Gëzim Llojdia: Monumentet nën hijen e hënës

A ka  sot dëshmorë të monumenteve?

MONUMENTET NËN HIJEN E HËNËS

NGA GËZIM LLOJDIA

1.

Fytyra e dhimbjes. Me shkulme shterpësie. Kërkojnë të vjedhin shenjtët. Shën Mërin  o Zot !Dhe Shën Premte. Perëndi e madhe! Kërkojnë të vjedhin banesë së shenjtë,  shenjtët. Ti marrin asaj portretet dhe relikt e saj, imazhet  e saj dhe frymën  e saj. Onufri ky piktor ky mjeshtër i madh diku aty nga viti  1554 në kujtesë nuk do ta kishte pikëzuar mendimin. Kaq shekuj pas tij,  bashkëkombësit  t’ja grabisnim. Me një fjalë   lëndën e tij.Tja këpusnin nga gjiri kishës.

Natën. Kokëunjur,  në muzgun e thepisur. Një  pyetje si luzmë më mundon prej kohe :

Ç’bëhet në këtë dreq moti me dëborë,  dhe me  krisma vetëtimash. Natë hajdutësh. Pra c‘bëhet udhëve të kësaj ane,  të dreq rrëmetit. Kush ua mori mëndtë? Këtu më bie më mëndje Esenin kur shprehet :

Kur e kaltër mbrëmja bie pranë, /

Te fanitet ty gjithmonë sikur/

Diku mua larg në një mejhane/

Një i dehur thikën po ma ngul.

Pika e lotit tënd, përmbi krahëdrurësh lakuriq, tatëpjetë  bregut po zbret,  shkapërdredhur.

2.

Në lartësi  e vetmuar, një kishë.Duke ëndërruar kohën e shkuar.Kjo është kisha e së Shën Premtes  në Gjinar. Në strehë  të këtij vendi e haruar me sytë gjithë  trishtim, një kishë e bardhë.Ç’bënte atje  e vetmuar nën qerpikët e mëdhenj të pemëve të larta ? Si i numëronte ditënetët e saj mes kësaj pyllishteje të shkretuar ? Portreti i kishës :Fytyrëbardhë.Strehëkuqe.Hije misterioze. Por kisha ruante atë çastë fytyrën :dyerkyçur. Dritarembyllur.Tjegullakuqe.E heshtur.Zëmekur. Dikur kanë banuar këtu, njerëz të çuditshëm në fate dhe veshje.Kur duhet të zbresi  këtu prifti për meshën ?.Kushedi, sa kohë mbanë, që kur është larguar prifti  i fundit  zhgunveshur nga streha. Në këtë strehë malore e kishin shkruar jetën e tyre.Prandaj askush nuk i shihte ata se si plakeshin. As si vdisnin. Këta nuk ishin si murgjit kinez,  që vdekjes i fshiheshin duke u futur shtatë pashë nën dhe. Kisha e tyre dhe fryma e tyre kanë ruajtur në këtë strehë pranë fshatit Vlashë, ekulibrat shpirtëror. Mirëpo për të kuptuar se ç’përfaqësonte kisha në popullatën e këtij vendi, duhet të kuptojmë thelbin e tyre të besimit. Por kjo kishë këtu ishte e ortodoksisë, që kur u ndanë nga papati i Romës si kisha të tjera ballkanëse dhe lindore. Kisha ruante në vetvete, hijen e mjegullt, që e mbështjell me misterin, që në përgjithësi ruajnë të gjithë shtëpitë e besimit. Mirëpo cilado qoftë e vërteta, unë kam besuar se banesat e Zotit, kërkojnë lartësi resh. Edhe kjo kishë në dukje i përmbahej këtyre parametrave qiellor. Mos ndoshta ishte shenjë e komunikimit me Zotin? Gurët e avllisë,  pushtuar ishin prej pluhurit të kohës. Kisha brenda ruante frymën e Onufrit, shpirtin e tij gjakun me një fjalë afresket onfuriane.

Në atë lartësi mes diagramës të rrahjeve të zemrës, shqiptarët të këtyre luginave të heshtura e kishin respektuar besimin dhe fenë në përgjithësi, pavarësisht se mund të mos i përkisnin atij. Ata, nuk mund ta kapërcenin udhën, kur shenja e qytetërimeve qartazi ishte shprehur. Besimin mos e humb. Pra duke kapërcyer udhën e kishës, duke e respektuar institucionin e saj të paprekshëm deri në fund me kodin e saj. Ndonëse ata vinin nga një shkreti shpirtërore, por kërkonin hapësira galaktikash për shpirtrat e tyre të vrarë e të kyçur nga regjimi, që ua ktheu jetën në shpirtërisht të varfër dhe varfërisht të varfër.Të ndotur prej kësaj të fundit, të pabesët vënë dorën tek vendet shenjta. Vënë dorën edhe tek Onufri ynë.

3.

U thye MTKRS.Brenda realitetit duhet shpjeguar. Përse është braktisur vallë ruajtja dhe mbrojtja e trashëgimisë kulturore? Mos shkaku është heqja e kujdestarëve dhe mosvënia, ç’gabim i pafalshëm o Zot. Lexoj në sytë e grabitësit ethen e fitimit. Po ku është bekciu i shtetit?Gjumë-dremitja e ministrisë e pafalshme është. C’gjuhë lexojnë grabitësit ?

Në ç’gjuhë  shkruajnë, grabitësit,  thua hë. Sa lehtë të grabisësh pa ditur dëmin?Nuk ka qenë  traditë por në mëhallën tonë dikush shkroi përmbi varrin e grabitësit:“Prehet këtu :fantazma  e…. Qefini i ngatërruar, i  ngurtësuar,  i ngritur në erë. E  vërtetë. Por e  pagënjeshtër. Në dimensione të kohës, përsërisim vazhdimisht :shteti, shteti, shtetit…….

Po hajduti s’paska faj?A ka mbetur sot  edhe nje i vetem, por dëshmorë  i monumenteve?