Gani Mehmetaj: Meri

Meri

Nga Gani Mehmetaj

E njoha në kampin e refugjatëve. Takimi me te ma ndryshoi jetën, me këndelli, me bëri t’i kthehem vetës, mi hapi sytë ta njoh të tashmen dhe të interesohem për të kaluarën. Kishte ikur nga lufta. Sikur kishte humbur në kohë dhe në hapësirë. Nuk i takonte këtij mjedisi. Qëndronte e ftohtë e shpërfillëse, gati e përhumbur. Kishte flokët si kalli gruri të pjekur, me sy të bukur ngjyrë të kaltër dhe lëkurë të bardhë të fytyrës. Ishte shtatë gjatë dhe e dobët, gati e paushqyer. Me goditi bukuria e saj, por me fshikulloi ftohtësia.

- Me quajnë Meri, - me tha me një anglishte korrekte.

–Jam Johan Ditrich,- ia ktheva në gjuhën e saj.

Vajzës iu çel fytyra e ngrysur. U befasua nga gjuha dhe nga emri, që nuk shkonin bashkë. Qeshi këndshëm. Dy vrimat iu vijëzuan në faqe. Qe ta liroja më shumë i tregova se isha mjek, psikiatër. Doja ta ndihmoja. Me kishin treguar pjesërisht biografinë e saj me shumë të panjohura: pa mbiemër, pa vendbanim, pa të kaluar.

Befas ajo ndryshoi qëndrim. U mbyll në vete, u kruspullos sikur u pendua që e tha emrin dhe tregoi afri me mua.

-Unë nuk kam nevojë për psikiatër, nuk me duhet askush. Me duhet qetësia dhe paqja, -mu përgjigj.

Me hutoi, por e përmbajta vetën.

-Secili njeri ka nevojë për këshillat e psikiatrit. Njeriu është qenie sociale. Nuk mund të jesh përjashtim.

Ajo heshti.  Pacientet e tilla paraqisnin problem në trajtim, derisa nuk e thyeje zhguallin e rezistencës, ndërsa duhej shumë durim. Doja të vazhdoja bisedën, e shihja me ngulmë, që të kapja reflekset e reagimit në bebëzat e syve. Sa mirë do të ishte ta zbusja qëndrimin dëbues. Doja të bëja një pasqyrë të gjendjes emocionale të refugjatëve që kishin ikur nga lufta.

-Jam mërzitur në këtë kamp. Të gjithë vetëm të pyesin, të shohin me dyshim, hapin letra që i nxjerrin nga sirtari dhe nisin të te zhbirilojnë.

Pa e përfillur atë që thoshte e pyeta me shikimin drejtuar në një pikë tjetër:

-Kush është Meri? Ka mbiemër, vendbanim, prindër, miq? Me thanë se kanë shënime të mangëta për ty.

-Nuk kam ç’të them, -mu përgjigj gati në mënyrë të prerë. -Jam njëra nga refugjatet, pa moshë, pa mbiemër, pa atdhe.

-Nuk kërkoj diçka të veçantë, - u përpoqa ta qetësoja, sepse nisi të lëvizte duart e paqeta që s’dinte ku t’i fuste. -Me interesojnë peripecitë tuaja gjatë rrugëtimit, kam kureshtje të di si erdhe.

Një dridhje e lehtë e duarve e tradhtoi.

-A u ndihmon rrëfimi im atyre që kanë mbetur brenda? A e ndryshon fatkeqësinë tonë?

Nuk prisja shpërthime zemërimi.

-Nuk e di. Mbase e ndërkombëtarizon çështjen tuaj, mbase i lëviz mekanizmat e ndryshkura të shtetit tim, mbase e shpëton një jetë njeriu, -përpiqesha ta  nxisja. -Po nuk kuptuam çfarë po ndodh, nuk kemi si të ndihmojmë.

Rrudhi me supe. Nuk me ktheu përgjigje. E dija që rrëfimi i saj do të dilte me  vështirësi, por nuk prisja që ajo të refuzonte në mënyrë të prerë. Mjeku i strehimores së refugjatëve me kishte treguar se ajo fshihte një dramë, një fatkeqësi që i kishte ngjarë. Dyshonte në më të keqen. Ishte përpjekur ta lironte nga makthi. E trajtonte me një kurë pos traume.

-Ajo trembet natën, zgjohet me britma, - me tregonte mjeku para se ta thërriste të takohej me mua.

Athua çfarë drame fshihej  prapa kësaj heshtje nervoze? Nga përvoja kisha  mësuar se ishin dy lloje refugjatësh. Një pjesë syresh s’para donin të flisnin, mbylleshin në vete si iriqi. Rrinin të shushatur e të përhumbur, dëgjonin çka u thoshin administratorët, por nuk kishin vullnet për ndonjë  angazhim. Por ishte një soj syresh, që nuk pushonin së rrëfyeri. Flisnin e flisnin, pastaj pushonin sa të ngopeshin me ajër. Donin të shkarkonin traumat dhe stresin. Donin të zbrazeshin frike. Me ta ishte më lehtë të bisedoje.

