Speciale

Piro Tase: S. Arthur Baldwin - Pamje mbi Shqipërinë

E diele, 12.05.2013, 10:00 AM

Ekskluzive:

PAMJE MBI SHQIPËRINË

S. ARTHUR BALDWIN

Përgatiti në Shqip: Piro P. Tase

“Bijtë e Shqipeve”, siç e quajnë veten e tyre Shqiptarët që jetojnë në vendbanimet e tyre të lashta të Gadishullit të Ballkanit, përgjatë brigjeve të Adriatikut, duan të dinë se çfarë kërkon Evropa nga shteti i tyre ri, i sapo krijuar dhe, bota Kristiane, sugjeron atë ç’ka ajo pret nga gjigandi i ri, pavarësia e të cilit u njoh si një domosdoshmëri për të siguruar paqen në Evropë.

Që në atë kohë kur Apostulli Paul, udhëtoi duke i rënë mespërmes Shqipërisë, e cila në atë kohë quhej Iliri, udhëtarët e huaj kanë qënë thellësisht të interesuar për të njohur nga afër këtë popull të veçantë.

Si Lord Broughton, ashtu dhe Lord Bajron i përshkruan në vargje virtytet e tyre të shquara. Pikërisht, këtu e gjen frymëzimin Bajroni për të kompozuar Këngën e II të poemës së tij të famshme “Çajld Harold”

Miqtë e vërtetë të shqiptarëve kanë parë tek ata një popull me të vërtetë paqedashës dhe të gatshëm për të luftuar sa herë që e kërkon çështja e Atdheut, burra të urtë e të zgjuar dhe trima të rrallë. Me të drejtë ata janë quajtur edhe “ Yankees of Southern Europe” falë aftësisë dhe mjeshtërisë së tyre për të bërë punime nga më delikatet me dru edhe me metal si dhe për prodhimet e tyre tekstile. Nga ky popull, kanë dale figura të shquara politike dhe udhëheqës të mëdhenj që janë edhe sot në postet drejtuese të shtetit Turk.

Pyetën dikë që i njihte shumë mirë Shqiptarët, për të mësuar se cili do të ishte raporti mes katër burrash të zakonshem në se ata do të liheshin të lirë, për të jetuar vetëm për një periudhë të caktuar kohe në një vend. Përgjigja e tij e menjëhershmë ishte se seicili prej tyre do të kërkonte që të bëhej prijës. Ndoshta është pikërisht kjo cilësi që ndeshet edhe tek Keltët, gjë që i bën shumë studiues të arijnë në konkluzionin se Shqiptarët kanë të njëjtin gjak Arjan sikurse edhe irlandezet.

Armiqtë e tyre duan të thonë se Shqiptarët janë të përçarë, por kush e njeh mirë këtë popull trim, do të gjejë tek ata nje solidaritet të fuqishëm që e ka burimin tek patriotizmi i tyre, tek vendosmëria e jashtëzakonshme dhe shpirti i madh, tek sinqeriteti i tyre, tek kthjelltësia e forca e të menduarit. Të qënit të shpërndarë si komb e ka bërë atë një popull të veçantë dhe të ngjashëm në një farë mënyre me hebrejtë

Popullsia shqiptare është e përbërë nga Gegët, që janë të vendosur në pjesën veriore të vendit dhe që shumica e të cilëve i përket besimit mysliman, si dhe nga Toskët, në Shqipërinë e Jugut, të cilët në pjesën më të madhë i përkasin besimit orthodox. Ishte pikërisht kjo ndasi fetare që u shfrytëzua nga shtetet fqinjë duke bërë të mundur ta ndajne dhe të ushtrojnë kontrollin e tyre mbi këtë vend. Abdul Hamidi, Sulltani i rrëzuar Turk, për shumë vjet luajti kartën e ndasisë fetare për ta mbajtur nën sundim këtë popull, por, jo shumë kohë më parë, kam lexuar ç’ka është shkruar nga një mysliman i mirë shqiptar, i cili thotë se shqiptarët, ka kohë që kanë gjetur një gjuhë të përbashkët mes tyre, “a modus vivendi’ mes të dy besimeve. Ata e dine mirë se “ … është e pamundur që të duash Shqipërinë duke predikuar, në të njëjtën kohë mësimet e kishës orthodokse Greke dhe fene Myslimane. Që të dyja këto besime kanë një karakter politik dhe aq të çuditshëm sa do të ishte e pamundur që të mos humbje atdhetarinë, po t’i ndiqje pas ato. Tani është e qartë për cilindo se cili është misioni i krerëvë drejtues të dy besimeve, si atij mysliman ashtu edhe orthodoks”

Zonja Edith Durham, autore e “Burden of Balkans” pas një studimi të gjatë që ajo ndërmori për të njohur nga afër viset e banuara nga Shqiptarët, thotë qartë se: “Shqiptari mbi të gjitha është shqiptar. Ndryshon puna me myslimanin serbin dhe ate bullgarin. Pushteti i fesë islame ka fshirë nga ndërgjegja e tyre ndjenjat nacionale. Me Shqiptarët ndodh e kundërta. “ ai, para së gjithash, është Shqiptar…”

