Gjekë Gjonaj: Dodë Nikollë Gjonaj, tërë jetën ia ka kushtuar artit popullor

Dodë Gjonaj dhe Ndue Shyti: Dy mjeshtra të   shquar ë çiftelisë dhe instrumenteve muzikore në një koncert të përbashkët në Amerikë

Dodë Nikollë Gjonaj, tërë jetën ia ka kushtuar artit popullor

Meloditë antologjike e tij të ekzekutuara me çifteli

Nga Gjekë Gjonaj

Në traditën folklorike të etnomuzikologjisë  shqiptare ka pasur emra të njohur si instrumentistë, duke qenë në radhë të parë mjeshtër artizanalë, por edhe ekzekutues virtuozë. Kësaj radhe do të ndalem te një instrumentist shumë i njohur në Malësi të Madhe,  por jo sa duhet i prezantuar, i gjurmuar dhe i studiuar, Dodë Nikollë Gjonaj , nga fshati Rudinë-Triesh . E veçova këtë emër të njohur të interpretimit të muzikës  folklorike shqiptare sepse,  siç e kanë vlerësuar instrumentistët, artistët popullorë dhe mjeshtërit   më të rrallë dhe më të njohur  të etnomuzikologjisë  shqiptare, me të cilët  ka bashkëpunuar ngushtë dhe mjaft gjatë në shumë festivale kombëtare, mbarëkombëtare dhe ndërkombëtare, ai posedon jo vetëm  nivelin e lartë të talentit për sajimin e instrumentit dhe ekzekutimit me të, por edhe duke qenë prodhues dhe konsumues të këtij arti. Atë, shumica e njohin si instrumentist, si mjeshtër që prodhon  instrumente muzikore dhe ekzekuton me to. Por janë të paktë ata që e njohin botën e tij të pasur të artistit krijues, të talentit të realizuar me përkushtim dhe këmbëngulje, si  dhe tërësisë krijuese që ai ka manifestuar dhe manifeston.

Virtuoz në çifteli

Te Dodë Gjonaj    janë njëzuar, që në fëmijëri , në radhë të parë talenti i lindur i artistit dhe pasioni. Çiftelia, që është instrumenti muzikor më i preferuar  ndër shqiptarët  e krahinave  veriore dhe verilindore të Shqipërisë etnike ,  ishte dashuria e tij e parë dhe do të mbetet e fundit . Ai këtë instrument e zotëron qysh në moshën 5 – vjeçare, kurse një vit më vonë ka ekspozuar në skenë  me këtë instrument në SHKA “ Besa” , në një koncert të mbajtur në Triesh , ku  morën pjesë shumë shoqëri e ansamble folklorike nga  Komuna e Titogradit ( sot Podgorica),  duke u bërë instrumentisti  më i ri dhe i vetmi që luajti në çifteli.

Aq bukur, aq mrekullueshëm dhe me mjeshtri të rrallë ka luajtur në  këtë instrument sa që  unë e kam parë disa herë  ti bie çiftelisë  në pozita të ndryshme, në këmbë, ulur këmbëkryq, pas qafe,  me të cilat kam mbetur i mahnitur. Që nga  mosha 11 - vjeçare ka qenë anëtar i rregullt i SHKA” Besa” e Trieshit. Me kalimin e kohës  ai u bë  mjeshtër virtuoz në çifteli, më i miri në Malësinë e Mbishkodrës. Nga duart e këtij muzikanti ( artisti)  virtuoz që ka arritur shkallën më të lartë të interpretimit në çifteli dolën  dhjetëra instrumentistë të rinj të shquar trieshianë-malësorë, të cilët performuan në shumë koncerte e festivale të ndryshme.

Ai është  ekzekutuesi i çiftelisë, i cili përmes një instrumenti të thjeshtë me dy tela, shprehu një botë të tërë virtuoze, një botë të tërë ndjenjash sublime, një botë të tërë të artit që i referohet shpirtit,  këngës e valles ritmike, e cila buron nga gjeni krijues shqiptar, që japin melodinë e cila pastron ndjenjat, forcon moralin,  besimin te forca krijuese e njeriut, thyejnë monotoninë  dhe rinojnë shpirtin. Meloditë e tij të ekzekutuara me çifteli  janë melodi antologjike. Nuk u ndalë vetëm në çifteli. Interpretoi edhe  në sharki, lahutë, fizarmonikë. Mësimet e para në fizarmonikë i mori nga gjeniu, mjeshtri dhe kompozitori i famshëm Agim Krajka.

