Demir Krasniqi: Shpërnguljet e popullatës shqiptare ...

Nga folklori i së kaluarës sonë :

SHPËRNGULJET  E POPULLATËS SHQIPTARE  NGA KRAHINAT MALORE ISHIN SKENARE  TË REGJIMEVE OKUPUESE

Shkruan: Demir KRASNIQI

Regjimet e egra okupuese dhe vasalët e tyre shqipfolës , asnjëherë në jetën e tyre nuk menduan dhe nuk u angazhuan për përmirësimin e jetesës së popullatës shqiptare që jetonte nën kushte të rënda mjerimi nëpër fshatrat rurale të Kosovës .

Popullata që jetonte në fshatrat e largëta malore , nuk kishte as kushtet elementare për të jetuar një jetë normale sikurse njerëzit tjerë të botës së qytetëruar . Ajo jetonte kryesisht nga bagëtia , bujqësia dhe pylltaria .

Nga bujqësia , të rralla ishin ato familje të cilat ia dilnin që ta sigurojnë kafshatën e gojës për familjet e tyre për një vit kalendarik . Për t’i shitur produktet e tyre , qoftë ato bujqësore, qoftë ato nga blegtoria , nëpër tregjet e qyteteve më të afërme , detyroheshin që të udhëtonin këmbë me dhjetëra kilometra deri në tregun më të afërm .

Bie fjala , popullata e krahinës së Malësisë së Gollakut , qytetet më të afërta për të tregtuar i kishte : Prishtinën, Gjilanin, Kamenicën, Bujanocin dhe Medvegjën . Për t’i plasuar prodhimet e tyre nëpër tregjet e këtyre qyteteve , ata nuk mund të arrinin në tregje, pa e  bërë një konak diku tek ndonjë mik, apo dashamirë .

Mu për këto shkaqe, shumëkush nga Malësia e Gollakut , detyrohej që t’i martonte vajzat e veta në ndonjë fshat më afër qytetit , ose në qytet , vetëm e vetëm për të krijuar kushte të afrimit ndaj tregut .

Malësia e Gollakut ishte larg çdo projekti të infrastrukturës rrugore . Mungonte rryma elektrike , mungonin ambulancat dhe përkujdesja mjekësore , mungonin shkollat dhe mungonte gjithçka që i nevojitej njerëzve për të mbijetuar .

Nga këto kushte , shumë njerëz vdisnin nga mungesa e kujdesit mjekësor , sidomos gratë shtatzëna për të cilat nuk kujdesej askush dhe shumë prej tyre i përfundonin lindjet e tyre me pasoja tragjike .

Shumë fëmijë dhe të rinj nuk kishin mundësi për t’u shkolluar , nga se duhej të udhëtonin shumë larg dhe duhej të paguanin banesa me qira , e këto kushte nuk i kishin familjarët e tyre !

Popullata e kësaj Malësie, nuk kishte shansin më të vogël për t’u punësuar diku nëpër institucionet shtetërore ...

Me fillimin e shkollimit të kuadrove të para shkollore , femrat e kësaj Malësie ia filluan të iu lakmojnë njerëzve të shkolluar (sidomos mësuesve ) dhe ato tani ishte vështirë që t’i bindin prindërit e tyre , për t’u fejuar e martuar me ndonjë bujk , apo barinj të pa shkolluar !

Kështu që , krahas nevojave për punësim e  shkollim , tani lind edhe problemi i martesave , ku çdo njeriu që i kërkohej vajza për nuse, pyetjet e para që ia parashtronte shkuesit (mesitit ) ishin : “A kanë shtëpi në qytet? A ka djali shkollë? Dhe :”A punon djali diku në punë të shtetit?!”

Jeta e popullatës malore nën këto kushte , sa vinte e rëndohej më shumë dhe çdo ditë e më shumë bëhej e pa durueshme .

Të shtrënguar nga këto rrethana të vështira e të padurueshme , ata ia filluan ditë e më shumë që t’i braktisin vatrat e veta shekullore dhe stërgjyshore dhe të shpërngulen për në qytete , me shpresë se do të vijnë për ta ditë dhe kohë më të mira !

Nga kjo tendencë, shumë shtëpi mbeten të shkreta , shumë fshatra mbetën gati të boshatisura pa asnjë banorë, tokat e bukës mbetën djerrina , livadhet u mbushen me thera dhe u bënë shumë shpejt zabele , kurse tufat e bagëtive ma as që mund të shiheshin nëpër kullosat dhe lëndinat e kësaj Malësie !

Skenari i këtyre shpërnguljeve , nuk ishte i rastësishëm, por ai datonte shumë më herët nëpër elaboratet famëkeqe të akademikëve serbo-sllavë, të cilët e kishin ëndërr jetësore zbrazjen e tokave shqiptare nga shqiptarët dhe këto shpërngulje ishin vazhdimësi e shpërnguljeve për në shkretëtirat e Anadollit dhe në tokat tjera të botës !

