Ksenofon Dilo: Shpresa e shqiptarit

SHPRESA E SHQIPTARIT –     “SHQIPERIA  DIVINE “

Nga Ksenofon M. DILO

.. “   per ty o Sheperi im i Zemres ,
sa te rroj do them..''te dua'' - Miranda Gjoni

Vlera njerezore…

Troket ne ndergjegjen tone fort e kaluara…Le te rrjedhe prej saj gjithçka pèr te na ndriçuar permiresimin e punes ne te ardhme  qe te na mbaje lidhur zinxhir ajo qe quhet  jete NJEREZORE…

Me 1936-tè poeti Anastas Duka tere gezim shkroi :

” Balli i fshatit  Sheper  mori pamje europiane”

… Mjaft qe te keshe sy te dalloje ndryshimet. ...

Dhe se largu,ndalej veshtrimi..te Kokojka!...   Asnjehere nuk  ishte pare ne Zagori pamje si  e asaj Kokojke !…pershendetete dhe kurbetllinjte.  Ndienin ne shpirt   te miren ,kontributinin  per idealin shqiptar me pune , pa rekllame , pa ja dite kush perveç ndergjegjes         sh q i p t a r,  pa  shperblim tjeter , veç asaj kenaqesie shpirterore  qe provonte  ne kryerjen e detyres,   “pèr ushtrim virtyti, pèr realizim ideali” …

Tere ambienti, veçanerisht ai qe rrethon shtepine e biblioteken  Ilia Dilo Sheperit nje arkitekture e rralle…

“…Te çdo bulè e kuqe gjaku

Do mbijne qershi Kokojke,

E ç’ka ne bote me te dashur

Se nje grusht i kesaj toke?!”…AGIM SHEHU  “MEMEDHETARI  i NDRITUR” (Balade pèr  ILIA DILO SHEPERIN   Page 9 DIELLI  Aprille )

Askush nuk mund ta imagjinoje bukurine e kesaj panorame :me  qindra e qindra peme frutore qe u sherbehej me nje agrokulture te larte e ne vazhdimesi pèrmiresohej variacioni i tyre. Nje park madheshtor formonte kjo Kokojke se togu me vreshtat, rrethuar me tere ata lisa te mbjellè nga dora e te zoteve…

Mund   ta krahasonje me  ç’ ke pare ne Europe .   Kokojken mal me lule.

Bukuria e saj marramendese…” Zemra e saj”- shpirti atdhetar , qe  brumosi  te femiet  Ilia Dilo Sheperi me  te shoqen,Saven. Kjo e  ben dhe mè te veçante kete Kokojke. Vinin nga shkolla   , edhe pse nuk e ndanin librin nga dora do degjohej ne kete KOKOJKE kazma, sharra, po,dhe gershera e Males qe i jepte molles,apo ndonje peme tjeter formen e duhur - “Kush na ka zili – qeteson  Malja qe, ne teori nuk eshte hakmarres,po per siguri,thosh,mundohu te mos me bihesh ne qafe dhe,  gershera ne dore te tij nuk pushon – na ben superior ! “ --

C’do prerje –nje domethenie…

C’do sharrim… percjell ndjenja ose mendime…

SHIJO JETEN ME TENSION  PA TRIOTIK

C’do peme e lulezuar,krasitur bukur dhe me passion , flet me gjuhen e jetes, derdh frymen e vet shqiptare e jep peshen domethenese te se vertetes :…njè mrekulli e vogel…njè” pamje europiane”

Njerezit filluan e  thithin ide te reja..

Ne kete realitet ka nje detyre  qe shquan si shqiptar karshi te tjereve dhe karshi ndergjegjes ,ka vlera per te cilat mbetet i gjalle  e forcohet  pasioni  i  Lirise  qe Zagoriti i ka dhene BESEN dhe krenarja Zagorite  qe kuptimin e nderit e ka te larte e, çmohet ne baze te virtyteve qe e dallojne racen  tone ,  na ka lene shembull qe ,  u eshte neneshtruar vetem ligjeve te saja... Kuptimplote vargjet e Rudyord Kiplingut   :

“Ne mundsh ti mbushesh  , minutat me te renda

Me vepra  qe peshojne , dije dhe mos kij asnje dyshim

E jotja do jete Bota me ç’ka brenda

Dhe  NJERI do jesh, o Biri IM!”

