e shtetarët injorantë por tërë injorancën
shqiptare duke përfshirë edhe gruan e tij e cila qe nga një derë e mirë por që
skleroza ja kishte shkatërruar kujtesën dhe mendimet... Ajo për herë e grindëte
duke i thënë, "Ti s'di të bësh gjë
tjetër veçese të shkruash, të shkruash
dhe të mos marrësh pjesë në asnjë problem familjar! Të është bërë mëndja vetëm
pellazgji!"
Një
ditë kur ai doli në Pazar, kur u
kthye, e shoqja ishte tërë shënd e verë
dhe i tha duke qeshur, "Tani
shpëtuam. S'ka më pellazgë dhe pellazgji!"
-
Ç'far ke berë moj e uruar?!
-
Në furrën e bukës dogja tërë pellazgët e tu! Rri rehat tashti se të iku tërë
jeta duke u marrë me pellot (pellazgët)!
I
shkreti Spiro që kishte punuar tërë jetën me një nga çështjet më të mëdha të
Kombit Shqiptar, u pikëllua kaq shumë sa
qau si fëmijë. Ai kurrë nuk kishte qarë në jetën e tij, as atehëre kur Behar Shtylla shkoi në Boston
t’i merrte djalin e tij dhe ta sillte në Shqipëri pasi dhe ai qe një shkencëtar
i madh në Amerikë e që kishte dashuri të madhe për Shqipërinë dhe të nesërmen
kur djali i Spiros do vinte në Shqipëri,
u gjent i vdekur!! Pas ca kohësh edhe e bija në Amerikë do hidhej
"me dëshirën e saj" nga dritarja e shtëpisë për të vdekur!!!
-
Pse po qan o burrë?! - do ta pyeste gruaja injorante që në fakt e deshte shumë
por që nuk e kuptonte dhe duronte dot pse ai mundohej aq shumë me ato shkrimet
e tij pa anë e fund. Edhe gruaja e shkretë filloi të qajë.
Profesori
do ta shikonte me keqardhje dhe do ti përgjigjej mes lotëve:
-
Po ta dije se çfar ke bërë, ti
tani, në sytë e mij, do të vrisje veten, pasi nuk dogje ca letra të pellove por dogje
një të vërtetë të madhe gjuhësore dhe historike të cilën kanë shekuj që grekët
e kane djegur, ja kështu siç bëre ti
sot. Na vrave të shkuarën tonë dhe për këtë ne nuk do të kemi kurrë të ardhme
nëse unë nuk e ribej nga e para, - Tha
kështu dhe mori penën e bojën e ja rifilloj punës.
Me
plot goje deklarojme per prof SPIRO KONDA, Zeusi Shqiptar, 1862-1967, i cili ka
thene :
-"Shqipja
është nëna e të gjitha gjuhëve dhe shqiptarët janë baballarët e kombeve "
-Një
nga shqiptarët më të mëdhenj që ende është në “sirtaret” e arkivave
shqiptare, është Profesor Spiro
Konda, i cila na ka lënë një trashëgimi
historike dhe gjuhësore si askush tjetër.
Një
nga shqiptarët më të mëdhenj që ende është në “sirtaret” e arkivave
shqiptare, është Profesor Spiro Konda, i cila na ka lënë një trashëgimi historike
dhe gjuhësore si askush tjetër.
Ai
ka thënë me gojën plotë që “Shqipja është nëna e të gjitha gjuhëve dhe
shqiptarët janë baballarët e kombeve.”
-Per
te shpejguare kete thenie qe ASHSH ja ka quajtur “nje lajthitje” ai ka shkruare
rreth 1200 faqe te cilat jane doreshkrim dhe te arshivuara jo ne arshiven e
Akademise se shkencave, e cila nuk e pranoi kurre si antar te saj, por ne
arshiven e shtetit shqiptar.
-Profesor
Konda ka qene i vetmi shqiptar qe ka studiuare per gjuhet Greke (e vjeter dhe e
re), latine dhe arabe ne univeristetet e Ahines, Kajros dhe Romes.Teoria e tij
mbeshtetej tek historiani Angely I cili ishte nje historian i njohur dhe qe
pati thene i pari ate qe Konda eshte munduare ta vertetoje shkencerisht.
Historiani
dhe filologu shqiptar, korcari Spiro Kondo, lindi ne fshatin Dardhe,
Devoll-Korce ne vitin 1962 dhe u shua ne 29Janar 1967.Studjoi lashtesine e
poplliit tone qe nga parahistoria.Argumetoi shkencerisht si poliglot i gjuheve
te vdekura dhe moderne, prejardhjen pellazge te shqiptareve dhe te Gjuhes
Shqipe. Botoi librindhe problemi pelazgjik"1961.Hulumtimet e studimet e
mevonshme i permblodhi ne vellimin 'Studime parahistorike" si dhe nje
studim arkivor te pabotuar prej 1200 faqe,
per prejardhjen e fjaleve shqipe nga pellazgjikja.
Si
perfundim Prof Spiro Konda, meriton jo
vetem te studjohet nga Shqiptaret, historiane, gjuhetare, filiologe,
albanologe, por dhe nje vlersim real,
madheshtor per vepren e tij shkencore monumentale te pamohushme e te
pavdekshme per Historine e Gjuhen Kombetare Shqipe.
Mblodhi dhe shkroi
Luan Kalana, Florida
SHBA
Agim Bacelli, New York,
SHBA.
Qershor 2020.