Gjin Musa: Interviste me publicistin Gjon Neçaj

VISET  E MIA, FRYMËZIMI IM I PASHTERSHËM…

Interviste  me poetin dhe publicistin Gjon Neçaj

Kam qene fare i ri kur isha i apasionuar pas krijuesve tropojane, e thene troç shkas ishin bere kenget e artistes tropojane Fatime Sokoli.

Vitet kalonin dhe s'bashku me to edhe une rritesha, po me rritjen time rritej edhe etja per te mesuar ma shume per krijuesit tropojane.

Sot fale mjeteve elektronike njohjet dhe bashkebisedimet me artistet, poetet, intelektualet eshte fare i lehte.

Pasi kisha lexuar shume per poetin dhe publicistin, redaktorin e shume librave,  z.Gjon Neçaj, nje dite klikova faqen e tije, pashe qe  Gjoni kishte botuar 10 libra dhe kishte ne prag te botimit te 11-tin.

Ju drejtova per t’i marre nje intervise, fillimisht hezitoi, nuk i pelqenin levdatat, po une kembengula duke iu lutur si koleg.Gjoni me ate modestine qe e karakterizon,  pranoi qe une  ta intervistoja per shtypin e dites.

Po kush eshte Gjon Neçaj? Nje prezantim i vogel per lexuesit.

Gjon Neçaj ka lindur me 17/06/1951 ne fshatin Peraj te krahines kreshnike te Nikaj-Merturit te Tropojes.Eshte diplomuar ne Tiran dega e financave.

Gjoni qe fare i ri eshte marre me krijimtari letrare, ka botuar ne gazetat e kohes poezi, proze e publicistike.Eshte botues i 10 librave, eshte anetar i Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise, nenkryetar i Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve Tropoje, anetar i Organizates Boterore te Poeteve ( WPS), anetar i Haik-Klubit Shqiptar, ka fituar disa çmime.Po kush me mire se vete Gjon Neçaj do na pershkruaj jeten e tij letrare.

Z.Gjon ju falenderoj qe pranuat te jeni i intervistuari im per shtypin e dites.

1-Si fillim,  miku im Gjon,  do ishte me  interes per lexuesit te na thonit diçka per femijerine tuaj.

Përgjigje-Kam lindur në një vis, që siç shprehet Martin Camaj, ” nuk shkelë këmba e kalit”, por krenar për vendlindjen e të parët e mi. Dola në jetë një ditë të diel, në  një mëngjes qershori ,  nën hijen e një mrizi në bjeshkët e vendlindjes sime.Sapo dola në këtë jetë të mistershme,  siç më ka treguar  nëna ime,  bijë nga Lotajt e Dukagjinit, ndjesë pastë,  agu i mëngjesit më freskoi me fëshfërimën e njomzës në qetësinë pluskore të qiellit të bruztë e të hënës në të perënduar të ngjyrës së saj kaltërore.

E siç më thoshte shpesh më pas,  kur u rrita,  unë kqyra kah qielli,  atë mëngjes në të zbardhur,  e hëna kundronte në hapësirën e paanë e zogjtë kishin nisur cicërimat e tyre të para të asaj fillimdite të re bjeshke. E bash në atë vend, pas dymbëdhjetë vjetësh kur linda,  shkrova vjershën e pare, në Mserrin e përmallshëm  të krahinës së Nikaj Merturit, e shtrirë në dy anët e lumit Curraj në formën e një haiuzi të madh,  e cila ka nxjerrë dhe vazhdon të prodhojë krijues,  intelektualë të kalibrit kombëtar e më gjerë në fusha të ndryshme të jetës,  çka nuk po i përmend,  se tashmë janë të njohur,  ndonëse braktisja ka krijuar turbulenca në zemrën dhe shpirtin tim,  por ata përherë janë sa në Mserrin e pjesëzës fluskore të mrekullive,  sa në Currajn e Epërm ,  ku akujt rrinë deri afër pranverës shkëmbinjve "ngrirë hej".