“ Ketu tregon me gisht vellezerve ,Oresti me gezim e  kenaqesi  -vendin ne Kokojke- do ndertoj kliniken time dhe do tu sherbej -une  doktori i ardheshem gjithe kesaj krahine – “  Realizoi enderren e tij u be doktor: Doktor i shkencave mjekesore   ,aq i njohur ne profesion te tij-, m’u  ne zemren e vendit me te qyteteruar te botes,ne  Amerike –shkruan dhe enciklopedia amerikane per  Te.  Por,  Dr. Orest Dilo, Ai qe kish aq dashuri te madhe per Atdheun e, shqiptareve u sherbente gratis ne megrim  te detyruar politik,kurre nuk mundi enderren e tij te madhe ta realizonte : –te sherbente ne Sheperin e tij,ne Shqiperi !  edhe pse  mekuar qe ne vogeli :  Gjithçka per Shqiperine . Vlera qe nderon njerine : shijo jeten me tension patriotik .

Nè   ate Kokojke,  ne Sheper -Zagorio vihej- llogjika dhe zemra,dhe shpirti e sakrifica dhe dashuria pèr dhene- e Atit, MEMEDHENE. Faktor vendimtar - vullneti per te ecur perpara:  me pune te ndereshme duke  perqafuar shpirtin dhe mendjen e Rilindasve

Nje fund ..dhe nje fillim…

Pranvera stine e gezueshme..…ndjen qe diçka largohet e diçka po vjen ne ate park madheshtor… Sa force shprehese kane  tani keto peme ne kete Kokojke ! I shikon  dhe…mendja udheton ne kohe dhe hapesire ne keto troje…ndjen te duash dhe te adhurosh njeriun e punes .

Sa krenare e hije ka,  kjo toke shqiptare ! ZOTI na i ka bere aq te mrekullueshme pèr bijte e shqipes . Filizat e rinj  ne kete vater familjare ushqehen  me edukate pune, benin shkollen patriotike me ndjenat e shqiptarizmit .  Puna shoqerohet me kulture europiane

Nje bukuri e nje pune te tille jep Lavdi dhe Nder .  Vetbesimi  sheperjot si individ , anetar i rregullit dhe i korektesise  pasqyron kudo ,jep respekt. Celnikos karakterin, vullnetin  e njeriut qe me gjak-ftohtesi merr fryme –vetem pèr qellimin drejt te cilit ecen.

Valle kjo dhurate piqet me moshen   dhe u sponsorizon me bujari bijve, dhe atdhetareve me gjere- u meson se,cilèsite e karakterit ,jane shkallè qe te ngjitin ne lartesine  e ATDHEUT?

KOKOJKA   MAL  ME  LULE !

I tere ky lulezim i gezohet Diellit freskise,cicerimave…ne pranvere.   Ketu  tjeter eshte ne mengjes , tjeter ne dreke dhe ne darke ndryshe   !   Kush e ka ndjere padurimin… sa te shohe  te ziret nje peme (sidomos  fidanet te  marra nga jashte …)  shpresen e sythave te pare qe dalin tek ajo ,kenaqesine e perditeshme qe diçka  gjallon,  merr jete nga kujdesi i tij mendon  :

C’do flete gjetheje, nje pergjigje e punes se vemendjes qe ka treguar  , ç’do lule nje “faleminderit !”  Ndersa lekundja e  degeve te pemes nga flladi i pranveres  -  nje pershendetje miqesore  nga kjo mrekulli e vogele  per ç’do vizitor! . ..

Gumezhijne bletet n’ate jeshillèk e lule me lule qe i gezohen nektarit ne to , ngrohtesise Diellit …cicerimave te zogjeve qe, s’kane te pushuar  !  n’ato qershi,molle, bajame ,vadheza, rifeza, zerdeli etj… Ja thone kenges tyre dhe s’dine te pertojne…   fluturojnù nga nje dege te tjetra  dhe, ngjan sikur u bejne  shenje miqesie te palodhurve …

Momentalisht u ndalin syte dhe larg te … nje mace e zeze … Shqetesuar nxjerr turiçken ajo, neper gjembat e atij gardhi qe rrethon kète Kokojke… Nxitimthi leviz nga nje cep te tjetri  me sy te kuq te zgurdulluar .mjaullin e egersuar…kthen koken pas  dhe veshtron nga dajkua duke lèpir jarget qe i ka  leshuar ,dhe… perseri si me pare   … Ka vene re ndryshimet,zagali (zekthi) i zemerimit i ther ne shpirt… ( thuaj  te   mendojè…ta ktheje Kokojken   ne mal me dhimbje) ne tokè shqiptare, po… dhe, kush dreqin e di ç’fare mendojne macet…?!   Djali  i madh, Themua,  me ate moral èngjellor ,sjell humor si te tine “..ç’hyn ne goje nuk ndyn dhe njerine, ( zbret ne bark dhe pastaj…nxirret jashte po,…)ç’del nga goja kjo e ndyn  !

