Gjon Markokaj: Unitet dhe jo ndasi fetare

Në prag të krishtlindjeve

UNITET DHE JO NDASI FETARE

-Dy pyetje-pergjigje me telekronistin e njohur Ndue Ukcama-

…-Prania e shtatë-tetë kishave si dhe Kalaja e Princit Lekë Dukagjinit në Rajë, tregojne vendbanim me lashtësi të hershem. Në grykëderdhjen e Valbonës ja vlen të jetojsh!...-

Ekskluzive nga Gjon Markokaj

 ...Në kuader të vitit Jubilar të 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë gjatë pregaditjes së nji dekumentari në Rajë Komuna e Fierzës telekronisti, i nderuar zotëri Ndue Ukcamaj, më pyeti:

- Gjon je i vjetër, je marrë me studime; kie botuar edhe libra; këtu në Komunën Tuaj, janë dy fshatra Rajë dhe Dushaj, përballë njëra - tjetres; me besime të ndryshme që i ndanë vetem Valbona.

-- Si ka qënë fqinjësia, si kanë shkuar me njëri - tjetrin?

-- Eshtë e vertetë, Rajë dhe Dushaj, jemi dy fshatra; më besime të ndryshme.

Pa marrë parasyshë fiset dhe besimin e ndryshëm; historikisht këto dy fshatra, përma se tre - kater shekuj e me pare; kanë pasë nji fqinjësi të mirë, njëra me tjetren. S'din as  s'mban kush mënd asnji grindje asë gatrrese, ndermjet njëra - tjetrës. Mbajë në mënd mirë, në shkonim për Bajram te ata, dhe ata vinin, për Krishtëlindje, për Pashkë e festa të tjera fetare te ne si per Shenkoll, Shemmhill Zojë e Merturi etj.

Këtë fqinjësi të mirë, kete respeket per njeri - tjetri dhe vizitat ne raste festash e kemi pasë edhe më gjërë, me Gegysen, Gri, T'pla etj.- etj.

Kohët e vona që e mbajë edhe vëtë në mëndje, flas para Monizmit, është diçka shumë pozitive; se klerikët e të të dyja fshatrave, shkonin mirë me njëri-tjetrin. Është fakt: Hoxhë Dusha dhe Pader Gegë Luma, shkonin mirë, me njëri tjetrin; shkonin të njëri - tjetri, hanin e pinin, bisedonin e zgjidhnin probleme që u interesonin, të dy fshatrave; e kjo vazhdoi edhe me famullitarët e tjerë.

Kjo, pa dyshim qe pozitive, në drejtim të forcimit të bashkejeteses fetare, te unitetit e të fqinjësisë së mirë edhe në vazhdim.

Pater Gegë Lumen, e Hoxhë Dushen, i njoh dhe i mbaj mend edhe vete, aq sa mund te mbaje nji femije i vogel.

Më thoshte babai im, Ndue Pjetra se Hoxhë Dusha ka qene nji burre shume i mire, njeri me urti, i dashur, human e njerezor. Ai e hieshonte oden e burrave, i kishte hije fjala. Ai vinte per festat tona fetare, naj uronte, hante e pinte e ne shkonim te ai.

Hoxhe Dusha, s' ishte burre qe mbante as qe ruante; merira as hasmeri nderfetare.

Ai, ka thanë, e lënë amanet, me gojen e vet: "Kur të vdes une; ju "Burrat e Rajës"; mem arrdhë me gjâmë burrash"!

Gjâma e Burrave është nji rit fetar që e kryejmë ne të  besimit katolik, të cilin Hoxha e kishte pa e ndigjue disa herë, në Fshatin Rajë e ne fshatrat e tjera te ketij besimit.

Kjo për fat të keq, s' u realizue se Hoxhë Dusha, u burgos e vdiq në burg; dhe Pader Gegë Luma,u burgos edhe ai, dhe u denue njiqind e nji vjet burgim.

Ndue Ukcamaj:

 - A janë shperngulë shumë nga Raja dhe si është sot gjëndja e banimit; si jetohet, në drejtim të infrastrukturës, radioteknikes, shkollës, kulturës etj.?

-- Eshtë e vertetë së për çdo tym (oxhak), janë shkëputë, e shpërngulë e shkue: Në emigracion, mrenda e jashte, si neTiranë, Durrës, Shkoder, Lezhë etj. ; edhe jashtë shtetit, në Angli, Gjermani, Itali, Greqi, Amerikë, e per cudi kemi, nga Raja edhe në Japoni e Australinë e largët. Është shumë pozitive, se po thuajse çdo oxhak; nxjerr tym e ka nga nji e dy kunorë që banojnë ketu.

Fshati shtrihet në shpatullat e Korës, dielli e nxenë gjithë diten me nge. Prodhimet bujqesore e blegtorale, bëhen shumë mirë. Bagëtia ecin e mbahen lehtë. Fshati është i lidhur me rrugë makine, të asfaltuara; në drejtim të Qytetit Bajram Currit e të Kosovës; në drejtim të Lekbibajve, në drejtim të Tiranës nga Qafë Mali. Nga qëndra e Komunës e gjer në krye të fshatit, është e lidhur më rrugë makinet.

Fshati ka gjashë kabina elektike që u sigurojnë rrymë elektrike të plotë banoreve. Kan shkollë nëndëvjeçare e të mesme Gjimnaz. Kanë dy, kisha funksionale për besimtarët.

Raja ka, në "Fushën e Shëngjonit"; lokale sherbimi, të ndryshme, ushqimore, klube e restuarant etj. Kohet e fundit, po behen edhe ndertime te reja.

Grykederdhja e Valbones Raja e ne veçanti Dushajt jane vende te bukura per banim Nese e kethejme kryet nga lashtesia, Grykederdhja e Valbones, ka qene e banueshme kohe me parë. Në Dushaj, jane rrenojat e Kishes Shemhillit, qe verteton banim te Mesjetes hershme, Kisha e Shenmerise, Kisha e Popave tregojne banim te mesjetes vonë.

Ne Raje, Shpella e shkamit dhe muret Ilire, tregojne per nji banim te hershem prehistorik. Kisha e Shengjon Pagezuesit, e Shenpremtes, tregojne banim te mesjetes hershme.

Prania e shtate - tete kishave, si dhe Kalaja e Princit Lekë Dukagjinit në Rajë, tregojnë vend-banim të hershem. Në grykëderdhjen e Valbones ja vlen të jetojsh.