Vajza e re e heshtur ishte nga soji i parë. Rinte e mbyllur, pa vullnet të tregonte kush ishte dhe nga vinte. Edhe më parë i kisha vizituar refugjatët. Kisha bërë anketa me ta që të kapja mënyrën e pulsimit të psikologjisë së tyre. Kolegu i vjetër me kishte treguar se dramat që ngjajnë prapa perdeve të hekurta, ku ata kanë jetuar deri atëherë, janë të tmerrshme. Shtetet diktatoriale në shthurje e bënin hatanë, bënin eksperimente nga më të ndryshme, veçmas ushtronin dhunë mbi pakicat, që donin të pavarësoheshin. Gratë ishin më të rrezikuarat, ndërsa në luftën e re të pistë, çnjerëzimet ishin bërë arma kryesore e pushtuesit.

Nga historia e veprimeve të pista kisha lexuar se mbrapshtinë e kishin nisur ushtarët rusë kur po shthurej shteti i tyre, të mësuar nga përvoja e Armatës së kuqe që e pushtuan gjysmën e Evropës. Lufta e tashme në perandoritë në shthurje nuk ishte luftë e mirëfilltë me beteja e lëvizje të mëdha ushtarake, por kishte vrasje civilësh dhe çnjerëzime. As gazetarët kureshtarë nuk mund të depërtonin.

Refugjatët e vërshuan kontinentin.

-Është një luftë e pangjashme me të tjerat, -me tha shefi i klinikës. -viktimat kanë turp të rrëfehen, sikur e ndjejnë vetën fajtore për çka u ka ngjarë.

Pacientja ime dukej e humbur në vendbanimin e ri, nuk ishte e gatshme të integrohej në rrethin e ri social. Athua kishte familje, të dashur apo të afërm? Nuk dallohej nga përhumbja e refugjatëve në azilet që kisha vizituar më parë. Por ajo kishte diçka të veçantë, një tis melankolie dhe dëshpërimi. Mbyllej në gëzhojën e vet. “Çfarë drame ndrynte në vete?”, e pyeta vetën për herë të dytë.

Ndërkaq, ajo nuk donte të bëhej subjekt i një rrëfimi. Fjalët do ta shkarkonin  nga traumat, do të lehtësonin.

-Kujt i hynë në punë dramat e refugjatëve?, -me tha me dëshpërim, sikur ta kishte dëgjuar pyetjen qe e mendova.

-E ke gabim. Në mjekësi themi po nuk e tregove sëmundjen, nuk e caktojmë diagnozën, ndërsa pa diagnozë s’kemi se si të te ndihmojmë.

Heshti. Shikimin e përqendroi në një pikë.

Mëri ishte e arsimuar, e kultivuar dhe fine.

Rrinim përballë njëri tjetrit në një dhomë të “hajmit”, sikurse quhej azili. E testonim durimin për heshtje. Nga dritarja e shihja shiun e imtë, ngulmues të  vjeshtës. Shiu nuk pushoi gjithë natën e kaluar dhe vazhdonte me po aq ngulmim edhe paraditen kur po bisedoja me refugjaten që ndryshonte nga të gjithë ato që kisha njohur. Ajo nuk me tha shumë, nuk ishte në orë të mira, por e tumiri kur i propozova që të takoheshim prapë nesër.

-Nesër do të me tregosh si e mësove gjuhën tonë, - nuk e frenoi kureshtjen biondina neurotike.

-Është histori e trishtë, e vjetër, më e vjetër se mosha ime, - desha ta shmangja  përgjigjen.

-Nuk do të mërzitem. Kam kohë ta dëgjojë, -me tha më humor. Pastaj u skuq për fjalët që tha. Qesha, sepse me zuri ngushtë. Nuk kisha dëshirë t’ia shuaja kureshtjen. Nuk doja të bëhesha protagonist.

Ika me imazhin e Merit dhe me karakterin e saj që nuk mund ta zbërtheja. Por athua do të me tregonte gjërat që i kishte përjetuar?

#

Në gjumë me përftoi fytyra e saj, e zbehtë, e shqetësuar dhe e trishtë. Donte të më fliste diçka, të me tregonte një fshehtësi, por ngurronte. Unë e shihja, prisja. “Shkrepe se me plase ”, flisnin sytë e mi, duke pritur që buzët e saj të hapeshin.

Ajo ngurronte. Me shihte me ngulm dhe nuk e hapte gojën.

Prapë i thosha vetës se në gjendjen në të cilën ishte, e kishte vështirtë të rrëfehej. Ajo vuante kur fliste, ajo nuk donte të rikujtonte asgjë. Kisha lexuar se kur fatkeqit rrëfenin një ngjarje të trishtë që u kishte ndodhur, e përjetonin edhe një herë atë dramë. Mbase me intensitet më të vogël, e ngushëlloja vetën.

“Pse atëherë këmbëngulë?”, e qortoja vetën.

“Rrëfimi është vuajtje, është torturë, duke rrëfyer rikujton diçka që përpiqesh ta harrosh ”, me thoshte dytësi im.

“Rrëfimi është lehtësim, te liron nga makthet, nga e keqja, nga  gjumi i trazuar. Të  liron nga vetja”, i përgjigjesha atij.

“Futu nën lëkurën e tyre dhe rrëfehu, pa do ta shohësh”, nuk lëshonte pe dytësi. “Të luan tepja e kresë të mbulojnë djersët”.

Zgjohesha i hutuar pa e kapur ku isha dhe pse me doli gjumi.

Fragment romani në dorëshkrim