Kulturë
Fatmir Minguli: Koncepti i p?rsosm?ris? n? poezin? e Rexhep Shahut
E shtune, 14.11.2020, 10:17 AM
Koncepti i p?rsosm?ris? n? poezin? e Rexhep Shahut
(Meditim
kritik mbi v?llimin poetik “Dita e
gjasht?” t? Rexhep Shahut, Klubi i Poezis?, Tiran?, 2020)
P?rdit? po m? duhet me pyet? veten
Un? a jam un? apo kam dhe nj? vete tjet?r.
Nga v?lllimi
“Dita e gjasht?” f.149
Urrejm?, vet?m urrejm? dhe duket se urrejtja
?sht? buka
dhe uji pa t? cilat nuk jetojm? dot. Nuk besojm?
se si mund
t? mos urrehet tjetri. Se nuk
i besojm? dashuris?.
Nga v?llimi “Bised? e p?rfytyruar me Havzi Nel?n” f.16
Nga Fatmir Minguli
Libri m? i fundit me poezi i poetit Rexhep Shahu vjen
pas botimit t? librave t? m?parsh?m poetik? “Moti i h?n?s”, “Bregu i Breng?s”,
“Lis i vet?m n? fush?”, “ Qyteti i lutjeve”, “Kjo ver? m?rzie”.
Nuk jan? pak!
Po t? shikosh titujt e librave t? botuar nga Rexhep
Shahu v?ren se veç atyre
me poezi, t? tjerat jan? t? zhanrit t?
publicistik?s.
Nj? gj? e rrall?!
Autor i dy lloj shkrimesh,
poezi dhe publicistik?, ai
duket sikur i ka nd?rtuar shtyllat e Herkulit mbi k?to dy lloje t? krijimtaris?
s? tij.
Dhe shtyllat jan? t? forta!
Pa “bredhur lule m? lule” n? fushat e gjera t? let?rsis? ai ka
ngulmuar e ngulmon te poezia dhe publicistika.
Me shum? t? drejt?!
Gjat? bised?s me poetin Rexhep Shahu m?son se ai jo
vet?m ?sht? nga Kuk?si por edhe q? ka kryer shkoll?n e mesme profesionale, dega
mekanike n? Shkozet Durr?s. Kjo shkoll? ishte nj? filial i Politeknikumit
“7n?ntori” Tiran? dhe si rrjedhoj? edhe let?rsia n? k?to dy shkolla
profesionale vler?sohej shum?. Gjat? leximit t? poezive t? Rexhep Shahut gjen
pik?risht nj? lloj magme mes shpirtit poetik dhe formimit praktik q? ai mori n?
k?t? shkoll?.
Por shkolla n? Durr?s veç k?tij formimi i dha dhe perceptimin e plot? shpirt?ror p?r detin.
Deti dhe zogjt? jan? pika referimi t? nj? poezie shp?rthyese q? ndesh n? shum? poezi t? librit
“Dita e gjasht?”. Deti dhe zogjt? jan? konceptime t? shoq?ris? s? sotme
shqiptare, ku metaforat dhe simbolet i kthejn? ato n? njer?z, ngjarje, dhe
veprime.
Ja zogjt?:
Bota
nxiton
Mashtruesh?m rend p?r diku pa dit? se p?r ku.
Zogjt? din? nga shkojn? e nga vijn?
njer?zit jo, nuk din?.
Ja deti:
Tani p?rshembull do t? doja t? isha te deti
q? t? shkoj n? p?rmasat reale t? njeriut.
Titulli i librit
“Dita e gjasht?” si
paralele me bibl?n, ?sht? dita e fundit e krijimit e m? pas vjen pushimi. Po a
ka pushim p?r poetin? Dita e gjasht? p?r Rexhep Shahun ?sht? “pik? kontrolli”
nga ku vrojton udh?n e p?rsosm?ris? s? njeriut e bashk? me t? dhe t? jet?s s?
tij. E shikon n? sensin e t? kryer?s dhe t? pakryer?s. Ashtu, mbi k?t? krijim
ngrihen pyetje jet?sore dhe jo sllogane, pik?risht p?r p?rsosm?rin? e am?shuar.
N? poezin? e Rexhep Shahut ndihet ritmi i poezis?
s? veriut, nj? poezi e fuqishme dhe pa shum? lajka, nj? poezi q? her? ting?llon
si pjes? e shpirtit migjenian e her? sikur ndjen arom?n e vargut t? shkurt?r po
kuptimplot? t? Camajt.
Ai e ndjen pap?rsosm?rin? jo t? vetes, por t? bot?s q? e
rrethon. Por ky poet me poezit? dhe poemat e k?tij libri ndon?se nuk e p?rmend
emrin “Shqip?ri” apo “atdhe”, ai n? mendje dhe n? zem?r ka pik?risht Shqip?rin?
dhe njer?zit tan?, ai vuan shpirt?risht! Shqip?ria e sotme p?r t? ?sht? jasht?
gjasht? dit?ve t? jav?s dhe nuk ka stabilitet dhe duket sikur anija e Noes po
k?rkon tok?n q? i takon por:
Nj? jav? ?sht? jeta jon?
nga e h?na n? t? shtun?
t? diel?n anija niset s?rish
me vdektar? t? tjer?…
T? vdekurit n? librin “Dita e gjasht?” ecin
paralel dhe kundrasens me t? gjall?t mbi
tok?. Zombit e poetit sillen n? poezit? e Rexhep Shahut sikur jan? t? gjall? e
abstraktja shoq?ron konkreten. T? vdekurit dhe t? gjall?t kan? t? njejtin
status!? Pak?naq?sia e poetit ?sht?
klithm?. E klithma ?sht? m? e fuqishme se abstraktja kur ai shkruan: “ Un? dhe
t? vdekurit jetojm? n? k?t? vend/ zogjt? kan? ik?.”