Unë jam fëmija i tetë dhe i fundit i Baftisë dhe Drandes.Duhet theksuar se ndershmëria e tyre ka qënë udhërrëfyes gjatë gjithë jetës sime në profesionin e ekonomistit tash e mbi katër dekada.

E fëmijëria ime, ndonëse e vështirë për ato vite, mbetet ndër më të bukurat e jetës sime.Kujtoj  mëngjeset e hershme kur nëna ime më bënte gati bukën kur nisesha për shkollë,  në fëmijërinë e hershmne, apo edhe më vonë në rininë time kur shkoja në punë.Ende e ndiej aromën e kulaçit të nxehtë me bukë misri, risi e nënës  sime në gatime të këtij lloji.Gjithashtu në mendjen time përjetësisht më ka mbetur nga koha e fëimjërisë thirrja e zërit për të vdekurit dhe gjama e burrave.

2-Arsimin fillor dhe te mesem ku i mbaruat? Cilat jane mbresat dhe kujtimet tuaja te atyre viteve?

Përgjigje-Arsimin fillor e kam kryer në fshatin tim , në Peraj, e atë 7 vjeçar në Gjonpepaj.Ruaj kujtime të pashkuera për mësuesin e pare të  fillores, Dedë Martini, ndjesë pastë, më pastaj Dedë Sokoli, Pjetër Ndou, Mirash Coli, të cilët për mua mbeten engjujt që ndryshuan botën time fëmijërore.Shkolla ishte pranë varrezave, e shpesh nga dritarja e klasës, duke soditur natyrën, kundroja varret e të parëve të mi, duke jetuar mes dijes dhe vdekjes, por mësuesit e mi ishin ata që ndikuan në imagjinatën time të jetës.

Pra përveç shkronjave e numrave, ata më mësuan zanafillën e jetës në shpërgejt  e flijimit kuptimor të botës.

Veçse nuk duhet harruar ai që më nxiti drejt krijimtarisë në bangot e shkollës 7 vjeçare, duke shkruar qysh atëherë vargjet e para, mësuesi i gjuhës dhe letërsisë, Dedë Markaj.

Tashmë , duke u rritur,  kisha kaluar kufijtë e fëmijërisë, sipas mendjes  sime, e dashuria për dije, falë prindërve të mi, ishte vazhdimi i shkollës.Jashtë vullnetit tim, studimet e mesme i mbarova në Teknikumin Bujqësor Dibër, një shkollë me tradita të hershme e të vona, që ende sot jam krenar që studiova në dyert e asaj shkolle, duke larguar nga imagjinata ime mendimet për të studiuar vetëm për mësuesi.

Mësues të talentuar dhe të përkushtuar, si Lutfi Hanku, Sabri Vraniçi, Abdurahim Ashiku, apo drejtori mendje ndritur , Moisi Cami, formësuan  më shumë  personalitetin tim si nxënës i shkollës së mesme, në rininë time të hershme.

3-Kur  keni filluar te shkruani?Ju kujtohet botimi i juaj i pare dhe ne cilen gazete e botuat?Emocionet tuaja kur ne gazete lexove per here te pare emrin Gjon Neçaj?

Përgjigje-Siç e ceka më lart, cicërimat e para të krijimtarisë kanë lindur që në shkollën fillore, andej nga klasa e tretë.Shkrimin e parë e kam shkruar në gazetën “Pionieri”, andej nga klasa e pestë, në mos gabohem dhe ka qënë një kronikë për një aktivitet artistik të shkollës. E kam postuar në postë dhe mbas një muaji doli numri i radhës dhe mësuesi i letërsisë, Dedë Markaj më thërret dhe ma jep gazetën. Gati sa nuk kam fluturuar.E kam palosur mirë dhe sapo kam hyrë në derë të kullës, ua kam lexuar prindërve të mi.Duhet falënderuar Murat Gecaj, redaktor i gazetës “Pionieri”, i cili ishte inisiatori i botimit të shkrimit tim të parë. Pastaj , here pas here kam botuar , kryesisht poezi, në gazetën “Zeri i Rinisë”, ”Studenti”, ( kur isha student ), revistën “Ylli”, në gazetën lokale “Ushtima e maleve” në shkollë të mesme, e të tjera , e të tjera, deri më sot ku botoj pothuaj në gjitha gazetat e përditshme dhe ato letrare në Tiranë, Prishtinë, Maqedoni dhe web site  interneti.