Sido qe te jete ata perpiqen ta mendojne  “keq-veshtrimin”e saj jo si nje  ligesi  …ku  kasaphana e hordhive barbare do kaloje ç’do kufi te imagjinates e …viktimè do jete dhe kjo Kokojke …!… po,si nje krijese Zoti fat-keqe qe ka nevoje pèr ndihme dhe, do insistojne ta pèrçmojne  sa me pak…si dhe pasanikun me shpirt te verbuar.

Mbi te gjitha kane  keshillen  kembengulese  te prinderve qe , syrin te flamuri e kishin” dhe,…” ne kohra kritike  kishin pare dhe luane dhe kone “ e “…fletet e qerpikeve i kane mbajtur si krah shqiponje” :

“Vlerat Njerezore , virtytet shqiptare  u bejne  nder ne jete! “

Nuk harrohej ajo mbremje  vjeshte 1935-sè, gjithe  burrat pa pyetur per ate mot aq te egersuar u shkulen  me fener ne duar  drejt Dhembelit. U dha haberi Male Dilua ne Krekez mushkat e ngarkuara me fidane molle  te blere nga jashte.., suferina nuk i lejonte te benin rruge… P.Xhamballo, C.Thanasi , mbriten te parèt…e gjeten duke kenduar ne ate qamet…  Pa pyetur rrezikun erdhen , mbriten ne shtepi te Xha DILUA ,pa i njoftuar per shqetesimin e vellazerisht hyne  ne shtepine tere gezim…Gjesti  burreror ,jepte NDER si SHEPERJOT, Si SHQIPTAR ! Se, per Sheperjotin ne se” kush i ben keq e ben me te forte”  te ruash nje Miqesi eshte VIRTYT ose si shprehet atje :”Te  jesh nje MIK eshte nje NDER ! “  E qarte! ,edhe zemra pastaj harrin  te mesone se te kesh nje Miqesi eshte nje   dhurate  ne  jete,   apo jo?

Asgje nuk e lind miresine, dashurine me shume se dashuria.” “Hapni mire syte dhe zemren tuaj! -  vazhdimisht u fliste  Mema  qe ç’do vit e le pak me  te lodhur  po, para Saj ,gjithnje femije e per hir te se vertetes nuk e flaken kete thesar pèr gjithe kohen qe Deda jetoi  –  shihni se  kudo i pafuqishmi ka nevoje pèr nje fjale te mire, dashuri, mendim dhe kujdes …Te ligut largoju..tu vije keq per te ,i tillè  gatuar ! Do jemi ca naive- shton -kur te miren mundohemi ta kerkojme te çdo njeri  se ,  te disa persona e mira nuk ekziston”

Porosite  e prinderve  ata perpiqen ti vene ne jete me kembengulje stoike  dhe,kur ndokush prej tyre sado pak nga to nuk ja kursejne  verejtjen ne sy . Te shoket e miqte e tyre per te tjeret-gjithmone kujtojne- ç’fare te mire kane  dhe, ç’fare mund ti beje interesante.

Kuptohet kjo, jo qe ti mburrin po, ne natyre  kane te thone te verteten qe nxit e  mobilizon  .“Si e lindi natyra dhe e poqi Atdhetarizmi kjo familje ju ngrit            Zagorise- shkroi shkrimtari , Agim Shehu-  si nje lis me dege te gjera,te hijsheme ,njera me e bukur se tjetra”

E tere kjo  te ben te adhurosh   Nje pervoje e veçante. .. Veper  Frymezimi…

.  Pak veta po e ndertojne po shume  ta gezojne. E tillè kjo punè ne ate Kokojke tere shkurre  e gure me pare qe, nuk u fillu per lavdi personale dhe,aq mè pak pèr fitime.

