Odise Kote: Xhexhemi

Xhexhemi

Tregim

Nga Odise Kote

…Xhexhemin e njoha rastësisht në një ditë të pazakontë maji. Ishim dhjetë gazetarë dhe aktivistë të të drejtave të njeriut që shkuam në burgun e sigurisë së lartë në Bëncë. Drejtori i burgut, Isamedini, me fjalë të thjeshta na paralajmëroi të jemi të kujdesshëm me të dënuarit, pasi gjërat aty janë krejt ndryshe nga sa shfaqen.

    Skuadra jonë është pjesë e një nisme për përmirësimin e standarteve në burgjet shqiptare dhe futjen e metodave dhe koncepteve evolucioniste në përmirësimin e rehabilitimit të të dënuarve. E organizuar si një ditë e hapur komunikimi, bashkë me ne erdhën ,si gjithmonë, edhe dy përfaqësues të OSCE-së.

    Nuk e di pse, por shpesh kam menduar se njeriu shqiptar, e quan të përfunduar jetën pas rënies në burg dhe rrallë, shumë rrallë, e kupton dënimin si një stacion ku duhet të shqyrtojë ndërgjegjen, sjelljen dhe dobishmërinë e tij, në raport me pjesën tjetër të shoqërisë dhe pjesën e mbetur të jetës së tij.

    Dhe pastaj të përpiqet të ngrihet.

    Sic thashë, me Xhexhemin u njoha krejt rastësisht. Ai është një djalosh tek të njëzet e pesat, zeshkan, me një nishan të bukur në nofullën e majtë. Duket i mbushur dhe me një energji të jashtëzakonshme, që nuk di se ku ta cojë. Më tërhoqi menjëherë vëmëndjen ecja e shkujdesur, ciltërsia e tipareve të fytyrës dhe një melodi e mbytur hundore që shoqëronte fjalët e një kënge të cuditshme, pëshpërima e së cilës, unë besova se ngjante si një hymn pendimi.

     Xhexhemi m’u afrua, dhe pa e porositur, me dëshirë të madhe, nisi të bëjë ciceronin për të gjithë të burgosurit, a thua se aty qe muzeu i dënimeve të gjyqësorit shqiptar.

Fliste shkurt.

     Ai bjondi i gjatë me flokët bisht është dënuar për trafik ndërkombëtar droge. E kanë kapur në Itali, por e ekstraduan këtu. Ndërsa ai “errësira” (dhe më tregoi një kacurrels zijosh, të dobët si rakitik,) është nga ata të Bankës Islamike.Ai ka vrarë përkthyesin e tij se i “ndërpreu” komunikimin me Allahun.

    Duke ecur nëpër oborrin e burgut, Xhexhemi më tregoi me kokë një burrë si ndonja pesëdhjetë e pesë vjec, pa flokë, fytyrëhequr, sybajame si kinez, ulur në një cep të godinës që po shijonte ethshëm rrezet e diellit. Atë e quajmë Tano Karidi, më tha Xhexhemi. Ai gjen gjuhën e na zgjidh gjithë kërkesat me Drejtorin. Ndërsa ai kuqalashi atje tej, është Santucio, ai të vret për hicgjë. Më parë ushqimet që sjellin të afërmit e cdo të burgosuri, kalojnë nga Santucio, ky është rregulli i miqësisë për të.

    Xhexhemi vijoi të më rrëfejë si në një apel, plot  pasion të zjarrtë, gjithë nofkat e pseudonimet e të burgosurve, që për habi, ishin të përputhura me ato të personazheve të filmave e romaneve me të njëjtën temë. Gjatë gjithë kohës që më rrëfente, Xhexhemit nuk i ndahej melodia hundore, dhe shpesh në zërin e tij duke kënduar, fjalët ndryshonin gjithë kuptimin e këngës.

    Po Xhexhemi nuk merakosej për këë.

    Më tepër ngjante sikur psherëtinin vargjet.

    Xhexhemi është vetë një prej të burgosurve. Me burgim të përjetshëm.

    Sepse është vrasës.

    Ka vrarë pesë vetë në vitin e “trubullt” 1997.

Po e quaj dhe unë vitin 1997-të sic e quan ai, vit të trubullt.