4-Ju jeni diplomuar për financë, po jeni njeri i poezisë dhe prozës, i shkrimit dhe i redaktimit, dy të kundërta që ti i ke kthyer në një të përbashkët.Ju kanë  penguar në punën tuaj të përditsheme këto dy të kundërta?

Përgjigje-Mitrush Kuteli, alias Dhimitër Pasko është jo vetëm ndër proatorët më të mire shqiptarë, por ishte ndër ekonomistët e parë që ngriti nga  themelet financat shqiptare.E ai shpesh citonte se profesioni e nxiti drejt krijimtarisë.E mbase edhe mua, vrullet e të shkruarit m’u shtuan  më shumë kur studiova  për ekonomi financë.

Pra  profesioni im  është financier,  profesion që e ushtroj prej mbi 40 vitesh, veçse  krijimtaria është binomi i pandarë,  e sikur edhe një ditë të mos hedh diçka në bllokun tim të shënimeve,  mendja ime do vërtitej në pafundësinë e natës duke u sjellur në krevat sa në një anë në tjetrën,  a thua jam ndonjë lypsar i devotshëm i pagjumësisë.Profesioni është ndërthurur me pasionin dhe ka lindur hibridizimi i dçkaje që unë e quaj pamëdyshje fat, se më relaksion, më largon mërzinë kur jam i dëshpëruar, apo më lumturon si një fëmijë kur shkruaj një poezi, një skicë, një reportazh.

Unë e quaj ditë me fat,  kur shkruaj një varg,  një rresht apo një haiku. Sidomos haiku më relakson,  e lumturohem kur në rrugicat e qytetit tim lindin në mendjen time trevargjet haiku si luledelet pas larave të borës në ditët e fundit të prillit  maleve të mia.

5-Në vitin 1994 ju keni botuar librin e parë me poezi të titulluar "Në hijen e mrizave".Pse ky emërtim i librit ,  ka lidhje me mrizat?Si është ndier Gjon Neçaj kur nga shtëpia botuese ke marrë në dorë  frutin e parë të penës tënde krijuese.Si e kujton këtë eviniment, emocionet tuaja.

Përgjigje-Siç edhe u shpreha më lart, unë kam lindur në një mëngjes  mesqershori nën hijen e mrizit të stanit në bjeshkët e mia.E ky objekt duke qënë jo vetëm  simbol i bjeshkës, po edhe si vatër ku linda dhe belbëzova për herë të pare, ishte mrizi te stani im.Ndaj kjo fabul është zanafilla e titullit të librti tim të parë me lirika, mbase vonë, tepër vonë, më 1994,  “Nën hijen e mrizave”.Kumbara i botimit të librit tim të par është krijuesi dhe publicisti, miku dhe kolegu im,  Ramiz Lushaj, i cili në ato vite administronte Shtëpinë Botuese “Dardania” dhe mori përspër botimin dhe sponorizimin e librit tim të parë.

Me kopjet e librit tim në një çantë, kam vrapuar te shtëpia e mbesës, dikund te Shallvaret në Tiranë, ku ajo banonte,  e pothuajse tërë natën nuk kam fjetur. Edhe mbesa ime, Maria,  ishte e lumturuar.

6.Ju shkruani dhe bashkëpunoni në shume gazeta të dites, cilat janë ato?

Ju jeni autor i shumë botimeve, cilat janë këto libra dhe ç'farë ndryshimi kanë ndërshej veti këto botime?

Përgjigje-Diku në një bisedë me albanologun e shquar gjerman,  përkthyesin e Camajt,  Hans Lanksh, thotë pak a shumë se provincializmi nuk është në periferi,  po në metropol,  bash në Tiranë.