Krijimtaria artistike

Të rrallë janë   muzikantët, artistët dhe krijuesit   shqiptarë  të cilësdo lëmi qofshin , që arrijnë ta zotërojnë talentin , intuitën, mjeshtërinë, afinitetin, përkushtimin, vullnetin  dhe kredon krijuese në Shqipëri, Kosovë Maqedoninë e Veriut , Preshevë, Medvegjë dhe Bujanoc që tërë jetën ia ka kushtuar artit të popullit, për ta shprehur botën e brendshme shpirtërore, sikur e ka shprehur dhe e shpreh në krijimtarinë e tij etnomuzikologjike,  Dodë Gjonaj .

Gjatë periudhave të ndryshme, ai ka kompozuar muzikë për këngëtarë të famshëm , pjesë orkestrale , melodi të ndryshme dhe ka vënë në skenë dhjetëra valle popullore. Një pjesë e madhe e melodive të kompozuara nga ai nuk janë publikuar ende, por shpreson se një ditë do t’u prezantohen publikut shqiptarë .

Në kohën e kryerjes së shërbimit ushtarak, ishte  anëtar i një ansambli vallëzimi në Sarajevë. Në Podgoricë, ishte anëtar i ansamblit të këngëve dhe valleve si instrumentist dhe këngëtar. Në ansamblin profesional "Stari grad"(Qyteti i Vjetër) ishte i vetmi shqiptar nga Mali i Zi i cili me kostume kombëtare, interpretoi këngë dhe valle popullore shqipe.

Në vitin  1989, kur ka emigruar në Paris të Francës, është inkuadruar në Ansamblin Folklorik “Aleksandër Mojsiu”, drejtues artistik i të cilës  ka qëndruar deri në vitin 1993, kur ka emigruar në Miçigan të SHBA-ve .  Edhe atje, ai vazhdon kontributin e tij në muzikën folklorike   dhe krijimtarinë e tij të suksesshme artistike. Rrugëtimin e tij muzikor e vazhdon  në një grup muzikor të mirënjohur me muzikantë , profesionistë e këngëtarë me famë kombëtare , duke performuar sipas kërkesave të komunitetit , në dasma, lokale, koncerte etj.

Në Francë dhe SHBA ka dhënë kurse për çifteli. Me nismën e tij është  formuar edhe Kori i Kishës Katolike Shqiptaro -Amerikane “ Shën Pali” në Miçigan , i cili  përformon edhe sot. Me iniciativën e  tij dhe dëshirën  e komunitetit shqiptaro-amerikan formoi Ansamblin e Valleve, të cilin e drejtoi  deri në korrik 2008, kur u rikthye në  vendlindje përgjithmonë nga kurbeti.   Ka regjistrime të vjetra në Radio Televizionin Shqiptar. Radio Televiyionin e Prishtinës, Radio Shkodër, Radio e Malit të Zi etj.

Dodë Gjonaj  edhe sot e kësaj dite, kur po rrugëton në të shtatëdhjetat nuk i ndahet instrumenteve, interpretimit tashmë të përkryer dhe dashurisë së lindur të veglave muzikore këngës dhe valleve shqiptare.