U nis per te bere nje detyre …   Ne menyre te ndergjegjeshme sakrifikoheshin te gjitha forcat e te gjitheve . Te tille do ta dorezojme-mendojne – te brezat qe do vijne ..Pershtypja me jetesore qe ruhet nga ç’po bejne te 10 –te femijet e Dilo-s ne ate KOKOJKE ku dhe brezaret e vreshtave kane skicim  panorame mbi vete   :  eshte njeriu-Njeri , krijohet nga  perpjekja  dhe jo nga aftesia qe  dhuron natyra…

Nga kenaqesia tundej  vendi nga kenga… Eshte zeri i jetes qe  oshetin e jehon fort,   lodhjen largon, e fiton njeriu entusiazmin qe te ben te shohesh boten me te madhe :

”Edhe  ketu, ku njerezit bashkohen me malet, me pune behemi si EUROPA“

 

E gjithè kjo madheshti,ku nje muaj i flet tjetrit dhe,nje vit tregon te  tjetri mènçurine ,djersen dhe dashurine per dhene e Atit , deshmi Kokjka .

S’ka goje as fjale dhe zeri nuk i degjohet po eshte nje dhurate mirenjohje . Drita ketu  madheshtore ; largohesh   nga telashet dhe, per te qene te sinqerte ja vlen te rrish dhe pak ketu ..-mendohej.  Deshmia e heshtur e saj e fuqishme    …Hijeshon si nje nuse  kur del ne leme dhe heq valle zagorite po,  krenare  si nje burre i fuqishem ecen ne rrugen e nisur qe,macet ,zvarriniket i fshihen ferrave.

 

Nuk ke ç’i thua MADHESHTISE se  nje shembelli  ne natyre qe jepte dje mesazhin :” Ja ç’ben puna e djersa per ATDHE !”

Dhurate  e nje qyteterimi shpirteror zagorit,  kontribut  i  nje edukate prinderore me kulture te admirueshme europiane,veper e bijve  te Ilia Dilo Sheperit  !

Po  sot ?

Sot ?..!

Sot vendin e shpreses e zuri zhgenjimi ! Jeta i mori fytyren e vdekjes… Fort tingellojne fjalet  e  Rudyord Kipling :  “ Ne mundsh te ruash aryen..se  tek disa njerez  e mira nuk ekziston”

KOKOJKA  MAL  ME DHEMBJE…

“Me teper   se  hijeshmeria e asaj Kokojke   shihet  kudo shkaterrimi i saj !!!

Zaten , kot nuk thoshin te paret ne Sheper  :  “ Kur flet injoranca , inteligjenca hesht “  dhe...  koha e te kuqit hengri mish njeriu me artin e barbarise te te pareve te Hormova !

Nen Kokojke nje kollone e gurte flet per te njohur te verteten  e atyre  qe me krime nuk u nginjen ! Akti makbethian ne fillim pluralizmi tregoi : jeten e filloi nga vrasjet !  Gjakun e  KALIOPI DILO-S shnderroi ne memorje : “ Ja  ç’bene komunistet per te zhdukur deshmite “

Me dhimbje shkroi poeti burreror JORGO TELO  :

,..”Sheh Kokojkën shamizezë,

si vajton…!

Lule molle s’ka në degë;

ç’i rrëzon?!

Gjethet në bahçe u zverdhë,

ç’i verdhon…!? “

E, ne ate vend edhe ne ate Kokojke :

Ngrihet zëri i Ilisë

flet prej varrit

“Si  u  fik       /  te pragu i shtepisè  /  nuse E DJALIT”

Edhe pse ,   Kostandinèja e beses se madhe qe ne tere veprimet kish harritur te shpirti i Njeriut me Madheshti ZAGORITEJE, mbante gjalle vullneti i hekurt i JANI DILO-s,zjarri i gjalle atdhetar ne sopirti e Tij , me frymen e  zagorites mbante hapur porten Dilo ngjan me spartanet ne mbrojtje te trojeve ku, barbarizmi  kaloi çdo kufi imagjinate  e  , natyra Kokojke perballet me mizoren …”Na ishte nje here natyra sheperjote!” Kokojka veshtron nga lart ..Sheperi i vjeter-s’jeton me !

