Ramiz Selimi: Nepotizmi dhe Korrupsioni

Nepotizmi dhe Korrupsioni po bllokojnë zhvillimin

Edukimi kundër korrupsionit, investim për brezat e rinj

Shkruan Ramiz Selimi

Se kriteri i familjarizimit është kusht për t’u punësuar nëpër institucione shtetërore, e thotë jo vetëm përgjimi i telefonave, por ai është prezent në të gjitha sferat e jetës. Nepotizmi fillon nga marrja e një certifikate të lindjes, e deri të punët mëdha si punësimi dhe përfitimi i tenderit, përmes personave të afërm, miqve, shokëve dhe dashamirëve.

Të rinjtë e Kosovës, pavarësisht përfundimit të shkollimit universitar dhe diplomimit në lëmi të caktuara, vazhdojnë të jenë të papunë, vazhdojnë të mos jenë mirë profesionalisht të përgatitur, vazhdojnë të emigrojnë në vende të huaja. Shkak për këtë dukuri, është nepotizmi dhe korrupsioni që po bllokojnë hapjen e vendeve të reja të punës.

Është mirë të u shpjegohet qytetarëve në gjuhën dhe dialektin e tyre problemi i shoqërisë, se çka është nepotizmi? Nepotizmi është një sistem i udhëheqjes, ku e mira gjithmonë i dhurohet një individi apo një familjeje, një klani apo një grupi, ose një pjese të shoqërisë. Fjala nepotizëm rrjedh nga fjala italiane “ nepoto” që do të thotë nipi, Ky ju mundëson udhëheqësve shtetërorë që të lehtësojnë ngritjen e individëve, anëtarëve të familjes së tyre apo të rrethit të tyre, të shokëve të miqve në vendet, përfitimet shtetërore, në dëm të meritës apo të interesit të përgjithshëm.

Nepotizmi fillon nga marrja e një certifikate të lindjes e deri të punët e mëdha si punësimi dhe përfitimi i tenderit, përmes personave të afërm, miqve, shokëve dhe dashamirëve. Nuk ka aspak dallim përfitimi i një të mire shtetërore( sado simbolike të jetë ajo, certifikatë, banesë, etj) me ndihmën e mikut, shokut, farefisit nga korrupsioni si përfitimi i tenderit me anë te ryshfetit, te gjitha këto bëhen duke anashkaluar vlerën dhe të drejtën qytetare.

Se kriteri i familjarizimit është kusht për t’u punësuar nëpër institucione shtetërore, e thotë jo vetëm përgjimi i telefonave, por ai është prezent në të gjitha sferat e jetës, Ndërkaq, refuzimi i kërkesës për punë nga vlera dhe kualiteti, mbetet brengë kryesore për qytetarët dhe pengesë e zhvillimit ekonomik.

Që dukuria është e përhapur këtë e dinë të gjithë. Tani jemi duke e kopjuar Shqipërinë negative në të gjitha format e saj, pothuaj i gjithë farefisi i pushtetarëve, ka përfituar dhe përfiton të mirat shtetërore nga nepotizmi. Emërimet në sektorin e diplomacisë nga Ministria e Punëve të Jashtme janë një pikë uji në oqeanin e abuzimit. Si është e mundur që shtetet mike në vendin tonë përfaqësohen me nga 3-4 persona në ambasadat e tyre në Prishtinë, kurse ambasadat tona janë të mbipopulluara me nga 20 persona.

Të gjitha praktikat e nepotizmit karakterizohen nga tre elementë, anashkalimin e rregullave demokratike, aplikimin e procesit vetëm sa për fasadë, vendim-marrje personale mbi bazën e njohjes, simpative apo antipative personale. Fatkeqësisht kjo sëmundje është prezent gjithkund edhe në universitete, nepotizmi mund të vërehet që nga rekrutimet, e deri të marrja e diplomës.