Bashkëpunimi me artistë të famshëm

Në periudhën kohore sa ka qëndruar në Francë dhe në Amerikë Dodë Gjonaj ka pasur nderin dhe  privilegjin  të takohet dhe të bashkëpunojë me artistë  të famshëm. Në  Paris të Francës bashkëpunoi me  Ehad Musën , kitarist me famë botërore, kurse në  Amerikë ka bashkëpunuar duke dhënë koncerte  me artistin popullor dhe mjeshtrin e rrallë të etnomuzikologjisë shqiptare, Shaqir Hotin ( i lindur në Rogovë të Hasit të Prizrenit) dhe me Ndue Shytin me origjinë nga rrethi i   Pukë,  “Paganini” shqiptar i çiftelisë. Ky i fundit, siç pohon Gjonaj, pas takimit dhe bashkëpunimit me  të në disa shfaqje e  koncerte , i kishte thënë:

“ Unë në Shqipëri  isha  njëri   ndër krijuesit dhe instrumentistët më të njohur në botën e muzikës shqiptare dhe përveç Artist i Popullit më quanin Mbret i çiftelisë.  Mirëpo, kur erdha në Amerikë e gjeta një interpretues tjetër më të mirë të çiftelisë sesa unë. Ju  jeni ai”.

Punues i shkëlqyer i   instrumenteve tona muzikore popullore

Çiftelinë  e tij të parë e ka punuar me dorë  në moshën 13-vjeçare, në gjysmën e dytë të shekullit XX.  Me këtë mjeshtëri të punimit  të veglave muzikore popullore   vazhdoi  të punojë më së shumti në moshën e adoleshencës . Shumë  çifteli të punuara me mjeshtri  në fillimet e tij ua ka dhuruar shokëve, miqve dhe adhuruesve të këtij instrumenti tradicional muzikor. Asokohe nuk kishte  mjete të   nevojshme për punimin e çiftelisë dhe të instrumenteve tjera tradicionale të cilësisë së lartë.  Punohej me mjete primitive, andaj edhe cilësia e veglave popullore nuk ishte  e lartë . Kjo ishte arsyeja që ai  për 29 vite  e ndërpreu  këtë lloj  mjeshtërie, të cilën e rifilloi  kur shkoi  në Amerikë , sepse atje  ekzistonin të gjitha mjetet moderne për përpunimin e të gjitha instrumenteve muzikore. Pasi  atje e punoi çiftelinë e parë  miqtë e tij adhurues të muzikës folklorike filluan të kërkojnë me porosi  jo vetëm çifteli, por edhe sharki, aude  e instrumente tjera popullore. Veglat muzikore popullore që ai i punon nga druri i kregzës, pajës, arrës, manit, plepit etj., janë të cilësisë së lartë prandaj janë shumë të shtrenjta në krahasim me instrumentet muzikore që prodhohen tani në të gjitha trevat shqiptare.

Ky krijues artistik e muzikor,    cili ka krijuar origjinalitetin e interpretimit autonom,  nuk është vetëm   instrumentist, koreograf, udhëheqës artistik, këngëtar, kompozitor  i veprave muzikore dhe  punues i shkëlqyer i  instrumenteve  tona muzikore tradicionale , por është një  ndër artistët më të dalluar të muzikës popullore shqiptare.

Me një karrierë të pasur  dhe të gjatë , ai la gjurmë  në botën e muzikës folklorike shqiptare  , duke u bërë një figurë e dashur dhe i respektuar nga kolegët dhe publiku në hapësirën mbarëkombëtare dhe më gjerë. Ai nuk ka nevojë për ne. Ne kemi nevojë për artin dhe talentin e tij. Gjithçka bëri Dodë Gjonaj për artin popullor  do ta bënin të meritueshme dhënien ( ndarjen) e një çmimi nga Komuna  Tuzit, pasi gjithë jetën ai e nderoi Malësinë , në skenat brenda dhe jashtë vendit, sepse përçoi anembanë identitetin e shqiptarisë.

Ky mjeshtër virtuoz e ka çarë rrugën e afirmimit të veglave muzikore tradicionale , këngëve, valleve dhe traditave etno-kulturore shqiptare  krejt i vetëm, pa përkrahje institucionale, por me mbështetje të       fuqishme të publikut artdashës.

I dhimbset shumë  arkivi ( albumi)  i tij i pasur nga  pjesëmarrjet në festivalet më prestigjioze , më në zë, më me renome, të kohës në shtete të ndryshme të botës, të cilat  i mbetën ( humbën)  në Shtete të Bashkuara të Amerikës, që për të është një pasuri dhe vlerë  e paçmuar  artistike. Pavarësisht kësaj krijimtaria e tij artistike kurrë nuk do të vdesë.( Koha javore)