Dukagjin Hata: Metafora si kulmim i mozaikut poetik

Metafora si kulmim i mozaikut poetik

Rreth përmbledhjes poetike “Kthimi i Syve” të poetit Kujtim Morina

Nga Dukagjin Hata

Prirja intuitive për ta sendërtuar figurën në rrënjët fabuleske të poezisë është një veçori e poetëve modernë, të cilët shkrijnë në një kulm abstragimi të gjitha enumeracionet dhe lakimet e mundshme të trajtave të vetëdijshme apo inkoshiente të lëndës së parë poetike. I tillë na shfaqet edhe Kujtim Morina në vëllimin e tij të dytë me poezi “Kthimi i syve”, Botimet Princi, Tiranë 2011, ku variacionet në formë mozaiku brenda konstruktit poetik të poezive të tij shkrihen në kodet nëntekstuale, prej të cilave rrjedh mesazhi dhe qëndrimi i poetit ndaj gjërave që e rrethojnë, si ngacmime të vatrave të trillit dhe fiksacionit poetik. Nëse në vëllimin poetik pararendës “Dehja nën mjegull”, ky element ishte ende në embrion, si një prirje në potencë, në këtë vëllim shfaqet si një tipar i poezisë së Morinës, në rrekjen e tij për të qenë në unison me zërat e fshehtë të një minibote që i zgjon atij ndjesitë e sensacionit.

Morina nuk konstaton, ai depërton thellë nën lëvoren e objekteve poetike, duke vizatuar me ngjyra të ndezura peisazhe të thyera të shpirtit njerëzor, pritje të mbetura pezull, kohë të turbullta, të mbetura në kujtesë si    vizatime të kohëve shpellore, bukuri të ftohta që marrdhin nën brymën e iluzioneve.

Ai zbulon magjitë dhe kontrastet e gjërave që e rrethojnë, dehjet dhe stopimet e ëndrrës, duke operuar me figurën bazë të vizionit të tij poetik –metaforën, si natyralizim të kredos së tij të brendshme.            

“Më dolën sytë nga vendi/dhe ikën për të parë botën”, thotë Morina në poezinë “Kthimi i syve”, duke na përgatitur për udhëtimin e tij fizik por mbi të gjitha virtual, në të cilin duket se kërkon të shkrijë impresionet e tij në një karusel trajtash, që i parakalon si rreshtime gjendjesh poetike.

Siç thotë me të drejtë kritiku Petrit Palushi, “në gjithë lëvizjen poetike (të Morinës –shënimi im D. H) ndihet lehtas përshpejtimi i metaforave, një rendje e tyre e vrulltë, njëra pas tjetrës. Mund të themi se çdo poezi në vetvete është prezantimi i një ishulli metaforash, ndërsa përmbledhja në tërësi është prezantimi i një metaforiade të plotë, e cila njëkohësisht merr më tepër forcë përmes ritmit dhe muzikalitetit të brendshëm, që përmban ëmbëlsisht në vetvete e gjithë lëvizja poetike”.

Në këtë përmbledhje lëviz një natyrë e qetë në dukje, por që ndjek intuitivisht një temporitëm të brendshëm të vrullshëm, një botë paradigmash, kontrastesh, thyerjesh, natyrën gjithë lëng dhe sharm, që përftohet përgjatë reaksioneve zinxhir poetike.     

Poezia e Morinës është një endje në tezgjahun e ndjesive tokësore dhe metafizike, një kërkim arketipal në kujtesën e gjërave, duke na pëcjellë figura, trajta strukturore dhe imazhe që herë herë të befasojnë. Freskia dhe spontaniteti i gjetjeve poetike, vëzhgimet e holla, ambivalenca e figurës dhe imazhit, kontrapunkti etj, janë vetëm disa nga pamje të ajzbergut poetik të Morinës.

Në poezinë e Morinës gjejmë vetveten, vizionet, ëndrrat e munguara, dëshirat që marrin krahë e bëhen degë pranverore në pemën e jetës, atë botë disi të fshehtë e transhendente, falë të cilës bota jonë ndihet më e motivuar në luftën e radhës për të mirën dhe të bukurën.

Morina rreket të shkrijë në një kohën imagjinare dhe kohën reale, impresionet vetjake dhe deduksionet poetike universale, kumtet e përmbledhura në një vektor tridimensional të kohë-hapësirës poetike. Ai është i besueshëm e spontan sikurse kur flet për shiun e mbrëmjes, vjeshtën e vonë, mimozat, këto lule flokëverdha, retë e purpurta si nusja e re me faqe të skuqura, ashtu dhe kur i drejtohet metafizkës, shanseve të humbura, ëndrrave dhe iluzioneve.

Përmbledhja “Kthimi i syve” e vendos autorin në një raport të ri me poezinë, e bën pjesë të asaj shkolle poetike që ka rezultuar për mendimin tim më e sukseshmja në letrat shqipe, ku shkrihen e sendërtohen në një realitet të vetëm estetik mënyra tradicionale dhe ajo moderne e procedimit poetik. 

Kur kthen fletën e fundit të këtij libri me poezi, kupton se ke dëshirë t’i rikthehesh një leximi tjetër, më të kujdesshëm që nga fillimi, e kështu, faqe pas faqeje, mund të kundrosh shpërfaqjen e një poeti, që me të vërtetë ka se çfarë thotë dhe di të vendosë një kod komunikimi me kohën dhe bashkëkohësit…