Familjarizmi dhe korrupsioni  janë të një brumi

Si pasojë e parë e familjarizimit është korrupsioni politik dhe ekonomik, i cili përkufizohet me sjelljet e udhëheqësve dhe funksionarëve të shtetit të zgjedhur apo të emëruar, ata janë në kundërshtim me normat juridike dhe shoqërore, e që mundëson keqpërdorimin e fondeve publike dhe të gjitha të mirave tjera materiale, duke përfituar përparësi personale.

Shtrohet pyetja se çka është korrupsioni. Në përgjithësi, korrupsioni përkufizohet si shpërdorimi i pushtetit të besuar ose i funksionit publik për përfitim privat. Ky përkufizim qëndron në themel të përkufizimeve ligjore të ryshfetit/mitës. Janë identike rastet, si një person që përfiton të mirë shtetërore me anë të mikut, sikur ai që jep ryshfet për ta fituar atë përparësi , ato janë të dënueshme dhe antiligjore.

Korrupsioni ka të bëjë me marrëdhënie shkëmbimi individuale dhe se të dyja palët që përfshihen në të japin ose marrin ryshfet për përfitime me interes privat. Ky është edhe kuptimi i korrupsionit që gjendet në konventat dhe standardet ndërkombëtare të detyrueshme për korrupsionin. Shpeshherë njerëzit përfshihen jo vetëm me vullnetin e tyre të lirë në korrupsion, por ata janë të detyruar nga pushtete më të larta për të marre vendime të tilla

Në shtetet e korruptuara, komuniteti i biznesit duhet të ndajë disa nga fondet e veta për korrupsionin, gjë që i shkurton investimet dhe prodhimin kombëtar bruto. Korrupsioni i zë frymën konkurrencës së lirë, në mënyrë të veçantë kompanive të vogla. Me rënien e konkurrencës, ulet edhe cilësia e mallrave dhe e shërbimeve. Ulen të ardhurat shtetërore dhe rritet ekonomia në hije (informale). Aty ku tolerohet korrupsioni, punonjësit civilë marrin të ardhura të vogla dhe mbi qytetarët e thjeshtë rëndon mita që ata duhet të paguajnë për zgjidhjen e problemeve të tyre. Investitorët e huaj kanë më pak besim tek shteti dhe, për këtë arsye, kontributi i tyre ndaj ekonomisë së vendit bie

Shkolla  duhet të edukojë brezat e rinjë

Problemi është se si të luftohen këto dukuri? Ekzistojnë dy rrugë të tilla, njëra rrugë është të luftosh korrupsionin duke hetuar, duke arrestuar dhe duke ndëshkuar personat e përfshirë në të, ku të nevojitet një sistem i shëndoshë i drejtësisë dhe policisë, që në shumicën e rasteve nuk ekziston dhe forma e dytë është përmes arsimimit.

Shkolla mund dhe duhet të luajë një rol themelor në kuadër të politikave kundër korrupsionit. Duhet tu ndihmohet brezave të rinj, nxënësve, për t’u bërë të aftë të përballojnë, me vullnet dhe sukses, trysnitë që i shtyjnë ata në pranimin e ryshfeteve, duke u përfshirë në praktika korruptive, duke ushtruar praktika që nga shkolla fillore. Edukimi kundër korrupsionit mund të luajë një rol vendimtar edhe në përpjekjet për të ulur shpeshtësinë e kësaj dukurie tejet dëmtuese për shoqërinë.

Investimi në  brezat e rinj duhet të jetë, edukimi kundër korrupsionit, në përgjithësi, të ndërtohen vlerat dhe të zhvillohen njohuritë, aftësitë dhe qëndrimet e nevojshme për të formuar qëndrimin qytetar të nxënësve kundër korrupsionit. Të synohet formimi e një personaliteti të vetëdijshëm për kërcënimet që paraqet korrupsioni për mirëqenien publike dhe sigurinë shtetërore dhe të gatshëm për ta luftuar atë.