Gjithë ditën Xhexhemi stërvitet, bën muskuj. Lëviz, vrapon, bën ushtrime gjimnastikore, ulet, ngrihet e nuk rri asnjë sekondë rehat. Nuk i rrihet. Sikur e pickon zekthi. I papërtuar për cdo shërbim. Nuk flet shumë, dhe ka shpresë se një ditë do të dalë. Do të dalë nga ky burg, ndonëse i dënuar përjetësisht. Eshtë pikërisht kjo shpresë në fakt që e bën atë të stërvitet intensivisht, për të qënë në formë, gati për të përballuar xhunglën e egër që e pret jashtë mureve, sic thotë ai.

    Xhexhemi nuk ka shkollë, ka vetëm dy klasë, megjithatë arrin të lexojë me durim gazetën dhe të ndjekë lajmet në televizion. Politika s’më hyn fare në xhep, thotë ai. Të gjithë thonë të njëjtat gjëra dhe s’marr vesh ku ndryshon njëri nga tjetri.

    I pëlqen vecanërisht muzika, muzika popullore.

    Sidomos muzika e Shqipërisë së mesme.

    Këngët e dasmës i qan.

    Këngën e beqarit.

Këndon si orkestër. Bën klarinetën, dajren, fizarmonikën. Për pasionin e tij, më kërkoi të ndërmjetësoja për të sjellë në burg të paktën një prej këtyre veglave, dhe unë i premtova se do ta bisedoja kërkesën me Drejtorin e Përgjithshëm të Burgjeve.

Besoj se kërkesa do t’i plotësohet.

     E pyes Xhexhemin me takt, për të mos e lënduar, nëse janë të përshtatshme kushtet në qeli, dhe ai, gjithë duke këngëzuar, me atë melodinë e përhershme hundore, ma kthen duke qeshur :- “si elefanti në kuti shkrepsesh”.

      C’e pyet – më thotë. Por nuk ankohem. Kam bërë krim.

      Krimi ngelet krim, mëkati mëkat.

      I pari ndëshkohet, i dyti falet. Unë kam bërë krim. Jam i ndëshkuar me të drejtë.

      S’kam c’them…

      Për Xhexhemin kam lexuar në shtypin e kohës. Më ka mbetur në mend emri i tij. Emër që tingëllon dhe mbahet mend lehtësisht. Xhexhem.

Ka qënë anëtar i një bande të famshme. Banda e Elbasanit.

Terrorizoi gjithë qytetet rrotull kërthizës së Shqipërisë.

Xhexhemi është nga ata të burgosur që i ka pranuar krimet dhe dënimin e dhënë nga drejtësia shqiptare e quan të merituar.

     Por…

     Xhexhemi ka dëshirë vetë të më tregojë për jetën e tij, nënën, babain, njerzit e tjerë të familjes, sepse midis nesh ashtu si pa u ndjerë, më tepër instiktivisht se sa për ndonjë arsye të vecantë, janë shtrirë ca ura komunikimi e mirëbesimi.

Ai po beson tek unë.

Ndërsa unë dëshiroj ta dëgjoj jetën e tij.

    Këtu askush nuk do të më dëgjojë.

    Nuk do të dijë se kush jam  e prej nga vij – ia nis Xhexhemi.

    Unë vij nga qyteti, jo nga pylli. Dhe kisha një familje, një familje të nderuar. Po prindërit e mi vdiqën herët. Më lanë vetëm. Dhe u rrita tek gjyshja në Elbasan. U rrita me ëndrra. Me shumë ëndrra. Doja të bëhesha i pasur, shumë i pasur.

     Kështu pra me vilë, veturë luksoze, femra…

     Doja dhe t’i blija gjyshes sime një karrocë me rrota se vitet e fundit u paralizua. 

     Dhe u përzjeva me shoqni. Me shoqni cunash.

     Deri sa plasi…Kur plasi e u hapën depot, ne u armatosëm.   

     Se arma të bën trim. Kapadai.   

     Luftë, rrokopujë, se merr vesh i pari të dytin. 

     1997 – ta mo, trubull hesapi.

     Dhe e nisëm me rradhë, hap një dyqan këtu, e një atje. Dhe bam me armë.

     Banda – bandë.

     Na ndiqnin nga pas cunat.