Po, zeri i Nene shqiptare  eshte ZE qe nuk vritet !  Historia  nuk njeh pushim , ajo tregon : kjo zagorite u be personazh kryesor i legjendave…

Ndersa ajo kondisme ,nje stacion per çdo vizitor,ia atribon pamjen  e saj misionit qe te permbledhe brenda vehtes gjithe

linçime, burgime etj. qe,kaluan dhe ato ç’ka prodhoi vete industria çnjerezore … e nxitimin

kuqalasheve te fshenin paaftèsine per ti mbuluar se,sheperjoti mbeti SHEPERJOT  dhe,ajo kollone e gurte çfaqet si nje tempullshqiptarizmi.

- Pjese kjo,  jete reale !    Veç,  me mirenjohje  –thote,  dhe kenga labe  pèr veprimin burreror qe rri e strehuar ne kujtese e ka marre vulen e Kohes  :

“… Bijte e Dilo-s lavdi plote

S u tunden nga IDEALI      “

Gjithe me Janin fanua(si thone ne Zagori) shkelqejne  me madheshtine qe perben edhe nje nga kryeveprat e Ilia Dilo Sheperit

te gjithe me Janin fanua(si thone ne Zagori) shkelqejne  me madheshtine qe perben edhe nje nga kryeveprat e Ilia Dilo Sheperit sa populli  i thote :

“O Illi , ILLI i YLLTE

Gjitheve u hape syte

U dhe gjithe miresite…

Gjuhes shqipe gramatke”

Vlerat e  se kaluares,  vyrtytet njerezore te burrave te vyer te Kombit ,i japin me teper kuptim te sotmes  ,   te drejten  nuk e lene burgosur , te persekutuarin ,qe eshte dhe kraharori i demokracise e qe dje e rrethonte muri Spaçit e sot  muri i korrupsionit nga

Ilia Dilo Sheperi

komuniste te verbuar nga etja per pasuri e pushtet, nuk e lene te persekutuar. Marrin  fund  deshperimet qe kane pushtuar njerine demokrat “pa demokraci” ,nuk lejojne  te ecet mbrapsht . Ato jane nderi  i shkelqyer i races shqiptare  se,

“ Malet mbeten MALE

Edhe kur i zene me gure

Kur iqellojne me top

Ata shkelqejne me shume“ (Etien Dilo “NE NJE BOTE QE LIND E  NUK LIND DOT” fq.18)

Ndaj, le te na vine shpesh ne mendje  e te na mbushin plot optimizem . Edhe pse  sakrilegjin,çvarrimin e ILIA DILO  SHEPERIT  stalinisti nudo e quajti progres  episodin me te turpeshem te luftes se klasave.  Ndersa ne menyre artistike ju pergjegj kesaj masakre çnjerezore dhe me ton burreror,  poeti   qe kish si mision te bente  pèr dije-  jete   pas   vdekjes  :

“ ..Zbuluar te mbeti balli

Brezat te shohin ne sy.

MBI  DHEMBEL  , KOHA   STERRALLIN
      PO  E  PJEK  NE  BRONX  PER  TY .” (A.Shehu)

Shpresojme te marrim me vehte ca nga dituria,dashuria e kesaj jete  shqiptare pèr tua percjelle brezave te sotem me ritme shume  me te shpejta ate dinjitet zagoriti me  ate bukuri shpirti si te tyre  e te ç’do shqiptari  me dashuri pèr Shqiperine e  plote qe  e thene me fjalet e burrit te kombit  Jani Dilo -“Te jemi krenare qe jemi lindur ne token shqiptare”

E kaluara dhe e nesermja  kane kenaqesine e  tyre por, kurre nuk duhet lene te fluturoje e mira dhe kur kjo  thellè… jep drite  .

Vetem keshtu, asnje hije nuk mund ta erresoje qofte dhe sado pak ndriçimin e drites   DEMOKRACI  PERENDIMORE.

“Te rrish indiferent ne pune te nevojshme- theksonte Napoloni- eshte poshtersi”

Ne kete themeli te veme  gurin e nderteses DEMOKRACI me bashkim zemrash shqiptare dhe, jo shqiptarin kunder shqiptarit , pèr  te rrembyer te mirat e perbashketa ne kurriz te tjereve  e   komedite e brendeshme dhe intrigat e jashteme  tè  luajne me fatin e nje kombi , me fatin e “SHQIPERISE DIVENE –si e quan ILIA DILO SHEPERI -,DHEUN KlASIK TE TRIMERISE”.  Vetem keshtu duam” Shqipèrine  Zonjè” dhe shqiptaret ,  me tere kuptimin e fjales   ,   Zoterit e SHQIPERISE .