Pavarësia e këtij vendi po konsolidohet fuqishëm nën drejtimin e një qeverie te re autonome. Bile edhe bishopin grek ortodoks të Korçës e kanë burgosur për veprime mashtruese kundër qeverisë së re të sapoformuar dhe ka filluar të projektohet edhe pavarësia e kishës ortodokse shqiptare nga ajo e patriarkanës greke. Myslimanët shqiptarë pothuajse të gjithë i përkasin sektit Bektashian dhe normat e besimit janë larg nga ato që predikon Muhameti. Për shëmbull, gratë myslimane shqiptare, janë tej mase të respektuara dhe kanë shumë influence tek burrat. Nuk njihet poligamia. Shumë nga figurat më të shquara të këtij populli i përkasin besimit mysliman.”

Me tej, Zonja Durham, pohon se “… një numër i madh i këtyre “bijve të shqipes” jane gjithmonë të vendosur në atë që kërkojnë. Një zyrtar i pakënaqur Grek, më tha një ditë i dëshpëruar: “Unë nuk e di përse rri këtu! Nuk bëj asgjë! Këta njërëz nuk i tremb asgjë! Unë nuk kam se si të mos e pranoj që ata janë shumë të sjellshëm më mua… Unë ju siguroj se ata që të gjithë janë Bismarkë-Bismarkë të vërtetë. Një ditë ata do të kërkojnë ç’ka duan dhe Evropa do të detyrohet t’ua japë atë…”

Sot, kërkesa e tyre është plotësuar. Fuqitë e mëdha të Evropës kanë njohur jo vetëm kërkësën për krijimin e nje shteti të pavarur në brigjet e Adriatikut, por të pranojnë edhe vlerat si një nga kombet më të lashta duke u siguruar atyre edhe një sundimtar të ri dhe të fuqishëm. Amerikanët, të cilët e kanë intervistuar më von Lartësinë e Tij, Princin dhe Princeshë Vidin, pohojnë: “Ne u impresionuam nga mendimi se Princi e ndjente veten si udheheqës fisnik dhe i nderuar, i sjellë nga Zoti, për popullin e shumë vuajtur shqiptar…” Princ Vidi dhe zyrtarët Hollandezë që e rrethonin kishin bërë shumë për një periudhë kohe shumë të shkurtër. Populli ishte i ndërgjegjëzuar për ta pranuar dhe për të punuar për të ndihmuar Mbretin e tyre siç e quanin ata me insistim Princin. Ky qëndrim ishte si nga ana e shiptarëve myslimanë të Gegërisë në Veri të Shqipërisë ashtu edhe nga ata Orthodoksë, Toskë në Jug të vendit.

Ata kanë një antipati të veçantë për Serbinë, Bullgarinë dhe Greqinë dhe vazhdojnë të ndjejnë pasojat e një lufte të frikshme vdekjeprurëse që shkaktohej nga masakrat e tmerrshme, shkatërrimtare që vinin nga këto vende fqinjë. Fuqitë e Evropës kanë lëshuar tani urdhërin “larg duart ” dhe si Greqia ashtu edhe Sërbia, armiqtë më të këqij, padishrë, i janë bindur këtij vendimi edhe pse Greqia ende vazhdon ta mbajë të ndezur tensionin përmes luftës guerrile. Në se Europa nuk do të tregohet e dobët dhe nuk do të heqë dorë nga vendimi i saj për të mbajtur “larg duart” nga Shqiperia, ashtu siç bëri edhe me Svicrën, ky vend, me siguri që do të forcohet shumë shpejt duke krijuar një sitem qeverisje të përshtashëm për të plotësuar nevojat e popullit me një sistem publik shkollash dhe me nje liri besimi dhe të drejta civile për të gjithë. Shqiptarët që iu dha rasti për të studiuar nëpër vende të zhvilluara, kanë filluar të rikthehen në atdheun e tyre me shpresën për t’i shërbyer bashkëkombasve të vet, pavarësisht në se janë myslimanë, grek orthodoksë, apo grekë katolikë dhe ku, që nga i pari deri tek i fundit kanë një simpati të veçantë edhe për protestanët. Të gjithë e ndjejnë se Shqipëria është nbajtur, për pesë shekuj, në errësirë dhe injorancë, nga hoxhallarët dhe nga kisha Greke apo ajo katolike. Këtë e trogon edhe përzgjedhja që ata i bënë sundimtarit të ri të tyrë protestan. Kjo ishte një kërkesë nga të gjitha klasat. Agimi po lind për Shqipërinë dhe për popullin e vet të inspiruar për liri dhe mërmërima e masës një milion e gjysëm, me siguri që do të dëgjohet fuqishëm pavarësisht nga mungesa forcës së tingullit.