     Dhe do ti, sa më shumë më shtoheshin paratë nga njëra anë, nga ana tjetër sikur më  pakësoheshin ëndrrat. Por prapë, shpresat se ca ëndrra do të bëheshin realitet, mbeteshin, bashkë me paratë.

     Nuk pyesja.

     Deri kur…        

     Xhexhemi për herë të parë u bë serioz dhe më kërkoi cigare. I dhashë një dhe ia ndeza. Doja ta dëgjoja deri në fund rrëfimin e tij. Sepse besoj që ka një cast kur rrëfimi i sinqertë i të vërtetës, qoftë dhe prej një krimineli, është  një lloj pastrimi shpirti.

      Është si një katharsis.

      Historia njerëzore ka plot raste që tregojnë se kriminelët më të mëdhenj e kanë mjaft të zhvilluar sensin e autodrejtësisë. Madje ndonjëherë edhe më tepër se gjykatësit që vendosin për ta, në emër të ligjit dhe drejtësisë shoqërore.

Këta lloj kriminelësh e dallojnë menjëherë atë që quhet tejkalim të së drejtës. Janë tejet të ndjeshëm ndaj padrejtësisë. Më të ndjeshëm se një membranë.

     E cuditshme.

     -A e di ti se kur miku shndërrohet në armik, armiqësia dyfishohet ? – i preu në mes persiatjet e mia Xhexhemi, duke më pyetur e vështruar drejt në sy.

    Ngrita supet.

    Nuk po  kuptoja se përse më bënte pikërisht mua një pyetje të tillë.

    Ku donte të dilte ?    

    -Ja, ky fat më ra ,– vazhdoi gjithë brengë Xhexhemi. Kështu ndodhi me Gërdeshin, mikun më të mirë që kisha.

    Më shtiu në grackë.

    Të më hiqte qafe.

    Se i donte gjithë paratë për vete.

    Rrashë në pritë tek stadiumi dhe për qime shpëtova kokën.

    Heshti një copë kohë, si të donte ta përmblidhte rrëfimin në sa më pak fjalë që të mos më mërziste.

    -E mësova të vërtetën vetëm dy orë më pas – vijoi më tej.

    -Se dredhacakut, dhe të tijtë nuk i kanë besë.

    E lënë në baltë.

    Qe vrarë një djalë njëzetvjecar dhe Gërdeshi, më shiti gjasme si vrasës tek rivalët tanë të lagjes tjetër. Kurse unë, deri atë ditë, nuk kisha vrarë asnjë njeri.

    M’u ndez gjaku dhe i shkova në shtëpi. Ia numërova në lule të ballit.

    Në oborr.

    Pastaj…Kështu filloi...

    Xhexhemi tani e kish humbur gjallërinë e fillimit, atë të castit kur vendosi të më shoqërojë në ambjentet e burgut, dhe sytë e tij ishin të egërsuar.

    Shkrepëtinin.

    Më trembi.

    Duart i lëvizte me tik, ku të mundt’te dhe melodia e zakonshme hundore qe ndalur. Rrëfimi i tij, tipik për një djalosh të lagjeve të varfra, që, pa shpresë e në mizerje, rrëshqet drejt alkoolit, dhunës dhe pastaj krimit,  deri diku m’u duk i sinqertë.

      Por megjithatë ndjeva se dicka të rëndësishme ai e la pa ma thënë. Dicka që mua nisi të më gërryente si tyrjelë brenda gjoksit për të zbuluar deri dhe skutat më të fshehta të jetës së një vrasësi.

      I mobilizuar nga kjo ngasje që po më tërbonte, dhe për t’i shkuar deri në fund historisë së tij, e pyeta befas Xhexhemin.

      -Po të tjerët…?

      Xhexhemi, sikur ta priste prej kohësh këtë pyetje, përkundër parashikimit tim, u cel. Fytyra iu ctendos. Egërsia u zhduk ngadalë dhe tiparet i rifituan përmasat e djaloshit normal njëzet e pesë vjecar.

     -Je i vetmi që më pyete për këtë  –  tha.

     -Kam vrarë dhe tre të tjerë. Ai nisi të më tregojë thjesht e pa detaje rrethanat e krimeve të kryera. 

      -Po prit – ia ktheva –  sikur nuk janë katër, po pesë.