Për t'u ushqyer me mushtin e kulturës,  historisë mbarëkombëtare,  unë bashkëpunoj me shumë gazeta,  forume. website ,  duke shkruar dhe komentuar ndodhitë e ngjarjet e përditshmërisë në jetën shqiptare.

Publicistika është e lidhur pazgjidhshmërisht me poezinë dhe prozën.Shkrimin e parë e kam shkruar në publicistikë, por poezinë e parë e kam shkruar më heret, i nxitur nga mësuesi i letërsisë, kushëriri im Pal K.Neçaj.Ajo titullohet “Fshati im” dhe i dedikohet, sigurisht fshatit tim,  Peraj.

Shkruaj dhe botoj publicistikë në gazetat e përditshme të Tiranës, Prishtinës dhe Shkupit si dhe në gazetat e internetit,  e më së shumti “Shekulli”, ”Telegraf”, ”Shqiptarja.com”, ”Dita”, ”Koha Jonë”, ”EuroAlbania”, ”Standard”, ”Tirana Observer”, në gazetën letrare të përjavshme “Nacional”, e të tjera.Njeherazi bashkëpunoj me mbi 10 vebsite të tjera, ku duhet veçuar “Zemra Shqiptare”, ” Fjala e Lirë”, ”Tesheshi.com”, ”Tribuna Shqiptare”, etj., etj.

Ndër botimet poetike do veçoja librat me haiku, novelën “Hijet e shpirtit” dhe vëllimin “Sinus” botuar në shqip, italisht, greqisht dhe gjermanisht.

Këto ditë del nga shtypi libri më i fundit publicistik me titull “ Mëngjeset e qytetit të veriut”.

7-Ju jeni anëtar i disa shoqatave dhe cilat jane ato z.Gjon?

Përgjigje-Në Tropojë, prej vitesh, në cilësinë e zëvendëskryetarit,  së bashku me krijuesin dhe kryetarin  Lulzim Logu , drejtojmë Klubin Letrar, tashmë me fizionomi dhe aktivitet të larmishëm letrar, botim i të cilit  është edhe  revista periodike letrare “Urat”.

Fatmirësisht bashkëpunoj dhe jam anëtar i disa shoqatave letrare, si anëtar i Shoqatës Letrare “Pegasi”, Gjirokastër, anëtar I Haik-Klubit Shqiptar me qendër në Elbasan, anëtar i Ligës  Botërore të Poetëve ( W.P.S ) me qendër në Athinë, anëtar i Shoqatës  Kulturore Artistike “Leopardian Community Coro a pi Voci”,  me qendër në Romë, e anëtar i disa shoqatave letrare të krijuesve shqiptarë  në Kosovë, Mali i  Zi, Gjermani.

8-Juve tani jeni mbuluar nga thinjat e bardha, po në fletën e bardhë vazhdoni të lëshoni vargjet  pa mbarim, shkrimet janë të përditshme, janë besoj si ushqimi i ditës.

Gjon Neçaj ju jeni një familjar shembullor, ç'farë përfaqëson familja në jetën tuaj të përditshme?

Përgjigje-Nëse nuk shkërmoqi në tastierën e kompjuterit një fjalë, shprehje, thënie miniature, apo nuk hedh në letër qoftë edhe një varg, apo një rresht, për mua dita nuk ka kuptim.Në tetë orëshin e punës, mes shifrave skaliti skicimet e programuara të punës ditore profesionale, në shtëpi , përpara kompjuterit, ose letrës së bardhë , (por tashmë rrallë), hedhi skicimet e mia të muzës,  e ndërkohë shlodhem dhe relaksohem nga turbulencat e merzitshme të ditës së zakonshme.

