Qazim Shehu: Kullat duan emër

KULLAT DUAN EMËR

Nga Qazim Shehu

Sapo zbritëm nga Qafë Morina, para nesh u shfaq Gjakova,  me një fushë të gjërë hutuese, njëkohësisht të ëmbël.Ajo e kapërcente imagjinatën që kisha pasur dikur për të, apo shikimet e mia në dokumentarë dhe fotografi të ndryshme.Kisha lexuar shumë për këtë qytet, poezi të autorëve të ndryshëm, libra historie, po kurrë ato s`ma kishin afruar këtë imazh dhe ëndërr që tejkalonte çdo mundësi, duke shkuar në majën më të lartë të përfytyrimit , për të mos mbërritur kurrë aty.

Shoku im , historiani Zef Koleci dinte shumë për të, madje ai dinte kaq shumë  sa herë herë bënte sikur harronte ndonjë gjë si për të më lënë një shteg mua për të folur.Por unë më tepër isha i përthithur nga peizazhet ,të cilat kur shihen për herë të parë, nuk duhen humbur ,në mundësinë fiksuese në tru, për të bërë vend aty si gjurmë të pashlyeshme.Gjithnjë është herë e parë që të mbetet në kujtesë një vend , ashtu siç ndodh me dashurinë e parë.Hera e dytë e tretë ,fillon e mbushet me të rëndomtën e jetës, prandaj me këtë mendim në kokë dukej se edhe ndjesitë po merrnin një vrull të ri shkulmues brenda meje.

Ndërsa makina gjarpëronte,  herë herë shikoja varreza dëshmorësh kuq e zi, tufa lulesh dhe një heshtje tronditëse që prehej sipër atyre lëndinave me bar.Dielli me rrezet e veta sikur e shtonte më tepër prarimin e luleve. Po hynim në Gjakovë. Shoku im shtërngonte çantën me shënime historike, skeda të pafundme , sikur me to shkonte të hapte drynin  e enigmave të mëdha.Më tha se po punonte për një studim të gjatë për historinë e Gjakovës,e i duheshin ca foto dhe të dhëna, sidomos për kullën e Abdulla Pashë Drenit.Ai e dinte mirë historinë e kullës së Abdulla Pashë Drenit, po nuk dinte se ku ishte kulla dhe sa mirë do qe sikur të mos lodheshim shumë për ta gjetur, ndonëse thosh se kjo do kërkonte kohë ose jo, sipas rastit dhe fatit.Ne i thamë shoferit të qëndronte diku, ose të vinte me ne ,sepse dëshironim ta shetisnim qytetin në këmbë. Shoferi nuk pranoi të na shoqëronte.Pas tre orësh ai na priste tek hotel Pashtriku. Kohë e mjaftueshme për të shetitur nëpër Çarshi, për të parë shitoret e ulta, të llojlloshme, kullat karakteristike me një arkitekturë tipike shqiptare, trëndafila dilnin sipër mureve të avllive si sy të ndezur gëzimi.Sa i shkonte këtij qyteti kjo…

Kullat e gurta rrinin hijerënda ndanë rrugëve të ngushta shtruar me copa guri të njëllojta, me  ulluk në mes. Asfalti bezdisës nuk i shkonte kohës së vjetër. Dhe ndonjë makinë e rrallë që ecte pa u ndjerë nëpër ato rrugë.Nuk ishte si në Shqipëri ku makina i bie borisë sapo vjen tek këmbët e tua.  Qetësia fine dhe përhumbëse nuk trembej nga njerëzit e shumtë që lëviznin nëpër Çarshi.U vonuam  duke lëvizur dhe kullotur sytë dhe tani, shoku im , historian i vullnetshëm dhe pasionant, tha se duhej të provonim qebapin e Gjakovës, nami i të cilit ndoshta ende nuk ishte shkërmoqur nga hileja e tregtarëve.

Kur ne u futëm në një lokal, menjëherë na doli para i zoti.Në parakrahun e majtë, ngritur pakëz lart ,ai mbante  një peshqir, ndërsa në fytyrën e tij shprehej një buzëqeshje e butë, aspak e sforcuar dhe e stampuar, siç ndodh rëndom me disa kamarierë.

–Urdhnoni, mirë se erdhët, ku dëshironi të uleni, - tjetri menjëherë na bëri vend në një tavolinë ballore, sikur të kishte kuptuar dëshirën tonë..Lokali ishte i traditës së vjetër, me një zbukurim të thjeshtë, po që të mbushte me hijeshinë e vet. Të tjerë drekonin në heshtje, ndërsa të porsafuturit, përshëndesnin me një  u bëftë mirë, mbase ishin të njohur, mbase jo, këtë s`arrita ta kuptoj, po gjithësesi më pëlqeu kjo përshëndetje, e cila pothuajse është harruar në Tiranë.

Porositëm qebapët e famshëm , djathë Sharri, verë, sallatë, të cilat nuk vonuan; sërish kamarieri tha iu bëftë mirë me një qetësi engjëllore.Kishim uri.Pronari na i mbushi sërish pjatat me qebapë pa thënë gjë dhe solli verë. Ne i thamë të ulej me ne dhe të merrte një gotë verë. Me kënaqësi pranoi.Hymë menjëherë në bisedë si të njiheshim prej kohësh.