      -Jo, jo. Janë katër, jo pesë – u nxeh Xhexhemi. Por askush nuk më ka dëgjuar deri tani. As ata të “ruletës”. Për dënimin tim nuk kanë rëndësi si katër, si pesë, të betohem.

     - Si …? – shtanga në moment.

      -Për perëndi e shpirt të nënës, unë me burgim të përjetshëm do dënohesha.

      -Por ja që të pestin s’e kam vrarë unë.

      -Më akuzojnë kot.      

      -Kush janë ata të “ruletës” ?– e pyes.

      -Nuk e di ti ? – pyeti me habi Xhexhemi. Ti je dhe gazetar…

      -Jo, sinqerisht nuk e di,- ia ktheva.

      “Ruletë” të burgosurit e këtushëm, u thonë gringove të drejtësisë.

      Se ata luajnë bixhoz. Luajnë bixhoz me jetët tona.

      Ruleta do para, para.

      Shto para në ruletë, ulen vitet e dënimit.

      Hiq paratë, tapën, ngrihen vitet e dënimit.

      Fukarai, fukara.

      E ha sa krahu…

      Kur po mendoja se me Xhexhemin nuk kisha se c’të flisja më e duhej të largohesha për t’iu bashkuar grupit,  ai më kapi për supesh :

     - Më fal, gazetar, po e kam xhëng në fyt.

     Xhëng që s’më del. Nuk kam bërë pesë vrasje mor burrë, të betohem. Vetëm katër.

     Unë e vështroja në sy dhe nuk dija c’t’i thosha.

     -Të paktën më beso ti, – foli xhexhemi.

     -E mbaj mend mirë atë ditë, atë ditë për të cilën më akuzojnë se kam bërë vrasjen e pestë.  

      U ndala dhe vendosa ta dëgjoj. Do ta dëgjoj ,se zëri i tij më bëri thirje zemre.

      Ndihej që ai zë qe i tillë. Nuk qe zë shfajësues.

      Aspak.

      Qe zë burri që do drejtësi.

      Pak i ngjirur e si me ngashërimë.

      Gjithë emocion. Aq sa mund të shquhen të gjitha këto hollësi tek një vrasës si Xhexhemi.

      -Atë ditë kam qënë në varreza, – m’u betua. -Bëra varoshin e përbashkët të nënës e babait.

      I futa të dy në një varr.

      Kam dëshmitar Perëndinë dhe …

      Dëshmitari tjetër, usta Ismet Saragjini, ai që montoi varoshin, vdiq para se të dilja në gjyq. Ua thashë dhe gjyqtarëve këto, sic t’i them ty.

      Po nuk më besuan.

      U betova.

      -S’ka gajle,- më thanë,- c’bëri katër, c’bëri pesë, rëndësi ka që pranove.

      -Ore …, -dhe policët më shtrënguan hekurat e më nxorrën nga salla.

      -Ti vrasës je dhe dënimin njësoj do ta marrësh. – thanë gjyqtarët dhe u mor vendimi.

      -Po unë e kam xhëng këtë…

      Nuk e fal.

      Ja këtu…- e tregoi fytin.

      Të ma hedhin mua…?! 

      Po do dal një ditë nga burgu dhe do ta gjej atë kopilin.

      Atë kopilin që ka vrarë dhe është fshehur pas emrit tim.

      Që është jashtë.

      Që shëtit i lirë…

      Xhexhemit iu ngjitën gulce në grykë. Kraharori i hidhej hop – hop.

      Përpjetë.

      Si ta kishin therrur.

      -Më beso ti ,o gazetar, – mundi të thotë. Nuk e kam vrarë unë të pestin.

Megjithatë unë e di që kam faj, që jetova gabim, dhe që do të vdes më i mjerë nga c’linda…

       Nuk i thashë asnjë fjalë Xhexhemit. As për kopilin që ia kish hedhur duke u fshehur pas emrit të tij e që tani kushedi se ku jetonte i lirë.

       U ndava prej tij, nga historia e një të dënuari me burgim të përjetshëm dhe ndonëse ka kaluar kaq kohë, nuk e harroj dot. Filloj të tregoj dicka tjetër e kthehem sërish e flas për Xhexhemin. Se nuk bëj dot ndryshe. Xhexhemi është rrjedhimi ynë.

       Ndaj më shqetëson…