Si intelektual, qytetar e malësor mbi të gjitha, por veçmas si katolik, familja është diçka e çmuar dhe e shenjtë në kuptimin e gjithanshëm të këtij nocioni. Pra që në zanafillën e krijimit të njerëzimit,  me zhvillimin e shoqërisë njerëzore,  deri në arritjen e ditëve të sotme,  në të gjitha periudhat dhe stadet e jetës,  familja është cilësuar si preludi i gjithëçkaje njerëzore. Kjo pasi e gjithë lufta njerëzore kishte në bazë arritjen e krijimit të një familje të shëndetshme dhe të mbarë në të gjitha pikëpamjet,  pasi kështu i shërbehej më mirë Zotit,  vetes,  shoqërisë dhe shtetit.

Pra familja në jetën time të përditshme, e cila përbëhet nga bashkëshortja, Violeta, djali 24 vjeçar, Visari, hjanë thesaret më të çmuara të jetës sime, burim frymëzimi në çdo aspekt të saj, por edhe pike  mbështetje dhe referimi për gjithëçka vendosim në familje dhe në jetë.

9-Tropoja është djepi i krijuesve që në vitet e ka hershme rapsodët tropojanë dalloheshin për krijimet e tyre brilante, si i  kujton ata krijues dhe cilët ishin ata?

Përgjigje-Tropoja ka qënë dhe mbetet oazi i frymëzimit të përhershëm, si zonë me bukuri përrallore, me malet e larta e bjeshkët e thepisura, me dëborërat majë tyre si kapuçi i bardhë i malësorëve, pra vendlindja ime është vetë muza poetike.Ndaj këtu kanë lindur dhe shkruar vargje poetë e vjershëtorë të njohur, krijues që kanë bërë emër në Shqipëri e jo vetëm.

Këtu në vitet shtatëdhjetë të shekullit të kaluar, mbas shkollës letrare të Lezhës, lindi dhe u rrit e hapi flatrat shkolla poetike e Tropojës.

Më lejoni të përmend  vetëm disa prej tyre, pasi ata janë me qindra , por s’duhet harruar poetin e parë, ”Homerin” e Tropojës,  Idriz B.Metaliaj, me vëllimin e tij peotik “Sytë e mi”, e për të vazhduar me poetin popullor, Sokol Arifi, anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve që nga viti 1966, aedi pa asnjë klasë shkollë, autor  katër librave poetik.Mjafton të kujtojmë vetëm këta dy krijues, të cilët  ishin dhe mbeten frymëzimi i çdo krijuesi tropojan.

10-Si i keni marrëdhënjet me krijuesit e tjerë, cilët keni më për zemër, dhe sa jeni përkrahur nga shteti për botimin e librave tuaj?

Përgjigje-Falë rrjeteve sociale, tashmë kemi lidhje me shumë e shumë krijues nga gjitha vendet shqipfolëse ,  e më gjerë.Dua të veçoj dy krijues të brigjeve të epërme të Drinit, dy poetë të Bjeshkëve të Nemuna, Martin Camaj dhe Anton (Ndoc) Paplekaj, duke mbajtur kurdoherë pranë muzës time shumë e shumë krijues të tjerë.

Nga shkrimtarët e huaj, veçoj Filip Roth dhe Milan Kundera, dy korifej të letërsisë botërore, e fatkeqësisht me ta jemi njohur vonë, tepër vonë.

11-Po përjetojmë kohë të trazuara.Juve si njeri i letrave si e shihni situatën politike në vend dhe cili është mendimi i juaj?

Krijuesit tashmë të shumtë,  si po trajtohen nga pushteti lokal dhe ai qendror?Mos vallë  po përçmohet inteligjenca krijuese?

Përgjigje-Poeti jeton me kohën,  e është pjesë e saj.I këtij mendimi ishte dhe Lasgushi.Tranzicioni i stërgjatur, turbulencat politike të krijuara në tokën e shqiptarëve, nuk mund të mbeten jashtë vemendjes sonë.Ndonëse  direkt nuk merremi me politikë,  i  qendroj mendimit të shprehur edhe në opinionet e mia në shtyp, se jemi të vonuar në integrimin e shqiptarëve në përgjithësi në strukturat politike, ekonomike dhe shoqërore të Europës.E pëngesë padyshim është politika, me një faturë të pariparueshme.Mjafton të cekim ngjarjet e kohëve në Kosovë, po edhe në Tiranë.Populli thotë se shpresa vdes e fundit.

