Demir Krasniqi: Një këngë e veçantë e folklorit tonë burimor

Nga thesari ynë popullor :

            NJË KËNGË E VEÇANTË E FOLKLORIT TONË BURIMOR

            Njëra ndër këngët më të veçanta nga  thesari i folklorit tonë burimor muzikor , pa dyshim se është një këngë shumë e vjetër , e cila për kah konstrukti dhe karakteri i saj dallohet shumë nga të gjitha ciklet e këngëve tjera burimore , madje një këngë të një karakteri të këtillë , vështirë se mund ta hasim edhe në folklorin e popujve tjerë të Ballkanit.

            Kënga për të cilën po flasim , mbanë titullin provokativ :”Kenë nja e na u banë dy”, këngë kjo që përmes tekstit të saj, melodisë dhe ritmit që ka, ngërthen në veti shumë elemente nga jeta jonë, përditshmëria, logjika e të menduarit, logjika e zhvillimit të memories , logjika e të numëruarit mbarë e mbrapshtë , përshkrimi i figurave të ndryshme, perceptimit kalendarik vjetor, motivet e dashurisë , motivet edukative dhe shumë çka tjetër.

            Kjo këngë, në shikim të parë me tekstin që ka, për laikët që nuk hyjnë në analizat e brendisë së saj, mund të duket si një këngë talljeje, apo edhe me konotacione banale. Mirëpo, këto dy motive asnjëra nuk qëndrojnë, nga se teksti i kësaj kënge ngërthen në veti një logjikë shumë të shëndoshë dhe edukative, sidomos për zhvillimin psikologjik të moshave të reja .

            Kënga ka një melodi shumë të kapshme, të gjallë dhe të përshtatshme për këndim, po edhe për vallëzim. Madje, ajo ka një ritëm të gjallë e dinamik, aq sa mund të këndohet edhe pa shoqërim me instrumente muzikore, duke e përcjellë ritmin e saj me të rrahurit e shuplakave .

            Këtë këngë e kanë kënduar kryesisht fëmijët dhe të rinjtë deri pas kapërcimit të moshës së adoleshencës . Më së tepërmi e kanë kënduar barinjtë duke i ruajtur bagëtinë nëpër male e kullosa të ndryshme, me të cilën janë argëtuar në mes veti, duke bërë gara se cili prej tyre do ta këndojë këtë këngë prej fillimit deri në mbarim, pa e gabuar asnjë varg, asnjë numërore dhe asnjë figurë . Ai barinj i cili ka gabuar më së shumti duke e kënduar këtë këngë, është llogaritur si njeri që nuk di të këndojë , nuk di të numërojë dhe nuk mund ta mbajë mend vargjet e këngës !

            Kur e thamë më lartë se kjo këngë është kënduar kryesisht nga barinjtë nëpër male, duhet të shtojmë se një këngë e tillë , nuk është lejuar që të këndohet nëpër oda të burrave, në dasma e ahengje të ndryshme familjare, nga se është konsideruar si një këngë e pa moralshme për rrethin dhe shtresat fanatike .

            Mirëpo, nëse e analizojmë mirë brendinë dhe porosinë e tekstit të kësaj kënge, atëherë do të mësojmë shumëçka , që ndoshta as ne nuk e kemi ditur !

            Pra, autori anonim i kësaj kënge , edhe pse njeri i pa shkolluar – barinj , me një mjeshtri të rrallë poetike dhe figurave simbolike ka arritur që dëgjuesit t’i afrojë një tablo komplekse nga jeta dhe përditshmëria jonë e dikurshme .

            Autori anonim – analfabet , e fillon këtë këngë me motivin e dashurisë , duke e përshkruar figurativisht një vashë (bareshë) të bukur e cila përveç bukurisë së rrallë, ka edhe “dy lule”, me të cilat e mahnitë bilbilin (bariun këngëtar)  dhe e frymëzon që gjatë tërë ditës t’i këndojë këngë asaj vashe, për t’ia shprehur dëshirën përmes këngës se e adhuron dhe e dashuron aq shumë !

            Në strofat vijuese të kësaj kënge, autori anonim – analfabet, do të na mësoj se sa këmbë i ka terezia, sa këmbë i ka dhia , sa gishta i ka dora, sa muaj i ka gjysmë viti, sa sy i ka naleti ( dreqi , apo djalli), sa këmbë i ka shejtani, sa muaj mbanë nëna fëmijën në bark , sa muaj e mbanë në bark pela – mëzin , sa sise i ka macja deri tek numri dymbëdhjetë , me të cilin e përfundon këngën duke ua bërë me dije të tjerëve se dymbëdhjetë muaj i ka një vit kalendarik .

            Karakteristikë e veçantë e kësaj kënge është se konstrukti i saj strofik shkon duke u sajuar që nga strofa e parë sipas numrave rendor deri tek strofa e dymbëdhjetë dhe vazhdimisht përsëritet që nga fillimi deri në mbarim dhe që nga mbarimi deri në fillim të këngës !

            Për më tepër, po ua sjellim në vazhdim komplet vargjet dhe strofat e kësaj kënge të shënuar në mënyrë autentike dhe Ju lexues të nderuar dhe miq  të këngës burimore popullore , mund të analizoni e logjikoni edhe vet në mënyrën më të mirë :

            KENË NJA E NA U BANË DY

1.

Kenë nja e na u banë dy –

 Dy lule - na i ka vasha ,

 Vasha - ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

2.

Kenë dy e na u banë tri –

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha  - ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

3.

Kenë tri e na u banë katra –

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

4.

Kenë katra e na u banë pesë –

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

5.

Kenë pesë e na u banë gjashtë –

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

6.

Kenë gjashtë e na u banë shtatë –

Shtatë sy – na i ka naleti ,

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

7.

Kenë shtatë e na u banë tetë –

Tetë kamë – na i ka shejtani ,

Shtatë sy – na i ka naleti ,

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

8.

Kenë tetë e na u banë nandë –

Nandë muej – banë femna – djalin ,

Tetë kamë – na i ka shejtani ,

Shtatë sy – na i ka naleti ,

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

9.

Kenë nandë e na u banë dhetë –

Dhetë muej – banë pela – mazin ,

Nandë muej – banë femna – djalin ,

Tetë kamë – na i ka shejtani ,

Shtatë sy – na i ka naleti ,

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

10.

Kenë dhetë – na u banë njimdhetë –

Njimdhetë cica – na i ka maca ,

Dhetë muej – banë pela – mazin ,

Nandë muej – banë femna – djalin ,

Tetë kamë – na i ka shejtani ,

Shtatë sy – na i ka naleti ,

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

11.

Kenë njimdhetë – na u banë dymdhetë –

Dymdhetë muej – na i ka motmoti ,

Njimdhetë cica – na i ka maca ,

Dhetë muej – banë pela – mazin ,

Nandë muej – banë femna – djalin ,

Tetë kamë – na i ka shejtani ,

Shtatë sy – na i ka naleti ,

Gjashtë muej – na i ka gjysë vjeti ,

Pesë gishta – na i ka dora ,

Katër kamë – na i ka dhia ,

Tri kamë – terezia ,

Dy lule – na i ka vasha ,

Vasha – ka bylbylin – o,

Qi knon malit – o,

Soll për hatër t’ djalit – o .

Gjilan, më 16 Maj 2010.

Mblodhi, shënoi dhe rikëndoi:

Demir KRASNIQI