Vjollca Pasku: Remzi Mato, përhapës i arsimit

REMZI MATO PËRHAPËS PASIONANT I ARSIMIT NË ZONAT E SARANDËS

Parathënie nga Vjollca Tiku Pasku

Kam kënaqësinë  të paraqes  parathënien mbi jetëshkrimimin e librit ““REMZI MATO PËRHAPËS PASIONANT I ARSIMIT NË ZONAT E SARANDËS”, shkruar  nga  shkrimtari Vullnet Mato.

Era e viseve të jugut të Shqipërisë, me gjelbërimin emaleve dhe me kaltërsinë e Jonit, thërret një emër, atëtë Remzi Matos. Erdhi koha që ylli imbuluar nga errësirae së kaluarës, të përndizet, duke rikujtuar bëmat e shumtatë tij, për përhapjen e arsimit në disa zona të rrethit të Vlorës dhe kryesisht të Sarandës.REMZI MATO, i biri i Xhaferrit dhe i Adiles, lindi nëvitin 1896 në katundin Fterrë të rrethit të Sarandës, nënjë familje me tradita të vjetra patriotike. I ati i tij, XhaferrMato, njihet në zonën e Kurveleshit si një nga luftëtarëte orëve të para të luftës për Pavarësi, madje për të,këndohen këngë trimërie edhe sot. Nga zemra e tijburonte ujëvara gurgulluese e atdhedashurisë. Ai kaluftuar në disa raste me armë në dorë kundërshovinistëve grekë që përpiqeshin të krijonin Vorio-Epirin,për të zaptuar troje shqiptare në Jug të vendit. Njihet siluftëtar me gjëmime dhe goditje luanësh, kundër armiqvetë vendit. Ka qenë një nga pjesëmarrësit e Luftës sëVlorës. Dhe në Luftën Ballkanike, bashkë me çetën e tij,vrau 6 kapedanë grekë që kishin depërtuar në Vurg, tëmobilizonin një batalion minoritarësh, për krijimin eshtetit të Vorio-Epirit. Kështu patriotizmi i tij, shpërndaukudo frymën e lirisë, ndërsa arma e mbajtur kurdoherënë sup, pastronte shtigjet e Atdheu nga armiqtëshovinistë.Remziu, i edukuar qysh i vogël, në një mjedis të tillë,megjithëse mësonte në shkollën turke të asaj kohe,studionte fshehtas librat shqip, që përhapte në Shqipëri“Shoqëria e Stambollit dhe e Manastirit”. Brenda shpirtiti vlonte etja për të mësuar lëndën atdhetare, për tënjohur shkëmbinjtë e përvëluar të diellit, dhe rrahjen edallgëve në brigjet e detit. Në dijet e tij, veprimtaria erilindësve, i brumosi, dashurinë për atdheun dhe gjuhënshqipe, duke e formuar dhe përgatitur me pasionin, përt’ia kushtuar gjithë jetën arsimit dhe përparimit tëatdheut.Pas shpalljes së Pavarësisë dhe fill pas mbarimit tëLuftës së Parë Botërore, ai mori njohuri të plotapedagogjike në Normalen e Elbasanit dhe filloi aktivitetinsi mësues. Me mprehtësinë e mendjes dhe shkathtësinëe dorës, mësoi të gjithë mjeshtëritë dhe zanatet që inevojiteshin, për të shtegtuar fshatrave, ashtu sishqiponja që rreh flatrat për të mësuar tëvegjlit dhe për t’i orientuar në jetë. Punoi mësues nëKallarat dhe Lekdush të Vlorës, më pas në Sopik, Mursi,Pandalejmon dhe për shumë vite, në fshatin e madhMarkat të Sarandës. Pas çlirimit punoi si drejtor shkollenë Gizdarat, pranë Delvinës dhe së fundi, mësues nëSarandë.Remziu u bë një mësues që plazmonte njohuri në disaprofesione të ndryshme. Gjatë gjithë veprimtarisëarsimore dhe edukative, shkëlqeu pasioni dhe talenti itij, për t’u mësuar nxënësve, veç lëndëve mësimore edhevizatim, qëndisje, punë me shtiza, gatime, mandolinë dheshumë punë të tjera praktike, që e bënë atë të afërt metë gjitha familjet fshatare dhe mjaft të dëgjuar në të gjithazonat e Jugut. Pikëzat e dritës që linin gjurmët e tij kudoku shkonte, përhapeshin si diej të vegjël në copëzat eqiellit ku frymonte. Ai respektonte traditat e të parëvetanë dhe i kultivonte ato si