Krijuesit, këta hamej të integrimit kulturor , janë në udhëkryq.Nëse dikur ekzistonte censura e fjalës, sot është dominante censura financiare. Shkrimtarët dhe poetët janë shtresa më e varfër e shoqërisë.

Edhe ndihma e pushtetit vendor dhe qendror është në nivele jo të mjaftueshme për ta.Shtëpitë Botuese gjithashtu nuk zbatojnë ligjin për të drejtat e autorit, por  zhvatin e zhvatin duke ua botuar librat  e tyre,  e autori paguan shuma marramendëse, pa asnjë kriter dhe rregull shtetëror.Këto fenomene ndodhin në shumicën e enteve botuese.

12-Gjon Neçaj ç'farë planesh dhe objektivash keni për të ardhmen?Poezia dhe proza e jote do vazhdojë  të  shkruhet e pastër si uji i Valbonës që rreshqet me rrëmbim permes alpeve shekullore të Tropojës?

Përgjigje-Siç thashë më lart, këto ditë pres të dalin nga shtypi libri me publicistikë “Mëngjeset e qyteti të veriut”, po punoj për një libër poetik me haiku dhe një tjetër me poezi të shkruara kohët e fundit,  e çka të sjellin rasti.Shpesh më ka penguar publicistika në krijimin e poezisë, por nga ana tjetër më ka frymëzuar të zgjedh tematikat dhe stilin ndryshe të krijimt të vargjeve.

13-Në mbydhje të kësaj interviste dy fjalë për fshatin tuaj të lindjes,  Peraj dhe për krahinën e njohur të Nikaj -Merturit.

Përgjigje-Pasqyra e fshatit tim Peraj dhe krahinës sime të Nikaj Merturit është kjo poezi, pasi unë fola ,  e tash po dua të flasin ajo:

TRAZIMI I SHPIRTRAVE TË VENITUR…

Nën peshën prehistorike të shekujve,
Curraj Epër u ngrit trimërisht për t’u rrënuar një ditë;
E qyqet s’pushuan kukamën asnjëherë,
majave trishtuese n’rrokaqiej tek lartësitë…

Ikën mëngjeset e agut me zëra fëmijësh,
Ikën netët e gjata të dimrit me pleqtë mendimtarë
ballë oxhakut…

Ikën nuset dhe çikat e reja në mjegullnajën e kohës;
Tashmë nuk lajnë teshat breglumit,
Kur qysh larg dritësonin në çdo stinë vetëm diell…

Sot…
Sot kullat e shkretuara mbajnë peshën e viteve,
E shembjen trishtuese të mureve rrënuese,
Nën rrfanat e jetës të plakave motit netëve dimërore.

Ajkuna qan përmallshën për ikjen e banorëve,
Zogjtë moti vajtojnë vetminë vrastare,
E bjeshkët veç lotojnë e ngushëllojnë…

Sado të mallohemi, veç shkruajmë fjalë lojcake,
Se zëri ka mbetur varur bjeshkëve të fëmijërisë,
Prapa një rudine, prapa një kodre…

Delir i trazuar vargu im,
E ndjej dhimbjen mikluese për këto rreshta,
Përzier me britma, imazhe dhe kujtime të rinisë…

Varret,
Trazim i shpirtrave të venitur;
Curraj Eper !
Fillimi dhe fundi i një epoke.

Në emrin tim dhe të lexuesve,  ju falënderoj për kohën që vutë në dispozicion për realizimin e kësaj interviste.Kënaqësia ishte e imja z.Gjon, e uroj t’u intervistoj në raste të promovimeve të reja të botimeve tuaja.Urime miku im Gjon Neçaj, ju faleminderit.

Përgjigje-Faleminderit juve miku dhe kolegu im, Gjin.Ju jeni dhe mbeteni eksploruesi i zellshëm i  traditave dhe heronjve të padukshëm të këtyre anëve.

Inervistoi :

Gjin Musa, gazetar