Tha se kishte qenë në Durrës gjatë luftës, diku në Golem ,ku i kishte ca kushërinj të largët.Pastaj biseda u zgjerua në ato vite të stuhishme që përvijohen nga raste të shumta të veprimeve humane , plot dramatikë e heroizëm , po edhe njohje të mrekullueshme.Kur qe kthyer nga Durrësi, lokalin e kishte gjetur të djegur, po shpejt e kishte ribërë.Në raste të tilla biseda merr kah patriotik, kah që shkon e futet në historinë e njerëzve të ndarë padrejtësisht.Shoku im , i shpjegoi historinë e Gjakovës,luftën e madhe që ka bërë ky qytet, si Mehmet Ali Pasha u ngrit lugat e vajti tek Knjaz Nikolla, këto të gjitha të shkruara aq bukur në veprën Lahuta e Malcisë.Dhe gjakovari dëgjonte me kujdes.Sytë e tij intelegjentë shprehnin një këshëri të kujdesshme në mënyrë që tjetri të mos kuptonte se ai nuk dinte kurrëfarëgjëje, e sidomos historinë e qytetit të vet.

-Unë të gjitha i di këto, m`i ka rrëfyer baba, tha ai, po që Mehmet Ali Pasha të jetë ngritur lugat, këtë s`e paskam ditur.E di se një serb, dikur, u nrit lugat nga vorri, duke paguar të këqijat që kishtë bamë mbi shqiptarët, po për Mehmet Ali Pashen kurrë, jo, s`e kam ditur.Unë desha të ndërhyj, për të shpjeguar se figura e lugatit tek Lahuta është vetëm një figurë letrare, diçka që u rri aq bukur përmasave heroike që mbart kjo vepër, po druaja se mos e fyeja këtë njeri të mire, i cili pas pak u shpreh duke falenderuar shokun tim për njohuritë që kishte.Por ai i tha se të gjitha i dinte, veçse kullën e Abdulla Pashë Drenit nuk e dinte, ishte në këmbë apo qe rrënuar, banonte dikush aty a jo.

-Vallahi, as unë nuk e di , tha gjakovari, po dikush tjetër po mundet me u ndihmu për ta gjet.

-Nëse ti na afron këtë ndihmë do na bëjsh nder të madh, tha shoku im, unë dua ta fotografoj, e ta rendis në faqet e librit këtë fotografi.-Posi,bre vlla ,s`ka problem, tha gjakovari dhe menjëherë i ra telefonit.Dikush iu përgjigj në anën tjetër dhe s`vonoi e erdhi një djalë i gjatë,që na përshëndeti.-Ky asht djali em, ka mbaruar fakulltetin në Tiranë për histori, o e di ky këtë që kërkoni ju, o nuk e di tjetër- tha pakëz me mburrje gjakovari.

Shokut tim i ndritën sytë,më në fund ai do kishte rast të fotografonte dhe libri i tij i ardhshëm ndjehej i plotësuar.-Tregohu këtyre burrave, lum baba se ku ndodhet në Gjakovë kulla e Abdulla Pashë Drenit-foli i zoti i lokalit.-Kulla e Abdulla Pashë Drenit?-rrudhi vetullat djali i ri si të ndodhej para një enigme-Për herë të parë e dëgjoj këtë emër.Nuk e di.

-Si, nuk e din, he të bafsha nanën- briti gjakovari-aii,djali em ,bre, e paska marrë shkollën në Tiranë me pare…

Djali uli kokën dhe iku tutje ndoshta i turpëruar po unë pashë se i turpëruar ishte më fort i ati të cilit i ishin skuqur majat e veshëve.E solla bisedën tek diçka tjetër dhe vura re se fytyra e tij e tronditur ende nuk po qetësohej.Aty për aty, fajësova shokun tim i cili kërkonte shumë dhe pyeste çdo njeri sikur të gjithë të ishin shkencëtarë.Nganjëherë njerëzit e ditur e matin botën me veten dhe harrojnë se njerëzit kanë punën etyre dhe nuk jetojnë me ide fikse.Ne kishim dalë jashtë dhe s`donim të bisedonim më për këtë gjë.Gjakovari e shau rëndë djalin e vet dhe ne qemë bërë shkak.

Po kapërcenim një urë dhe po merrnim majtas. Poshtë rrugës ishte një lokal buzë lumit dhe ngjitur me të një varr turk.Sa e tmerrshme, mendova, si mund të pish një kafe apo të drekosh pranë një varri, ndërsa njerëzit qetësisht as që e shihnin atë, madje kërciste një muzikë tallava.Tani u bëra unë kurioz.Zbrita shkallët dhe pyeta për varrin.Më thanë se ishte varri i Mehmet Ali Pashës.Këtu afër duhet të jetë patjetër edhe kulla, mendova.Kur ia thashë shokut tim mundësinë e gjetjes së saj, atij i erdh vetiu një dritë e beftë në fytyrë. Ne po rrinim në anë të rrugës si në mesin e një enigme. Muzika që vinte që nga poshtë klubit duke mbytur valët e lumit sikur e theksonte edhe më hutimin tonë.E kuptoja se ishim mbetur diku në cep të një balade të ngatërruar. Shoku im shtërngonte çantën sikur të kishte frikë mos i ikte.Nuk dija ç`të thosha kur pranë meje kaloi një plak me kapuç të bardhë.Sesi m`u dha:,-Or, mixhë, fola unë, a ban me t`bezdis pak?—Ç`asht aj llaf ,bre dashamir,…

-Deshëm me t`pyt, ku ndodhet kulla e Abdulla Pashë Drenit?...

Qe, tha plaku,dhe zgjati krahun si shpatë drejt. Vërtet, kulla e Abdulla Pashës ndodhej mbi rrugë, ndërsa  varri kishte treguar rrugën drejt saj.Dhe ai plak…