ITALIA DHE ÇËSHTJA SHQIPTARE MË 1901

Dokumente në Mbështetje të Historisë së Kombit Shqiptar

Përgatiti Fotaq Andrea

Pierre Coquelle (1859-19..), arkivist e bibliotekar i komunës franceze të Maulanit në Lorrenë, është autor i mjaft botimeve dhe studimeve interesante, përqendruar kryesisht në çështjet ballkanike dhe ato të fesë, sidomos për kishën romake dhe krishterimin në përgjithësi. Ndër studimet e tij përmenden “Historia e Malit të Zi dhe e Bosnjës”, apo “Historia e mbretërisë së Serbisë”, krahas veprës së tij në zë “Napoleoni dhe Anglia në vitet 1803-1813”. Duke ndjekur nga afër zhvillimin e ngjarjeve në Evropë, e kryesisht në Ballkan, ai analizon me objektivitet e koncizitet dukuritë politike të kohës dhe studimet e tij i boton në  revistës prestigjioze “La Revue diplomatique”, ku është bashkëpunëtor i rregullt i saj. Shkrimin Italia dhe çështja shqiptare” ai e ka botuar në n°13 të kësaj Reviste, datuar, E diel, 31 mars 1901. Nuk dimë nëse autori e ka vazhduar këtë studim, ndonëse të fund të artikullit, ai ka vendosur fjalën “Vijon”.

Nga Pierre Coquelle

Ftohtësia e dëshmuar kohët e fundit nga ministri i ri italian ndaj Gjermanisë e Austrisë ka qenë tema e shumë artikujve të shtypit francez e të huaj. Italia, e lodhur nga aleanca me fuqitë gjermanike – dhe ne e kuptojmë më së miri që është e lodhur –, do dëshironte të mos ripërtërihej pakti që i bashkon me këto vende, afati i fundit i të cilit mbaron pas dy vjetësh. Ajo do afrohej me Francën, gjë krejt e natyrshme, në përputhje me të shkuarën e saj dhe me ndjenjën intime të masës së kombit, si dhe me Rusinë, gjë që shpjegohet më me vështirësi pas fushatës së mjerueshme të Abisinisë. Bashkimi i ngushtë që ekziston midis Shtëpisë së Savojës dhe vetë Oborrit të Malit të Zi, e afërt kjo me atë të Rusisë do ta bënte të mundur një afrim aq rrënjësor.

Si pasojë e këtij orientimi të ri të politikës së saj të jashtme, Italia do të hiqte dorë përgjithnjë nga kërkesat e saj mbi Triesten dhe Tirolin italian, dhe do të merrte kështu kompensime në Shqipëri.

Nën emrin e Epirit, Shqipëria ka luajtur një rol të madh në mitologji; atje ndodheshin Kolkida, Akeroni, Pindi, Kasiopea, Fushat Eliziane. Që nga ajo kohë, vlera ushtarake e banorëve të saj të njohur nën emrin Skipetar ishte e famshme, ashtu sikurse zakonet e tyre të ashpra e barbare. Ata ishin pjesë përbërëse e madhështisë dhe rënies së perandorisë maqedonase; më pas të lartësimit të Romës e të Bizantit. Nga koha e bashkimit të saj me perandorinë greke fillon të datojë emri i Shqipërisë (Albania) që më parë zbatohej vetëm për një pjesë të vogël të territorit. Shqiptarët arritën kështu të bëhen pak a shumë të pavarur nën perandorët e fundit grekë, pastaj luftuan me ngadhënjim kundër bullgarëve në shekujt IX e X dhe vetëm pjesa veriore e vendit mbeti e pushtuar nga sllavët. Të tërhequr në malet e tyre të pakapërcyeshme, Shqiptarët i shpëtuan sundimit të perandorëve bullgarë e serbë të Mesjetës.

Që na kjo kohë nis urrejtja e thellë e Shqiptarëve për Serbët; dallimi në fe ndihmoi shumë në këtë drejtim. Në fakt, Shqiptarët e shndërruar në kristianizëm në fund të shekullit IX mbetën katolikë nga të Romës, ndërkohë që Sllavët po në këtë periudhë përqafuan fenë greke ortodokse.

Një pjesë e bregdetit të Shqipërisë në detin Adriatik ra në shekullin XII nën pushtetin e Italianëve, të cilët pushtuan me forcë qytetet e Antivarit, Durazzos, Alesios e të Skutarit, dhe ky i fundit shpejt do të bëhej kryeqyteti i Shqipërisë bregdetare. Megjithatë, asnjëherë Dozhët nuk u orvatën të shtrijnë sundimin e tyre në brendësi të maleve; një popullsi e ashpër, ndonëse e krishterë, që prej treqind vjetësh mbronte me fanatizëm krejt shtigjet e depërtimit.

Nga pikëpamja politike, Shqipëria e Mesjetës, ishte e përçarë në një mori principatash të vogla autonome, të pavarura nga njëra tjetra, dhe që përbënin në tërësinë e tyre një lloj konfederate. Në krejt shtrirjen e tyre sundonte sistemi feudal.

Erdhi pasandaj dyndja e Otomanëve dhe, duke harruar mëritë e vjetra dhe ndryshimin në fe, Fisnikët shqiptarë u bashkuan fillimisht me Serbët dhe luftuan me guxim, së bashku me ta, për krishterimin (Beteja e Kosovës). Pas dërrmimit përfundimtar të Sllavëve, ata e vazhduan të vetëm qëndresën e tyre në male, ndërkohë që Venedikasit mbronin bregdetin. Dhe ia vlen të përmendim këtu Gjergj Kastriotin, të quajtur Skënderbe, fisnikun e Kroias, i krishterë së pari, pasandaj vizitor në fenë e Muahmetit, komandant i kalorësisë së sulltanit, i rikthyer në besimin e të parëve të tij dhe i shndërruar falë bëmave të tij në prototipin e Vlerës së Fuqishme Shqiptare.

Duke qenë tepër afër kufijve të Kostandinopojës dhe goditjeve të saj të vazhdueshme, Shqipëria e pati të vështirë të çlirohej përfundimisht nga sundimi otoman; marrja e Skutarit nga Mehmeti II i largoi Venecianët; dhe tridhjetë vjet pas vdekjes së Skënderbeut, mbrojtësit e fundit të maleve u detyruan t’i nënshtrohen Portës. Ky nënshtrim ishte tërësisht formal, feja e banorëve të saj respektohej, dhe më 1610, vetëm 1 % e Shqiptarëve ishte mysliman; haraçi përfaqësonte një vlerë të papërfillshme dhe asnjëherë nuk paguhej; vetëm disa qytete të rralla kishin një garnizon turk. Duke i përkëdhelur Shqiptarit anën e tij të dobët, lavdinë ushtarake*, sulltani i kërkonte veç një gjë: të shërbente në ushtritë otomane, kundrejt një pagese të majme. Më pas, përfitime të tilla materiale iu dhanë edhe Shqiptarëve që donin të bënin apostazi dhe muhamedanizmi u përhap pak nga pak në male e numri i të krishterëve u pakësua, por pa u zhdukur plotësisht. [...]

Bëmat e Aliut të Tepedelenit, pasha i Janinës në fillim të shekullit XIX u kushtuan Shqiptarëve shumë gjak dhe nuk i ndryshuan asgjë gjendjes së tyre ndaj Portës. Në fakt, ata janë sot, me pak ndryshim, ata që kanë qenë para pesë shekujsh, domethënë janë para së gjithash e mbi të gjitha Skipetarë, emër që do të thotë në gjuhën e tyre bij të shqipes[...] .