buqeta trëndafilash, që aromatshqiptare të ruheshin ndër breza. Mendja e tijintelektuale, ishte si zgjua bletësh, ku rridhte mjalti ifjalës së ëmbël me dije të aplikuara direkt në jetënpraktike. Ai siguroi fillimisht një aparat të madhfotografik, me të cilin u bë i njohur edhe si fotografi i parënë këtë rreth, duke lënë në letër bromuri kujtime tëpaharruara nga jeta e njerëzve të thjeshtë. Fiksonte çastete imazheve bardhë e zi të luleve njerëzore në të gjithamoshat. Me talent e fantazi të lindur natyrshëm, zgjidhiproblemin e mungesës së energjisë elektrike për atëkohë, duke i stampuar filmat në letrën fotografike, tehënëza diellore që binte në mesditë, nga oxhaku nëmesin e vatrës, te dhoma e errësuar me perde. Por jetae vështirë dhe sidomos e mundimshme për familjen etij, që e detyronte të shtegtonte bashkë me të, në çdofshat ku emërohej si mësues, e detyroi të vendosejpërkohësisht në fshatin Karahaxh të Sarandës, ku i ati itij, Xhaferr Mato, kishte trashëguar 57 dynim tokë, bashkëme dy djemtë e vëllait, Fuat e Turhan Mato (dëshmorënë Luftën.Nçl.) Gjatë Luftës Remzi Matua nxori trepartizanë nga shtëpia e tij, përveç Fuatit dhe Turhanit qëndodheshin në Karahaxh edhe vajzën e madhe të tijNaxhien. Në ato kushte lufte, punoi vullnetarisht simësues pa shpërblim në fshatrat e Vergoit. Dhe pasçlirimit u emërua dhe punoi disa vjet si mësues me katërklasa paralele në Preventoriumin e qytetit të Sarandës.Mësimdhënia e tij, u karakterizua nga një përvojë egjatë, nga pasioni dhe ngulmi, që me metodat e vetaorigjinale, t’i tërhiqte nxënësit për të përvetësuarmësimet, duke hyrë në botën e tyre shpirtërore medashuri e respekt. Kësisoj la mbresa të thella tek të gjithëata që e kanë njohur, që e kujtojnë me admirim dheshprehen për të, më gjerë në këtë libër jetëshkrimi, mekujtimet dhe vjershat e tyre.Por fatkeqësisht, tehu komunist ra edhe mbi mësuesinpasionant Remzi Mato në vitin 1951. E vërteta, ishteprijësja e jetës së tij dhe predikimi që ua kishte mësuarbrezave të tërë, kurse krenaria, që asnjë çast nuk e humbiqenien njeri, ishte flamuri i tij edhe në dhomat e errëtatë burgut, për pafajësinë e njollosur nga shpifjet espiuneve grekë të hipur në pushtetin komunist, të cilët uzbuluan vonë. Çdo ditë dhe natë, ishte për të, një vuajtjee tmerrshme, larg familjes dhe nxënësve të tij. Por teshpresa, se një ditë do të rikthej në gjirin e tyre, gjenteprehje kur mbyllte sytë dhe kujtonte gruan e tij të dashurdhe besnike me shtatë fëmijët përreth. Ai gjeti forca jovetëm të mbijetonte, por edhe të krijonte dashurinë dherespektin e shokëve. Potenciali i aftësive të tij, spikatiedhe ditën e lirimit nga burgu të një shoku të zhveshur,të cilit i qepi me dorë, kostumin nga një batanije.Diktatura i shkëputi dhjetë vjet nga jeta, por nuk everboi, nuk e shurdhoi dhe nuk e veniti shpirtin e tijintelektual, madje i shtoi pasionin dhe dëshirën për tëjetuar. Pas lirimit nga burgu, punoi si fermer mes ajrit tëpastër të pemëve dhe mjaltit të bletëve.Emri Remzi Mato përfaqëson atë shtresë të gjerëintelektualësh, të nëpërkëmbur nga sistemi, që përhapënarsimin dhe dijet në popull, duke u ndeshur direkt mediktaturën e egër, që përjetuan vuajtjet e thella, varfërinëdhe dhimbjet që shkaktoi ajo. Tani ka ardhur koha qëdritëzat shkëndijave që ndezi pishtari i jetës së tij, tëflakërojnë e ta përjetësojnë mësuesin e paharruar nëmemorialin e atdhedashurisë shqiptare.