Duke i parë këto tendenca kobzeza ndaj popullit tim, unë si i ri , nuk mundja të rri indiferent dhe duarkryq , pa e shprehur indinjatën dhe revoltën time shpirtërore . Arma e vetme dhe më e fuqishme për mua , ishte kënga popullore të cilën e këndoja me dashuri gjithandej trojeve shqiptare dhe ajo dëgjohej kudo me ëndje , respekt dhe dashuri nga të gjitha gjeneratat dhe gjinitë njerëzore !

Një ditë , vendosa që të dal para opinionit artdashës me një këngë të re , që i dedikohej kësaj dukurie shëmtuese  për popullin tonë, në mënyrë që sado pak , përmes vargjeve të këngës , t’ua bëjë me dije popullatës sonë , se në çfarë rruge jemi duke shkuar ne si komunitet !

Si frymëzim për ta thurë e këndua këtë këngë , më shërbyen disa rrugëtime për në dasma në Malësinë e Gollakut , ku në çdo hapërim shihja shkretnim dhe shëmtim të kësaj Malësie ! Këngën e titullova :”Ç’ më ka ra nji mall i shkretë” dhe të njëjtën e incizova dhe e publikova në shtëpinë diskografike “Jugoton” të Zagrebit , në vitin 1974 .

Në vazhdim , po ju la në shoqëri me tekstin e kësaj kënge , në mënyrë që edhe Ju lexues të nderuar , ta lexoni dhe ta vlerësoni këtë krijim të vërtetë të krijimtarisë sime muzikore :

 

Ç’ MË KA RA NJI MALLË I SHKRETË

Teksti, muzika dhe interpretimi: Demir Krasniqi

 

Hej, ç’ më ka ra nji mallë i shkretë ,

Diçka zemra asht tuj m’ djegë ,

Vendi im kur mu kujtue –

Lotët m’ rrjedhin sikur krue ...

Vaj medet !

 

Hej, vend i varfër   n’ atë Malësi ,

Por i dashtun për njerëzi ,

Për mikpritje e bujari ,

Për trimni e besnikëri – e ,

Vaj medet !

 

Hej, kur u mbledhshim nëpër oda,

Tue  këndue , tue  lujtë lojna ,

Tue ngranë dardha e tuej ngranë molla,

Lojna t’ vjetra nga këto ana –

“Bati – bat” dhe me “filxhana” ...

Baci Nel tu’ i ra kavallit –

Gurë e dru rrëxonte prej mallit,

Vaj medet !

 

Hej, kur dalshim punës me ia nisë –

Zemra m’ rritej prej kënaqësisë ,

S’ dijshim t’ lodhun prej sevdaje ,

Nëpër ara e ndër livadhe ...

Vaj medet !

 

Hej, kur u mbledhshin çobania ,

Qitej pitja , qitej flija ...

Rreth e rreth kullotë bagëtia,

Djemë e çika tuj mbledhë dredhëza ,

Tuj maru’ çorapë me vegëza ,

Nëpër mrize kur mrizojshin ,

Fyelli e kanga kurrë s’ pushojshin ,

Herë “Cic- Mic”, herë “Gurapesh”,

Si ka qenë zakon mes nesh ...

Lujshin çikat “Guracak” ,

Si ka qenë zakon n’ Gollak –e,

Vaj medet !

 

Hej, vendi im shumë kish ndryshu’,

Trojet krejt ishin shkretnu’ ,

Odat krejt ishin rrënu’ ,

Lojnat krejt ishin harru’ ,

Burrat krejt ishin largu’ ,

Familjet ishin vetmu – e,

Vaj medet !

 

Hej, shkova vendet me i kujtu’ ,

Fëmininë ku e kam kalu’ ,

Mali krejt ishte rrallu’ ,

Pemët e vjetra ishin rrëxu’ ,

Pemët e reja pa u shortu’ ,

N’ ara t’ bukës – therrë mbas therre ,

Livadhet janë ba zabele ...

Vaj medet !

 

Hej, hijet , ku mrizojshin tufa –

Ishin mbushë therra e kaçuba .

Dhenë e lopë nuk kishte ma ,

Kumbonat nuk bijshin ma !

Fyelli e kanga kishin tretë ,

Vetëm zogjët kishin mbetë ...

Ishte ba si vend i shkret- e,

Vaj medet !

 

Hej, krejt Gollakun e vizitova –

N’ rrasë t’ nji guri u ula e pushova ,

Këtë kangë malli ia kushtova ,

Tue thurë me lotët e mi –

Der’ sa e shfryna zemrën mir-e ,

Vaj medet !

 

Gjilan, Qershor 2013.