Mos vall? zogjt? jan? shpresat kur dihet q? shpresa vdes
e fundit!?
Ai poeti lakmon lirin? e zogjve dhe hapsir?n madh?shtore t? detit duke
qen? i sigurt? se shpresat ekzistojn? jo
vet?m tek poeti por ai n? k?t? lib?r p?rjashton bot?n politike t? k?saj kohe.
Sipas nj? sistemi automativ shpirt?ror dhe mendor poezit? e librit “Dita e
gjasht?” jan? si kapitujt e nj? romani psiko-analitik ku personazhet jan? e dashura, n?na, zogjt?,
deti, k?puc?t e vjetra, vjeshta, qielli, ?ndrrat, etj. Por kurr? ata t?
politik?s, ata jan? t? veshur me korrac?n e korrupsionit dhe t? ngjalljes s?
urrjetjes. P?r k?to poezit? e Rexhep Shahut sqarojn? bukur fare.
Esht? ky autor i k?tij romani t?rheq?s q? ve veten e
tij si ai q? “flet si gjethi me
pranver?n/ Me ver?n, vjesht?n/ Me shiun rr?ken?/ Me sholl?n e k?puc?s q? m?
shkel/ Jam zog pa qiell dhe qiell pa zogj ç’ do ish?!”
E kur ekuilibron njer?zit e pashpres? me t? vdekurit e fantazis?, ai
nuk harron t? flas? edhe me flok?t e s? dashur?s si n? poezin? “Mbi flok?t e tu” dhe n? nj?
poezi tjet?r, e p?r t? shkuar te poezia obelisk e k?tij libri “Ti je” ku
gradient i frym?zimit kap horizonte t?
pazbuluara mbi qenien jo vet?m t? femr?s por t? njeriut n? p?rgjith?si.
Esht? ky njeri q? do t? zhduk? zombit e politikave t?
sistemit alla monist, ?sht? ky njeri q? do ta njoh? dashurin? dhe t?
n?nvler?soj? urrejtjen e injektuar nga forca t? errta.
Dashuria njer?zore gjithmon? ka triumfuar e do t? triumfoj? se
vet? poeti e ka arritur momentin kritik t? jet?s ashtu siç e ka th?n? Jorge Luis Borges “ Çdo jet? ?sht? b?r? nga nj? moment i vet?m,
momenti n? t? cilin njeriu gjen nj?her? e p?rgjithmon?, kush ?sht?!
E ka gjetur k?t? moment dhe di t? takoj? t? fort?n me t? but?n
pa p?rplasje, kur e p?rsosura e ?nd?rruar merr frym? dhe lufton me t?
pap?rsosur?n, di t? konfliktoj? lirin? q? servirin politikan?t me skllev?rit
militant me lirin? e ?nd?rruar europiane. K?to jan? dhe objektivat q? libri me
poezi dhe poema “Dita e gjasht?” ve
p?rpara lexuesit me q?llim zgjidhjen e dilemave sado pak t? tyre.
Por ai autori i njeh mir? k?to objektiva fjal?t e shkrimtarit austriak
Robert Musil ting?llojn? fort n? dobi t? poezis? s? Rexhep Shahut: “Ka gj?ra q?
nuk mund t? b?hen kurr?. Nuk dihet p?rse e q? jan? ndon?se m? t? r?nd?sishmet.”
Le t? rikthehem
te poetika e k?tij libri. N?se e quajta poezin? e Rexhep Shahut si poezi
e veriut, kjo patjet?r ?sht? nj? p?rqasje teorike por q? e vendos poezin? e
plot? t? ketij poeti n? t?r?sin? brilante t? gjith? poezis? shqiptare brenda e
jasht? kufijve politik? t? Shqip?ris?.
Struktura e nd?rtimit t? poezive, radha e tyre dhe brend?sia e
tyre ?sht? n? p?rshtatje t? plot? me idet? q? poeti do t? p?[rcjell?. Rrall?
gjenden n? Shqip?ri apo n? troje shqiptare libra poetik? q? kan? nj? struktur?
q? i p?rgjigjet nj? ideje apo dy – tre ideve t? paracaktuara mir?. Jo m?
kot e quajta v?llimin poetik “Dita e
gjasht? “ si nj? roman modern.
Brenda k?tij v?llimi jan? pak poema t? cilat citohen si t? tilla nga vet? autori. Nd?rkoh? un? do sugjeroja se edhe disa poezi
t? gjata kan? sharmin e poem?s, pavar?sisht nga gjat?sia, gj? q? nuk ?sht?
p?rcaktuese. poezi t? tilla t? mrekullueshme si “Heronjt? jan? t? paem?r p?r
zotat ton?”, “ Ti je”, “ Sot kur po zgjidhet kush duhet t? vdes?”, “ Nuk e shoh
veten p?rtej xhamave”, “ Un? dhe ti jemi t? pap?rs?ritsh?m”, etj.
Nj? lexues i v?mendsh?m do t’i kapte n? aj?r idet? e k?tyre poezive q? nga titujt
tejet tregues.
V?llimi poetik “Dita e gjasht?” i poetit dhe
publicistit Rexhep Shahu ?sht? nj? sfond i qart[ i zhvillimit t? poezis?
realiste shqiptare, e cila n?p?rmjet abstraktes simbolike na sjell p?rpara syve
realitetin e v?rtet? shqiptar pa zbukurime filo politike.
Durr?s
4 tetor 2020